Porównanie paradygmatów- pozytywistycznego i humanistycznego
| Wybrana cecha | Tradycja pozytywistyczna- badania ilościowe | Tradycja humanistyczna-badania jakościowe |
|---|---|---|
| 1. Istota podejścia | 1. Istotą podejścia w badaniach ilościowych jest dehumanizacja (pozbawienie kogoś cech ludzkich, sprowadzenie człowieka do roli podmiotu) | 1. Istotą podejścia jest perspektywa humanistyczna- człowiek w centrum zainteresowania. |
| 2. Źródło paradygmatu | 2. Badania ilościowe stanowią nurt badań wywodzące się z nauk przyrodniczych. | 2. Badania jakościowe czerpią rodowód z badań etnograficznych. |
| 3. Sens badania | 3. „Wiedza dla wiedzy”- pokazanie świata w liczbach. | 3. „Wiedza dla praktyki”- nie dostarczają uogólnień tylko pokazują jak postępować. |
| 4. Ranga nauki w poznaniu | 4. Scjentyzm- w naukach pozytywistycznych tylko to jest sensowne co da się wyjaśnić językiem zdefiniowanych nauk szczegółowych. | 4. Synergizm- współdziałanie wielu czynników w badaniach , liczy się łączny efekt . |
| 5.Istota perspektywy | 5. W naukach pozytywistycznych przeważa atomizm, czyli podejście do szczegółów. | 5.W naukach humanistycznych przeważa holizm, czyli całościowe podejście do problemu. |
| 6. Metody badań | 6. W badaniach ilościowych świat- człowiek- rzeczywistość traktowane są jako całość (monizm). | 6. Wybór- Uwolnienie od szczegółów sprzyja twórczości. |
| 7. Cel badań | 7. Wyjaśnianie- wyjaśnianie przyczyn badanych zjawisk ( na podstawie liczb) | 7. Rozumienie- rozumienie znaczeń poszczególnych badanych układów społecznych |
| 8. Sposób przedstawienia rzeczywistości | 8. Badania ilościowe dążą do przedstawiania rzeczywistości w sposób obiektywny. | 8. W badaniach jakościowych badacz subiektywnie przedstawia rzeczywistość, poprzez nakładanie własnych znaczeń i interpretacji. |
| 9. Kryteria ewaluacji i zachowanie badacza | 9. Trafność, rzetelność, obiektywizm. Neutralność-bezstronność | 9. Adekwatność, elastyczność szczerość. Zaangażowanie w badanie. |
| 10. Traktowanie badanych | 10. Instrumentalizm- traktowanie przedmiotowo badanego. | 10. Podmiotowość- uwzględnianie autonomii, wolności, indywidualności badanego. Kooperacja, czyli współdziałanie z badanym |
| 11. Kierunek poszukiwań | 11. Generalizacja- czyli uogólnianie w badaniach. W naukach przyrodniczych najdoskonalszą metodą badawczą jest eksperyment. | 11.Różnorodność- różne podejścia, metody i zjawiska, nie można stosować uogólnień. Uwolnienie od szczegółów sprzyja twórczości. |
| 12. Obecność wartości | 12. Deaksjologizacja- pozbawienie wartości w badaniu. | 12.Konstruktywizm aksjologiczny- liczy się świat wartości. |
| 13. Istota procedury | 13. Matematyzacja- wszystko odnosi się do wzorów, liczb, schematów. Badania ilościowe mają postać liczb. | 13. Idiomatyczność- wyjątkowość, niepowtarzalność (np. specyfika języka, odrębność danej grypy badawczej). Osobowość człowieka jest wysoce oryginalną i nie daje się sprowadzić do świata liczb. |
| 14. Ważność wyników | 14. Absolutyzacja- istnieje tylko jedna absolutna prawda, którą „powiedzą” nam liczby. | 14. Relatywizacja-traktowanie czegoś np. opinii, ocen lub wartości jako rzeczy względnej, zależnej od innej. |
| 15. Ujęcie badanej rzeczywistości | 15. Abstrakcjonizm- zakładanie hipotez w ciemno. | 15. Konstruktywizm- postrzeganie rzeczywistości przez pryzmat doświadczeń, faktów; swoboda twórcza. Badania jakościowe zmierzają do odkrywania rzeczywistości w jej naturalnych kontekstach. |