Zaliczenie: test wyboru – jednokrotnego - 11.06 (poniedziałek)
Konsultacje: w poniedziałek 18.30-19.30, w weekendy
Istota ubezpieczeń, ich funkcje i rodzaje
Zdarzenie:
Pozytywne skutki
Negatywne skutki (obszar zainteresowania ubezpieczeń)
Zdarzenie:
Zdrowie i życie ludzkie
Majątek
Odpowiedzialność wobec osób trzecich
Ekonomiczne skutki zdarzenia:
Osobowe – śmierci, chorób, wypadków, zak aktywności zawodowej
Czysto majątkowe
Strata/zysk w mieniu lub dochodach
Zobowiązania (w tym odpowiedzialność cywilna)
Ryzyko jest nieodłącznie związane z życiem człowieka
Niektóre rodzaje ryzyka są zmniejszane, ale na ich miejsce pojawiają się nowe.
Ryzyko zachorowania na gruźlicę -> ryzyko zachorowania na alergię
Ryzyko śmierci głodowej -> ryzyko śmierci spowodowanej otyłością
Postępowanie z ryzykiem przeciwdziałanie, unikanie, zmniejszanie lub przeniesienie
Ryzyko – definicje (przegląd literaturowy)
Ryzyko najczęściej rozumie się jako:
Możliwość zdarzenia powodującego stratę
Niepewność dotycząca strat/niepewność lub wątpliwość co do możliwości przewidzenia przyszłości
Prawdopodobieństwo nastąpienia zdarzenia (powodującego stratę)
Przedmiot (podmiot) lub ich grupy, które narażone są na stratę
Zdarzenia wyrządzające stratę
Możliwa wielkość straty, na którą narażone są osoby lub mienie
Zróżnicowanie (fluktuacja) możliwych strat
Dyspersja rezultatów rzeczywistych i oczekiwanych
Prawdopodobieństwo rozbieżności pomiędzy wynikiem zakładanym a uzyskanym
Ryzyko definicje
Ryzyko subiektywne - jest „indywidualną oceną szansy wystąpienia określonego rezultatu, opartą na osobnych uwarunkowaniach psychologicznych lub nastroju duchowym”
Ryzyko – postrzeganie
Ryzyko wydaje się nam, to co nieznane
Ryzykowne wydaje się nam to, nad czym nie mamy kontroli
To, co przynosi nam korzyści, wydaje się mniej ryzykowne
Ryzykowne wydaje się nam to, czego nie lubimy
Ryzyka ubezpieczalne
Własności ryzyka ubezpieczanego
Duża ilość jednostek narażonych na to samo ryzyka (powtarzalności)
Konsekwencje ryzyka mają charakter przypadkowy, nadzwyczajny (losowość)
Strata ma charakter definitywny i jest mierzalna
Małe prawdopodobieństwo szkód katastroficznych
Realna składka
Definicja ubezpieczeń wg J. Łazowskiego:
„Ubezpieczenie to urządzanie gospodarcze, zapewniające pokrycie przyszłych potrzeb majątkowych, wywołanych u poszczególnych jednostek przez odznaczające się pewną prawidłowością zdarzania losowe, w drodze rozłożenia ciężaru tego pokrycia na wiele jednostek, którym te same zdarzenia zagrażają.”
Schemat funkcjonowania ubezpieczeniowej wspólnoty ryzyka
Wspólnota ryzyka (poszkodowani) -> składki -> fundusz ubezpieczeniowy -> świadczenia -> poszkodowani
Geneza ubezpieczeń
Okres i praubezpieczenia
Cechy:
Fundusz ubezpieczeniowy w formie zobowiązania
Oparcie na zasadach wzajemności
Starożytności
2 tys. Lat p.n.e. – umowy uczestników karawan na Bliskim Wschodzie
Fenicjanie – KOINONIA tzw. „awarii wspólnej”
Starożytny Rzym (funkcjonująca do XIII w n.e.) – pożyczka morska, pierwotne źródło na Rodos
Pomoc materialna w zrzeszeniach opartych na wspólnocie zawodu
Średniowiecze
Pożyczka morska i fikcyjne umowy kupna – sprzedaży (od bulli Grzegorza IX w 1230 r do XIV w)
Pomoc wzajemna w gildiach i cechach rzemiosł
Annuity – renty dożywotnie
Okres II – XIV – XVII w.
Cechy
Dynamiczny rozwój ubezpieczeń morskich – umów ubezpieczenia oderwanych od transakcji kredytowych
Wykształcenie pojęć techniczno – ubezpieczeniowych
Pierwsze umowy reasekuracji i koasekuracji
Zdarzenia
Kasy ogniowe i powodziowe
Pierwszy zakład ubezpieczeń od ognia – 1667 r „The Insurance Office” Londyn
XVII w postawy matematyczne ubezpieczeń życiowych ubezpieczenia na życie:
XIV w Londyn – pierwsza polisa (William Gibbon), 1699 r Towarzystwo Opieki dla Wdów i Sierot
Tontyny
Okres III – XVII – I poł. XIX w.
Cechy:
Wykształcanie instytucji ubezpieczeniowych, także spółek akcyjnych
Powstanie rynku ubezpieczeń
Ubezpieczenia obowiązkowe
Rozwój pozostałych typów ubezpieczeń majątkowych
Okres IV – ubezpieczenia współczesne
Cechy:
Rozwój interdyscyplinarnej nauki o ubezpieczeniach (prawo, ekonomia, matematyka, statystyka)
Ubezpieczenia stają się istotną dziedziną gospodarki
Koncentracja ubezpieczycieli
Interwencja państwa – ochrona klientów i rynku
Rozwój reasekuracji
Rozwój działalności inwestycyjnej zakładów ubezpieczeń
Historia ubezpieczeń w Polsce:
Okres międzywojenny:
1918 – 1923 odbudowa ubezpieczeń
1920 Towarzystwo Reasekuracyjne WARTA
1921 zakład publiczny (samorządowy) Polska Dyrekcja Ubezpieczeń Wzajemnych przekształcona później w Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych
Przymusowe ubezpieczenia od ognia, ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym, umowie ubezpieczenia i działalności ubezpieczeniowej
Klasyfikacja funkcji ubezpieczeń:
Funkcja:
Społeczna
Ekonomiczna
Klasyfikacja funkcji ekonomicznych:
Funkcje ekonomiczne
Ochrony ubezpieczeniowej
Prewencyjna
Finansowe
Alokacyjna (akumulacja kapitału)
Redystrybucyjna
Stabilizacyjna
Aby ubezpieczenie należycie wypełniało w/w funkcje powinno charakteryzować się wysoką efektywnością ekonomiczną, o której stopniu decyduje poziom realizacji podstawowych zasad:
Zasady powszechności ochrony ubezpieczeniowej
Zasady pełności ochrony ubezpieczeniowej
Zasady realności ochrony ubezpieczeniowej
Klasyfikacja ubezpieczeń gospodarczych:
Osobowe
Życiowe
NNW
Zdrowotne
Majątkowe
Rzeczowe
Majątkowe sensu stricte
Klasyfikacja:
Ze względu na rodzaj zdarzenia objęty ochroną ubezpieczeniową:
Ogniowe, powodziowe, kradzieżowe, wypadkowe
Autonomia stron
Obowiązkowe i dobrowolne
Regulacje prawne
Lądowe i morskie
Wg załącznika nr 1 do Ustawy z dnia 22.05.2003 o działalności ubezpieczeniowej
Działy, grupy i rodzaje ubezpieczeń
W ustawie o działalności ubezpieczeniowej ustalony został podział ubezpieczeń według działów, grup i rodzajów ryzyka.
Ogólna charakterystyka prawnych aspektów stosunku ubezpieczenia.
Stosunek ubezpieczenia
Stosunek prawny wiążący zakład ubezpieczeń i ubezpieczającego na mocy, którego ubezpieczyciel jest zobowiązany do wypłaty świadczenia w razie wystąpienia określonego zdarzenia losowego, a ubezpieczający do przestrzegania określonych warunków ubezpieczenia oraz opłacenia składki.
Cechy stosunku ubezpieczenia:
Charakter cywilnoprawny
Równość stron
Odpłatny
Masowy
Adhezyjny (nie podlega negocjacji)
Trwały
Dwustronne zobowiązujący
Kazualny (oparty na przypadku lub zależny od niego)
Regulowany KC i KM
Strony i podmioty stosunku ubezpieczenia:
Strony stosunku ubezpieczenia:
Ubezpieczyciel
Ubezpieczający
Podmioty ubezpieczony uposażony
Ubezpieczenie na cudzy rachunek:
Ubezpieczający ubezpieczyciel
Ubezpieczony nie musi być wskazany imiennie, chyba że jest to konieczne dla określenia przedmiotu ubezpieczenia.
Uprawnienia z tytułu umowy przysługują zasadniczo ubezpieczonemu (bezpośrednio od ubezpieczyciela), dysponentem umowy jest jednak ubezpieczający.
Roszczenie o zapłatę składki wyłącznie wobec ubezpieczającego
Źródłem powstania prawnego stosunku ubezpieczenia jest umowa, jednak treść tego stosunku kształtują również – oprócz postanowień umowy inne elementy.
Charakter prawny ogólnych warunków ubezpieczenia - OWU
OWU stanowią element treści umowy ubezpieczenia objęty konsensem stron
26.03 – nie ma wykładu
Obowiązek doręczenia ogólnych warunków ubezpieczenia
Obowiązku ubezpieczającego:
Ubezpieczający
Podstawowy
Zapłata składki
Dodatkowe
Przed zawarciem umowy
Deklaracja ryzyka (brak odpowiedzi na pytania na wniosku?)
Po zawarciu umowy
Notyfikacja ryzyka (wyłącznie gdy zastrzeżono w umowie)
Niepowodowania wypadku
Inne
Po wypadku:
Ratowanie
Zabezpieczenia praw regresywnych zu (jeśli zapisano w umowie)
Świadczenie ubezpieczeniowe
Świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie:
Przy ubezpieczeniu majątkowym – określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku
Przy ubezpieczeniu osobowym – umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osobowy ubezpieczonej
Suma ubezpieczenia
Górna granica odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń:
W ubezpieczeniu osobowym JEDYNA
W ubezpieczeniu majątkowym WZGLĘDNA (związana z wartością ubezpieczenia)
Możliwość obniżenia sumy przy utracie wartości przedmiotu ubezpieczenia
SUMA GWARANCYJNA przy OC
PROBLEM UBEZPIECZENIA WIELOKROTNEGO
Wartość ubezpieczeniowa
Występuje w ubezpieczeniach majątkowych rzeczowych
Cechy wartości ubezpieczeniowej:
Niezależna od woli ubezpieczającego i zakładu ubezpieczeń
Związana bezpośrednio z przedmiotem ubezpieczenia
KATEGORIA OBIEKTYWNA
Suma ubezpieczenia – ubezpieczenia majątkowe rzeczowe
Oparta na wartości księgowej
Oparta na wartości odtworzeniowej
Oparta na wartości rzeczowej
Wartość odtworzeniowe | Wartość rzeczywista |
---|---|
Odpowiada kosztom przywrócenia majątku do stanu nowego (nieulepszonego) | Jest to wartość odtworzeniowa (nowa) pomniejszona o zużycie techniczne |
Suma odpowiedzialności odszkodowawczej zakładu ubezpieczeń:
System odpowiedzialności na pierwsze ryzyko | System odpowiedzialności na sumy stałe |
---|---|
Zakład ubezpieczeń odpowiada do wysokości faktycznej szkody nie więcej niż ustalona w umowie sumy ubezpieczenia | Odkodowanie ubezpieczeniowe równe jest iloczynowi stosunku sumy ubezpieczenia do wartości ubezpieczeniowej i wielkości szkody |
System odpowiedzialności odszkodowawczej zakładu ubezpieczeń
Pierwsze ryzyko | Odpowiedzialność proporcjonalna | |
---|---|---|
Su=1000, wu=1000, sz=400 O=400 |
Su=1000,wu=1000,sz=400 O=400 |
Su=Wu |
Su=1500, wu=1000, sz=400 O=400 |
Su=1500, wu=1000, sz=400 O=400 |
nadubezpieczenie Su>Wu |
Su=300, wu=1000, sz=400 O=300 |
Su=300, wu=1000, sz=400 O=120 |
Su<Wu niedoubezpieczenie |
Techniczne ograniczenia odpowiedzialności odszkodowawczej zakładu ubezpieczeń:
Limity odpowiedzialności odszkodowawczej
Udział własny
Franszyza redukcyjna
Franszyza integralna
ZASADY DZIAŁANIA
Udział własny | Franszyza redukcyjna | Franszyza integralna |
---|---|---|
Su 1000, wu 1000, szkoda 400 | ||
Udział własny 10% Odszkodowania 360 |
Franszyza redukcyjna 10% Odszkodowanie 300 |
Franszyza integralna 10% Odszkodowanie 400 Brak potrącenia |
Rynek ubezpieczeń w Polsce
Podstawowe akty prawne:
Ustawa z dnia 22 maja 2003 o działalności ubezpieczeniowej
Ustawa z dnia 22 maja 2003 o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych
Ustawa z dnia 22 maja 2003 o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych
Ustawa z 22 maja 2003 o pośrednictwie ubezpieczeniowym
Ustawa z dnia 21 lipca 2006 i nadzorze nad rynkiem finansowym
Kodeks cywilny, kodeks morski
Podstawowe zasady funkcjonowania rynku ubezpieczeń w Polsce
Ograniczenie prowadzenia działalności gospodarczej przez zakłady ubezpieczeń wyłącznie do działalności ubezpieczeniowej
Zakłady ubezpieczeń nie może wykonywać innej działalności poza działalnością ubezpieczeniową i bezpośrednio z nią związaną
Art. 3.2. ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (dz. U. z 2003 r, Nr 124, poz. 1151)
Zasada branżowości w działalności ubezpieczeniowej:
Art.8.1. Zakład ubezpieczeniowy nie może wykonywać jednocześnie działalności, o której mowa w dziale I załącznika do ustawy, oraz w dziale II załącznika;
Art.8.2. Zakład ubezpieczeń wykonuje działania, o których mowa w dziale I załącznika do ustawy, używa w nazwie lub firmie wyrazy wyróżniające ten rodzaj działań.
Zasady ograniczania dopuszczalnych form organizacyjnych zakładu ubezpieczeń – zakład ubezpieczeń może wykonywać działalność ubezpieczeniową wyłącznie w formie spółki akcyjnej, albo towarzyszyć ubezpieczycielom wzajemnym.
Cechy wzajemne:
Niezarobkowy cel działalności – członkowie tej organizacji mają na celu wzajemne zabezpieczenie się przed negatywnym skutkiem zdarzeń losowych;
Wolność członkostwa i autonomia w zarządzaniu, samorządzie – ubezpieczony = członek;
Późniejsze zaspokajanie potrzeb ubezpieczonych (członków) na ochronę ubezpieczeniową (zarówno zakres tej ochrony jak i jakość, a przede wszystkim cena);
Wysoka społeczna wartość tej formy działalności – aktywizacja wspólnot;
Narodowy charakter instytucji ubezpieczeniowych
Rynek w ujęcie segmentowym
I segment popytu
II segment pośrednictwa
III segment podaży pierwotnej
IV segment reasekuracji
Techniczne zawarcie umowy * --- kierunek udzielonego pełnomocnictwa
Rynek ubezpieczeń – ujęcie podmiotowe