71. Model spirali milczenia i jego zastosowanie w praktyce życia politycznego.
Baran Stanley J., Davis Dennis K, Teorie komunikowania masowego, Kraków 2007.
Teoria i praktyka propagandy, red. B. Dobek - Ostrowska, J. Fras, B.Ociepka, Wrocław 1997.
Spirala milczenia to koncepcja zakładająca, że osoby wyznające poglądy odmienne od dominujących w mediach wolą zachować je dla siebie z obawy przed odrzuceniem. Świadomość posiadania poparcia opinii publicznej(większości publicznie wypowiadających się) sprzyja wypowiadaniu zgodnych z nią poglądów. Następuje spiralny proces wyciszania jednych i wzmacniania innych opinii.
Twórcą teorii spirali milczenia jest Elisabeth Noelle-Neumann, która rozwinęła swą tezę na podstawie obserwacji rozbieżności pomiędzy sondażami opinii publicznej a wynikami wyborów.
Na hipotezę spirali milczenia składają się następujące elementy :
Ludzie tworzą obrazy rozkładu opinii w społecznym otoczeniu i oceniają kierunek zmian tych opinii. Kierując się wyczuciem oceniają, które opinie są większościowe, a które tracą zwolenników.
Gotowość do prezentowania swoich poglądów publicznie zmienia się wraz z oceną rozkładu opinii i kierunku jej zmian w otoczeniu. Jeśli dany pogląd jest bardziej powszechny w otoczeniu, jednostka będzie bardziej chętna, żeby go wypowiedzieć publicznie.
Jeśli opinie, których siła jest przeceniana są częściej głoszone publicznie następuje rozbieżność oceny rozkładu opinii i rozkładu faktycznego.
Istnieje pozytywna korelacja między opinią aktualną i przyszłą – ta obecnie przeważająca ma większe szanse na bycie uznaną w przyszłości.
Przyczyną różnego stopnia gotowości do wyrażania swoich poglądów jest lęk jednostki przed izolacją.
Teza spirali milczenia wywyodzi się z badań nad zachowaniem grup i konformizmem. Noelle-Neumann przywiązuje wagę do wartości milczenia, które jest także formą artyukulacji opinii.
Mówiąc o opinii publicznej, należy też zauważyć wpływ mediów, które pełnią tutaj istotną rolę. Media publiczne w krajach demokratycznych mają obowiązek postępowania zgodnie z zasadą pluralizmu opinii, prezentować poglądy wszystkich odbiorców. Media staja się instrumentami kształtowania opinii publicznej, źródłem informacji. Wpływają one na sposób widzenia rzeczywistości szczególnie wśród osób spędzających wiele czasu przed odbiornikami. W przypadku spirali milczenia chodzi o wpływ treści programów, które tworzą u ludzi wyobrażenia, które treści są powszechnie uznawane, akceptowane, a które nie.
Przykładem wpływu mediów na kształtowanie się opinii publicznej i spirali milczenia mogą być wybory parlamentarne w RFN w 1976. Wtedy to doszło do rozbieżności w ocenie sytuacji w otoczeniu jednostek i w mediach. Osoby, które często oglądały programy publicystyczne, zmieniły swoją ocenę na korzyść koalicji SPD/FDP. Telewizji zarzucono wyraźne faworyzowanie partii SPD/FDP na niekorzyść kandydata na kanclerza CDU/CSU H.Kohla, którego prezentowano w negatywnym świetle. Na tej podstawie Neumann wystosowała stwierdzenie, że telewizja miała wpływ na to, kto wygrał wybory w 1976.
Teza ta zyskała sobie przeciwników, ale również zwolenników. Ci pierwsi utrzymują, że teza ma charakter czysto spekulacyjny. Drudzi podają przykład niezdecydowanych, nie mających ugruntowanych preferencji wyborczych, którzy swoje decyzję podejmują w ostatnim momencie. Sugerują się poglądem, który ma większe powodzenie w społeczeństwie lub dociera do nich ze źródeł informacji, z których korzystają najczęściej.
Środki masowego przekazu mogą wpływać na opinię publiczną, przyczyniając się do rozpowszechnienia wspieranych przez siebie opinii, nakręcając jeszcze ową spiralę. Wpływ ten może ocierać się o manipulację. Stąd żywotność idei czwartej władzy, sprawowanej przez środki masowego przekazu