Turystyka (wg Przecławskiego) jest zjawiskiem społecznym i obejmuje wszystkie zjawiska ruchliwości przestrzennej związane z dobrowolną, czasową zmianą miejsca pobytu, rytmu i środowiska życia oraz z wejściem w styczność osobistą z odwiedzanym środowiskiem. Światowej Organizacji Turystyki:Tur. obejmuje zespół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych lub innych, nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem z wyłączeniem wyjazdów, których głównym celem jest działalność zarobkowa. Cechy tur: Podróż, przemieszczenie, Pobyt w nowej miejscowości, Tymczasowość podróży i pobytu (nie dłużej niż rok), Element subiektywny – człowiek i jego motywacje, Element obiektywny – możliwość i warunki korzystania z infrastruktury turystycznej. Turyzm (Pietkiewicz, Żmuda) jest złożonym zjawiskiem obejmującym społeczno – kulturowe, gospodarcze, prawno-polityczne i przestrzenne uwarunkowania oraz przebieg i następstwa turystyki. Geografia turyzmu: Pierwszy raz użył go niem. Geograf Strander w 1905 r. stwierdzając, że geografia turyzmu powinna zajmować się: Badaniem ruchu turyst. Jego gospodarczymi następstwami, Walorami turyst. Decydującymi o atrakcyjności danego terenu. W Polsce – wprowadzony przez Leszczyckiego 1923. Zdefiniował GT. Jako dyscyplinę zajmującą się określeniem walorów turyst. Krajobrazu oraz badaniem możliwości rozwoju ruchu turyst. Z uwzględnieniem istotnych cech pierwotnych krajobrazu i jednocześnie ustaleniem racjonalnego wykorzystania ekonomicznego tego ruchu. Współcześnie termin GT (Kowalczyk) nawiązuje do definicji turyzmu. Określona jest jako dyscyplina zajmująca się badaniem przestrzennego zróżnicowania społeczno-kulturowych, gosp., prawno – Polit i przyrodniczych uwarunkowań turystyki oraz zagospodarowania turyst., oraz analizująca przebieg i następstwa ruchu turyst. Dla środowiska oraz struktur procesów społ.-kult., Polit. I gosp. Kierunki badawcze GT: Formalny – obejmuje krajobraz i formy antropogeniczne (char. Zabudowy, drogi, szlaki – od ludzi).Funkcjonalny – dot. zależności między turystą (podmiot turyst.), a przestrzenią turystyczną, nie obserwowalnych w krajobrazie (motywacje, wybory ludzi), Historyczno – genetyczny - bada tam gdzie miejscowości turystyczne przechodziły zmiany funkcji (osada rolnicza -> ośr. Usługowy -> ośr. Turyst.). Przestrzeń turyst. - Część przestrzeni geogra. I społ. – ekonom. W której zachodzą zjawiska turyst. Jest to funkcjonalnie wyróżniająca się podprzestrzeń przestrzeni geograf. i społ., której motywem powstania i rozwoju są potrzeby wypoczynku, poznania i doznań. Składa się z obszarów:Strefy intensywnego zainwestowania, w obrębie której zlokalizowane są obiekty bazy noclegowej i usług komplementarnych, Strefy rozproszonego zainwestowania na terenie, której osadowione urządzenia sportowe i rozrywkowo – rekreacyjne, Strefy niekontrolowanej penetracji, gdzie nie ma żadnej infrastruktury, a turyści poszukują wypoczynku bez pomocy usługodawców. Rekreacja: Warszyńska, Jachowski: Rekreacja oznacza wszystkie czynności podejmowane dla regeneracji sił, a przejawiają się w uczestnictwie w grach sport., rozrywkach czy formach ruchu turyst. Po godzinach zajęć służbowych, poza obowiązkami. Odwiedzający (ustalenia ONZ z 1963) – każda osoba, która przebywa w odwiedzanym kraju, miejscu niezależnie od powodów odwiedzin, z wyjątkiem dot. Zatrudnienia. Dzieli się na: Turystów, Wycieczkowiczów, odwiedzających jednodniowych. Odwiedzających dzieli się na: Międzynarodowych, Krajowych (t i w),Turysta – w Polsce wg GUS pojęcie oznacza osobę znajdującą się dobrowolnie, czasowo poza miejscem stałego pobytu i środowiskiem związanym z codziennym rytmem życia.Potrzeby turystyczne – zespół potrzeb człowieka, związanych z regeneracją jego sił fiz. I psych. Oraz pragnieniem rozwoju własnej osobowości, których zaspokojenie następuje w czasie wolnym od pracy i innych obowiązków, które realizowane są w przestrzeni tur. Ruch turystyczny (A. Matczak) – ogół przestrzennych przemieszczeń ludności, związanych z dobrowolną, czasową zmianą miejsca pobytu, rytmu i środowiska życia w odniesieniu do określonego obszaru, kierunku, okresu itp. Walory turystyczne – zespół elementów środow. Naturalnego oraz El. Przyrodniczych, które są przedmiotem zainteresowania turysty. Zasoby turystyczne – pojęcie szersze od walorów – obejmuje występujące obiektywnie atrybuty środ. Przyrodniczego i pozaprzyrodniczego, które dopiero po dokonaniu przez turystę odpowiedniej oceny stają się faktycznymi walorami (może są ważne ale nikt tego nie zbadał). Atrakcyjność turystyczna – występowanie pewnej cechy charakterystycznej, przyciągającej turystów na określone tereny dzięki walorom krajobrazu naturalnego, klimatu, pomników historii i innych interesujących obiektów zagospodarowania turystycznego. Zagospodarowanie turystyczne – wynik działalności człowieka, mający na celu przystosowanie przestrzeni na potrzeby ruchu turyst. (baza noclegowa, gastronomiczna, towarzysząca komunikacja miejska, wiejska). Region turystyczny – obszar (część kraju) charakteryzujący się walorami turyst. Oraz odpowiednimi do nich walorami recepcyjnymi (noclegi, gastronomie), do którego kieruje się ruch turyst. Żeby obszar był regionem turyst. Musi posiadać: Walory, Zagospodarowanie, Ruch turystyczny Miejscowości turystyczne: jednostka osadnicza, która ze względu na walory turystyczne, infrastrukturę i dostępność komunikacyjną stanowi punkt docelowy lub etapowy migracji turystycznej. Ośrodek turystyczny – m. tur., charakteryzująca się bardzo wysokim stopniem zagospodarowania tur. i dysponująca szerokim profilem usług związanych z obsługą ruchu turyst. Uzdrowisko – miejscowość turyst., na terenie, której prowadzi się działalność leczniczą, dzięki występującym w niej walorom balneoklimatycznym i klimatycznym, przy równoczesnym wyposażeniu w niezbędne urządzenia. Chłonność turystyczna – maksymalna liczba uczestników ruchu turyst, którzy mogą równocześnie przebywać na danym obszarze nie powodując jego dewastacji (odwracalne) i degradacji (nieodwracalne) środowiska przyrodniczego, a tym samym pogorszenia warunków wypoczynku. W przypadku szlaku turyst. chłonności=przepustowość. Pojemność turystyczna – traktowana jest jako pojemność bazy noclegowej, gastronomicznej i towarzyszącej. Określa maksymalną liczbę uczestników ruchu turystycznego, mogących równocześnie korzystać z poszczególnych urządzeń nie powodując pogorszenia jakości tych usług i dezorganizacji życia społecznego. Dostępność turystyczna – możliwość dojazdu środkami komunikacji do celu podróży, a także system połączeń komunikacyjnych, szlaków i wyciągów turyst. Umożliwiających turyście odbywanie wycieczek w obrębie regionu turystycznego. Dzieli się na: Zew. – z miejsca zamieszkania do regionu, Wew. Funkcja turystyczna obszaru – działalność społ. – ekonom. Miejscowości lub obszaru, która jest skierowana na obsługę turystów i którą miejscowość lub obszar spełnia w systemie gospodarki narodowej.W Starożytności:W Egipcie najwcześniej rozwijała się turystyka. Wyprawy po Morzu Śródziemnym (gosp., militarnym), w głąb Afryki, głównie wzdłuż Nilu, podróże ok. 1500 lat p. n. e. przez Egipską królową Hatszepsut, która zorganizowała wyprawę egipską flotą wzdłuż wschodnich wybrzeży Afryki. Jej celem był Punt (?). Cel był gospodarczy – głównie po surowce (np. do wyrobu kosmetyków). Rzym – po raz pierwszy turystyka w znaczeniu współczesnym. Celem była regeneracja ludzkiego organizmu – turystyka uzdrowiskowa w Rzymie, jako pierwsze państwo w historii. Poszukiwano wypływu miejsc uzdrawiających. Powstały pierwsze uzdrowiska: najważniejsze – Aquakariadae (dzisiejsze Vichy). Uzdrowisk Rzymskich kilkadziesiąt w całej Europie, do dzisiejszych czasów kilkanaście: Aquaecaridae, Aquaesolis (Bath w Anglii), Aquae Helveticae, Aquae Baden, Aquae Herculi (Bajle Herculane w Rumunii). Wyposażenie uzdrowisk bardzo dobre. Budynki podobnie wyposażone (baseny, łaźnie, źródła wód). Wodę do tych budynków doprowadzały akwedukty. Były też osiedla bogatych patrycjuszy w okolicach, gdzie doprowadzano wody. Gęsta sieć gospód (stationes), gdzie można było wynająć konie, przenocować. Ich standard był zróżnicowany. Podróże Fenicjan miały podobny zasięg do Egipcjan, ale bardziej zróżnicowane. Po M. Śródziemnym, w głąb Afryki, opłynęli po raz pierwszy Afrykę – miała miejsce ok. 600 lat p.n.e. Podróże Wikingów i Mnichów Iryjskich (z Irlandii)- głównie pn.-zach. Europa, morza przybrzeżne Ameryki Pn. i Grenlandii. Mnisi Iryjscy Dotarli do brzegów Islandii. Wikingowie dotarli do: Islandii, Grenlandii, Ameryki Pn. Podróże Arabów – Ok. 1000 lat temu. Dużo po Europie (na początku Pd. Część, Hiszpania, potem Płd. Azja, docierali do Himalajów, słabo rozwinięte tereny Europy Środkowej). Ok. 1003 roku dotarli na tereny dzisiejszej Polski – Ibrachim Ibn Jakub opisał ją w księdze „Dróg i Królestw”. Opisał Polskę z 1000 roku – o Gnieźnie, o poznaniu i Lednicy. W średniowieczu: Główne cele – miejsca kultu religijnego (pielgrzymki). Najważniejsze ośrodki: Lund (?) we Francji, Santiaga de Compostella w Hiszpanii, Rzym – Grób św. Piotra, Jerozolima, Gniezno. Jerozolima – wyprawy krzyżowe – miały charakter mieszany (pielgrzymkowy, obronny). Włosi – charakter handlowo-poznawczy. Najbardziej znany był Marco Polo. W 1721 wyruszył do Azji (Mongolia),„Opisanie Świata”-Opisał miejsca, narysował mapy, opis walorów krajobraz –pierwszy wielki przewodnik po krajach Azji Płd. – pełnił tę rolę do XVIII w.Podróże grand tour – młodzieży do miast uniwersyteckich (głównie Włochy). We Włoszech w XIII/XIV w. rozwinęło się hotelarstwo. Gospody nosiły nazwy hospituj (?). Najwięcej było ich w Rzymie, Wenecji, Florencji, Padwie, Sienie, Bolzono. Renesans: Powrót do zainteresowania człowiekiem. Odradza się turystyka lecznicza, powstają nowe, odradzają się stare uzdrowiska. XVI – Karlowe Weny. Oświecenie:Nowa dziedzina turystyki – poznawcza w dużych miastach Europy Zach. (Paryż, Nicea, Mont Pellie). Pod koniec XVII w. wyprawy grand tour dochodzą do Europy Środ. – Kolonia, Frankfurt, Bruksela. Turystyka górska (XVII/XVIIIw.): 1786- zdobycie najwyższego szczytu Mont Blanc przez Balmat i Paccard. Początek badań polarnych – koniec XVII/pocz. XVIII w. Wyprawy Pn. Azji (Kamczatka), po pokrywie lodowej na Pn. Ameryce, Alasce. Vitus Johansen Bering – najbardziej znany badacz tych rejonów.XVIII w. – fala powstawania uzdrowisk w Europie. Rozbudowano starorzymskie brytyjskie Aquasolis. Zaczęto budować Brighton – pełniło trochę inną rolę. Bate – otwarte dla bogatych. Brighton – typowo elitarne, dla głów państw, rodu królewskiego. Było dużo elity w Brighton i w latach 80. XVIII w. zanotowano tam 1200 turystów. Było to bardzo dużo jak na tamte czasy.Powstały Uzdrowiska Sudeckie: Marianskie Łaźnie, Kaldowa Sudanka, Franciszkowe Łaźnie oraz Spa w Belgii. W XVIII w. powstały: Baden-Baden w Niemczech. Koniec XVIII w. – podróże międzykontynentalne. Główne kierunki:Afryka Pn.,Azja Pd. (gł. Indie, kolonie brytyjskie, państwa ościenne), Azja Wsch. (Chiny, Japonia),Ameryka Pn.2 poł. XIX w. – powstanie linii kolejowych (podstawowy środek komunikacji).Koniec XIX w. – rozwój podróży m. Kon., powstawanie kurortów na innych kontynentach. Najważniejsze:Miami na Florydzie, Mar del Plata w Argentynie, Punta del Ester w Urugwaju, Simli, Dżardżyling, Parosnath w Indiach.Koniec XIX/pocz. XX w. – rozwój turystyk podmiejskich. Głównie pod Wielkimi miastami: Budapeszt, Londyn, Berlin. Rozwijała się dwutorowo:Koniec XIX w. – początek tur. Ekologicznej. Powstają obszary chronione (Yellowstone – 1872).Od lat 40. XIX w. – powstawanie biur podróży. 1841 – Pierwsze biuro podróży Thomasa Cooka – był nauczycielem w Anglii. Koniec XIX w. – organizacje krajoznawcze (w latach 50. W Niemczech). Ruch altruistyczny. Kluby alpinistyczne – powstają w Anglii.XIX/XX w. – badania, wyprawy polarne: Nansen (w okolice bieguna Pn. dotarł jeden z pierwszych laureatów Nobla za organizowanie pomocy uchodźców z Rosji) i Amunsen (Norwegowie – zdobywca bieguna Pd. Konstruktor sterowców). Rozwija się również turystyka wypoczynkowa. Miejscowości nad brzegiem mórz, jezior. Powstają masowo pensjonaty. Pojawienie się samochodu.James Clark Ross – Odkrywca Antarktydy (stałego lądu). Robert Edwin Peary – dotarł obok bieguna Pn. Zaczęła się odradzać w latach 50. Podział Europy na 2 strefy – obozu socjalistycznego (zamknięte), obozu wsch. – prywatyzacja. Przełom lat 80/90 – zmiana kursu politycznego, otwarcie granic, wyrównanie poziomu wsch./Zach. Podział walorów turystycznych wg Teofila Lijewskiego: walory wypoczynkowe- o charakterze przyrodniczym, stanowiące podstawę rozwoju f. wypoczynkowej (służącej regeneracji sił fiz. i psych.). Zalicza się do nich: miejsca atrakcyjne przyrodniczo, czyste powietrze, ciszę, niski stopień urbanizacji, brak przeciwwskazań klimatycznych, występowanie walorów estetycznych krajobrazu. walory krajoznawcze-obiekt materialny lub przejaw kultury duchowej stanowiący przedmiot zainteresowania turysty. Może nim być f. przyrodnicza pochodzenia naturalnego bądź antropogenicznego będąca wynikiem działalności człowieka.Warunek uznania obiektu za walor krajoznawczy-cechy budzące zainteresowanie turysty, czytelność w krajobrazie.walory specjalistyczne- określone cechy środowiska przyrodniczego i pozaprzyrodniczego, którymi nie jest zainteresowany masowy ruch turystyczny, a tylko pewne grupy społeczne. Korzystanie z nich wymaga specjalistycznych umiejętności: walory specjalistyczne- przyrodnicze:taternickie, speleogiczne, specjalistyczne- antropogeniczne: muzea specjalistyczne, obiekty architektoniczne (specyficzne), specjalistyczne imprezy kulturalne, -II- obiekty sportowe (stadion żużlowy).jaskinie stworzone przez zjawiska krasowe w skałach wapiennych.groty wolne przestrzenie w skałach, powstałe w wyniku przekształceń geologicznych, obsunięć terenu; tworzone w skałach piaskowych, granitowych (we wszystkich oprócz wapiennych). Osadnictwo turystyczne- zespół jednostek osadniczych, które powstały lub rozwinęły w celu obsługi ruchu turystycznego i użytkują określoną przestrzeń goeog., zagospodarowując ją w sposób sobie właściwy.Cechy osadnictwa turystycznego:specyficzna fizjonomia zabudowy, charakterystyczny układ przestrzenny, znaczny udział terenów zielonych, wysoki udział placówek usługowych, ciągła lub okresowa wymiana znacznej części ludności w stosunkowo krótkim czasie. Podział jednostek tur. ze względu na zasięg ruchu:lokalne (w pobliżu wielkich miast, nie dalej niż 50 km),regionalne (turyści z macierzystego regionu, 100- 150 km),krajowe (turyści z całego kraju),międzynarodowe Zagospodarowanie turystyczne- składa się na nie działalność:mająca na celu ochronę i przystosowanie na potrzeby ruchu tur. walorów tur.,zmierzająca do zapewnienia turystom możliwości dojazdu do celu ich wyjazdu tur.,zmierzająca do zapewnienia turystom niezbędnych warunków egzystencji w miejscu pobytu tur. lub na szlaku. Elementy zagospodarowania turystycznego wg Sessy: zasoby turystyczne (przyrodnicze, antropogeniczne), infrastruktura ogólna (środki transportu, społeczna, techniczna, telekomunikacja), urządzenia przyjmujące turystów (recepcyjne), urządzenia sportowe, rozrywkowe, usługi związane z obsługą turystów. Usługi tur.- przeznaczone tylko dla turystów. Usługi paro turystyczne- przeznaczone dla turystów i mieszkańców danego regionu. Usługa hotelowa- krótkotrwałe ogólnodostępne wynajmowanie domów, mieszkań, miejsc namiotowych, przyczep samochodowych oraz świadczenie usług z tym związanych. Hotel- obiekt trwałego budownictwa, położony na terenie zabudowanym, gdzie ponad 50% miejsc noclegowych znajduje się w pokojach 1- i 2- osobowych, a ogólna liczba pokoi to min. 10.Podział hoteli:A. wg wielkości (małe- do 100 miejsc noclegowych, średnie- 101- 350, duże- powyżej 350) wg kryterium przeznaczenia - miejskie- często w centrum miasta gł. ludzie dorośli, przyjeżdżający służbowo, b. dobrze wyposażone, rozbudowany system usługowy, rezydencyjce- poza wielkimi miastami gł. dla osób przebywającyh dłużej, z dziećmi, w miejscach atrakcyjnych przyrodniczo, odpowiednio wyposażony, często apartamenty, dla bogatych gości, uzdrowiskowe- charakt. zbliżone do rezydencyjnych dłuższy pobyt kuracjuszy, pokoje gł. 1-2 osobowe, baza usług dodatkowych, baza rehabilitacyjna, lecznicza, gabinety zabiegowe, większość przystosowana dla osób niepełnosprawnych, tranzytowe- przygotowane dla turystów zmotoryzowanychprzy głównych szlakach komunikacyjnych, rozbudowane parkingi, bary szybkiej obsługi, kongresowe- zbliżone do miejskich w dużych miastach/ atrakcyjnych ośrodkach, przystosowane dla kilkudniowego pobytu gości, pokoje gł. 1-2 osobowe, sale konferencyjne, gł. osoby przebywające służbowo, kabiny dla tłumaczy, specyficzna gastronomia (duże sale mogące obsługiwać naraz dużą liczbę gości), kasyna- gł. duże miasta blok gastronomiczny, noclegowy, sale gier, usługi finansowe, apartamentowe- przejściowe między hotelem a budynkiem mieszkalnym rozbudowana część mieszkalna, aneks kuchenny, kuchnia, słabo rozwinięta gastronomia, puby, lokale, usługi sportowe, telewizyjne. Pensjonat- obiekt noclegowy trwałego budownictwa, liczący min. 7 pokoi i świadczący usługi noclegowe wraz z całodziennym wyżywieniem. Schroniska- trwałe budownictwo, poza terenem zabudowanym, najczęściej na terenach związanych z turystyką górską, ogólnodostępny, min. 10 miejsc noclegowych. Musi być sala barowa, możliwość indywidualnego przygotowania posiłków, powinny być węzły sanitarne, mogą być dodatkowe miejsca noclegowe w domkach obok, ale min. 10 musi być w schronisku.Dom wycieczkowy- trwałe budownictwo, na obszarze zabudowanym lub w pobliżu, ogólnodostępny, gł. pokoje wieloosobowe, min. 10 pokoi. Obozowiska turystyczne- teren zagospodarowany, służący celom noclegowym w domkach sezonowych, namiotach lub przyczepach kempingowych; posiada węzeł sanitarny, umożliwiający przygotowanie posiłków. Dzieli się na: kempingi- o wyższym standardzie, stała obsługa recepcyjna w okresie użytkowania, parking, węzeł sanitarny, płot, pole biwakowe- niska kategoria, nie strzeżone, nie ma recepcji, doprowadzona woda, powinien być węzeł sanitarny.Motel- obiekt noclegowy świadczący podstawowe usługi hotelarskie przy uczęszczanym szlaku komunikacyjnym, gł. dla zmotoryzowanych. Musi być parking. Łańcuch hotelowy- zespół obiektów hotelowych kierowanej przez centralny zarząd, utrzymuje jednolity standard, wspólna polityka ekonomiczna (Mercure, Hilton). Ruch turystyczny i jego typy: Zakłady gastronomiczne.Handel artykułami spożywczymi.Placówki zaopatrujące w artykuły żywnościowe (mleczarnie, masarnie, hurtownie).ONZ WTO na 5 kryteriów ruchu turystycznego:cel wizyty, czas trwania pobytu(1-3 dni, 4-7dni,8-28 dni (podgrupy: 8-14. 15-28), 29-91 dni (podgrupy: 29-42, 43-56, 57-70, 71-90)92-365 dni, miejsce zamieszkania turysty, środki transportu, rodzaj obiektów noclegowych.Wyróżnia się 3 formy turystyki w kraju:krajowa – podróże po terenie danego kraju jego mieszkańców,przejazdowa – przejazdy do kraju osób mieszkających stale poza jego granicą,wyjazdowa – wyjazdy mieszkańców danego kraju do innych krajów.Pochodnymi form mogą być: turystyka wewnątrzkrajowa (krajowa +przyjazdowa), turystyka narodowa (krajowa + wyjazdowa), turystyka międzynarodowa (przejazdowa + wyjazdowa). Turystyka wypoczynkowa – decydują o niej względy wypoczynkowe, wyjazdy podejmowane są często przez całe rodziny. Wypoczynek odbywa się zwykle na terenach o dużej atrakcyjności przyrodniczej. Do najczęściej spotykanych form działalności należą: bierny wypoczynek, plażowanie, kąpiele itd. Turystyka poznawcza – uprawiana głównie przez młodzież, małżeństwa bez małych dzieci, osoby starsze. Głównym celem są walory antropologiczne, w tym obiekty kulturalne (turystyka kulturalna), zakłady przemysłowe, a także atrakcyjne walory przyrodnicze.Turystyka miejska – dotyczy głównie aktywności człowieka w mieście, jest powiązana z turystyką poznawczą i kulturalną. Uwzględnia wszystkie formy turystyki uprawiane na terenach miejskich. Turystyka zdrowotna – w jej skład wchodzi turystyka uzdrowiskowa, wg Wolskiego: „świadome i dobrowolne udanie się na pewien okres poza miejsce zamieszkania, w czasie wolnym od pracy, w celu regeneracji ustroju dzięki aktywnemu wypoczynkowi fizycznemu i psychicznemu. Do turystyki zdrowotnej zalicza się tur. uzdrowiskową, tur. spa i wellness oraz tur. medyczną. Charakterystyczne dla tego typu turystyki jest zapewnienie świadczeń zdrowotnych. Ekoturystyka – należy ją pojmować jako formę aktywności mającą na celu jednocześnie wypoczynek i poszerzanie wiedzy, przy czym aktywność ta jest podejmowana w małych grupach, które cały czas kierują się zasadą maksymalnego ograniczenia ingerencji w środowisko, i które pozostają pod kontrolą instytucji odpowiedzialnych za ochronę środowiska.Podstawowe formy ekoturystyki wg Weaveraekoturystyka aktywna, która polega na powstawaniu u turysty tzw. pozytywnego etosu przyrodniczego, ekoturystyka pasywna. Turystyka handlowa (biznesowa) – obejmuje zarówno indywidualne wyjazdy w celach handlowych (w tym także szara strefa), często na terenach przygranicznych , jak i turystykę handlową określoną umowami gospodarczymi.Turystyka kongresowa – obejmuje wyjazdy (także zagraniczne) na szkolenia, kongresy, sympozja, konferencje. Zwykle uczestniczy w niej duża liczba osób. Rozwija się w dużych ośrodkach turystycznych. Turystyka religijna – podróże podjęte z motywów religijnych lub religijno-poznawczych, których głównym celem są miejsca związane z historią religii, miejsca kultu religijnego, wydarzenia o charakterze religijnym oraz obiekty sakralne. Należy oddzielić turystykę religijną od pielgrzymkowej. Poprzez turystykę religijną można rozumieć wyjazdy o charakterze religijno-poznawczym. Turystyka wiejska (agroturystyka)- oznacza spędzanie wolnego czasu w środowisku wiejskim. Bazę noclegową stanowią gospodarstwa wiejskie. Cele agroturystyki:stymulacja rozwoju gospodarstw rolnych, aktywizacja miejscowego rynku pracy, rozbudowa i modernizacja zasobów mieszkaniowych wsi, możliwość zbytu nadwyżek towarowych produktów rolnych,dodatkowe dochody dla rolnika, możliwość atrakcyjnego wypoczynku, wzrost poziomu kulturalnego mieszkańców wsi. Turystyka etniczna – wyraża powrót do ojczyzny, miejsca urodzenia. Jest konsekwencją migracji ludności na świecie lub zmian politycznych granic (np. Lwów, Wilno). Turystyka motywacyjna – typ nagrody dla pracowników. Organizowana przez zakłady pracy, zwykle ma charakter grupowy i odbywa się poza sezonem. Region turystyczny – stosunkowo jednorodny obszar, który wyróżnia się z otoczenia określonymi cechami naturalnymi lub nabytymi . Jest to równocześnie obszar, który charakteryzuje się atrakcyjnymi walorami turystycznymi, głównie naturalnymi oraz odpowiednim zagospodarowaniem turystycznym, na którym koncentruje się ruch turystyczny. Ważną cechą regionu jest jego wewnętrzna spójność i powiązania, których intensywność wyznacza granice regionu (G. Gołembski,2002).Rzeczywisty region turystyczny – obszar, który jest atrakcyjny ze względu na ilość i jakość występujących w nim walorów, odpowiednio zagospodarowany i odwiedzany przez turystów. Potencjalny region turystyczny – obszar obdarzony walorami turystycznymi, ale jeszcze nie zagospodarowany, co w danej chwili ogranicza lub eliminuje masowy ruch turystyczny. Uwzględniając różne usytuowanie obszarów popytu i podaży turystycznej wydzielić można 2 typy turystycznych regionów rzeczywistych: turystyczny region metropolitalny – powstający w otoczeniu dużych skupisk miejskich (miast, aglomeracji, konurbacji), jako naturalny najbliższy obszar wypoczynkowy, zwłaszcza wypoczynku weekendowego mieszkańców miasta. Region metropolitalny przyjmuje formę przestrzenną, wymuszoną dostępnością komunikacyjną aglomeracji (np. kształt rozgwiazdy). Różne reg. metropolitalne nie są wobec siebie konkurencyjne. Zagospodarowanie tych regionów jest specyficzne – brak hoteli, występują strefy budownictwa sezonowego, budownictwo indywidualne, kempingi. turystyczny region peryferyjny – powstaje na obszarach o dużej atrakcyjności walorów przyrodniczych, jest nastawiony na turystykę okresową, związaną z urlopami i wakacjami. Reg. peryferyjne konkurują ze sobą zarówno walorami przyrodniczymi jak i antropologicznymi, a zwłaszcza ich unikatowością. Regiony peryferyjne zaspokajają potrzeby turystyki masowej, co powoduje, że na ich terenie działalność turystyczna staje się wiodącą funkcją społeczno-ekonomiczną. Turystyka w regionach peryferyjnych często staje się czynnikiem kreującym jednostki osadnicze, które często przyjmują formy aglomeracji miejsko-wypoczynkowych, co rodzi poważne problemy ekologiczne. Reg. turystyczne peryferyjne przyjmują różne kształty. Najczęściej spotykane są wśród nich regiony pasmowe i węzłowe.Turystyczny region pasmowy – rozwija się zwykle w formie pasma ciągnącego się wzdłuż walorów turystycznych, stanowiących formę przestrzenną rozciągającą się na duże odległości, np. wzdłuż wybrzeża morskiego , w dolinach górskich.Turystyczny region węzłowy – związany jest z wykształceniem w przestrzeni turystycznej wyraźnego rdzenia osadniczego, który stanowi jednocześnie centrum rozrządowe ruchu turystycznego , organizuje wokół otaczającą przestrzeń, podporządkowując ją sobie funkcjonalnie. Regiony takie kształtują się w różnych warunkach środowiskowych, najczęściej na terenach górskich (Zakopane, Nowy Targ) lub pojeziernych (rejon Augustowa). Turyści dojeżdżają do ośrodka centralnego i dalej komunikacją lokalną do mniejszych miast.REGIONY TURYSTYCZNE POLSKI: 1 nadmorski – Wybrzeże Bałtyku, 3 pojezierne – Pojezierze Pomorskie, Mazurskie, Wielkopolskie, 1 wyżynny – Wyżyna Małopolska, 2 górskie – Sudety, Karpaty. W ich obrębie wydzielono 44 rejony. Wybrzeże Bałtyku – od granicy z Niemcami na wyspie Uznam, do granicy z Rosją na Mierzei Wiślanej. Rozszerza się w części zachodniej (Pobrzeże Szczecińskie) i wschodniej (Żuławy Wiślane). Jest regionem o najintensywniej wykorzystywanym terenie do celów wypoczynkowych. Najważniejszym walorem turystycznym przyrodniczym tego regionu są szerokie piaszczyste plaże otoczone wałami wydmowymi i pasami lasów. Wybrzeże urozmaicają zatoki (Pomorska, Gdańska, Pucka), mierzeje ( Wiślana, Helska), jeziora przybrzeżne (Łebsko, Gardno, Jamno), odcinki klifu (Wolin, Rewal, Trzęsacz, Rozewie, Jastrzębia Góra, Kępa Pucka, Oksywska, Redłowska). Znaczne obszary chronione, w tym 2 parki narodowe – Woliński i Słowiński. Walory uzdrowiskowe – solanki (rejon Świnoujścia, Międzyzdrojów, Kołobrzegu, Sopotu). Region dzieli się na 3 podregiony: Pobrzeże Szczecińskie (do Kołobrzegu), Pobrzeże Koszalińskie (Kołobrzeg – Rozewie), Pobrzeże Gdańskie (Władysławowo – Krynica Morska). REGIONY – POJEZIERZA:POJEZIERZE POMORSKIE (Granice: Zach. dolna Odra, Wsch. Dolna Wisła, Płd. Pradolina Toruńsko-Ewerdzwaldzka, Pradolina Noteci i Warty, Płn. Graniczy z regionem Wybrzeża Bałtyku. 3 rejony: Poj. Drawskie Poj. Kaszubskie, Bory TucholskieKrajobraz polodowcowy, młodoglacjalny (glacjał pomorski). Pasma wzgórz morenowych, jeziora polodowcowe. Najwyższe wzniesienie – Wieżyca (329m.)-rejon wykorzystywany również w okresie zimowym (narciarstwo zjazdowe, wyciągi).Jeziora polodowcowe rynnowe – wąskie, wydłużony kształt, głębokie (70-80m). Piaszczyste równiny polodowcowe (sandry) porośnięte iglastymi kompleksami leśnymi (Bory Tucholskie, Puszcze:Drawska, Gorzowska, Piławska). Lesistość Poj. Pomorskiego – 35%, na niektórych obszarach 70-80%. Ochrona prawna: Drawieński P. N., Tucholski P. N., P. N. Ujście Warty (tylko część)- tereny podmokłe, łąki, siedliska ptaków. Słabo przekształcone środowisko, nie ma wielkich miast, przemysłu, czyste wody, powietrze, możliwość uprawiania sportów wodnych (szlaki wodne m.in. Drawy, Gwdy, Słupi). Najczęściej odwiedzane jeziora: Poj. Drawskie: Drawsko, Welimie, Lubie, Bory Tucholskie: Poj Kaszubskie: Wdzydzkie, ustrzyckie, Raduńskie. Niedogodność: niski stopień zagospodarowania tur., słaba dostępność komunikacyjna. Główna miasta: Poj. Drawskie: Złocieniec, Szczecinek (wyciąg nart wodnych), Drawsko Pom., Czaplinek, Połczyn Zdrój (solanki). Poj. Kaszubskie: Wdzydze Kiszewskie (park etnograficzny), Kartuzy (klasztor Kartuzów), Kościerzyna, Cmielno. Bory Tucholskie: Chojnice, Swornegacie, Kornowo. POJEZIERZE MAZURSKIE: Granice: Zach. Dolna Wisła, Wsch. granica polityczna, Płn. Granica polityczna, Płd. Wisła, Bug. Podregiony: Poj. Brodnickie, Poj. Iławskie, Poj. Olsztyńskie, Poj. Mrągowskie, Kraina W. J. Mazurskich, Poj Ełckie, Poj. Suwalskie. Krajobraz polodowcowy, młodoglacjalny, jeziora rynnowe, zastoiskowe, czyste rzeki, wzgórza morenowe, wielkie kompleksy leśne. Jeziora : Zast.: m.in.Mamry, Śniardwy, Niegocin, Hańcza (108m). Rzeki: m.in.: Pasłęka, Czarna Hańcza, Drwęca. Moreny: Dylewska Góra, Szeskie Wzgórza. Lasy: m.in.: Brodnickie, Puszcza Nidzicka, Augustowska. Obszar chroniony - Wigierski P. N.Dobrze rozwinięta infrastruktura, liczne zabytki gotyckie, pokrzyżackie. Miasta: m.in.: Toruń, Golub- Dobrzyń, Iława, Olsztyn, Mrągowo, Suwałki, Sejny. POJEZIERZE WIELKOPOLSKIE: Najmniej atrakcyjne pod wzg. Przyrodniczym ale są liczne walory kulturowe (rezerwaty archeologiczne, zabytki renesansowe, barokowe, dwory, pałace)Granice:Płn. Pradolina Noteci i Warty, Zach. Odra, Wsch. dolna i środkowa Wisła, Poł. Wzgórza Daltowskie Wysoczyzny Leszczyńskiej, 6 regionów:Poj. Lubuskie, Poj. Międzychodzko-Sierakowsko-Leszczyńskie, Poznań i okolice, Poj. Gnieźnieńskie, Poj. Włocławsko- Gostynińskie: Turystyka regionalna: Obszary chronione: Wielkopolski P. N. , P. N. Ujścia Warty (część). Walory kulturowe: m.in. Katedra w Gnieźnie, Fara Poznańska (barok), zamek w Kórniku, pałace w Rogalinie i Obrzycku, dwór w Koszutach. Ośrodki wypoczynkowe: Międzychód, Sieraków, Sława Kiekrz, Żnin. Uzdrowiska: Ciechocinek, Inowrocław. WYŻYNA MAŁOPOLSKA Granice: Zach. Dolina górnej Warty, Wsch. dolina górnej i śr. Wisły, Płn. Dolina Warty, Pilicy. Jedyny wyżynny region tur., urozmaicona rzeźba terenu, zjawiska krasowe, lasy, zabytki antropologiczne, słabo rozwinięta baza noclegowa. Rejony: Jura Krakowsko-Częstochowska (najbardziej atrakcyjny), Góry Świętokrzyskie, Zagłębie Staropolskie. Atrakcje: Ojcowski P. N., Klasztor na J. Górze, Szlak Orlich Gniazd (zamki), Wieliczka. Kraków: Wawel, Kościół Mariacki, Sukiennice, Brama Floriańska. Góry Świętokrzyskie – najstarsze w Polsce, rezerwat geologiczny w Kielcach. Zagłębie Staropolskie – obiekty gosp., muzea. SUDETY: Region dwusezonowy, płd.-zach. część Polski, b. zróżnicowana rzeźba terenu (wypiętrzenie w ciągu 3 orogenez), wysoki stopień zalesienia (zdewastowane), długi okres zalegania pokrywy śnieżnej, walory klimatyczne. 6 podregionów: Góry Izerskie, Kotlina Jeleniogórska i Karkonosze, Góry Kamienne i Wałbrzyskie, Góry Sowie, Ziemia Kłodzka i otoczenie, Góry Opawskie. KARPATY: Najważniejszy i największy region tur. w Polsce, krajobraz wysokogórski, alpejski, dużo lasów, urozmaicona flora i fauna P. N.: Babiogórski, Gorczański, Tatrzański, Pieniński, Magurski, Bieszczadzki. Regiony: Beskid Śląski, Beskid Żywiecki Mały i Makowski, Podhale, Orawa, Spisz i Pieniny, Tatry, Gorce i Beskid Wyspowy, Beskid Sądecki, Beskid Niski, Bieszczady, Podgórze Karpackie. Miasta: Wisła, Szczyrk, Żywiec, Zakopane, Nowy Targ, Sanok, Przemyśl. Walory klimatyczne: Wisła, Ustroń, Krynica Górska, Muszyna, Polańczyk. POZOSTAŁE REGIONY TUR. W POLSCE: Warszawa i okolice – Puszcza Kampinoska, Zalew Zegrzyński, Uzdrowiska: Otwock, Konstancin- Jeziorne, Łódź i okolice – wypoczynek weekendowy, Otoczenie aglomeracji Śląskiej - Chorzów – Wojewódzki Park Kultury i wypoczynku, Zabrze – Muzeum Górnictwa Węglowego, Wrocław i okolice – dzielnica staromiejska, Ostrów Tumski, Panorama Racławicka, ogród zoologiczny, Masyw Ślęży, Lublin i okolice – stare miasto, zamek królewski Muzeum Wsi Lubelskiej, Kazimierz Dolny – wąwozy lessowe, park krajobrazowy, Poj, Łęczyńsko-Włodawskie – 68 jezior powyżej , obszar potencjalny, Roztocze – wąwozy, duże zalesienie. BUŁGARIA: Regiony turystyczne:Czarnomorski, Naddunajski, Staropłaniński, Tracki, Sofijski, Macedoński, Rodopski. CZARNOMORSKI: Walory nadmorskie, klimatyczne, długi sezon (5 miesięcy) dużo zabytków, b. dobrze rozwinięta infrastruktura. 2 strefy: Południowa: Główny ośr. Słoneczny Brzeg + Nesebyr (skupisko najcenniejszych zabytków regionu).Inne miasta: Burgas, Pomorie (czarny piasek), Sozopol. P. N. Ropotamo. Północna: Największy ośr. tur. – Warna (ważny węzeł komunikacyjny). Atrakcje: plaże, wody mineralne, borowiny, rezerwat skalny Kamienny Las, liczne zabytki. Uzdrowiska: Złote Piaski, Bałczik, Albena, Drużba. NADDUNAJSKI: Dunaj- rejsy wycieczkowe, tereny łowieckie. Miasta: Widyń (twierdza Baba Wida), Silistra (rzymski grobowiec), Plewen ( formy krasowe w parku Kajłyka), Razgrad (wieża zegarowa). Rezerwat pelikanów Srebrna. STAROPŁANIŃSKI: Przełomy rzeczne, bogactwo form krasowych. Wielkie Tarnowo (w zakolach Jantry), Trapezica – ruiny 17 cerkwi. TRACKI (Nizina Górnotracka, Sredna Gora, Niziny Subbałkańskie). Zabytki, źródła wód mineralnych. Największe miasto – Płowdiw (ośrodek handlowy – międzynarodowe targi) rzymskie ruiny, stadion, meczety, tureckie łaźnie).Inne miasta: Kazanłyk Kałofer, Karłow. Uzdrowiska: Karłowska Bania, Paweł- Bania. Dolina Róż. SOFIJSKI -Drugi co do wielkości pod względem ruchu tur., walory kulturowe (starożytny Rzym), cerkwie, masyw Witosza. MACEDOŃSKI (płd.-zach. Bułgaria)-Obszar górski, masywy Riły, Pirinu, zróżnicowanie rzeźby, klimatu, folklor. Miasta: Borowec (ośr. narciarski), Samokow (cerkiew). Uzdrowiska: Błagojewgrad, Kustendi. Dolina Strumy, Melnik – formy skalne, winnice, jaskinie. RODOPSKI. Tur. Zimowa, wody mineralne, dużo lasów (bez ścisłej ochrony), tereny łowieckie, dziki krajobraz, słaba dostępność komunikacyjna, niski stopień zagospodarowania. Główne ośrodki: Nareczeńskie Bani (wody radioaktywne), Czepełare, PamporowoCHORWACJA najwcześniej odrodził się tam ruch turystyczny po wojnie, wybrzeże dalmatyńskie – rozwija się na bazie zatopienia starych łańcuchów górskich, wyspy skaliste. Republika Chorwacka – leży w Europie Pd-Wsch. nad Morzem Adriatyckim. Graniczy ze Słowenią, Bośnią i Hercegowiną, Czarnogórą, Serbią i Węgrami. Główne krainy geograficzne: Wybrzeże Adriatyckie – ma charakter wydłużony, jest bardzo dobrze rozwinięte. Cechą charakterystyczną Wybrzeża Adriatyckiego jest urozmaicona linia brzegowa. Największe wyspy: Krk, Brac, Cres, Hvar, Pag, Korcula, Dugi Otok. Powierzchnia każdej z nich przekracza 1000 km2/ Nizina Panońska – rozciąga się północnej i północno-zachodniej Chorwacji, w dolinach rzek Drawy i Sawy. Z geologicznego punktu widzenia jest rozległym zapadliskiem tektonicznym, które powstało na skutek pionowych ruchów tektonicznych występujących w trzeciorzędzie. Zapadlisko wyścielone jest materiałem lessowym, który osadził się w czwartorzędzie.Góry Dynarskie – wypiętrzone w czasie orogenezy alpejskiej, budują je skały mezozoiczne – wapienie i dolomity, w których rozwijają się zjawiska krasowe. Występują tu polja, jeziora krasowe, wodospady, jaskinie. Góry Dynarskie rozciągają się wzdłuż wybrzeża Morza Adriatyckiego , a ich najbardziej na zachód wysunięte pasma wpadają wprost do morza.Regiony turystyczne Chorwacji: Dalmacja – charakteryzują go piaszczyste plaże, skaliste wybrzeża, bezludne wysepki, zabytkowe miasta. Rozciąga się wzdłuż Adriatyku od wyspy Pag, aż po Zatokę Kotor. Obejmuje ok. 1000 przybrzeżnych wysp. Najbardziej znane miasta: Dubrovnik, Zadar, Pag, Trogir, Salona, Split. Istria – najbardziej skomercjalizowany region tego państwa. Można go umownie podzielić na 3 obszary: Białą Istrię (ma charakter płaskowyżu typowo wapiennego, porośnięta lasem), Istrię Szarą (zbudowana z wapienia ulegającego erozji, uprawia się winorośl i oliwki), Istrię Czerwoną (płaskowyż przecięty rzekami Mirną i Rasą, uprawia się zboże i warzywa). Najpopularniejszymi miejscowościami są: Porec, Rowinj, Pula, Rjeka, Jablanaca. Znajdują się tam parki narodoweBrijuni i Risnjak, i park narodowy Jezior Plitwickich. Pazin pełni rolę stolicy półwyspu. Głównym miastem jest Pula. Istria leży na granicy z Włochami. Slavonia i Baranja – usytuowana między Węgrami, a Bośnią i Hercegowiną, pełni rolę spichlerza Chorwacji. Kraina wzgórz pokrytych winnicami. Środkowa Chorwacja – rzadko odwiedzana przez turystów, ostoja wielu gatunków zwierząt. Niziny porośnięte latoroślą, obszary wyższe pokryte przez lasy. Dość silnie rozwinięte łowiectwo. W miastach zachowały się barokowe kościoły, klasztory, zamki – większość z nich ucierpiała podczas wojny, część została odrestaurowana. Najbardziej znaną atrakcją turystyczną są Jeziora Plitwickie. Północna Chorwacja – słynie z leczniczych wód oraz gorących źródeł. Obszar ten nie cieszy się zainteresowaniem turystów. Jest to także teren rolniczy – uprawia się kukurydzę i winną latorośl. Wielu mieszkańców ma węgierskie korzenie, posługuje się językiem węgierskim kultywując tradycję przodków. SERBIA – graniczy z 8 państwami, nie posiada dostępu do morza. Dzięki dostępowi do Dunaju możliwa jest żegluga. Terytorium tego państwa składa się z żyznych równin Północnej Wojwodiny, wapniowych wzgórz i kotlin na zachodzie, na południu z gór i wzgórz. Regiony północne nawadnianie są przez Dunaj. Klimat Serbii jest zróżnicowany – w północnej części dominuje kontynentalny z zimnymi zimami, gorącymi latami i częstymi opadami deszczu, w części południowej klimat śródziemnomorski. Serbia jest krajem o bogatej historii i kulturze. Można spotkać wpływy tureckie, muzułmańskie, katolickie, węgierskie. Znaczenie turystyczne ma Belgrad, Prisztina, Dolina Dunaju. Najważniejszym ośrodkiem jest Belgrad - położony u ujścia rzeki Sawy do Dunaju. Pierwszą osadę założyli Celtowie w IV w. p. n. e. Miasto nosiło nazwę Singidunum. Później należało do Bizancjum, Bułgarów, Węgrów, Serbów i XVI – XIX w. do Turków. Obiekty turystyczne: twierdza Kelemegdan, meczet Bajrakli z XVII w., Muzeum Militariów. Prisztina stolica Kosowa, o charakterze orientalnego miasta, meczety i specyficzna zabudowa.Nisz liczne pozostałości z okresu rzymskiego. Miejsce urodzenia Konstantyna I Wielkiego, ruiny jego letniej rezydencji.Nowy Sad miasto na N, nad Dunajem, stolica Wojwodiny, forteca Petrovaradin i ratusz.Rumunia – kraj w południowo-wschodniej części Europy. Graniczy z Węgrami i Serbią na zachodzie, Bułgarią na południu wzdłuż Dunaju, oraz Ukrainą i Mołdawią na północy. Kraj ma także dostęp do Morza Czarnego. Bukareszt jest stolicą i największym miastem Rumunii. Znaczna część granicy rumuńsko-bułgarskiej i rumuńsko-serbskiej opiera się na Dunaju. Dopływ tej rzeki, Prut, tworzy granicę z Mołdawią. Dunaj wpływa do Morza Czarnego, tworząc deltę, która jest Światowym Rezerwatem Biosfery. Ponieważ znaczne odcinki rumuńskich granic opierają się na rzekach, często meandrujących, a także ponieważ delta Dunaju stale powiększa się o 2-5 metrów rocznie, powierzchnia Rumunii nieco wzrosła w ostatnich dekadach. Obecnie powierzchnia kraju wynosi 238 391 km², podczas gdy w roku 1969 wynosiła około 237 500 km². Karpaty stanowią dominującą formę krajobrazu w środkowej Rumunii (stanowią ponad 30% całej powierzchni kraju) i otaczają Wyżynę Transylwańską. W czterech najwyższych masywach górskich: Retezat (do 2509 m n.p.m.), Paringu (do 2518 m), Górach Fogaraskich (do 2544 m) i Bucegi (do 2507 m) położonych w Karpatach Południowych oraz Górach Kelimeńskich i Rodniańskich w Karpatach Wschodnich liczne szczyty przekraczają wysokość 2000 metrów. Znaczna wysokość gór sprawia, że posiadają one cechy rzeźby wysokogórskiej (niewielkie kotły polodowcowe, polodowcowe jeziora górskie, ściany skalne), przypominające wyglądem Tatry Zachodnie, a w środkowej części Gór Fogaraskich rzeźbę wybitnie wysokogórską z nagimi ścianami skalnymi przypominającymi Tatry Wysokie. Na południu Karpaty przechodzą w łagodne wzgórza, a następnie w Równinę Bărăgan.Trzy najwyższe szczyty Rumunii to Moldoveanu (2544 m), Negoiu (2535 m) i Viştea Mare (2527 m) w Górach Fogaraskich. W Karpatach Rumuńskich znajduje się ciekawostka geologiczna, góra zbudowana z soli w miejscowości Slănic, gdzie utworzono uzdrowisko wykorzystujące miejscową solankę. TURYSTYCZNE REGIONY RUMUNII. R. Północna (Bukowina, Maramyresz), R. Środkowa i Zachodnia (Siedmiogród-Transylwania, Banat), R. Wschodnia (Rumuńska Mołdawia, Wybrzeże M.Cz., Delta Dunaju), R. Południowa (Wołoszczyzna, Bukareszt i okolice), Karpaty. Włoszczyzna jest krainą historyczną leżącą na południu Rumunii. Obejmuje tereny pomiędzy Karpatami Południowymi do dolnego Dunajem (głównie Nizinę Wołoską). Najważniejszym miastem Wołoszczyzny jest stolica Rumunii, Bukareszt(2 mln mieszkańców, tzw. „Paryż wschodu”, występują tam liczne monumentalne gmachy, pomniki, muzea itd., barokowy kompleks pałacowy, Snagor z monastyrem na wyspie). Ważnymi miastami są też Krajowa, Ploeszti i Braiła. Od XIV istniało tutaj Hospodarstwo Wołoskie, którego jednym z władców był sławny Wład Palownik znany lepiej jako Drakula. Zjednoczenie tego państwa w XIX w. z hospodarstwem mołdawskim dało początek współczesnej Rumunii. Ośrodki z monastyrami:Tismana, Horezu, Cozia. Dolina Prahory z górskimi kurortami Busteni i Sinania(pałac królewski). Wołoszczyzna bywa też dzielona na dwa odrębne regiony historyczne: Oltenię zajmującą zachodnią część Wołoszczyzny, ze stolicą w Krajowej, oraz Muntenię (czasami określanymi nazwą Multany) obejmującą pozostałą część krainy. Oddzielone są one od siebie rzeką Alutą. Rumuńska Mołdawia to kraina historyczna rozciągająca się pomiędzy pasmem Karpat Wschodnich a Prutem. Głównymi miastami w rumuńskiej Mołdawii są Jassy i Gałacz. Od XIV do XIX w. istniało tutaj hospodarstwo mołdawskie, ulegające wpływom polskim i węgierskim, później tureckim, a następnie rosyjskim. Od Mołdawii odrywane były jednak poszczególne jej części – Budziak, a następnie (na początku XIX w.) cała jej zachodnia część pomiędzy Dniestrem i Prutem, czyli Besarabia, której losy odtąd toczyły się odrębnie do Mołdawii rumuńskiej (na jej terenie powstało w XX w. państwo Mołdawia). Zjednoczenie tej ostatniej w 2. połowie XIX w. z hospodarstwem wołoskim dało początek nowoczesnej Rumunii. Podregion Neamt – klasztory, winnice Cotnari, uzdrowisko Slanic Moldova. Wybrzeże M. Cz. – krótkie, dobrze zagospodarowane, szerokie piaszczyste plaże, nowoczesna infrastruktura, promenady. Kurorty : Mamala, Eforia. Do wybrzeża przylega Dobrudża. Dobrudża to kraina historyczna leżąca częściowo w Rumunii, a częściowo w Bułgarii na terenach pomiędzy Morzem Czarnym a dolnym Dunajem. Głównym miastem regionu jest Konstanca(zabytki secesyjne, tureckie, antyczne). Inne miasta : Histria(ruiny antyczne), Mangaki, Babadag (meczety, mennice). Delta Dunaju – atrakcja turystyczna na skalę światową, obszar chroniony, liczne odnogi, jeziora. Główny ośrodek turecki-Tulcza. Wioski rosyjskich starowierców z monastyrami. Liczne ptactwo. Siedmiogród (Transylwania) to kraina historyczna położona na Wyżynie Siedmiogrodzkiej, wewnątrz łuku Karpat, które zamykają go od wschodu i południa. Od północy granicę stanowią Góry Rodniańskie, od zachodu zaś Góry Bihorskie. Główne miasta Siedmiogrodu to Braszów, Kluż-Napoka i Sybin. Dzięki swej burzliwej przeszłości, Siedmiogród obok ludności rumuńskiej zamieszkują liczne mniejszości narodowe (m.in. Węgrzy, Szeklerzy, Sasi siedmiogrodzcy, Romowie). W starożytności Siedmiogród stanowił ośrodek państwa Dackiego. Później, w odróżnieniu od Mołdawii i Wołoszczyzny należał do korony Królestwa Węgierskiego i znajdował się w kręgu kultury łacińskiej. Od XVI do końca XVII w. istniało tutaj księstwo siedmiogrodzkie uzależnione od imperium osmańskiego, później Siedmiogród znajdował się pod władaniem Habsburgów. Stanowi część Rumunii od zakończenia I wojnie światowej. Począwszy od XX często jako Siedmiogród traktowany jest obszar szerszy od krainy historycznej o tej nazwie – obejmujący także inne ziemie rumuńskie położone wzdłuż granic z Węgrami i Serbią, tj. rumuńskie części Banatu, Kriszany i Marmaroszu. W tzw. krainie Sasów Siedmiogrodzkich znajdują się średniowieczne miasta(Sybin, Medias, Sigiszoara), warowne kościoły i wiejskie ogrody. Twierdze i zamki: Hunedoara, Bran. Banat jest krainą historyczną leżącą pomiędzy rzekami Cisą (od zachodu), Dunajem (od południa) i Maruszą (od północy) oraz pasmem Karpat południowych i Gór Banackich od wschodu. Podzielony jest pomiędzy trzy państwa: Rumunię, Serbię i Węgry. W zachodniej części Rumunii położona jest jego duża, wschodnia część. Głównym miastem rumuńskiego Banatu jest Timişoara. Region ten, którego ludność stanowi wyjątkową mozaikę narodowościową, w swej historii często zmieniał suzerenów, byli nimi królowie węgierscy, cesarze osmańscy, cesarze austriaccy. W 1918 r. doszło do nieudanej próby proklamowania niezależnej Republiki Banackiej. W tym regionie znajduje się słynne uzdrowisko z czasów rzymskich – Baile Herculane, wąwozy, jaskinie, przełom Dunaju – „żelazne wrota”. Bukowina (pokrywa się w dużym stopniu z okręgiem suczawskim) rumuńskiej można podzielić na dwie części, zachodnią górzystą i wschodnią wyżynną. W zimie klimat Bukowiny południowej znajduje się pod wpływem powietrza polarno-kontynentalnego, wschodniego i północno-wschodniego, w lecie zaś pod wpływem powietrza oceanicznego z północnego zachodu, zachodu i południowego zachodu. Roczne sumy opadów są niższe niż w Europie Zachodniej i wynoszą od 700 mm na północnym wschodzie, poprzez 950 mm na Obcinelach Feredeului do ok. 1000 mm na Obcinelach Mestecanis. Obszary górskie cechują długie, ostre i obfitujące w opady śnieżne zimy, krótkie deszczowe wiosny, długie i upalne lata oraz pogodne jesienie. Klimat wyżynny cechują w zimie silne i mroźne wiatry, obfite opady śniegu oraz suche i gorące lata. Wiosny są krótkie i bogate w deszcze, a jesienie słoneczne. Okręg Suczawa jest najbardziej zalesiony w całej Rumunii. Lasy stanowią 53% powierzchni terenu. Ze względu na walory krajobrazowe, czystość środowiska, architekturę sakralną i mozaikę etniczną Bukowina południowa posiada bardzo wysoki potencjał turystyczny – zdecydowanie zaniedbany. Prawdziwym skarbem Bukowiny południowej są unikatowe późnośredniowieczne cerkwie, znane przede wszystkim z bogatych malowideł zewnętrznych. Są to wpisane na światową listę dziedzictwa UNESCO zespoły klasztorne w Arbore, Watrze Mołdawicy, Worońcu, Humorze, Pătrăuţi, Probocie oraz Suczawie. Góry posiadają zalążkową formę szlaków turystycznych. Całoroczne schroniska górskie znajdują się pod szczytami Rarau i Giumalau. Dobrze rozwinięta jest sieć transportu kolejowego i autobusowego, powszechny jest autostop. Kimpulung Mołdawski i Watra Dorna są XIX-wiecznymi kurortami. Wśród turystów dominują wycieczki autokarowe odwiedzające monastyry oraz grupy chodzące po górach, najczęściej z Polski, Niemiec lub Węgier. Karpaty-różnicowany krajobraz, słabo zaludnione i ucywilizowane. Bogata kultura ludowa górali. Najbardziej atrakcyjne tereny: Wewnętrzne Karpaty Wschodnie (Karpaty Marmaroskie, Kotlina Marmaroska, Góry Rodniańskie, Góry Bystrzyckie, Łańcuch Wyhorlacko-Gutyński i Kelimeńsko-Hargicki, Obniżenie Gheorgeńsko-Braszowskie. Karpaty Południowe (grupy górskie Fogaraska, Parîngu i Godeanu-Retezat,Poiana Ruscă, Góry Banackie, Subkarpaty Południowe) Karpaty zachodnie-płaskowyż Paradis-kras.