Funkcjonowanie norm w życiu społecznym

Sposoby wdrażania norm i stopień ich przyswojenia

• Uznawanie normy wcale nie musi łączyć się z jej przestrzeganiem.

• Przyswajanie normy wymaga natomiast od nas przystosowania się do niej.

W przyswojeniu możliwe jest stopniowanie

• Dla niektórych norma jest dobrze przyswojona gdy się jej przestrzega mimo, że nie ma się żadnych świadków

• Inni uważają, ten fakt za spełniony gdy konieczność podporządkowania się normie odczuwana jest jak konieczności przyrodnicze

• Dla jeszcze innych norma zakazująca jest przyswojona gdy nie odczuwa się żadnych pokus aby ją przekroczyć

• Możliwe jest też, że norma jest przyswojona gdy ma ona u większości ludzi mocne oparcie emocjonalne

Normy można wdrażać poprzez:

• System nagród za ich przestrzeganie lub kar za ich przekraczanie

• Rozwijanie postaw emocjonalnych, które sprzyjają ich wysłuchiwaniu

Ze względu na grożące sankcje za nieprzestrzeganie

norm bądź też przekraczanie norm zakazujących

społeczeństwo wykształciło sobie system obchodzenia

niektórych norm.

Warunki w jakich tworzy się szczególna odległość między wyznawanymi dyrektywami, a ich realizacją w życiu codziennym:

• Gdy normy uważamy za słuszne, a obserwujemy wzrastające ich nieprzestrzeganie mówimy o zepsuciu, przypisując ludzkiej słabości niemożność dostosowania się do przyjętych wzorów

• Można również przyjąć, że normy były zbyt wygórowane i właśnie to spowodowało brak ich realizacji

Typologia moralności

Typologia moralności nie równa się typologii etyki.

Etyką nazywamy pewną dyscyplinę teoretyczną, która

zmierza do formułowania pewnych dyrektyw

postępowania.

Typologia etyki może stać się typologią moralności tylko

jeśli dyrektywy jakiegoś systemu etycznego wsiąkły

w życie społeczne danej grupy i ich akceptacja stała się

zjawiskiem masowym.

Wyróżniamy trzy typy etyki:

• Etyka rezygnacji – nie stawia sobie za zadanie zmiany świata, lecz ukształtowanie siebie samego tak, by przystosować do świata swoje pragnienia

• Etyka aktywistyczna – aby zmienić świat stawia sobie jakiś cel i bierze przede wszystkim pod uwagę skuteczność środków służących jego realizacji

• Etyka retrybucji (wyrównania) – pilnuje utrzymania niezmiennego stanu rzeczy. Wina narusza równowagę, która musi być przywrócona przez karę

Georges Gurvitch wyróżnia osiem rodzajów moralności:

• Moralność tradycyjna (kultury patriarchalne),

• Moralność finalistyczna (klasy średnie kapitalizmu wolnokonkurującego),

• Moralność cnót (społeczeństwa nie podlegające wielkim przemianom np. społeczeństwa średniowiecza),

• Moralność zachęty i nagany (społeczeństwa w stanie przejściowym, o różnych skrzyżowaniach kulturowych),

• Moralność imperatywna (obowiązku i represji, Francja po Wielkiej Rewolucji),

• Moralność symbolicznych wzorów idealnych (okresy walk klasowych, strajków i rewolucji),

• Moralność aspiracji (wyprawy krzyżowe, ruchy oporu),

• Moralność twórcza i aktywna (społeczeństwa planujące, grupy dzieci, pionierzy, artyści).

Te rodzaje moralności mogą również przybierać charakter:

• Mistyczny albo racjonalny

• Intuicyjny albo refleksyjny

• Rygorystyczny albo kładący nacisk na dary przyrodzone

• O tendencji do ekspansji albo ograniczeń

• O tendencji do surowego przestrzegania albo rozprzęgania się

• Kolektywny lub indywidualny

Modele kulturowe według Ruth Benedict:

• Moralność apollińska (np. Indianie Zuni)

• Moralność dionizyjska (kultura Kwakiutlów z wyspy Vancouver)

Zagadnienie powszechnie uznanych norm moralnych

Dawniej to zagadnienie należało do przedmiotu

rozmyśleń filozofów. Obecnie nad tym czy istnieją

powszechnie uznane normy moralne zastanawiają się

socjologowie i antropologowie. Do dziś pozostaje to

kwestią sporną gdyż należy zadać sobie pytanie jakie

społeczeństwa i z jakich czasów należy objąć badaniami.

Czynniki wpływające na przecenianie zgody w ocenach i normach:

• tautologiczny i ogólnikowy charakter tych ocen

• egocentryzm i etnocentryzm badaczy

• tendencja osób badanych do odpowiadania po linii domniemanych życzeń badaczy

Czynniki wpływające na niedocenianie zgody w ocenach i normach:

• tendencja upatrywania różnicy w ocenach na podstawie różnicy obyczajów, które pomimo swej różnorodności mogą kryć podobne oceny

• nieliczenie się z tym, że różnica w normach może być różnicą taktyki przy jednakowych celach

• niedostateczne uwzględnianie tego, czy różnica ocen nie płynie z posiadanej wiedzy empirycznej