Hipoteza spirali milczenia

Autorką tej teorii jest niemiecka badaczka Elisabeth Noelle-Neumann, przekonana o silnym wpływie mediów masowych na opinię publiczną. Uważała, że świadomość posiadania poparcia opinii publicznej sprzyja wypowiadaniu zgodnych z nią poglądów, a w przypadku przeciwnym - ludzie zachowują milczenie.

Z hipotezą spirali milczenia nierozerwalnie wiąże się zjawisko konformizmu społecznego. Twierdzi się, że człowiek, jako istota społeczna, ma potrzebę życia w grupie i stąd wynika lęk jednostki przez odrzuceniem społecznym. Należy zgodzić się z tym, że znaczna część naszego społeczeństwa pragnie akceptacji, obawia się odrzucenia i lęk przed wyizolowaniem ze społeczeństwa prowadzi do konformistycznej postawy w postaci przyjmowania opinii innych. Ludzie często ulegają wpływowi grupy pomimo tego, że ich poglądy na daną sprawę znacząco się różnią.

Jednakże coraz więcej ludzi ceni postawę nonkonformistyczną. Nie potrzebują do szczęścia kontaktu z innymi i wcale o to nie zabiegają. Nie przejmują się opinią swojego otoczenia. Zjawisko przyjmowania opinii innych jest nadal obecne, aczkolwiek coraz częściej inność w postaci odmienności wygłaszanych poglądów, często kontrowersyjnych jest ceniona. Ludzie wygłaszający poglądy pozostające w zgodzie z opinią większości zyskują poparcie w odpowiednich dla siebie grupach i nie są narażeni na ostracyzm społeczny. Obecnie, ludzie śmiało głoszący swoje tezy, poparte silnymi argumentami są doceniani i akceptowani. Ci, którzy bezsprzecznie, bez zastanowienia przyjmują zdanie innych w obawie przed ośmieszeniem, nie wzbudzają większego zainteresowania. Wielu badaczy udowadniało, że ludzie unikają sytuacji, w której mogliby zostać narażeni na niebezpieczeństwo izolacji, że lęk przed odrzuceniem jest bardzo silny. W przypadku Noelle-Neumann czy Solomona Ascha, czyli badaczy urodzonych na początku XX wieku, z całym szacunkiem dla ich dorobku naukowego, ich badania powoli tracą na znaczeniu. Ostatnie stulecie stale zmieniało świat, ludzi i wykształciło nowe pokolenie nonkonformistów rosnących w siłę. Bardziej niż izolacji obawiają się oni zatracenia siebie i walczą z uległością wobec masy.

Hipoteza spirali milczenia opiera się na kilku zasadniczych założeniach. Po pierwsze pod wpływem informacji ludzie wyrabiają sobie pewien pogląd. Z tym każdy powinien się zgodzić, jednakże odniosłam wrażenie, że Noelle-Neumann mówiąc o silnym wpływie mediów masowych na opinię publiczną, podawanie informacji stawiała na równi z manipulacją treścią przekazu. Owszem, niekiedy treść przekazu ukierunkowuje tok myślenia odbiorcy, ale to odbiorca świadomie wybiera, a przynajmniej powinien, źródło informacji korzystając zarówno z czystej informacji, bez odautorskich sformułowań jak i z subiektywnych nawiązań innych ludzi do danego tematu.

Po drugie ludzie starają się poznać rozkład opinii publicznej, starają się wiedzieć co sądzi większość. Moim zdaniem, orientowanie się w nastrojach publicznych nie jest czynem złym, a wręcz przeciwnie, mając świadomość jak większość postrzega dany temat mamy możliwość odniesienia się do niego, wypracowania własnego zdania, bez względu na to czy nasza opinia będzie zgodna czy nie z opinią większości.

Według Noelle-Neumann w związku z tym jak jednostka postrzega rozkład opinii publicznej zmienia się jej gotowość do wyrażania własnego zdania. Gotowość do publicznego przedstawiania swych poglądów jest większa, jeśli jednostka wierzy, że jej pogląd jest coraz bardziej dominujący, bądź stanie się bardziej powszechny. Jednostka jest mniej gotowa do wypowiedzi, gdy czuje, że jej własny pogląd traci poparcie społeczne. Przyczyną różnego stopnia gotowości wyrażania własnych poglądów jest lęk jednostki przed izolacją, a jej pewność jest mniejsza, gdy jej poglądy nie są potwierdzone przez większość. Tylko od jednostki zależy czy przyjmie postawę konformistyczną i dostosuje się do większości czy nie.

Wpływ mediów na rozkład opinii ma miejsce wtedy, gdy dana opinia przedstawiona jest jako dominująca, istnieje duża częstotliwość pojawiania się informacji na dany temat, Noelle-Neumann twierdzi, że rzeczywisty wpływ mediów na przekonania ma charakter kumulatywny, wielostopniowy, a odbiorcy zazwyczaj nie uświadamiają sobie tego wpływu. Im częściej dany temat jest poruszany i dominuje w nim jakaś opinia, tym bardziej jednostka przyswaja ją sobie jako własną. Ta sama treść jest dostępna w różnych środkach przekazu w formie dostosowanej do specyfiki danego medium. Wielokrotne powtarzanie komunikatu przez różne środki masowego przekazu powoduje, przynajmniej w przypadkach na które powołują się zwolennicy teorii spirali milczenia, że jednostka przyswaja je i publicznie głosi poglądy zgodne z tym co usłyszała.

Noelle-Neumann zwraca również uwagę na to, że osoby, których poglądy różnią się od powszechnie głoszonych zamykają się często w swoim milczeniu nie wyrażając swoich opinii na zewnątrz. Obawa przed negatywnymi reakcjami w związku z odmiennym poglądem a w wyniku tego niechęć do wypowiedzi jest zaskakująco częsta w pewnych kręgach. Już w szkole podstawowej czy nawet w liceum posiadanie innych poglądów na dany temat jest nieakceptowane. W znacznej ilości przypadków uczniowie są karani za przedstawienie odmiennego od powszechnego spojrzenia. W ten oto sposób reszta jest zniechęcana do prezentowania śmiałych tez i zmuszana jest do milczenia.

Reasumując, wg spirali milczenia, jeśli zachowanie jednostki bądź jej wyrażane zdanie jest zgodne z opinią publiczną (opinią panującą) to otrzymuje ona aprobatę, natomiast w przeciwnej sytuacji odizolowuje się tę jednostkę i lekceważy. W dziedzinie tradycji, obyczajów, a przede wszystkim norm, opinią publiczną stają się te wszystkie opinie oraz zachowania, które to należy publicznie wyrażać lub podejmować, chcąc unikać izolacji. Faktyczne wyciszenie poglądów nadal ma miejsce, jednakże liczę na to, iż ślepe przyjmowanie poglądów innych powodowane strachem zniknie. Są ludzie, którzy uważają, że mechanizm opinii publicznej w życiu społecznym jest bardzo pomocny, bo utrzymuje pewien ład społeczny, a przynajmniej wspiera go poprzez stosowanie różnych sankcji wobec nonkonformistów. Według mnie ludzie powinni śmiało wygłaszać swoje poglądy, nie obawiać się, że zawsze znajdzie się ktoś, kto z sądami danej jednostki się nie zgodzi.