1. Omów rodzaje regulatorów w układach regulacji.

• Regulator dwupołożeniowy

• Regulator proporcjonalny P – zależność między wyjściem regulatora u(t) i wykonawczym sygnałem uchybu e(t)

u(t) = K_pe(t)

• Regulator całkujący I – wartość wyjściowa regulatora u(t) jest przyrostem proporcjonalnym do wykonawczego sygnału uchybu e(t)

u(t) = K_i∫₀^te(t)dt

• Regulator proporcjonalno – całkujący PI – wartość wyjściowa regulatora u(t) składa się z części proporcjonalnej do odchyłki regulacji oraz całki z odchyłki regulacji po czasie e(t)

u(t) = K_pe(t) + K_i∫₀^te(t)dt

• wzmacniają i całkują odchyłkę regulacji;

• działanie całkujące pozwala na wyregulowanie odchyłki prędkości do zera;

• stosowany jest w układach regulacji prędkości obrotowej

• Regulator proporcjonalno – różniczkujący PD – wartość wyjściowa regulatora u(t) składa się z części proporcjonalnej do odchyłki regulacji oraz różniczki z odchyłki regulacji po czasie e(t)

$$u\left( t \right) = K_{p}e\left( t \right) + K_{d}\frac{\text{de}(t)}{\text{dt}}$$

• Regulator proporcjonalno – całująco – różniczkujący PID

• Należy do najbardziej uniwersalnych

• Człon P regulatora natychmiast wzmacnia odchyłkę regulacji tworząc sygnał sterujący

• Człon I zmienia sygnał tak długo, aż odchyłka regulacji wyzeruje się

• Człon D reaguje na zmiany wartości odchyłki w czasie (dla ustalonej wartości odchyłki człon D nie reaguje)

1. Scharakteryzuj rodzaje nadwozi samochodowych.

Ramy nośne – Ramową konstrukcję nośną tworzy rama, będąca niezależnym zespołem samochodu, która przenosi wszystkie siły wynikające z ruchu samochodu (przemieszczeń i hamowania, siły boczne i odśrodkowe itp.). Zarówno nadwozie, jak i inne zespoły samochodu tj. zawieszenie czy układ kierowniczy są przymocowane do ramy.

Wyróżnia się ramy niezależne (nieniosące),zespolone (kratownice),pomocnicze (częściowe lub niepełne) dodatkowe.

Struktura samonośna – Struktura ta spełnia zadania ramy i wiąże w całość konstrukcją wszystkie zespoły samochodu. Jedynie drzwi, pokrywy i zderzaki nie są elementami tej struktury. Konstrukcja samonośna jest znacznie lżejsza od konstrukcji ramowej, zapewnia większe bezpieczeństwo bierne i ma atrakcyjniejszy wygląd zewnętrzny.

Wyróżnia się nadwozia samonośne o strukturze skorupowej, szkieletowej i mieszanej.

Inny podział:

• Zamknięte

• Otwarte

• Mieszane

• pochodne użytkowe

1. Scharakteryzuj wymiary dopuszczalne pojazdów samochodowych w Polsce.

Wysokość (m)	Szerokość (m)	Długość (m)	DMC (t)
		Pojazd silnikowy	Pojazd członowy
4,00	2,55 2,60 chłodnia	12,00	16,50

1. Omów rolę diagnostyki technicznej w życiu maszyn

Diagnostyka techniczna – zajmuje się oceną stanu technicznego maszyn poprzez badanie własności procesów roboczych i towarzyszących pracy maszyny, a także poprzez badanie własności wytworów maszyny.

Istota diagnostyki technicznej polega na określaniu stanu maszyny (zespołu, podzespołu, elementu) w sposób pośredni, bez demontażu, w oparciu o pomiar generowanych sygnałów (Symptomów) diagnostycznych i porównanie ich z wartościami nominalnymi. Wartość sygnału (symptomu) diagnostycznego musi być związana znaną zależnością z diagnozowaną cechą stanu obiektu charakteryzującą jego stan techniczny.

Do podstawowych zadań diagnostyki technicznej należy zaliczyć:

• Badanie, identyfikacja i klasyfikacja rozwijających się uszkodzeń oraz ich symptomów, dyskryminant i syndromów

• Opracowanie metod i środków do badania i selekcji symptomów, dyskryminant i syndromów diagnostycznych

• Wypracowanie decyzji diagnostycznych o stanie obiektu (na podstawie symptomów). I wynikających z niego możliwości wykorzystywania lub rodzaju i zakresie koniecznych czynności profilaktycznych.

Realizacja tych zadań wymaga znajomości cech stanu struktury obiektu oraz diagnostycznie zorientowanych parametrów procesów wyjściowych (symptomów), odwzorowujących cechy stanu.

1. Omów budowę i zasadę działania alternatora.

Alternator –prądnica prądu przemiennego. Służy do zmiany energii mechanicznej w prąd przemienny. W alternatorze prąd jest wytwarzany w nieruchomych uzwojeniach stojana przez wirujące pole magnetyczne wirnika.

Alternator składa się z:

• Stojana z uzwojeniem twornika,

• wirnika z uzwojeniem wzbudzenia,

• magneśnicy,

• prostownika

Budowa i zasada działania

Na wałku magneśnicy nawinięte jest uzwojenie wzbudzenia. Po obu stronach cewki uzwojenia wzbudzenia są nałożone dwie tarcze stalowe z pazurami pełniące funkcję biegunów, powodujące powstanie osiowego strumienia magnetycznego. Na wałku magneśnicy znajdują się również dwa odizolowane od niego pierścienie ślizgowe, do których podłączone są dwa końce uzwojenia wzbudzenia. Do pierścieni przylegają dwie szczotki, doprowadzające prąd stały z akumulatora. Na zewnątrz wirnika znajduje się stojan z uzwojeniem trójfazowym twornika. Twornik wykonany z pakietu blach stalowych, w którego rowkach ułożone są zwoje uzwojenia. Łożyska kulkowe (ślizgowe i toczne)

1. Omów na przykładzie wybranego rodzaju transportu elementy infrastruktury punktowej

W skład infrastruktury punktowej transportu samochodowego wchodzą wyodrębnione przestrzennie obiekty, służące stacjonarnej obsłudze:

• Pasażerów – dworce autobusowe, przystanki dworcowe oraz przystanki

• Ładunków – wyładownie ogólnodostępne, stacje, place i punkty przeładunkowe

• Środków przewozowych transportu samochodowego – stacje techniczne i stacje zaopatrzenia materiałowo – technicznego samochodów

1. Scharakteryzuj łańcuchy logistyczne oraz wymień i omów usługi logistyczne.

Łańcuch logistyczny to zespół pewnej liczby jednostek (przedsiębiorstw i instytucji), które działają wspólnie w sposób zintegrowany w celu dostarczenia właściwego produktu we właściwe miejsce, we właściwym czasie, zachowując odpowiednią jakość (produktu i usługi) przy możliwie najniższym koszcie.

Wyróżniamy:

• proste (liniowe),

• wielościeżkowe,

• złożone (kombinowane)

Usługi Logistyczne

• Usługi spedycyjne – udzielanie porad, wybór pojazdu i planowanie tras przewozu, ustalanie ceny i formułowanie warunków przewozu, zawarcie umowy przewozu wraz z ważeniem, przygotowanie dokumentów handlowych, w tym również do odprawy celnej.

• Usługi transportowe – polegają na przewozie ładunku w warunkach odpowiednich dla jego podatności transportowej naturalnej, technicznej i ekonomicznej.

• Usługi magazynowania – usługi związane z zarządzaniem zapasami w magazynach, w których oprócz czasowego składowania krótko- i długoterminowego wymienić trzeba przyjmowanie i wydawanie towarów.

• Usługi dodatkowe – usługi, które nie mieszczą się w wymienionych kategoriach, takie jak np. dodawanie instrukcji lub kart gwarancyjnych do towarów, etykietowanie, tworzenie zestawów promocyjnych, pobieranie należności od klienta, itp.

1. Scharakteryzuj stale węglowe i stopowe.

Stal węglowa- obejmuje wszystkie gatunki stali, w których zawartość określonych pierwiastków jest mniejsza od pewnych wartości granicznych. Graniczne stężenia masowe pierwiastków wyrażone są w procentach zgodnie z polską normą.

Podział stali węglowych:

• zwykłej jakości – stosowane bez dodatkowej obróbki

• podwyższonej jakości – często poddawane dodatkowej obróbce cieplnej lub chemicznej.

W zależności od zawartości węgla dzielimy je na:

• niskowęglowe,

• średniowęglowe,

• wysokowęglowe .

W zależności od zastosowania stale dzielimy na:

• stale konstrukcyjne,

• stale narzędziowe,

• stale o szczególnych właściwościach fizycznych i chemicznych.

Stal stopowa – stal, w której oprócz węgla występują inne dodatki stopowe o zawartości od kilku do nawet kilkudziesięciu procent, zmieniające w znaczny sposób charakterystyki stali. Wprowadzenie do stali dodatków stopowych może mieć na celu:

• podwyższenie hartowności,

• uzyskanie określonych własności wytrzymałościowych,

• wywołanie pożądanych zmian strukturalnych,

• uzyskanie specjalnych własności chemicznych lub fizycznych,

• uproszczenie technologii i polepszenie efektów obróbki cieplnej.

1. Wymień płyny eksploatacyjne środka transportu i wskaż ich funkcje.

Płyny eksploatacyjne środka transportu:

• olej silnikowy i przekładniowy (zmniejszenie tarcia, chłodzenie silnika, utrzymanie czystości powierzchni smarowanych, uszczelnienie elementów silnika (tłoki, cylindry, pierścienie itp.), chronienie przed korozją, ograniczenie zużycia ruchomych części w silniku, umożliwienie uruchomienia wszystkich ruchomych zespołów w szerokim zakresie temperatur).

• płyn chłodniczy (ciecz chłodząca powinna zapewniać odpowiednie zabezpieczenie przed zamarznięciem i wrzeniem w chłodnicy).

• płyn hamulcowy (podstawową funkcją płynu hamulcowego jest przenoszenie ciśnienia pomiędzy pompą hamulcową a elementami wykonawczymi: zaciskami tarcz lub rozpierakami szczęk).

1. Scharakteryzuj podstawowe modele strategii eksploatacyjnych obiektów technicznych.

Modele strategii eksploatacyjnych:

• Strategia wg potencjału eksploatacyjnego – ustalony zakres czynności obsługowych przyporządkowany konkretnej obsłudze, okresowość realizacji ustalonych obsług i napraw, hierarchizacja obsługi napraw,

• Strategia wg stanu – polega na kontrolowaniu stanu technicznego obiektów technicznych, na podstawie informacji diagnostycznych podejmuje się działania celem wyeliminowania uszkodzenia

• Strategia mieszana – połączenie strategii wg potencjału eksploatacyjnego i strategii wg stanu

• Strategia wg efektywności – wzrost popytu na nowoczesne i bardziej efektywnej maszyny powoduje wprowadzenie na rynek przez producentów w coraz krótszych odstępach czasu nowych typów maszyn

• Strategia wg niezawodności – podejmowanie decyzji eksploatacyjnych na podstawie wyników okresowej kontroli poziomu niezawodności maszyn, eksploatowanych aż do wystąpienia zwiększonej intensywności uszkodzeń. Nie może być zagrożenia z powodu powstałych uszkodzeń.

1. Scharakteryzuj proces eksploatacji maszyn.

Eksploatacja jest to zespół czynności obejmujący swym zakresem:

• Planowanie

• Użytkowanie

• Obsługiwanie

• Przechowywanie w magazynie

W praktyce eksploatacja jest to użytkowanie i obsługiwanie obiektu technicznego.

Racjonalna eksploatacja – optymalne wykorzystanie, właściwe wykorzystanie pod względem technicznym i eksploatacyjnym.

1. Omów budowę i rodzaje łożysk tocznych oraz rodzaje i zastosowanie łożysk ślizgowych.

Budowa łożyska tocznego:

• Pierścień wewnętrzny

• Pierścień zewnętrzny

• Części toczne, koszyk

• Bieżnie główne

• Bieżnie pomocnicze

Elementami tocznymi najczęściej są:

• Kulka

• Wałeczek walcowy

• Igiełka

• Wałeczek stożkowy

• Baryłka

Rodzaje łożysk tocznych:

• Łożysko kulkowe poprzeczne

• Łożysko kulkowe dwurzędowe

• Łożysko do iskrowników

• Łożysko wałeczkowe

• Łożysko igiełkowe

• Łożysko stożkowe

• Łożysko baryłkowe

Rodzaje łożysk ślizgowych:

• Suche – okresowo smarowane smarem stałym lub niesmarowane w ogóle. Panewki takich łożysk wykonane są ze stopów łożyskowych lub z tworzyw sztucznych takich jak teflon. Używane są do połączeń słabo obciążonych i mniej odpowiedzialnych.

• Powietrzne – w których dystans między wałem a panewką utrzymywany jest przez poduszkę powietrzną wytworzoną przez sprężone powietrze dostarczane do panewki. Łożyska tego typu stosuje się w urządzeniach precyzyjnych, w których na wałach występują niewielkie siły promieniowe.

• Olejowe – część korpusu łożyska wypełniona jest olejem. W czasie ruchu wału, pomiędzy powierzchnią wału a panewką tworzy się cienka warstwa olej, która jest wystarczająca do podtrzymania wału.

• Hydrodynamiczne – w których film olejowy tworzy się samoczynnie wskutek zjawisk  hydrodynamicznych  powstających w szczelinie. Aby można było zastosować ten typ smarowania, w łożysku ślizgowym musi istnieć kieszeń smarna. Smarowaniem hydrodynamicznym jest smarowanie tzw. pierścieniem luźnym.

• Hydrostatyczne – w tego typu łożyskach dodatkowo do panewki dostarczany jest olej pod ciśnieniem.

Łożyska ślizgowe mają różnorodne zastosowanie, począwszy od drobnych konstrukcji mechanicznych np. w drukarkach komputerowych czy też urządzeniach medycznych (urządzenia stomatologiczne), poprzez wszelkiego rodzaju mechanizmy przemysłu lekkiego, skończywszy na przemyśle lotniczym i stoczniowym.

1. Omów podstawowe charakterystyki silników spalinowych.

Podstawowe charakterystyki silników spalinowych:

• średnie ciśnienie użyteczne – jest to takie stałe ciśnienie zastępcze, które działając na tłok podczas całego suwu rozprężania wytworzy pracę równą pracy użytecznej silnika

• prędkość obrotowa silnika – jest wyrażona liczbą obrotów wału korbowego na sekundę lub na minutę

• moc silnika – stanowi pracę wykonaną przez jeden cylinder silnika, praca ta odniesiona do jednostki czasu wyraża moc

• moc indykowana – moc jaką silnik wytwarza w cylindrze bez uwzględnienia własnych oporów mechanicz.

• moc użyteczna silnika – moc która może być przekazana odbiornikowi mocy w dowolnych warunkach pracy silnika

• sprawność ogólna silnika – miara wykorzystania energii zawartej w paliwie

• moment obrotowy – średnia wartość momentu obrotowego działającego w ciągu całego obiegu przenoszonego z wału korbowego silnika do odbiornika

• jednostkowe zużycie paliwa – ilość zużywanego przez silnik paliwa w ciągu jednostki czasu przypadającej na jednostkę mocy.

Dodatkowo: bilans cieplny: zestawienie rozdziału ciepła dostarczonego do silnika na pracę użyteczną i poszczególne straty

1. Scharakteryzuj podstawowe elementy procesu transportowego.

Proces transportowy to ciąg kolejno następujących czynności, stanowiących pewna całość, w wyniku których towar zostanie dostarczony odbiorcy w jak najsprawniejszy sposób.

W procesie transportowych można wyróżnić następujące elementy składowe:

• Czynności przemieszczania

• Administracyjne

• Prawne

• Finansowe

• Organizacyjne

• Gospodarcze (przygotowanie ładunku do przewozu, kompletowanie, składowanie itp.)Część czynności spedycyjnych mieści się w tej klasyfikacji w rupie czynność i administracyjnych i prawnych.

Według innego podziału czynności występujących w trakcie procesu transportowego wyróżnia się:

• Czynności spedycyjne

• Czynności przemieszczania (przewóz, przeładunek, składowanie przejściowe)

• Czynności dodatkowe (np. długookresowe magazynowanie)

Czynności procesu transportowego podzielić można również na następujące grupy:

• Czynności organizacyjne występujące przed przewozem

• Czynności wykonawcze występujące przed przewozem

• Czynności wykonawcze występujące w trakcie procesu transportowego

• Czynności wykonawcze występujące po przewozie

1. Wymień i omów siły działające na pojazd będący w ruchu.

Opory ruchu to wszystkie siły przeciwdziałające ruchowi pojazdu.

Możemy zaliczyć do nich przede wszystkim:

• siłę oporu aerodynamicznego (zależna od wspomnianego współczynnika oporu aerodynamicznego C_x danego pojazdu, prędkości ruchu i powierzchni czołowej pojazdu);

• siłę oporu toczenia;

• siłę oporu związanego z pokonywaniem wzniesień;

• siłę bezwładności (zależną od masy pojazdu i zmian prędkości występujących w czasie przyśpieszenia);

• siłę tarcia wewnętrznego (tarcia występujące w układzie przeniesienia napędu, czyli w mechanizmie różnicowym, skrzyni biegów, łożyskach kół itd.).

1. Przedstaw algorytm procesu technologicznego naprawy wybranego środka transportowego i scharakteryzuj główne jego elementy.

Etapy procesu technologicznego:

1. Przyjęcie do naprawy

2. Mycie zewnętrzne

3. Demontaż wstępny

4. Demontaż zasadniczy

5. Mycie szczegółowe

6. Weryfikacja

7. Kompletowanie części

8. Montaż

9. Regulacja (docieranie)

10. Malowanie, konserwacja

11. Wydanie obiektu technicznego (np. pojazdu)

1. Scharakteryzuj główne elementy technologii przewozu podstawowych rodzajów ładunków.

2. Wymień i omów zasady dekompozycji systemów.

Z definicji systemu i otoczenia wynika, że każdy system można podzielić na podsystemy, czyli systemy usytuowane na niższym poziomie, a każdy podsystem z kolei na jeszcze mniej złożone podsystemy aż do elementarnych podsystemów włącznie.

Podsystemy pierwszego poziomy dekompozycji można zdekomponować na podsystemy drugiego poziomu, podsystemy drugiego poziomu na podsystemy trzeciego poziomu itd.

Elementarnym podsystemem – elementem działającym – nazywamy taki podsystem, w którym nie wyodrębniamy już podsystemów niższego poziomu.

W trakcie podziału systemu na podsystemy należy przestrzegać następujących rygorów metody systemowej:

• Funkcjonalność – podsystemy powinny być wyodrębnione ze względu na spełniane funkcje, a nie ze względu na rozmieszczenie przestrzenne,

• Ścisłość – system powinien być ściśle określony, aby było wiadomo, co do niego należy, a co nie,

• Niezmienność – określenie systemu powinno być niezmienne w całym toku rozważań. Jest niedopuszczalne, żeby jakieś elementy były czasem traktowane jako należące do systemu, czasem zaś jako nie należące,

• Zupełność – podział systemu na podsystemy powinien być zupełny. Znaczy to, że podsystem nie może zawierać elementów nie należących do żadnego z jego podsystemów,

• Rozłączność – podział systemu na podsystemy powinien być rozłączny. Znaczy to, że podsystem nie może zawierać elementów należących do kilku podsystemów jednocześnie. Przynależność elementu do jednego podsystemu wyklucza przynależność tego elementu do innego podsystemu,

• Hierarchiczność – każdy system może być rozpatrywany jako podsystem lub element innego, bardziej złożonego systemu zwanego nadsystemem lub sypersystemem.

1. Omów budowę i zasadę działania rozrusznika.

Rozrusznik elektryczny to silnik prądu stałego, który służy do obracania walu korbowego silnika i nadawania mu odpowiedniej prędkości obrotowej, przy której silnik może rozpocząć samodzielną pracę.

Rozrusznik elektryczny silnika spalinowego jest odbiornikiem pobierającym najwięcej energii elektrycznej z akumulatora, lecz tylko w krótkich okresach podczas uruchamiania silnika. Pobór prądu w chwili uruchamiania silnika w samochodach osobowych wynosi 200-600 A. W zależności od rodzaju pojazdu moc rozrusznika wynosi 0,4-10 kW.

1. Cele polityki parkingowej w miastach. Przedstawić i omówić charakterystyki parkowania oraz sposoby ich wyznaczania.

Europejskie miasta są w awangardzie zmian i używają polityki parkingowej, aby osiągnąć takie cele jak:

• Poprawa jakości powietrza

• Redukcja natężenia ruchu

• Tworzenie bardziej przyjaznych do życia ulic

• Redukcja emisji gazów cieplarnianych

• uwalnianie przestrzeni dla dróg rowerowych i przestrzeni publicznej

Charakterystyka parkowania obejmuje:

• możliwości parkowania, które są mierzone potencjalną liczbą miejsc parkingowych na ulicach oraz na wydzielonych parkingach: jest to podaż miejsc parkingowych,

• stopień wykorzystania miejsc parkingowych oraz opis przebiegu parkowania (rodzaj parkującego pojazdu, godzina zaparkowania, czas trwania parkowania, cel parkowania),

• warunki parkowania (czas poszukiwania wolnego miejsca i manewru parkowania, odległość dojścia do celu, koszt parkowania)

1. Omówić cechy transportu samochodowego, kolejowego, wodnego śródlądowego, lotniczego i morskiego.

Transport Samochodowy:

• Najlepsza dostępność przestrzenna (wynika z dobrze rozwiniętej sieci dróg)

• Stosunkowo wysokie koszty przemieszczania

• Mało bezpieczny sposób transportowania osób/ładunków

• Duży wpływ na zanieczyszczenie środowiska

• Korzystny czas transportu

• Niewielka wydajność

Transport Kolejowy:

• Stosunkowo rozległa sieć połączeń kolejowych

• Relatywnie niskie stawki przewozowe

• Wysoka niezawodność

• Niewielki wpływ na środowisko

• Korzystny z punktu widzenia czasu transportu

• Tabor przystosowany do przewozu zróżnicowanych rodzajów ładunków

Transport Morski:

• Światowy zasięg obsługiwanych szlaków przewozowych

• Najkorzystniejsze ceny przewozowe

• Wysoka niezawodność

• Długi czas dostawy

• Bardzo wysoka wydajność

Transport Wodny Śródlądowy:

• Słaba dostępność przestrzenna związana z niedostosowaniem sieci dróg wodnych do rozmieszczenia rynków zaopatrzenia i zbytu

• Niskie ceny przewozowe

• Długi czas dostawy

• Relatywnie niska wydajność

Transport Lotniczy:

• Dość wysoka dostępność

• Wysokie koszty przemieszczania

• Najkorzystniejsza oferta czasowa

• Wysoka niezawodność

• Bardzo wysokie bezpieczeństwo przemieszczania

• Niewielkie możliwości transportu dużej ilości towaru

1. Podstawowe cechy ruchu drogowego i sposoby ich pomiaru.

Cechy ruchu drogowego:

• Prędkość i straty czasu

• Natężenie ruchu (liczba pojazdów w przedziale czasu)

• Gęstość ruchu (liczba pojazdów na długość drogi)

• Struktura rodzajowa

• Parkowanie/rotacja na parkingach

• Bezpieczeństwo ruchu

• Czynniki środowiskowe (Hałas generowany przez ruch)

Sposoby pomiaru cech ruchu:

• Obserwacje statyczne (obserwator nie przemieszcza się ani w przestrzeni ani w czasie: lokalne/chwilowe)

• Pomiary ruchome (obserwator przemieszcza się w czasie i przestrzeni)

• Badania laboratoryjne

• Badania symulacyjne

• Badania ankietowe i wywiady środowiskowe

1. Omówić gospodarcze znaczenie transportu.

Transport to krwioobieg organizmu każdego państwa.

Transport obsługuje bezpośrednio następujące sfery: konsumpcji, działalności nie produkcyjnej i produkcji.

Sfera konsumpcji – ob.sługiwana jest przez przewozy pasażerskie, zaspokajając potrzeby komunikacyjne ludności. Są to przewozy wykonywane w celach osobistych. Do tej sfery zaliczają się także przewozy rzeczy (towarów) wysyłane przez osoby indywidualne, również w celach osobistych.

Sfera działalności nieprodukcyjnej – zaliczane są usługi transportowe świadczone na rzecz służby zdrowia, szkolnictwa, administracji, a więc działów zaliczanych do sfery nieprodukcyjnej.

Sfera produkcji – obsługa tej sfery polega na zapewnieniu wymiany towarowej po pierwsze w przewozie surowców, fabrykantów, materiałów, itp. Przeznaczonych do dalszego przetwarzania, a po drugie na przewozie gotowych wytworów działalności produkcyjnej do konsumpcji osobistej. Można więc uznać, że transport otwiera i zamyka cykl produkcji.

Transport stanowi kontynuację produkcji w sferze obrotu towarowego. W ramach obsługi tej sfery realizowane są także przewozy pasażerskie.

1. Omówić kategorie i klasy dróg oraz podać ich charakterystyki.

Klasy dróg:

• Autostrady (A) – droga przeznaczona wyłącznie do ruchu pojazdów samochodowych. Wyposażona przynajmniej w dwie rozdzielone jednokierunkowe jezdnie. Posiada wielopoziomowe skrzyżowania ze wszystkimi przecinającymi ją drogami transportu lądowego i wodnego. Wyposażona w urządzenia obsługi podróżnych, pojazdów i przesyłek, przeznaczone wyłącznie dla użytkowników autostrady.

• Drogi ekspresowe (S) – wyposażone w jedną lub dwie jezdnie, posiadającą wielopoziomowe skrzyżowania z przecinającymi ją innymi drogami transportu lądowego i wodnego, z dopuszczeniem wyjątkowo jednopoziomowych skrzyżowań z drogami publicznymi, wyposażoną w urządzenia obsługi podróżnych, pojazdów i przesyłek przeznaczone wyłącznie dla użytkowników drogi

• Drogi główne ruchu przyspieszonego (GP) – Dla klasy GP dopuszcza się dwie prędkości projektowe na terenie zabudowanym: 60 i 70 km/h oraz cztery prędkości projektowe poza terenem zabudowanym: 60, 70, 80 i 100 km/h. Drogi klasy GP mogą należeć do kategorii dróg krajowych lub dróg wojewódzkich.

• Drogi główne (G) – Dla klasy G dopuszcza się dwie prędkości projektowe na terenie zabudowanym: 50 i 60 km/h oraz trzy prędkości projektowe poza terenem zabudowanym: 50, 60 i 70 km/h. Drogi klasy G mogą należeć do kategorii dróg krajowych, dróg wojewódzkich lub dróg powiatowych.

• Drogi zbiorcze (Z) – Dla klasy Z dopuszcza się trzy prędkości projektowe na terenie zabudowanym: 40, 50 i 60 km/h oraz trzy prędkości projektowe poza terenem zabudowanym: 40, 50 i 60 km/h. Drogi klasy Z mogą należeć do kategorii dróg wojewódzkich, dróg powiatowych lub dróg gminnych.

• Drogi lokalne (L) – Dla klasy L dopuszcza się dwie prędkości projektowe na terenie zabudowanym: 30 i 40 km/h oraz dwie prędkości projektowe poza terenem zabudowanym: 40 i 50 km/h. Drogi klasy L mogą należeć do kategorii dróg powiatowych (wyjątkowo) lub dróg gminnych.

• Drogi dojazdowe (D) – Dla klasy D dopuszcza się jedną prędkość projektową na terenie zabudowanym: 30 km/h oraz dwie prędkości projektowe poza terenem zabudowanym: 30 i 40 km/h. Drogi klasy D mogą należeć do kategorii dróg gminnych.

Kategorie dróg:

• Drogi krajowe (A, S, GP, G)

• Drogi wojewódzkie (G, Z, GP)

• Drogi powiatowe (G, Z, L)

• Drogi gminne (L, D, Z)

1. Scharakteryzować typy skrzyżowań i podać ogólne zasady ich funkcjonowania.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Transportu z dn. 2 marca 1999 występują dwa rodzaje skrzyżowań:

• Skrzyżowanie zwykłe – nie zawiera na żadnym wlocie wyspy dzielącej kierunki ruchu lub środkowego pasa dzielącego

• Skrzyżowanie skanalizowane – zawiera co najmniej na jednym wlocie wyspę dzielącą lub środkowy pas dzielący; do Skrzyżowań skanalizowanych zalicza się także ronda,

Często dokonuje się podziału na:

• Skrzyżowanie równorzędne – skrzyżowanie, na którym pierwszeństwo przejazdu stanową cztery podstawowe zasady poruszania się

• Skrzyżowanie kierowane sygnalizacją świetlną lub znakami drogowymi (skrzyżowanie kierowane przez osoby upoważnione, czyli np. Policja, służba drogowa, inspektor ITD., osoba nadzorująca przechodzenie dzieci przez jezdnię itp.)

• Skrzyżowanie o ruchu okrężnym (rondo)

1. Przedstawić zasady integracji systemów transportowych.

Substytucyjność transportu to bariera integracji transportu określanej jako proces, którego przedmiotem jest łączenie systemów transportowych. Dążenie do integracji jest działaniem oznaczającym przełamywanie bariery substytucji, która jest czynnikiem konkurencji w transporcie. Jest to jeden z kluczowych, a często ignorowanych problemów projektowania rozwiązań zintegrowanych. Trzeba zatem zauważyć, że integracja wpływa zazwyczaj na ograniczenie oddziaływań konkurencyjnych. Motywacją integracji są korzyści, jakie podmioty rynkowe oraz podmioty polityki transportowej mogą uzyskać w wyniku tego procesu. A. Piskozub jako główną przesłankę integracji transportu wymienia skrócenie czasu przewozu (podróży).

Przesłanką integracji są też inne postulaty transportowe, ponieważ wpływa ona na:

• wzrost dostępności przestrzennej i czasowej usług

• wygodę i bezpieczeństwo przemieszczania poprzez ograniczenie operacji związanych z organizacją przewozu różnymi środkami transportu.

Integracja jest jednocześnie przyczyną zmian strukturalnych rynków transportowych, które mogą prowadzić do pogorszenia efektywności funkcjonowania poszczególnych podmiotów rynkowych.

Są to m.in. następujące zjawiska:

• Monopolizacja

• wzrost barier wejścia wpływający ujemnie na siłę oddziaływań konkurencyjnych

• wzrost znaczenia państwa w funkcjonowaniu rynków transportowych (poprzez wzrost regulacji

• rozwój nowych, biurokratycznych struktur rynkowych (agencji, zarządów, itp.).

Przeszkodą integracji systemów transportowych w Europie jest ich strukturalne zróżnicowanie, a w szczególności różnice:

• techniczne - zwłaszcza w zakresie infrastruktury, a także stosowanego taboru (dotyczy to zwłaszcza kolei)

• regulacyjne - wciąż obecne w europejskim transporcie zróżnicowanie regulacji prawnych, znajduje odbicie w różnicach w zakresie pomocy publicznej, zasad prowadzenia działalności, zasad organizacji procesu transportowego, itp.).

W działaniach integracyjnych stosowane są różne instrumenty.

Do podstawowych narzędzi integracji, wykorzystywanych przez podmioty i przedmioty polityki transportowej, można zaliczyć:

• inwestycje w zakresie sieci transportowej, punktów transportowych i inne

• zmiany organizacji rynków transportowych (tworzenie struktur integrujących sprzedaż usług)

• pomoc publiczną służącą powstawaniu i utrzymaniu rozwiązań zintegrowanych.

1. Omówić kryteria i mierniki oceny funkcjonalności oraz efektywności ekonomicznej  publicznego transportu zbiorowego.

Zaproponowano następujące kryteria, mające istotne znaczenie dla pasażera:

• dostępność do linii, mierzona jako udział procentowy mieszkańców pozostających w strefie dogodnej dostępności do przystanków komunikacji zbiorowej,

• integracja przestrzenna i funkcjonalna z innymi środkami transportu zbiorowego (krajowego, regionalnego i lokalnego, Park and Ride, Bike and Ride, itp.),

• czasokres działania (w tym obsługa w porze nocnej),

• częstotliwość,

• bezpośredniość połączeń (nie ma potrzeby przesiadek),

• niezawodność funkcjonowania: niezawodność, punktualność, regularność, szansa na uzyskanie miejsca siedzącego, prawdopodobieństwo osiągnięcia celu podróży w spodziewanym czasie,

• elastyczność funkcjonowania (wybór powiązania alternatywnego),

• prędkość podróży,

• komfort podróżowania, szeroko rozumiany i obejmujący:

• warunki dojścia do przystanku (odległość/łatwość orientacji, kolizyjność, bezpieczeństwo, itp.),

• warunki oczekiwania na przystanku (ochrona przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, estetyka przystanku, zatłoczenie przystanku, istnienie programu usługowego w jego sąsiedztwie, itp.),

• warunki przy wsiadaniu i wysiadaniu (w tym dot. osób niepełnosprawnych),

• komfort podróży (możliwość uzyskania miejsca siedzącego, stopień zatłoczenia pojazdu, płynność jazdy, ogrzewanie i wentylacja pojazdu, oświetlenie, widoczność z pojazdu, czystość, itp.),

• zachowanie personelu,

• dogodność przesiadek (odległość, konieczność pokonywania wysokości, gęstość ruchu pieszego, informacja/orientacja),

• uciążliwość spalin, hałasu i wibracji.

• dogodność systemu biletowego (łatwość zakupu, różnorodność oferty biletowej, ważność biletu u różnych przewodników, itp.),

• bezpieczeństwo jazdy i bezpieczeństwo osobiste.

Biorąc pod uwagę wyniki badań wykonanych w Polsce i innych krajach, jako najważniejsze wybrane zostały następujące podstawowe mierniki:

• czas oczekiwania,

• probabilistyczny wskaźnik nieregularności,

• wskaźnik punktualności.

Dodatkowo, rozważano mierniki kompleksowe, takie jak:

• średnia uciążliwość podróży,

• przeciętny ekwiwalentny czas podróży.

1. Scharakteryzować ruch pojazdów publicznego transportu zbiorowego (prędkość techniczna, komunikacyjna, eksploatacyjna).

2. Omów mikro i makro parametry strumienia ruchu.

Mikroparametry odnoszą się do pojedynczych pojazdów w poszczególnym strumieniu.

Makroparametry charakteryzują cały strumień.

W przypadku planowania i prognozowania to jest wystarczający poziom modelowania. Do dyspozycji są jeszcze mikromodele. Polegają na tym że jest to symulacja bardzo szczegółowa. Mikrosymulacja dotyczy małego obszaru. Można dokładnie odzwierciedlić jak poruszają się pojazdy np. na skrzyżowaniu. Mikromodele pokazują jak poruszają się kierowcy kiedy tworzą się zatory. Taka mikrosymulacja jest dobrym materiałem do przekonania decydentów o inwestycji.

Wymaga takich danych jak:

• popyt,

• udział pojazdów ciężkich,

• program sygnalizacji świetlnej,

• akceptowane luki.

STRUMIEŃ RUCHU: jest to zbiór pojazdów, które jednocześnie się przemieszczają w jednym kierunku. Strumień ruchu jest wyższym pojęciem od potoku.

MIKROPARAMETRY

i – położenie pojazdu względem pozostałych pojazdów który jest on w kolejności w strumieniu i jaki jest parametr, jest też indeksem dla pozostałych parametrów.

V_i – Prędkość pojazdu o indeksie i – każdy pojazd w strumieniu ma swoją prędkość w danym okresie (V_i ,  V_i + 1,  V_i + 2)

_ti+1 – niezwykle istotny parametr, odstęp czasowy między pojazdami _i + 1  w strumieniu przy czym odstęp jest zawsze mierzony od początku czoła danego pojazdu w strumieniu do czoła następnego pojazdu.

_ll+1 – odstęp odległościowy między pojazdami ll₊₁ w strumieniu - odstęp możemy mierzyć w dwóch jednostkach albo po czasie albo po odległości.

d_jj+1 – luki są to przestrzenie między tyłem pojazdu pierwszego wybranego a przodem następnego będącego za nim. Luki można mierzyć po czasie i po odległości.

 Dti,i+1 – luki po czasie [s];

d_li,i+1 – luki odległościowe [m].; Dodatkowy parametr

l_i – są to długości pojazdów w strumieniu – długość można mierzyć po czasie i po długości;

l_t+1 – długość po czasie [s];

l_li – długość po odległości [m];

Wyznaczona długość pojazdu po czasie jest rozważana jako czas zajętości przez samochód przestrzeni drogi. Wszystkie parametry muszą być mierzalne żeby je określić. Wszystkie prawa ustanowione są poprzez badania zjawiska a mikroparametry podlegają pomiarom. W przypadku długości samochodu bardzo jest dużo urządzeń które właściwie mierzą czas zajętości. Typowym takim elementem jest pętla indukcyjna używana typowo we wszystkich sterowanych skrzyżowaniach. Pojazd przejeżdżając przez pewien czas znajduje się w pętli. Zatem można określić czas zajętości te pętli przez pojazd. Znając długość pętli i długość pojazdu można określić prędkość pojazdu. Niema możliwości automatycznego rozróżniania pojazdów z klasyfikacji powyżej 6 – 12 m – pojazd ciężarowy. Typowe sposoby pomiaru polegają właśnie na pomiarze długości samochodowej. Wymienione mikroparametry są mierzalne i są ważne w dalszych rozważaniach by przejść do makroparametrów.

MAKROPARAMETRY

1. Natężenie ruchu Q – wyraża liczbę pojazdów która przekracza dany przekrój drogi w jednostce czasu. Najczęściej używaną jednostką jest liczba pojazdów w ciągu godziny [P/h]. – Każdy samochód przez swój rodzaj zachowuje się w strumieniu inaczej. Nie jest to samo czy w ciągu godziny przejedzie 500 samochodów osobowych czy 500 tirów. W stosunku do czasu stosuje się godzinę lub też inne interwały pomiarowe np. 15 min czy 24 godziny.

2. Gęstość ruchu k – mówi ile pojazdów znajduje się na odcinku drogi z reguły ten wynosi 1km. W związku z tym jednostką jest liczba pojazdów przypadająca na 1km [P/km]. Tutaj także można stosować jednostkę pojazdów ekwiwalentnych.

3. Średnia prędkość strumienia V_sr [km/h] – Jest to pewien paradoks bo nie należy ta jednostka do układu SI. W zakresie średniej prędkości w strumieniu niema jednego parametru. Niema jednej średniej prędkości przy analizie strumienia. Istnieje kilka średnich prędkości różniących się: - Może zdarzyć się że w pierwszej chwili kilka pojazdów będzie poruszać się z taką samą prędkością ale nie oznacza to że cały strumień porusza się z taką prędkością. – Stąd każdy pojazd w strumieniu ma swoją indywidualną prędkość. – Jeżeli będzie większe urządzenie pojazdy nie będą na siebie oddziaływać, to każdy będzie jechał z ustaloną prędkością. Przy zagęszczeniu te prędkości będą się do siebie zbliżać to będąc jednak dalej aż dojdą do ? – W rozważaniach inżynierskich nikt nie zajmuje się mikroparametrami każdy chce znać makroparametry którymi się operuje np. w metodach obliczeniowych. – Mikroparametry są ważne na poziomie samych badań i obserwacji, dzięki czemu potem ustala się makroparametry.

Żeby przejść z mikro do makroparametrów potrzebne są wartości średnie. Wszystkie te rozkłady przypominają rozkład normalny. Każda z cech mikroparametrów jest zmienną losową. Średnia każdego rozkładu zawsze przypada w środku ciężkości każdego rozkładu

PRAWO WARDROPA- Nazwa pochodzi od nazwiska . Poznanie mikro parametrów jest potrzebne by móc określić makroparametry. - Jest to wówczas potrzebne na etapie planowania oraz projektowania infrastruktury czy transportu. Prawo Wardropa jest podstawowym prawem, które określa związki między podstawowymi makro parametrami. Wyrażone jest wzorem, który określa rzeczywiste natężenie ruchu.

Q = v • k,

gdzie Q-natężenie ruchu [p/h], v-prędkość [km/h] oraz k-gęstość [P/km].

1. Scharakteryzuj istotę komputerowego wspomagania eksploatacji.

Komputerowe wspomaganie i zarządzanie eksploatacją maszyn jest zorientowane na realizację polityki organizacji. Kluczowym celem systemów informatycznych wspomagających zarządzanie przedsiębiorstwa jest utrzymanie sprawności urządzeń produkcyjnych. Implementacja tego typu systemów niesie za sobą korzyści nie tylko techniczne, ale także ekonomiczne i organizacyjne. Niestety proces ten wiąże się dużymi nakładami finansowymi oraz charakteryzuje wysoką czasochłonnością dla całego zaangażowanego w nim zespołu. W trakcie eksploatacji systemu poniesione koszty zwracają się w postaci obniżonych nakładów na naprawę urządzeń i maszyn, skrupulatnie planowanego budżetu remontów i napraw. Poprawia się również efektywność oraz wydajność pracowników konserwujących i naprawiających maszyny. Pozwalają w szczególności na gromadzenie informacji o awariach obiektów oraz realizowanych w przedsiębiorstwie procesach eksploatacji łącznie z ich skrupulatnymi opisami dla urządzeń, maszyn czy pojazdów. Umożliwiają również opracowywanie harmonogramów przeglądów okresowych i prewencyjnych oraz ich kolejkowanie.

Systemy komputerowe wspomagające zarządzanie eksploatacją składają się z różnych podsystemów, które dotyczą Poszczególnych aspektów systemu CMMS. Można tu wyróżnić np. podsystem zajmujący się obsługą i realizacją remontów, podsystem harmonogramowania, podsystem, poprzez który zgłasza się i planuje obsługę remontów oraz podsystem obiektów eksploatacji. Wszystkie podzespoły systemu są ze sobą sprzężone i ściśle ze sobą współpracują. Spełnia to główny cel CMMS, czyli wspieranie działu utrzymania ruchu. Niektóre przedsiębiorstwa posiadające zaimplementowany system nie używają wszystkich jego funkcji. Poprzez zbieranie i gromadzenie oraz przetwarzanie informacji na temat eksploatacji maszyn system pomaga zarządzać posiadanym parkiem maszyn. Jest to swoisty symulator rzeczywistych procesów, który umożliwia podejmowanie decyzji o stanie maszyn, otoczenia, a także o naprawach i remontach

1. Omów metodę analizy SWOT i przedstaw zakres jej zastosowania.

SWOT – analiza służąca do porządkowania informacji. Bywa stosowana we wszystkich obszarach planowania strategicznego jako uniwersalne narzędzie pierwszego etapu analizy strategicznej. Np. w naukach ekonomicznych jest stosowana do analizy wewnętrznego i zewnętrznego środowiska danej organizacji, (np. przedsiębiorstwa), analizy danego projektu, rozwiązania biznesowego itp.

Technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanych informacji o danej sprawie na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych):

• S (Strengths) – mocne strony: wszystko to co stanowi atut, przewagę, zaletę analizowanego obiektu,

• W (Weaknesses) – słabe strony: wszystko to co stanowi słabość, barierę, wadę analizowanego obiektu,

• O (Opportunities) – szanse: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu szansę korzystnej zmiany,

• T (Threats) – zagrożenia: wszystko to co stwarza dla analizowanego obiektu niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej.

Informacja strategiczna, posegregowana według opisanych kryteriów na cztery grupy, jest następnie zapisywana w czterodzielnej macierzy strategicznej, w której lewa połowa zawiera dwie kategorie czynników pozytywnych a prawa – dwie kategorie czynników negatywnych.

1. Scharakteryzuj podstawowe elementy organizacji i planowania działalności obsługowo naprawczej.

Organizacja zaplecza technicznego

Zaplecze techniczne transportu samochodowego to ogół środków niezbędnych do zapewnienia prawidłowej eksploatacji technicznej pojazdów samochodowych.

Na zaplecze składają się:

• teren i plac,

• pomieszczenia,

• urządzenia i narzędzia;

• zaopatrzenie;

• wykwalifikowani pracownicy (wykonujący zróżnicowane czynności ściśle związane z procesem eksploatacji pojazdów).

1. Określ źródła prawa transportowego.

W 1951 roku uchwalono ustawę o transporcie drogowym, w 1952 roku dekret o przewozie przesyłek i osób kolejami, w 1961 Kodeks morski, w 1961 roku nową ustawę o transporcie drogowym i spedycji krajowej, a w 1962 Prawo lotnicze. W 1984 roku uchwalono pierwszą w Europie regulację ujednolicającą zasady prawa przewozowego i obejmującą wszystkie prywatnoprawne aspekty wykonywania działalności transportowej w najważniejszych gałęziach transportu – Prawo przewozowe.

Obecnie do najważniejszych źródeł prawa transportowego w Polsce należą:

• Prawo przewozowe z 1984 roku

• Kodeks morski z 2001 roku

• Prawo lotnicze z 2002 roku

• Prawo pocztowe z 2012 roku.

1. Podaj przykłady umów odnoszących się do transportu i omów jedną z nich.

Transport Drogowy:

• Konwencja CMR

• Umowa AETR

• Umowa ADR

Transport Lotniczy:

• IATA/DGR – Umowa określona przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Transportu Powietrznego- przepisy dotyczące towarów niebezpiecznych.

• Konwencja Chicagowska

• Konwencja Warszawska o ujednoliceniu niektórych prawideł dotyczących międzynarodowego przewozu lotniczego z 12 października 1929 r., zmieniona Protokołem Haskim w 1955 r., a następnie Protokołem Gwatemalskim w 1971 r.

• Uchwały Rady ICAO, czyli tzw. międzynarodowe normy i zalecane metody postępowania (przeważnie o charakterze technicznym).

Transport Kolejowy:

• RID

• Ustawa o transporcie kolejowym

• Konwencja Berneńska

Transport Morski:

• Międzynarodowy kod przewozu towarów niebezpiecznych w formie opakowanej, drogą morska tzw. Konwencja IMDG – Code

• Konwencja prawa morza

• Konwencja jamajska

Umowa ADR – to międzynarodowa konwencja dotycząca drogowego przewozu towarów i ładunków niebezpiecznych, sporządzona w Genewie dnia 30 września 1957 r. i podpisana pierwotnie przez 9 państw^[1]. ADR została ratyfikowana przez Polskę w 1975 r. Przepisy umowy ADR są nowelizowane w cyklu dwuletnim. W kwietniu 2014 umowa obowiązywała w 48 krajach.

Umowa ADR składa się z umowy właściwej oraz z załączników A i B, będących jej integralną częścią. Umowa właściwa określa stosunki prawne między uczestniczącymi państwami, natomiast załączniki zawierają przepisy regulujące w szerokim zakresie warunki przewozu poszczególnych materiałów niebezpiecznych w międzynarodowym transporcie samochodowym.

Załącznik A obejmuje podział wszystkich produkowanych na świecie materiałów niebezpiecznych na 13 klas zagrożeń oraz zawiera szczegółową klasyfikację tych materiałów w poszczególnych klasach:

Klasa

• 1 – Materiały i przedmioty wybuchowe

• 2 – Gazy

• 3 – Materiały ciekłe zapalne

• 4.1 – Materiały stałe zapalne, materiały samo reaktywne oraz materiały wybuchowe stałe odczulone

• 4.2 – Materiały samozapalne

• 4.3 – Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy zapalne

• 5.1 – Materiały utleniające

• 5.2 – Nadtlenki organiczne

• 6.1 – Materiały trujące

• 6.2 – Materiały zakaźne

• 7 – Materiały promieniotwórcze

• 8 – Materiały żrące

• 9 – Różne materiały i przedmioty niebezpieczne

W załączniku B określone są:

• wymagania dotyczące konstrukcji i dopuszczenia pojazdów w tym m.in. przyczep, cystern, kontenerów i kontenerów-cystern

• dodatkowe wyposażenie jednostek transportowych

• wymagania w stosunku do załogi pojazdu ;

• wymagania dotyczące osób uczestniczących w przewozie

• dokumentacja wymagana przy przewozie

• wymagania nadzorowania pojazdów oraz ograniczenia przejazdu przez tunele

1. Zdefiniuj tranzyt, omów rodzaje tranzytu i zasady dotyczące wykonywania tranzytu i jego suwerenności.

Tranzyt, przemieszczanie środków transportu, osób, ładunków, energii, informacji z jednego państwa do drugiego przez terytorium państwa trzeciego, które nie jest krajem nadania ani krajem przeznaczenia.

Rodzaje tranzytu:

• tranzyt bezpośredni – ma miejsce wtedy, gdy ładunek obcy jest przewożony przez terytorium własnego kraju bez prawa składowania;

• tranzyt pośredni – ma miejsce wtedy, gdy przewożone ładunki obce składowane są przez pewien czas na terytorium własnego kraju, dzielone na mniejsze partie lub dokonuje się zmiany sposobu przewozu (np. ze statku na kolej).

Zasady:

Ruch tranzytowy nie podlega jakimkolwiek cłom, podatkom i innym opłatom z wyjątkiem opłat pobieranych za specjalne usługi świadczone w związku z takim ruchem;

• środki transportu używane w tranzycie oraz inne środki nie podlegają podatkom lut opłatom wyższym od tych, które pobierane są za używanie środków transportu na terenie państwa tranzytowego;

• w celu usprawnienia ruchu tranzytowego mogą być tworzone strefy wolnocłowe i int -ułatwienia celne w portach wejścia i wyjścia państwa tranzytowego.

Na podstawie uchwalonych regulacji prawnych można sformułować grupę zasad dotyczących wykonywania tranzytu oraz ochrony jego suwerenności. Zasady te to:

• zasada wolności tranzytu, która głównie opiera się na przytoczonych powyżej najważniejszych zapisach z Konwencji Praw Morza;

• zasada większej korzyści, ustalana na podstawie dwustronnych umów, z których wynikają różne warunki wykonywania przewozów tranzytowych (przykładowo państwa należące do wspólnot gospodarczych mogą tworzyć własne, uprzywilejowane standardy);

• zasada nieszkodliwego charakteru tranzytu, zgodnie z którą należy respektować suwerenność państwa tranzytowego, jego interesy gospodarcze oraz bezpieczeństwo;

• zasada równości oraz wzajemności mówi o tym, że kraje nie powinny się dyskryminować bez względu na miejsce nadania i odbioru towaru oraz środki transportu, jakie są użyte do przewozu.

Przykładem zastosowania zasady większej korzyści może być tranzyt celny, wprowadzony przez unię celną, czyli formę ugrupowania integracyjnego, polegającą na całkowitym zniesieniu ceł we wzajemnych stosunkach handlowych państw należących do Unii, a ponadto ustanowieniu przez te kraje wspólnej taryfy celnej oraz wspólnej polityki handlowej wobec krajów trzecich. Unia celna została powołana w 1968 r. przez kraje EWG na podstawie ustaleń Traktatu Rzymskiego. Celem tranzytu celnego jest ułatwienie przepływu towarów między dwoma punktami obszaru celnego przez inny obszar celny lub między dwoma lub więcej różnymi obszarami celnymi. Pozwala to na czasowe zawieszenie ceł i podatków, które mają zastosowanie przy przywozie, pozwalając, by formalności celne związane z odprawą celną odbyły się raczej w miejscu przeznaczenia, niż kiedy towary są wprowadzane na obszar Wspólnoty.

Najważniejsze procedury tranzytu celnego to wspólny tranzyt i tranzyt wspólnotowy:

• wspólny tranzyt ma zastosowanie w stosunku do przepływu towarów między państwami członkowskimi Wspólnoty Europejskiej, Krajami EFTA (Islandia, Norwegia, Lichtenstein, Szwajcaria) i jest oparty na Wspólnej Konwencji Tranzytowej z 20 maja 1987 r.;

• tranzyt wspólnotowy ma zastosowanie w stosunku do operacji tranzytu celnego między państwami członkowskimi Wspólnoty Europejskiej i jest stosowany wobec przewozu towarów nie wspólnotowych, wobec których wchodzą w rachubę należności celne i inne opłaty przy przywozie, lub towary wspólnotowe, które między swoim punktem wyjazdu a punktem przeznaczenia we Wspólnocie Europejskiej muszą przejechać przez terytorium państwa trzeciego. Przepisy są wymienione w Kodeksie Celnym,

Zasady tranzytu międzynarodowego reguluje Statut Wolności Tranzytu (Konwencja Barcelońska z 2 kwietnia 1921) oraz Konwencja Nowojorska z 1965 w sprawie handlu tranzytowego państw śródlądowych, nie posiadających dostępu do morza, a także Konwencja Prawa Morza z 1982.

1. Wymień i omów przykłady zastosowania systemów teleinformatycznych w transporcie.

Transport drogowy

• Inteligentne systemy łączności drogowej IVHS (Inteligent Vehicle Highway System) – systemy inteligentnych samochodów, które poruszają się po inteligentnej drodze.

Elektroniczne systemy autostradowe – systemy informacji dla kierowców:

• sieć kolumn wzywania pomocy,

• system telemetrii,

• system sygnalizacji dynamicznej,

• system sterowania ruchem,

• system automatycznego pobierania opłat

• system komunikatów przesyłanych do radioodbiorników samochodowych: pomocnicze (wybierane przez kierowcę), obowiązkowe (np. informacja o niebezpieczeństwie),

• elektroniczne mapy.

• EUTELTRACS

• europejski system zarządzania transportem (od 1992 r.), który jest satelitarnym systemem dyspozytorskim, zapewniającym łączność ruchomą z kierowcami;

• dwukierunkowa wymiana informacji pomiędzy centrum (należącym do przedsiębiorstwa korzystającego z usług EUTELTRACS) a kierowcami, pozwalająca ustalić położenie pojazdu na terenie Europy, Afryki Północnej i Środkowego Wschodu z dokładnością do 80 m,

• informacje pochodzące z systemu EUTELTRACS mogą być zintegrowane z systemami informatycznymi posiadanymi przez przedsiębiorstwo transportowe umożliwiając gromadzenie w czasie rzeczywistym informacji dotyczących:

• stanu technicznego pojazdu, zużycia paliwa,

• czasów przejazdu i postojów,

• pełną kontrolę pracy kierowców,

• ponadto system EUTELTRACS umożliwia powiadamianie dyspozytora o niebezpieczeństwie na trasie – naciśnięcie przycisku na klawiaturze z jednoczesnym wysłaniem współrzędnych położenia,

• stosowanie na każdym etapie przekazywania komunikatów od dyspozytora procedury prawidłowego odbioru; w przypadku jego braku – wiadomości są automatycznie retransmitowane, aż do skutku.

Transport kolejowy

• Europejski system zarządzania ruchem kolejowym ERTMS (European Railway Traffic Management System)

ERTMS obejmuje:

• zunifikowaną europejską pakietową radiołączność GSM-R (Global System for Mobile Communications-Railway) – cyfrowa łączność ruchoma w standardzie GSM zapewniająca komunikację głosową z dyspozytorami ruchu i maszynistami oraz cyfrową transmisję danych informatycznych obsługujących kolejowe procesy przewozowe (sterowanie ruchem pociągów, informacje dla załóg i pasażerów),

• zunifikowany europejski system bezpiecznej kontroli jazdy pociągu ETCS (European Train Control System); wysoki poziom bezpieczeństwa uzyskiwany jest poprzez przekazywanie do sygnalizacji kabinowej maszynisty informacji z urządzeń instalowanych na liniach kolejowych:

• na podstawie danych z nastawnic i blokad określane są precyzyjne zezwolenia na jazdę (odległość i prędkość).

Obydwa składniki ERTMS (GSM-R i ETCS) są czynnikami europejskiej polityki transportowej, które mają zapewnić zlikwidowanie barier technicznych w sieciach kolejowych wewnątrz granic UE (obecnie kilkadziesiąt różnych i przestarzałych rozwiązań) i budowę wspólnego rynku kolejowego w Europie.

1. Omów najczęściej stosowane środki transportu wewnętrznego w przedsiębiorstwach.

Środki transportu wewnętrznego można zdefiniować jako maszyny i urządzenia stosowane do transportu dóbr materialnych oraz osób w przedsiębiorstwach produkcyjnych lub obsługowych , często w obrębie jakiegoś obiektu , np. budowli magazynowej czy hali produkcyjnej .

Z punktu widzenia cech konstrukcyjnych wyodrębnia się następujące rodzaje środków transportu:

• Dźwignice,

• Przenośniki,

• Wózki i inne pojazdy kołowe.

Zadaniem dźwignic jest przemieszczanie ładunków w pionie lub poziomie, czyli inaczej podnoszenie i opuszczanie ładunków oraz ich przenoszenie

Z kolei przenośnik jest urządzeniem transportowym z odpowiednio ukształtowaną trasą po której przemieszczany jest ładunek w sposób stały. Za pomocą przenośników mogą być transportowane pojedyncze przedmioty, jednostki ładunkowe oraz materiały sypkie przenoszone w postaci ciągłej strugi.

Przenośniki wg ich cech konstrukcyjnych dzieli się na:

• przenośniki taśmowe,

• przenośniki członowe,

• przenośniki skrobakowe,

• przenośniki kubełkowe,

• przenośniki podwieszane okrężne.

Wózki transportowe podobnie jak dźwignice, pracują ruchem przerywanym. Przerwy w pracy są niezbędne do wykonania prac manipulacyjnych, tzn. załadunku i wyładunku wózków. Wózki transportowe można podzielić na: wózki jezdniowe i wózki szynowe

Według normy PN-77/M-781 00 wyróżniamy następujące typy wózków jezdniowych:

• wózki nadładowne, służą wyłącznie do poziomego transportu ładunków na większe odległości

• wózki unoszące, wózek z przymocowaną platformą lub widłami, dostosowany do podnoszenia ładunku jedynie na wysokość umożliwiającą jego transport.

• wózki podnośnikowe, zasięg pracy, ograniczony do terenu danego przedsiębiorstwa, placu budowy lub innego miejsca przeznaczenia.

• wózki ciągnikowe, pojazdy przeznaczone do ciągnięcia przyczep, charakteryzują się dużą siłą uciągu, małymi wymiarami gabarytowymi i dużą zwrotnością.

Zadaniem wózków jest:

• równomierne rozłożenie na zestawy kołowe masy nadwozia,

• przeniesienie z zestawów kołowych przez ramy wózków na urządzenia sprzęgowe w nadwoziu wzdłużnych sił pociągowych lub sił hamujących w sposób umożliwiający pełne wykorzystanie przyczepności kół z szynami,

• prowadzenie pojazdu po torach prostych i w łukach z zachowaniem bezpieczeństwa jazdy, z uzyskaniem wymaganego stopnia spokojności biegu i ograniczeniem sił pionowych i poprzecznych oddziaływujących szkodliwie na tor.

1. Wymień i scharakteryzuj zadania spedytora.

Spedytor pełni dwie funkcje jest koordynatorem i organizatorem procesu transportowego.

Organizacja procesu transportowego polega na wykonaniu przez uczestników procesu czynności w ustalonej kolejności oraz w ustalony sposób. Zadania spedytora mogą się nieco różnić w zależności od miejsca pracy.

Głównym celem spedytora zatrudnionego w firmie transportowej z własnym taborem jest pozyskiwanie zleceń na przewóz towaru z wykorzystaniem środków transportu, którymi dysponuje jego firma. Ważne jest podtrzymywanie przez niego pozytywnych stosunków z klientami i wyszukiwanie nowych kontrahentów. Musi przy tym szukać ekonomicznych rozwiązań – powinien w taki sposób dobierać klientów, by pojazd na całej trasie został załadowany.

Z kolei zadaniem spedytora pracującego w firmie spedycyjnej jest zazwyczaj organizowanie dla klienta całego przewozu z wykorzystaniem środków transportu nie należących do tej firmy. Bardzo ważne są zatem sprawdzone kontakty z przewoźnikami, pozwalające spedytorowi na zaplanowanie bezpiecznego dowozu towaru lub osób. Spedytor może korzystać z każdego środka transportu: kolei, samolotów, samochodów, pojazdów ciężarowych oraz statków. Najważniejsze jest dopilnowanie, by usługa została zrealizowana według planu, na czas. Wszelkie szczegóły – w tym czas i miejsce nadania / odbioru oraz cena transportu – są uzgadniane z klientem. Na jego polecenie spedytor może się również zająć ubezpieczeniem przewożonego towaru lub osób.

Podstawowymi zadaniami realizowanymi przez spedytora są:

1. Udzielenie klientowi porad dotyczących warunków transportu

2. Doradztwo w zakresie przygotowania ładunku do przewozu, doboru opakowania oraz wypełnienia odpowiednich dokumentów

3. Pomoc przy zawieraniu umów związanych z przemieszczeniem ładunku

4. Nadzór nad realizacją umów zawartych w ramach transportu ładunków

5. Dołączenie przesyłek drobnicowych do przesyłki zbiorowej w celu obniżenia kosztów

6. Dostarczenie środka transportu

7. Ponoszenie w imieniu klienta kosztów związanych z wieloma czynnościami wykonywanymi podczas przewozu ładunku

8. Wnoszenie ewentualnych roszczeń w przypadku powstania uchybień w trakcie trwania procesu transportowego

1. Omów etapy przebiegu procesu spedycyjnego.

ETAPY PROCESU SPEDYCYJNEGO

1. Otrzymanie zlecenia (dane zleceniobiorcy oraz zleceniodawcy, środek transportu, miejsce załadunku oraz wyładunku itp.)+ umowa

2. Poradnictwo spedycyjne (optymalna trasa oraz sposoby przewozu)

3. Sporządzenie dokumentacji przewozowej (list przewozowy)+zezwolenia

4. Wybór przewoźnika

5. Przygotowanie załadunku i rozładunku

6. Monitorowanie przewozu (dyspozytor)

7. Rozliczenia końcowe

1. Wymień i scharakteryzuj podstawowe strategie zarządzania stosowane w systemach transportowych.