Religia w życiu społecznym

Prowadzący: dr Agata Świerzowska

Forma: wykład 30 godz.

Warunki zaliczenia kursu: egzamin

Warunki wstępne: nie ma

Termin: II semestr

Punktacja: 3 ECTS

Opis kursu:

Kurs ma charakter propedeutyczny. Jego głównym celem jest ukazanie miejsca i znaczenia religii, mitu i rytuału
w życiu społecznym. Rozważania rozpocznie próba zdefiniowania pojęcia religia - zaprezentowane zostaną wybrane teorie i definicje religii; nacisk położony zostanie na istotną rolę kategorii świętości (sacrum) w próbach opisania zjawisk o charakterze religijnym. Słuchacze zapoznają się także z podstawową terminologią opisującą strukturę religii. Dalsze rozważania dotyczyć będą mitu, sposobów jego rozumienia, miejsca i roli w systemie kulturowym,
a także związków z religią i rytuałem. Podobnie jak w przypadku religii tak i tutaj omówione zostaną niektóre teorie mitu, w szczególności te, które mogą okazać się przydatne w dyskursie kulturoznawczym, zaprezentowane zostaną również sposoby klasyfikacji mitów. W sposób analogiczny potraktowana zostanie problematyka dotycząca rytuału. Uwypuklona zostanie jego struktura, podstawowa symbolika, podkreślone zostanie także znaczenie rytuałów

przejścia w kontekście podziału rzeczywistości na sferę sacrum i profanum.

Zagadnienia:

1. Religia i sposoby jej definiowania (definicje substancjalne i funkcjonalne, jednoaspektowe i wieloaspektowe).

2. Struktura religii (doktryna, etyka, kult, organizacja).

3. Typy religii.

4. Co to jest sacrum? Kategoria sacrum w definiowaniu religii.

5. Morfologia świętości (Rudolf Otto i Mircea Eliade).

6. Podmiot i przedmiot religii - Gerardus van der Leeuw i jego rozumienie religii.

7. Jak rozumieć mit (mit jako narracja, sposób myślenia, pełnia dziejów i prawdy)

8. Rola mitu w życiu jednostkowym, społecznym, mit w perspektywie kosmicznej).

9. Klasyfikacja mitów.

10. Claude Lévi-Strauss i jego struktura mitu; funkcja mediacyjna mitu.

11. Wzorcowy charakter mitu kosmogonicznego i jego symbolika; illud tempus czyli jako rozumieć czas mityczny.

12. Czym jest rytuał: rytuał jako sposób odniesienia do sił nadprzyrodzonych, rytuał jako komunikacja, rytuał jako czynność porządkująca rzeczywistość (Victor Turner, Edmund Leach, Clifford Geertz).

13. Rytuał i mit.

14. Struktura rytuału; święty czas i miejsce.

15. Rites de passage. Istota rytuałów przejścia - mediacja pomiędzy sacrum i profanum, naturą i kulturą, trwaniem
i zmianą.

Literatura podstawowa:

1. Bettelheim B., Rany symboliczne. Rytuały inicjacji i zazdrość męska, Warszawa 1989

2. Caillois R., Żywioł i ład, Warszawa 1973

3. Campbell J., Potęga mitu, Kraków 1993

4. Eliade M., Sacrum. Mit. Historia. Wybór esejów, Warszawa 1993

5. Eliade M., Inicjacja, obrzędy, stowarzyszenia tajemne, Kraków 1997

6. Gennep van A., Obrzędy przejścia, Warszawa 2006

7. Leeuw van der G., Fenomenologia religii, Warszawa 1997

8. Mieletinski E., Poetyka mitu, Warszawa 1981

9. Otto R., Świętość. Elementy racjonalne i irracjonalne w pojęciu bóstwa, Wrocław 1993

10. Petazzoni R., Wszechwiedza bogów

11. Rapaport R.A., Ritual in the Making of Humanisty, Cambridge 1999

12. Rega A., Antropologia filozoficzna M. Eliadego, Kraków 2001

13. Stark R., Bainbridge W.S., Teoria religii, Kraków 2000

14. Turner V., Las symboli. Aspekty rytuałów u ludu Ndembu, Kraków 2006

15. Waardenburg J., Religie i religia, Warszawa 1991

---