Ogólne zagadnienia prawne.- 5.03.2013

1. Pojęcie prawa

Prawo- jeden z zespołów norm postępowania regulujących stosunki społeczne.

Norma postępowania- wyrażenie, które w sposób jednoznaczny nakazuje (zakazuje) określonemu podmiotowi, w określonych okolicznościach, określone zachowanie się.

Normy prawne- normy postępowania, które zostały ustanowione lub uznane przez kompetentne organy państwa i zagwarantowane przymusem państwowym.

Pozaprawne normy postępowania:

1. normy społeczne: etyczne, obyczajowe

2. normy wiedzy: techniczne, technologiczne

prawo (ujęcie pozytywistyczne)- zespół norm ustanowionych i chronionych przez państwo posługując się środkami przymusu.

… celem ochrony ładu i dobra społecznego (ujęcie prawnonaturalne)

W prawie medycznym:

1. zdrowie człowieka, dobro pacjenta

1. Osoba fizyczna

Osoba- od urodzenia aż do śmierci.

Nasciturus (łac. „mający się urodzić”)- dziecko poczęte, ale jeszcze nie narodzone.

Nasciturus w prawie rzymskim miał warunkową zdolność prawną, tzn. mógł być podmiotem praw i obowiązków pod warunkiem, że urodził się żywy, jednocześnie sam nie mogąc zaciągać zobowiązań.

Art. 39 KEL- podejmując działania lekarskie u kobiety w ciąży lekarz równocześnie odpowiada za zdrowie i życie jej dziecka. Dlatego obowiązkiem lekarza są starania o zachowanie zdrowia i życia dziecka również przed jego urodzeniem.

Art. 1 ustawy o planowaniu rodziny- prawo o życia podlega ochronie, w tym również w fazie prenatalnej w granicach określonych w ustawie.

Spowodowanie śmierci dziecka poczęto przez przerwanie ciąży, zasadniczo jest czynem zabronionym i karalnym (nowy art. 152a oraz 152b KK w kontekście okoliczności legalizujących aborcję).

Konwencja o Prawach Dziecka Deklaracja Praw Dziecka- „dziecko, z uwagi na swoją niedojrzałość fizyczną oraz umysłową, wymaga szczególnej opieki i troski, w tym właściwej ochrony prawnej, zarówno przed, jak i po urodzeniu”.

TK wyrok z 28.05.1997 r. (K 26/96, OTK 1997, Nr 2, poz. 19)- „Wartość konstytucyjnie chronionego dobra prawnego jakim jest życie ludzkie, w tym życie rozwijające się w fazie prenatalnej…”

Warunkowa możność nabycia przez nasciturusa praw i obowiązków w prawie cywilnym:

1. Art. 927 par. 2 KC- „Dziecko w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.”

2. Art. 446¹ KC- „Z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem.”

3. Art. 75 par. 1 KRO- „Można uznać ojcostwo przed urodzeniem się dziecka już poczętego.”

4. Art. 182 KRO- „Dla dziecka poczętego, lecz nieurodzonego, ustanawia się kuratora, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka. Kuratela ustaje z chwilą urodzenia się dziecka.”

1. Osoba prawna

Trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo w osobowość prawna.

Osoba prawna może występować w stosunkach cywilnoprawnych jako podmiot.

Posiada zarówno zdolność prawna jak i zdolność do czynności prawnych.

Przykłady osób prawnych:

1. spółki kapitałowe

2. spółdzielnie

3. przedsiębiorstwa państwowe

4. fundacje

5. uczelnie

6. Skarb Państwa

Osoba prawna może składać oświadczenie woli jedynie za pomocą swoich organów (pojedynczych osób fizycznych lub np. zarządów).

Przykłady jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi:

1. urzędy państwowe

2. jednostki wojskowe

3. szkoły podstawowe i średnie

4. spółka cywilna

5. spółki osobowe

6. wspólnota mieszkaniowa

1. Stosunek prawny:

Stosunek prawny- stosunek społeczny uregulowany przez prawo.

W stosunku prawnym wyróżniamy:

1. podmioty: osoby fizyczne lub prawne

2. przedmiot: zachowanie, przedmiot materialny

3. treść: obowiązki i uprawnienia podmiotów

Np. w ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej…

Art. 17:

podmiot	pielęgniarka
przedmiot	tajemnica informacji związanych z pacjentem
treść	zobowiązanie do dochowania tajemnicy

1. Zdolność prawna

Zdolność by móc występować jako podmiot w stosunku prawnym nazywa się zdolnością prawną.

Zdolność prawną mają zarówno dorośli jak i dzieci (a więc są podmiotami praw i obowiązków).

Ma ją każdy żyjący obywatel, pomiędzy sporządzeniem aktu urodzenia a sporządzeniem aktu zgonu.

To zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków prawnych.

1. Zdolność do czynności prawnych

Polega na możności nabywania praw, zaciągania zobowiązań i rozporządzania prawami przez własne działanie.

O jej posiadaniu decydują dwa kryteria:

1. wiek osoby

2. częściowe lub całkowite ubezwłasnowolnienie

Zdolność do czynności prawnych może:

1. nie istnieć- w przypadku osób poniżej 13 roku życia lub całkowicie ubezwłasnowolnionych

2. być częściowa- w przypadku osób między 13 a 18 rokiem życia lub w przypadku osób pełnoletnich częściowo ubezwłasnowolnionych

3. być pełna- dla osób, które ukończyły 18 lat

ubezwłasnowolnienie następuje, gdy osoba nie jest zdolna kierować swoim postępowaniem w przypadku:

1. choroby psychicznej

2. niedorozwoju umysłowego

3. alkoholizmu lub narkomanii

w zależności od stopnia zaawansowania danej patologii wdraża się ubezwłasnowolnienie całkowite (opiekę) lub częściowe (kurator).

1. Przedstawicielstwo ustawowe

Przepisy prawa rozróżniają dwa rodzaje przedstawicielstwa:

1. ustawowe, które wynika z konkretnego przepisu ustawy

2. umowne, którego źródłem jego jest umowa pomiędzy stronami, w której jedna czyni drugą swoim przedstawicielem, co jest najczęściej nazywane pełnomocnictwem (zob. art. 96- KC)

Zgodnie z przepisem Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przedstawicielem ustawowym jest:

1. każdy z rodziców dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską. Jeżeli dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską obojga rodziców, każde z nich może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka (art. 98 pr. 1 KRO)

2. opiekun prawny dziecka pozostającego pod jego opieka (art. 155 par. 1- 2 KRO)- o ustanowieniu opiekunem prawnym rozstrzyga sad opiekuńczy postanowieniem- inaczej opiekun faktyczny

Osoba twierdząca, ze jest opiekunem prawny musi zatem wylegitymować się takim postanowieniem sądu opiekuńczego.

W odosobnionych przypadkach działać jak przedstawiciel ustawowy może tez kurator, o ile wynika to z postanowienia sadu, który ustanowił kuratele.

Należy zaznaczyć, ze w polskim systemie prawa osoba fizyczna nie może ustanowić pełnomocnika o wyrażania zgody na czynności i zabiegi medyczne.

Pacjent nieprzytomny- decyzja- przedstawiciel ustawowy lub sąd opiekuńczy.

Problem Świadków Jehowy.

Akty prawne normatywne- dokumenty zawierające normy prawne (ustawy, rozporządzenie), nie są pisane tekstem ciągłym, lecz są podzielone na pewne odcinki.

Przepisy prawne- samodzielne jednostki redakcyjne zawarte w aktach normatywnych np. artykuły, paragrafy, poszczególne zdania.

Wykładnia prawa(interpretacja prawa)- proces ustalania właściwego znaczenia przepisów prawnych albo rezultatem tej czynności.

Cel- rekonstrukcja normy prawne, znalezienie wszystkich jej trzech elementów.

1. Akty prawodawcze

Konstytucja RP dzieli akty prawodawcę na:

1. powszechnie obowiązujące:

• mogą regulować postępowanie każdej kategorii adresatów (wszystkich ogniw aparatu państwowego, wszystkich obywateli)

• są aktami o nieograniczonym zasięgu materii, którą mogą regulować

• mogą stanowić podstawę konkretnych decyzji (np. orzeczeń sądu) wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów

1. wewnętrznie obowiązujące:

• są skierowane do adresatów usytuowanych wewnątrz aparatu państwowego

System hierarchii źródeł prawa powszechnie obowiązującego w Polsce:

1. Konstytucja RP

2. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą ustawową i prawo Wspólnoty Europejskiej

3. Ustawy

4. Ratyfikowane umowy międzynarodowe

5. Rozporządzenia

6. Akty prawa miejscowego

Konstytucja:

1. inaczej- „ustawa zasadnicza”

2. uchwalana przez Zgromadzenie Narodowe, zatwierdzana przez Naród

3. zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawotwórczych

4. jest zbiorem zasad stanowiących fundament politycznego, społecznego i gospodarczego ładu w państwie

5. jej przepisy stosuje się bezpośrednio

Umowy międzynarodowe ratyfikowane a zgodą ustawową i prawo wspólnoty europejskiej:

1. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za zgodą ustawową:

• ratyfikacja praw RP umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:

  • pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych

  • wolności, praw lub obowiązków

1. Prawo wspólnoty europejskiej:

Rozporządzenie- akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Rozporządzenie stanowi jedno ze źródeł prawa powszechnie obowiązującego, obok Konstytucji, ratyfikowanych umów międzynarodowych, ustaw oraz aktów prawa miejscowego.

Ustawa- akt prawny o charakterze powszechnie obowiązującym, najczęściej obecnie uchwalany przez parlament (w niektórych państwach zatwierdzany później przez organ władzy wykonawczej). W porządkach prawnych różnych państw występują ustawy: zasadnicze (konstytucje), organiczne i zwykłe.

W Polsce, w określonej przez Konstytucję hierarchii powszechnie obowiązujących aktów prawnych ustawa ma rangę niższą (tzw. moc prawną) od Konstytucji oraz umów międzynarodowych ratyfikowanych za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie, równą rozporządzeniu Prezydenta RP z mocą ustawy a wyższą od zwykłych rozporządzeń. W przeciwieństwie do innych porządków prawnych (np. francuskiego), Konstytucja RP zna tylko jeden rodzaj ustaw.

Ustawodawstwo medyczne. Zagadnienia ogólne. – 19.03.2013

Ustawa o działalności leczniczej

1. ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej (Dz. U. 2011, Nr 112, poz. 654)

2. zastąpiła ustawę o zakładach opieki zdrowotnej

3. określa:

• zasady wykonywania działanosci leczniczej

• zasady funkcjonowania podotów wykonujących działalność leczniczą niebędących przedsiębiorcami

• zasady prowadzeni rejestru podmiotów wykonujących działalność eczniczą

• normy czasu pracy

Działalność lecznicza polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych.

Działalność lecznicza może również polegać na:

1. promocji zdrowi

2. realizacji programów dydaktycznych i badawczych

Podmiotami leczniczymi są:

1. przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej we wszystkich formach przewidzianych dla wykonywania działalności gospodarczej

2. jednostki budżetowe

3. instytuty badawcze

4. fundacje i stowarzyszenia

5. kościoły, kościelne osoby prawne

Podmiot wykonujący działalność leczniczą- w/w podmioty lecznicze oraz lekarza lub pielęgniarkę wykonujących zawód w ramach działalności leczniczej jako praktykę zawodową.

Art. 8

Rodzajami działalności leczniczej są:

1) stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne:

a) szpitalne

b) inne niż szpitalne

2) ambulatoryjne świadczenia zdrowotne

Art. 13

W miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych:

1) nie mogą być świadczone usługi pogrzebowe oraz prowadzona ich reklama;

2) może być wykonywana działalność gospodarcza inna niż działalność lecznicza,

pod warunkiem że działalność ta nie jest uciążliwa dla pacjenta lub

przebiegu leczenia.

Art. 14

Podmiot wykonujący działalność leczniczą podaje do wiadomości publicznej informacje

o zakresie i rodzajach udzielanych świadczeń zdrowotnych. Treść i forma tych

informacji nie mogą mieć cech reklamy.

Art. 28

1. Podmiot leczniczy wykonujący działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe

świadczenia zdrowotne jest obowiązany:

1) w razie pogorszenia się stanu zdrowia pacjenta, powodującego zagrożenie

życia lub w razie jego śmierci, niezwłocznie zawiadomić wskazaną przez

pacjenta osobę lub instytucję, lub przedstawiciela ustawowego;

2) w razie śmierci pacjenta:

a) należycie przygotować zwłoki poprzez ich umycie i okrycie, z zachowaniem

godności należnej osobie zmarłej, w celu ich wydania osobie

lub instytucji uprawnionej do ich pochowania, o której mowa w ustawie

z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych,

b) przechowywać zwłoki nie dłużej niż przez 72 godziny, licząc od godziny,

w której nastąpiła śmierć pacjenta.

2. Czynności, o których mowa w ust. 1 pkt 2 lit. a, nie stanowią przygotowania

zwłok zmarłego pacjenta do pochowania.

3. Nie pobiera się opłat za czynności, o których mowa w ust. 1.

4. Zwłoki pacjenta mogą być przechowywane w chłodni dłużej niż 72 godziny, jeżeli:

1) nie mogą zostać wcześniej odebrane przez osoby lub instytucje uprawnione

do pochowania zwłok pacjenta;

2) w związku ze zgonem zostało wszczęte dochodzenie albo śledztwo, a prokurator

nie zezwolił na pochowanie zwłok;

3) przemawiają za tym inne niż wymienione w pkt 1 i 2 ważne przyczyny, za

zgodą albo na wniosek osoby lub instytucji uprawnionej do pochowania

zwłok pacjenta.

5. Dopuszcza się pobieranie opłaty za przechowywanie zwłok pacjenta przez okres

dłuższy niż określony w ust. 1 pkt 2 lit. b od osób lub instytucji uprawnionych

do pochowania zwłok na podstawie ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach

i chowaniu zmarłych oraz od podmiotów, na zlecenie których przechowuje

się zwłoki w związku z toczącym się postępowaniem karnym. Opłaty nie pobiera

się, jeżeli przepisy odrębne tak stanowią.

6. W przypadku, o którym mowa w art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r.

o cmentarzach i chowaniu zmarłych, dopuszcza się pobieranie od gminy opłaty

za przechowywanie zwłok pacjenta za okres przypadający po upływie 3 dni od

dnia powiadomienia gminy o konieczności pochowania zwłok pacjenta w

związku z niepochowaniem ich przez inne uprawnione osoby lub instytucje.

7. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, sposób

postępowania podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne ze zwłokami pacjenta w

przypadku śmierci pacjenta, uwzględniając konieczność poszanowania godności

należnej zmarłemu.

Art. 31

1. Zwłoki pacjenta mogą być poddane sekcji, w szczególności gdy zgon tej osoby

nastąpi przed upływem 12 godzin od przyjęcia, z zastrzeżeniem ust. 2.

2. Zwłoki pacjenta nie są poddawane sekcji, jeżeli przedstawiciel ustawowy tej

osoby wyraził sprzeciw lub uczyniła to ta osoba za życia.

3. O zaniechaniu sekcji zwłok z przyczyny określonej w ust. 2 sporządza się adnotację

w dokumentacji medycznej i załącza sprzeciw, o którym mowa w ust. 2.

4. Przepisów ust. 1–3 nie stosuje się w przypadkach:

1) określonych w Kodeksie postępowania karnego i Kodeksie karnym wykonawczym

oraz aktach wykonawczych wydanych na ich podstawie;

2) gdy przyczyny zgonu nie można ustalić w sposób jednoznaczny;

3) określonych w przepisach o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób

zakaźnych u ludzi.

5. W dokumentacji medycznej pacjenta sporządza się adnotację o dokonaniu albo

zaniechaniu sekcji zwłok, z odpowiednim uzasadnieniem.

Art. 32

1. Dokonanie sekcji zwłok nie może nastąpić wcześniej niż po upływie 12 godzin

od stwierdzenia zgonu.

2. Jeżeli zachodzi potrzeba pobrania ze zwłok komórek, tkanek lub narządów,

przeprowadzenie sekcji zwłok przed upływem 12 godzin, przy zachowaniu zasad

i trybu przewidzianych w przepisach o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu

komórek, tkanek i narządów, może zarządzić kierownik, a jeżeli kierownik

nie jest lekarzem, upoważniony przez niego lekarz albo lekarz upoważniony

przez zarząd spółki kapitałowej.

3. Przepisu ust. 2 nie stosuje się do osób osadzonych zmarłych w zakładach karnych

i aresztach śledczych.

Art. 29

1. Wypisanie, jeżeli przepisy odrębne nie stanowią inaczej, następuje:

1) gdy stan zdrowia pacjenta nie wymaga dalszego udzielania świadczeń zdrowotnych

w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

2) na żądanie pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego;

3) gdy pacjent w sposób rażący narusza porządek lub przebieg procesu udzielania

świadczeń zdrowotnych, a nie zachodzi obawa, że odmowa lub zaprzestanie

udzielania świadczeń zdrowotnych może spowodować bezpośrednie

niebezpieczeństwo dla jego życia lub zdrowia albo życia lub zdrowia

innych osób.

2. Jeżeli przedstawiciel ustawowy żąda wypisania pacjenta, którego stan zdrowia

wymaga dalszego udzielania świadczeń zdrowotnych, można odmówić wypisania

do czasu wydania w tej sprawie orzeczenia przez właściwy ze względu na

miejsce udzielania świadczeń zdrowotnych sąd opiekuńczy, chyba że przepisy

odrębne stanowią inaczej.

3. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, niezwłocznie zawiadamia się właściwy

sąd opiekuńczy o odmowie wypisania i jej przyczynach.

4. Pacjent występujący z żądaniem, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, jest informowany

przez lekarza o możliwych następstwach zaprzestania dalszego udzielania

świadczeń zdrowotnych. Pacjent taki składa pisemne oświadczenie o wypisaniu

na własne żądanie. W przypadku braku takiego oświadczenia lekarz sporządza

adnotację w dokumentacji medycznej.

Art. 30

1. Gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania, a w przypadku niemożności

ustalenia miejsca zamieszkania właściwa ze względu na ostatnie miejsce pobytu

pacjenta pokrywa koszty transportu sanitarnego pacjenta małoletniego lub

osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji do miejsca pobytu, jeżeli przedstawiciel

ustawowy pacjenta albo osoba, na której w stosunku do pacjenta ciąży ustawowy obowiązek alimentacyjny, nie odbiera pacjenta w wyznaczonym terminie.

2. Kierownik niezwłocznie zawiadamia wójta (burmistrza, prezydenta) o okolicznościach,

o których mowa w ust. 1, i organizuje transport sanitarny na koszt

gminy określonej w tym przepisie. Gminie przysługuje roszczenie o zwrot kosztów

transportu sanitarnego od przedstawiciela ustawowego pacjenta albo od

osoby, na której w stosunku do pacjenta ciąży ustawowy obowiązek alimentacyjny.

3. Gmina pokrywa koszty transportu sanitarnego, o którym mowa w ust. 1, na podstawie

rachunku wystawionego przez kierownika, o którym mowa w ust. 2.

4. Pacjent, którego stan zdrowia nie wymaga dalszego udzielania stacjonarnych i

całodobowych świadczeń zdrowotnych, lub osoba, na której w stosunku do pacjenta

ciąży ustawowy obowiązek alimentacyjny, ponoszą koszty pobytu pacjenta,

począwszy od upływu terminu, o którym mowa w ust. 1, niezależnie od

uprawnień do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych określonych w przepisach

odrębnych.

Art. 36

1. Osoby zatrudnione w szpitalu oraz pozostające w stosunku cywilnoprawnym z

podmiotem leczniczym, którego przedsiębiorstwem jest szpital, są obowiązane

nosić w widocznym miejscu identyfikator zawierający imię i nazwisko oraz

funkcję tej osoby.

2. W szpitalu dla osób pozbawionych wolności stosuje się numeryczne znaki identyfikacyjne

osób zatrudnionych.

3. Pacjentów szpitala zaopatruje się w znaki identyfikacyjne.

4. Przepisu ust. 3 nie stosuje się do pacjentów szpitala dla osób pozbawionych wolności.

5. Znak identyfikacyjny, o którym mowa w ust. 3, zawiera informacje pozwalające

na ustalenie imienia i nazwiska oraz daty urodzenia pacjenta, zapisane w sposób

uniemożliwiający identyfikację pacjenta przez osoby nieuprawnione.

6. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia:

1) warunki, sposób i tryb zaopatrywania pacjentów w znaki identyfikacyjne,

2) sposób postępowania w razie stwierdzenia braku znaków identyfikacyjnych

pacjentów szpitala

– kierując się potrzebą zapewnienia identyfikacji pacjentów i ich bezpieczeństwa

oraz koniecznością poszanowania ochrony danych osobowych.

Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty

1. ustawa z dnia 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. 2011 Nr 277 poz. 1634)

2. ustawa określa zasady i warunki wykonywania zawodów lekarza i lekarza dentysty

3. PWZ

4. LEK i L- DEK

5. kształcenie podyplomowe

6. eksperyment medyczny

7. zasady wykonywania zawodu lekarza

8. przepisy karne

Ustawa o Izbach Lekarskich

1. ustawa z dnia 2 grudnia 2009 roku o izbach lekarskich (Dz. U. 2009 Nr 219 poz. 1708)

2. ustawa określa zadania, zasady działania i organizację izb lekarskich oraz prawa i obowiązki członków izb lekarskich

Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej

1. ustawa z dnia 15 lipca 2011 roku o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. 2011 Nr 174 poz. 1039)

Samorząd pielęgniarek

1. ustawa z dnia 1 lipca 2011 roku o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz. U. 2011 Nr 174 poz. 1038)

Prawo farmaceutyczne

1. ustawa z dnia 6 września 2001 roku- Prawo farmaceutyczne (Dz. U. 2008 Nr 45 poz. 271)

Państwowe ratownictwo medyczne

1. ustawa z dnia 8 września 2006 roku o PRM (Dz. U. 2006 Nr 191 poz. 1410)

Transplantacje

1. ustawa z dnia 1 lipca 2005 roku

Publiczna służba krwi

1. ustawa z dnia 22 sierpnia 1997 roku o publicznej służbie krwi (Dz. U. 1997 Nr 106 poz. 681)

Prawa pacjenta i RPP

1. ustawa z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. 2012 Nr 159 j.t.)

Czas pracy w zawodach medycznych.

Art. 93

1. Czas pracy pracowników zatrudnionych w podmiocie leczniczym, z zastrzeżeniem

art. 94 ust. 1, w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie może przekraczać

7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przeciętnie

pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.

2. Czas pracy pracowników technicznych, obsługi i gospodarczych, w przyjętym

okresie rozliczeniowym, nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40

godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym

okresie rozliczeniowym.

3. Czas pracy pracowników niewidomych zatrudnionych na stanowiskach wymagających

kontaktu z pacjentami, w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie może

przekraczać 6 godzin na dobę i przeciętnie 30 godzin na tydzień w przeciętnie

pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.

4. Okres rozliczeniowy, o którym mowa w ust. 1–3, nie może przekraczać 3 miesięcy.

Art. 94

1. Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, w stosunku do pracowników

mogą być stosowane rozkłady czasu pracy, w których dopuszczalne

jest przedłużenie wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dobę, z zastrzeżeniem

art. 93 ust. 3 i 4. W rozkładach czas pracy pracowników, o których mowa w art.

93 ust. 1, nie może przekraczać przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w

przyjętym okresie rozliczeniowym, a w stosunku do pracowników, o których

mowa w art. 93 ust. 2 – przeciętnie 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie

rozliczeniowym.

2. Okres rozliczeniowy, o którym mowa w ust. 1, nie może być dłuższy niż miesiąc.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może być

przedłużony, nie więcej jednak niż do 4 miesięcy.

3. Rozkład czasu pracy powinien być stosowany na podstawie harmonogramów

pracy ustalanych dla przyjętego okresu rozliczeniowego, określających dla poszczególnych

pracowników dni i godziny pracy oraz dni wolne od pracy.

4. W rozkładach czasu pracy, o którym mowa w ust. 1, wymiar czasu pracy:

1) pracownic w ciąży,

2) pracowników opiekujących się dzieckiem do lat 4, bez ich zgody

– nie może przekraczać 8 godzin na dobę.

Art. 95

1. Pracownicy wykonujący zawód medyczny i posiadający wyższe wykształcenie,

zatrudnieni w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne mogą być zobowiązani

do pełnienia w przedsiębiorstwie tego podmiotu dyżuru medycznego.

2. Dyżurem medycznym jest wykonywanie poza normalnymi godzinami pracy

czynności zawodowych przez osoby, o których mowa w ust. 1, w podmiocie

leczniczym wykonującym stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.

3. Czas pełnienia dyżuru medycznego wlicza się do czasu pracy.

4. Praca w ramach pełnienia dyżuru medycznego może być planowana również w

zakresie, w jakim będzie przekraczać 37 godzin 55 minut na tydzień w przyjętym

okresie rozliczeniowym. Do pracy w ramach pełnienia dyżuru nie stosuje

się przepisów art. 151 § 3, art. 1513 i art. 1514 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r.

– Kodeks pracy.

5. Do wynagrodzenia za pracę w ramach pełnienia dyżuru medycznego stosuje się

odpowiednio przepisy art. 1511 § 1–3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks

pracy.

6. Zasad wynagradzania, o których mowa w przepisach art. 1511 § 1–3 ustawy z

dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, nie stosuje się do lekarzy stażystów,

których zasady wynagradzania określają odrębne przepisy.

Art. 96

1. Pracownicy, o których mowa w art. 95 ust. 1, mogą być, po wyrażeniu na to

zgody na piśmie, zobowiązani do pracy w wymiarze przekraczającym przeciętnie

48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Przepisu art. 151

§ 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy nie stosuje się.

2. Okres rozliczeniowy, o którym mowa w ust. 1, nie może być dłuższy niż 4 miesiące.

3. Pracodawca jest obowiązany prowadzić i przechowywać ewidencję czasu pracy

pracowników, o których mowa w ust. 1, oraz udostępniać ją organom właściwym

do sprawowania nadzoru i kontroli nad przestrzeganiem prawa pracy, które

mogą, z powodów związanych z bezpieczeństwem lub zdrowiem pracowników,

a także w celu zapewnienia właściwego poziomu udzielania świadczeń zdrowotnych,

zakazać albo ograniczyć możliwość wydłużenia maksymalnego tygodniowego

wymiaru czasu pracy.

4. Pracodawca nie może podejmować działań dyskryminujących wobec pracowników,

którzy nie wyrazili zgody, o której mowa w ust. 1.

5. Pracodawca jest obowiązany dostarczać organom, o których mowa w ust. 3, na

ich wniosek, informacje o przypadkach, w których pracownicy wyrazili zgodę w

celu wykonywania pracy w wymiarze przekraczającym 48 godzin na tydzień w

przyjętym okresie rozliczeniowym, o którym mowa w ust. 2.

6. Pracownik może cofnąć zgodę na pracę w wymiarze przekraczającym 48 godzin

na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym, informując o tym pracodawcę

na piśmie, z zachowaniem miesięcznego okresu wypowiedzenia.

7. Do wynagrodzenia za pracę w wymiarze przekraczającym przeciętnie 48 godzin

na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym stosuje się odpowiednio art.

1511 § 1–3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.

Art. 97

1. Pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego

odpoczynku.

2. Pracownikowi pełniącemu dyżur medyczny okres odpoczynku, o którym mowa

w ust. 1, powinien być udzielony bezpośrednio po zakończeniu pełnienia dyżuru

medycznego.

3. Pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin

nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego

odpoczynku dobowego.

4. W przypadku uzasadnionym organizacją pracy pracownikowi, o którym mowa w

art. 95 ust. 1, przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 24 godzin

nieprzerwanego odpoczynku, udzielanego w okresie rozliczeniowym nie dłuższym

niż 14 dni.

Art. 98

1. Pracownicy, o których mowa w art. 95 ust. 1, mogą zostać zobowiązani do pozostawania

w gotowości do udzielania świadczeń zdrowotnych.

2. Za każdą godzinę pozostawania w gotowości do udzielania świadczeń zdrowotnych

przysługuje wynagrodzenie w wysokości 50% stawki godzinowej wynagrodzenia

zasadniczego.

3. Godzinową stawkę wynagrodzenia zasadniczego oblicza się, dzieląc kwotę miesięcznego

wynagrodzenia zasadniczego wynikającą z osobistego zaszeregowania

pracownika przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w

danym miesiącu.

4. W przypadku wezwania do podmiotu leczniczego zastosowanie mają przepisy

dotyczące dyżuru medycznego.

Art. 99

Pracownikom wykonującym zawód medyczny, zatrudnionym w systemie pracy

zmianowej w podmiocie leczniczym wykonującym działalność leczniczą w rodzaju

stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne przysługuje dodatek w wysokości:

1) co najmniej 65% stawki godzinowej wynagrodzenia zasadniczego, obliczanej

zgodnie z art. 98 ust. 3, za każdą godzinę pracy wykonywanej w porze

nocnej;

2) co najmniej 45% stawki godzinowej wynagrodzenia zasadniczego, obliczanej

zgodnie z art. 98 ust. 3, za każdą godzinę pracy wykonywanej w porze

dziennej w niedziele i święta oraz dni wolne od pracy wynikające z przeciętnie

pięciodniowego tygodnia pracy.

Klauzula OPT- OUT

Przez klauzulę opt-out rozumie się pisemne oświadczenie pracownika dyżurującego (najczęściej dotyczy to lekarza) o wyrażeniu zgody na pracę w wymiarze przekraczającym przeciętnie 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. Podpisanie tej klauzuli wiąże się bardzo często z problemem w ustaleniu rzeczywistego wymiaru czasu pracy danego lekarza.

Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej podtrzymała wprowadzone nowelizacją ustawy o ZOZ z 2008 r, r., co do czasu pracy lekarzy pewne obowiązujące zasady, tj:
1)   czas pracy w okresie rozliczeniowym, nie może przekraczać 7 godzin i 35 minut na dobę, (podstawowa norma dobowa czasu pracy),
2)   przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy (maksymalna podstawowa norma średniotygodniowa czasu pracy),
3)   wlicza się dyżury medyczne do czasu pracy,
4)   wprowadza się odpoczynki dobowe i tygodniowe.

Dyżur medyczny z tej ustawy, a dyżur medyczny z kodeksu pracy różni się tym, że ten z ustawy o działalności leczniczej wlicza się do czasu pracy. Niemniej jednak pracownikowi (lekarzowi) przysługuje w każdej dobie prawo, do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku, przy czym lekarzowi pełniącemu dyżur medyczny, okres odpoczynku powinien być udzielony bezpośrednio po zakończeniu pełnienia dyżuru.

Odmienne zdanie mają w tym zakresie PiP i MZ, które stoją na stanowisku, że odpoczynek dobowy może być udzielony dopiero po zakończeniu dyżuru medycznego, czemu z kolei sprzeciwiają się lekarze a także, cześć doktryny prawnej, stojąc na stanowisku, że 11 godzinny odpoczynek dobowy winien być udzielony w tej samej dobie pracowniczej, w której odbywa się praca i dyżur medyczny, a w szczególności dotyczyć to winno lekarza pełniącego dyżur medyczny. To ostatnie stanowisko jest tym rozwiązaniem, którym w praktyce można spotkać się najczęściej.

Zatem przy uwzględnieniu powyższego, maksymalną przeciętną liczbę godzin pracy przy podpisaniu przez lekarza klauzuli opt-out, ustala się pomniejszając wszystkie kalendarzowe godziny w tygodniu o godziny odpoczynków dobowych i tygodniowego, które muszą być lekarzowi udzielone w trakcie takiego tygodnia. Zatem maksymalna ilość godzin przy takim wyliczeniu będzie wynosiła 78 godzin tygodniowo.

Te ograniczenia pracodawca musi brać pod uwagę przy planowaniu pracy i dyżurów medycznych w danym okresie rozliczeniowym. Należy jednak pamiętać, że bez względu na fakt podpisania klauzuli opt-out czasu odpoczynku po dyżurze, jak i po normalnym dniu pracy, nie wlicza się do czasu pracy. Nie jest to jednoznaczne z tym, że pracodawca może z tego tytułu odliczyć od wynagrodzenia za pracę kwotę odpowiadającą podstawowej normie czasu pracy. Zgodnie ze stanowiskiem PiP godziny wypracowane przez lekarza w ramach pełnienia dyżuru medycznego uzupełniają niewypracowany, z powodu udzielenia mu odpoczynków dobowych, wymiar czasu pracy.

Jak to bowiem wyżej zostało zaznaczone, zgodnie z ustawą o działalności leczniczej czas pełnienia dyżuru wlicza się do czasu pracy, jednak praca w ramach pełnienia dyżuru medycznego może być planowana również w zakresie przekraczającym 37 godzin i 55 minut na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym (np. trzymiesięcznym). Zatem za pracę z tytułu pełnienia dyżuru medycznego pracownik otrzymuje wynagrodzenie niezależnie od tego, czy w danym okresie rozliczeniowym wypracował obowiązujący go wymiar czasu czy nie.

Tytułem przykładu. Załóżmy, że w danym okresie rozliczeniowym lekarz miał do przepracowania 152 godzin, oraz zaplanowane dyżury na 104 godzin. Jednak z uwagi na obowiązek udzielenia obowiązkowych nieprzerwanych odpoczynków dobowych wypracował on 136 godzin i dyżurował rzeczywiście zaplanowane 104 godziny.

Skoro czas dyżuru wlicza się do czasu pracy, to czas świadczenia dyżuru dopełnia niedopracowany wymiar czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym. Zatem pracownik otrzymać powinien normalne wynagrodzenie za 152 godzin pracy, które winien przepracować zgodnie z obowiązującym go w danym okresie rozliczeniowym wymiarem czasu pracy oraz normalne wynagrodzenie za 88 godzin dyżuru medycznego (104 - 16). Ponadto jeszcze winien otrzymać 50% lub 100% dodatku do wynagrodzenia za wszystkie godziny pełnienia dyżuru medycznego, a zatem za 104 godziny. Jednak należy pamiętać, że dodatek w wysokości 100% za każdą godzinę dyżuru przysługuję jedynie w przypadku, gdy nie było możliwe udzielenie dnia wolnego za pracę w niedzielę lub święto.

W sytuacji, gdy odbycie dyżuru medycznego nie było wcześniej zaplanowane, lekarzowi przysługuje za taki dyżur normalne wynagrodzenie za prace powiększone o 100% dodatku za pierwsze 7 godzin i 35 minut dyżuru, a za pracę powyżej tych godzin wynagrodzenie powiększone o 50% lub 100% dodatku w zależności od charakteru dnia lub pory, w jakiej dyżur jest pełniony.

Pamiętaj!

Dyrektywa o klauzuli opt-out stanowi, iż lekarz może, ale nie musi, indywidualnie, dobrowolnie wyrazić zgodę na wydłużenie czasu pracy powyżej 48 godz. na tydzień, a pracodawcy nie wolno dyskryminować czy wyciągać konsekwencji wobec pracownika, który nie wyrazi takiej zgody. Postanowienia tej dyrektywy znalazły odzwierciedlenie także w cytowanej wyżej ustawie.
Wymóg uzyskania indywidualnie i świadomie wyrażonej zgody, a nie poprzez układy, porozumienia zbiorowe, regulaminy pracy itp. potwierdził też wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w wyroku z dn. 5.10.2004r. (sprawa C-397/01 do C-403/01).