1. 6 cech mitu wg. Ewy Nowickiej:
1- brak logiki formalnej,
2- dosłowność,
3- etnocentryzm,
4- specyficzne pojmowanie czasu,
5- specyficzne pojmowanie przestrzeni,
6- specyficzny symbolizm (obrazowanie)
2. Na czym polega dialektyka sacrum i profanum w społecznościach tradycyjnych?
3. Wyjaśnić pochodzenie prób inicjacyjnych: brak snu i utrudniony dostęp do pożywienia.
Nie spać to nie tylko przezwyciężyć zmęczenie fizyczne, to przede wszystkim dowód woli i siły duchowej: brak snu oznacza, że jest się świadomym, obecnym w świecie, odpowiedzialnym. Nie jedzenie lub jedzenie bez uzycia rąk związane jest z utożsamieniem inicjowanego z niemowlęciem lub duchami zmarłych (które jedzą podobnie do zwierząt, jedynie ustami).
4. Przykłady trickstera: Hermes, Prometeusz , Loki
5. Przykład bóstwa solarnego i chtonicznego:
solarne: Re, Mitra,
chtoniczne: Gaja, Demeter, Dionizos
6. Definicja religii Cycerona: do jakiej kategorii definicji się zalicza?
Definicja nominalna ; religia (łac, relegere- odczytywać ponownie, rozważać)- rel. Jest działaniem polegającym na rytuale oddającym cześć bogom.
7. Na czym polegają definicje genetyczne religii?
Jest to zredukowanie religii do jej genezy. Wybranie elementu jako początek religii (lęk przed przyrodą, zachwyt przyrodą, niemożność racjonalnego wytłumaczenia przyr.)
8. 2 przykłady hierofanii lokalnej:
Aśwattha - drzewo, które Hindusi czczą jako drzewo kosmiczne (Axis Mundi), ale tylko oni przypisują mu to mistyczne znaczenie
Kościoły, które stanowią świętość tylko dla swoich wyznawców; dla reszty nie stanowią żadnej świętości
9. Na czym polega funkcja mediacyjna mitu?
Sprowadza się do rozwiązywania konfliktów - podstawa dla praktycznych modeli zachowań, kanalizuje problemy, tworzy iluzje, pozwala odreagować.
10. Na czym polega funkcja mitu kosmognicznego?
Jest to pierwowzór wszystkich innych mitów, wszystkie mity oparte są na micie kosmogonicznym. Mit kosmogoniczny opowiada o przekształceniu chaosu w kosmos, które według Eleazara Mieletinskiego odpowiada wyodrębnieniu kultury i przeciwstawieniu jej naturze.
11. Dlaczego Malinowski twierdził, że sprowadzenie badania mitów do analizy tekstu zaszkodziło mitowi?
Ograniczenie badania mitu wyłącznie do analizy tekstów miało fatalne skutki dla zrozumienia istoty mitu. Formy mitu, które znamy ze starożytnych świętych ksiąg Wschodu i innych podobnych źródeł, zostały nam przekazane bez kontekstu żywej wiary, bez możliwości uzyskania komentarzy od osób głęboko wierzących, bez wiedzy o ich organizacji społecznej, przestrzeganych przez nich zasadach moralnych i powszechnie wśród nich funkcjonujących obyczajach, a więc bez informacji łatwo dostępnych współczesnemu badaczowi terenowemu.
12. Na czym polega zbieżność sacrum i profanum?
13. Dlaczego król/władca w niektórych społecznościach ma zakaz dotykania ziemi?
„W niektórych krajach król nie może dotykać ziemi, gdyż mógłby ją zniszczyć siłami, które się w nim skupiają; trzeba go więc nosić albo musi on chodzić po dywanach itd.”
14. W czym wyraża się doktryna u społeczeństw pierwotnych?
Archaiczna doktryna wyraża się w formie mitu (opowiada o początku wszechrzeczy), zawiera odpowiedź w co się wierzy, wiedza zależna jest od statusu społ. Mit determinuje wiele cech kulturowych i kontroluje je, dlatego stanowi dogmatyczny trzon cywilizacji pierwotnej.
------------------------------------------------------------------------------------------------
1. Czym są opisywane przez Malinowskiego kroniki historyczne i legendy i czym się różnią od mitu?
Kroniki historyczne i legendy (libwogwo) - to opowieści w których opowiada się coś na serio i które mogą zaspokoić ambicje społeczne.
Mity (liliu) - uważane są nie tylko za prawdziwe, ale także za godne czci i święte i w związku z tym odgrywające bardzo ważną rolę kulturową.
Legenda rodzi się w wyniku kontaktu człowieka z niezwykłą rzeczywistością i odkrywa perspektywy historyczne.
Mit natomiast zaczyna funkcjonować wtedy, gdy rytuał, ceremonia lub zasada społeczna czy moralna wymagają uzasadnienia, poświadczenia ich dawności, prawdziwości i świętości.
Funkcjonowanie mitu i jego wpływ nie tylko wychodzą poza sam akt narracji, ich istota wynika nie tylko z życia i życiowych zainteresowań - determinują one wiele cech kultury i kontrolują je, dlatego też stanowią dogmatyczny trzon cywilizacji pierwotnej.
2. Podaj 3 funkcje mitów pochodzenia.
dają prawo do ziemi,
ukazują wspólnego przodka lub totem,
łączą ludzi więzią społeczną
3. Na czym polega dialektyka hierofanii?
<<Dialektyka hierofanii zakłada zawsze jakiś mniej lub więcej wyraźny wybór, jakieś wyodrębnienie. Jakiś przedmiot staje się przedmiotem sakralnym o tyle, o ile wciela (tzn. objawia) coś innego, coś różnego od siebie. [...] Chcemy tu uwydatnić fakt, że hierofania zakłada jakiś wybór, wyraźne oddzielenie przedmiotu hierofanicznego od otaczającej go reszty. Ta reszta zawsze pozostaje, nawet wtedy, kiedy przedmiotem hierofanicznym staje się obszar tak olbrzymi, jak niebo, krajobraz rodzinny lub „ojczyzna”. Oddzielenie przedmiotu hierofanicznego jest w każdym bądź razie oddzieleniem przynajmniej od niego samego, ponieważ przedmiot ten staje się hierofanią dopiero wtedy, gdy przestaje być zwykłym przedmiotem świeckim i przybiera nowe „wymiary”, wymiary sakralności.>>
4. Caillois twierdzi, że sacrum i profanum są przeciwstawne, ale uzupełniające się. Podaj 3 przykłady z życia społecznego wspierające tę tezę.
Fratrie w społeczeństwach o władzy zdecentralizowanej, a władca i rzesza poddanych - w społeczeństwach o władzy scentralizowanej
władca może dotknąć podwładnego (błogosławieństwo), a przypadek odwrotny to świętokractwo
stosunek pomiędzy ojcem i synem - implikuje uległość
(zasada yin => nadrzędność i yang => podrzędność)
5. Turner - sytuacje i role liminalne - dlaczego mogą być niebezpieczne?
<<[..]z perspektywy osób odpowiedzialnych za podtrzymanie "struktury" wszystkie trwałe przejawy communitas muszą wydawać się niebezpieczne i anarchiczne, toteż wymagają odgrodzenia się zaleceniami, zakazami i warunkami. Co więcej, jak dowodziła Mary Douglas, wszystko, co nie może zostać wyraźnie zdefiniowane w kategoriach tradycyjnych kryteriów klasyfikacji albo co mieści się pomiędzy granicami klasyfikacji, jest niemal wszędzie uznawane za "nieczyste" i "niebezpieczne".>>
6. Dlaczego rola świętego obszaru jest tak istotna w rytuałach inicjacji?
Święty obszar jest zarazem imago mundi i światem uświęconym przez obecność Istoty boskiej. Odtwarzając wzorcowy model - przywraca się święty Czas mityczny.
7. Wymień 5 cech myślenia mitologicznego.
nieprecyzyjne rozgraniczenie podmiotu i przedmiotu, tego, co materialne i tego co idealne (np. przedmiotu i znaku, rzeczy i słowa, istoty i jej nazwy - czasowo-przestrzenny synkretyzm)
słaby rozwój pojęć abstrakcyjnych
nieumiejętność wyodrębnienia człowieka ze świata natury
myślenie logiczne jest jeszcze słabo oddzielone od elementów emocjonalnych, afektywnych i ruchowych
postrzeganie zmysłowe na poziomie elementarnym
8. Podaj 2 sposoby tworzenia inne niż creatio ex nihilo
spontaniczna lub magiczna transformacja jednych przedmiotów w inne (np. mitologem Hainuwele)
wydobywanie z innych przedmiotów / zwierząt (np. wydobycie ognia z wnętrza ryby)
9. Jakie są 2 główne problemy definiowania religii?
zakłada się, że nie istnieje religia Jako konstrukt idealny dlatego to co próbujemy Zded. To przejawy religii
co zaklasyfikować do zjawisk religijnych. (Eliade pisze o problemie z różnorodnością źródeł i problemie zdefiniowania zakresu pojęcia sacrum.)
10. Podaj 2 możliwe etymologie religii.
1) religare- związać ponownie, wiązać
2) religuere- odrzucać, odłączać, pozostawać z boku (od profanum)
religie naturalne: powstały w sposób naturalny w umyśle człowieka i były przekazywane z pokolenia na pokolenie poprzez mity, zwyczaje i obyczaje.
religie „objawione” (założone): powstały „nagle” na skutek działalności proroka-„założyciela”-charyzmatyka, który został natchniony przez bóstwo.
11. Do jakiej kategorii należy definicja Webera?
Definicja funkcjonalna.
12. Jakie zagadnienia obejmuje teogonia?
Teogonia zajmuje się kwestią pochodzenia bóstw - próbuje odpowiedzieć na pytanie jak stworzono bogów.
13. Jaka jest różnica pomiędzy henoteizmem a politeizmem?
Henoteizm to forma politeizmu (lub stan pośredni m. monoteizmem a politeizmem), w której jedno z bóstw ma charakter bardziej uniwersalny i jest nadrzędne w stosunku do innych. W „zwyczajnym” politeizmie nie występuje szczególnie wyróżnione w ten sposób bóstwo.
14. Jaka była rola makroantroposa?
Praistota, co daje początek kosmosowi, ciało i człow. - wzór dla kreacji czasu i struktury przestrzeni.
Świat wyobrażony jako kosmiczne ciało ludzkie, wskazuje na jedność mikro- i makrokosmosu. Wyraża łączność pomiędzy światem wyższym (makrokosmosem) i niższym (mikrokosmosem) - więc jest czymś w rodzaju drzewa kosmicznego.
15. Co to znaczy, że język religii jest per formatywny?
Język, którego prawdziwości nie da się ustalić, ale który w sposób bezpośredni staje się czynami, jest realny w skutkach.
16. Co to jest ofiara zakładzinowa (fundacyjna)?
Ofiara, którą daje się pod budowę budynku by w późniejszym okresie moce nadnaturalne trzymały nad nim piecze.
17. Wyjaśnij pojęcie panteizm.
Według tej koncepcji bóg jest utożsamiony z przyrodą i traktowany jako "czynna zasada" świata (ożywionego), a jednostka jest nieoderwalną cząstką przyrody, w której jest roztopiona.
18. Podaj podział religii ze względu na kryterium zasięgu społecznego.
religie plemienne
religie narodowe
religie uniwersalizujące (światowe)
19. Wyjaśnij pojęcie numinosum.
Termin numinosum oznacza „wolę bożą”. Powoduje uczucie zależności stworzenia, pogrąża stworzenie w przemijalności.
20. Co to jest misterium tremendum?
„Tajemnica pełna grozy” - strach, który nie może wzbudzić nic stworzonego, napędza system religijny, budując religię ludzie próbują oswoić ten lęk.
21. Otto - jaka jest rola irracjonalnych elementów religii?
Irracjonalizm pozwala nam wyrazić religię, która nie da się wyrazić w dostępnych nam kategoriach. Bez irracjonalnych elementów religia staje się filozofią. Bez racjonalizmu - fanatyzm religijny, mistycyzm.
22. Podaj 5 podstawowych funkcji mitu.
mit uzasadnia świat,
mit pełni funkcję mistyczną,
mit uzasadnia porządek społeczny,
objawianie wzorców życia,
pomaga radzić sobie z sytuacjami kryzysowymi
23. Na czym polega (albo jak można się uchronić? Nie pamiętam…) terror własnej przemijalności?
Terror własnej przemijalności to krążenie w czasie mitycznym - można się z niego uwolnić przez mit.
24. Co to oznacza, że według Mieletinskiego, mit jest opowieścią paradygmatyczną?
Cechą mitu, zwłaszcza pierwotnego, jest sprowadzenie istoty przedmiotów do ich genezy: objaśnić strukturę przedmiotu znaczy opowiedzieć o tym, jak on powstał; opisać otaczający świat, to tyle co opowiedzieć historię jego pratworzenia, a epoka mityczna jest epoką pierwoprzedmiotów i pierwodziałań (PARADYGMAT=MODEL WZORCOWY).
25. Jaki był nadrzędny cel badań Levi-Straussa?
Badanie formy mitu.
26. Podaj definicję mitu Levi-Straussa.
Mit jest to opowieść święta dla ludzi, którzy w nią wierzą, a opowiastka dla innych.
27. Co to jest mitem?
Mitemy - to ułożone w ciąg części składowe mitu, które bez odpowiedniej struktury nie mają znaczenia.
28. Wyjaśnij, na czym polega zasada trójpodziału jako narzędzie analizy stosunków społecznych?
Trypartycja (tripartitio) nadaje konkretne modele zachowań dla ludzi dzieląc społeczeństwo na 3 frakcje:
władztwo magiczne, sakralne (np. Jowisz, Mitra Waruna) => oratores - kapłani
wojowniczość, siła fizyczna (np. Mars, Indra) => bellatores - rycerze
płodna urodzajność (np. Kwirynus, Nasatjowie) => aratores - rolnicy
29. Dlaczego podczas rytuału odnawiania tworzy się w domu chorego imago mundi?
Po to by dusza chorego łatwiej przemieszczała się pomiędzy światami.
30. Na czym polega pozatechniczny charakter działań rytualnych?
Komunikacja w rytuale dokonuje się właśnie przez wyjście poza celoworacjonalność, czyli przez pozatechniczność - nie da sie wytłumaczyć racjonalnie.