1. Dobra publiczne- to dobra, które z przyczyn naturalnych (ze względu na swoje cechy fizyczne) mogą służyć zbiorowości lokalnej lub całemu społeczeństwu. W dostępie do dóbr publicznych nie istnieje rywalizacja obywateli, gdyż są one ogólnodostępne i korzystanie z danego dobra nie uniemożliwia korzystania z tego samego dobra innemu człowiekowi. Finansowane są przez budżet państwa, budżety samorządowe i inne fundusze publiczne. Są dostarczane bezpłatnie(lub za częściową odpłatnością). Przykładem dóbr publicznych są: parki publiczne, jeziora, powietrze, drogi publiczne itp.

2. Definicja finansów publicznych

Finanse publiczne obejmują zjawiska i procesy gromadzenia, oraz podziału środków pieniężnych, będących w dyspozycji władz publicznych. Środki te pochodzą głównie z danin publicznych, majątku publicznego, oraz z przychodów zwrotnych tj. kredytów, pożyczek i emisji papierów wartościowych. Ze środków publicznych realizowane są cele i zadania publiczne. Finanse publiczne dzielą się na finanse państwa, finanse jednostek samorządu terytorialnego, oraz finanse systemu ubezpieczeń społecznych.

3. Fundusz publiczny- wyodrębniony zasób środków majątkowych przeznaczonych na określony cel o charakterze publicznym. Powstaje, gdyż państwo i inne związki publiczno-prawne zgłaszają popyt na pieniądz. Nauka o fin. publicznych musi się również koncentrować m. in. na:

- czynnikach kształtujących ten popyt,

- instrumentach tworzenia funduszy publicznych (ich zastosowanie),

- formie organizacyjnej tych funduszy (np. celowe),

- dziedzinach wchodzących w skład konkretnego funduszu.

Z funduszu publicznego finansuje się zaspokajanie potrzeb zbiorowych. Źródłem zasilania mogą być wpłaty dobrowolne (pochodzące od ludności, zakładów pracy lub organizacji społecznych), wpłaty obowiązkowe, dotacje do budżetu.

Rodzaje:

1. Kryterium szczebla tworzenia funduszy: a. scentralizowane- obszar całego kraju

b. zdecentralizowane- region, gmina, powiat

2. Kryterium ze względu na wydatkowanie środków, fundusze przeznaczane na:

a. finansowanie świadczeń społecznych, w tym fundusze emerytalne

b. finansowanie działalności socjalno-kulturalnej

c. finansowanie działalności gospodarczej

d. inne zadania

Fundusze publiczne:

1.budżet państwa,

2.budżety samorządowe,

3.fundusze ubezpieczeń społecznych czy inne fundusze publiczne np.: celowe (Fundusz Pracy)

4. Koncepcja środków publicznych i jej praktyczne konsekwencje

Środkami publicznymi są:

1) dochody publiczne;

2) środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);

3) Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające

zwrotowi,

4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:

a) ze sprzedaży papierów wartościowych,

b) z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,

c) ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze

środków publicznych,

d) z otrzymanych pożyczek i kredytów,

e) z innych operacji finansowych;

5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

5. Sektor finansów publicznych w Polsce

W skład sektora finansów publicznych zalicza się:

• instytucje szczebla centralnego (rządowe) realizujące swoje dochody oraz wydatki w ramach budżetu państwa;

• państwowe fundusze celowe, z wydzielonym własnym budżetem, realizujące określone cele polityki państwa (np. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych);

• jednostki budżetowe, państwowe szkoły wyższe i agendy rządowe, czyli wydzielone instytucje publiczne realizujące określone działania w zakresie dostarczania dóbr publicznych;

• jednostki samorządu terytorialnego (samorząd wojewódzki, powiatowy i gminny);

• jednostki budżetowe i fundusze celowe działające na poziomie lokalnym (wojewódzkim, powiatowym i gminnym).

6. Formy organizacyjno-prawne podmiotów sektora finansów publicznych

Od 31 grudnia 2010 w formach organizacyjno-prawnych sektora finansów publicznych nastąpiły zmiany:

Likwidacja gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych (art. 87 ust. 1 pkt 3 wuofp) - zgodnie z obecnie obowiązującą ustawą o finansach publicznych gospodarstwa pomocnicze stanowią wyodrębnioną organizacyjnie i finansowo część podstawowej lub ubocznej działalności jednostki budżetowej, nie posiadają osobowości prawnej, a koszty ich działalności pokrywane są z przychodów własnych. Gospodarstwa pomocnicze mogą otrzymywać z budżetu państwa dotacje przedmiotowe oraz dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. W 2007 r. funkcjonowało 407 gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych oraz 637 gospodarstw pomocniczych samorządowych jednostek budżetowych. Zatrudniały one łącznie około 17 500 osób (około 11 500 w jednostkach państwowych i około 6000 w jednostkach samorządowych). W ocenie ustawodawcy efekty działalności tego typu podmiotów nie odpowiadają celom leżącym u podstaw ich powołania ze względu na brak organizacyjnego wyodrębnienia ich działalności z działalności jednostki budżetowej, co nie sprzyja efektywności ich funkcjonowania i racjonalności kosztów własnych¹. Realizowane dotychczas przez gospodarstwa pomocnicze zadania mogą być przejęte przez jednostki budżetowe lub mogą być prowadzone w formie instytucji gospodarki budżetowej.

● Likwidacja państwowych zakładów budżetowych oraz samorządowych zakładów budżetowych prowadzących działalność w zakresie innym niż określony w art. 14 nuofp (art. 87 ust. 1 pkt 1 i 2 wuofp) - w przypadku samorządowych zakładów budżetowych przepisy nuofp określają obszary, w których mogą one być tworzone (gospodarka mieszkaniowa, wodno-kanalizacyjna, kultura fizyczna i sport, cmentarze, transport drogowy, targowiska i hale targowe, zieleń gminna i zadrzewienia, utrzymanie różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt). W 2007 r. funkcjonowało 67 państwowych zakładów budżetowych oraz około 2000 samorządowych zakładów budżetowych. Zatrudniały one około 85 000 osób (około 2300 w państwowych zakładach budżetowych oraz około 82 000 w samorządowych zakładach budżetowych). Jeśli samorządowy zakład budżetowy nie realizuje któregoś z powyższych zadań, ulega likwidacji. Zadania publiczne realizowane przez likwidowane państwowe zakłady budżetowe będą wykonywane przez podmioty w formie spółki, agencji wykonawczej lub instytucji gospodarki budżetowej, a w uzasadnionych przypadkach - w formie jednostki budżetowej. W uzasadnieniu do ustawy wskazuje się, że likwidacja zakładów budżetowych wynika z konieczności zapewnienia większej przejrzystości finansów publicznych.

● Likwidacja samorządowych funduszy celowych i reorganizacja państwowych funduszy celowych (art. 90 ust. 1 wuofp) - z dniem 31 grudnia 2010 r. likwidacji ulegną Wojewódzkie i Powiatowe Fundusze Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym, Wojewódzkie Fundusze Ochrony Gruntów Rolnych. Państwowe fundusze celowe posiadające osobowość prawną, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych stają się od 1 stycznia 2012 r. funduszami celowymi.

● Likwidacja rachunków dochodów własnych (art. 93 ust. 1 wuofp). Nieściągnięte należności i nieuregulowane zobowiązania przejmuje jednostka budżetowa, przy której funkcjonowały rachunki dochodów własnych. Środki pieniężne podlegają odprowadzeniu na rachunek pomocniczy odpowiednio państwowej lub samorządowej jednostki budżetowej.

● Likwidacja funduszy motywacyjnych (art. 86 ust. 1 wuofp), czyli środków finansowych gromadzonych przez państwowe jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych z części dochodów uzyskanych z tytułu przepadku rzeczy lub korzyści majątkowych pochodzących z ujawnienia przestępstw i wykroczeń skarbowych. Środki pieniężne gromadzone na tych rachunkach w ramach funduszy motywacyjnych były przeznaczone na nagrody dla pracowników, żołnierzy i funkcjonariuszy policji, Straży Granicznej, izb i urzędów skarbowych, urzędów kontroli skarbowej, Służby Celnej, Żandarmerii Wojskowej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Agencji Wywiadu.

Nowe formy organizacyjno-prawne

Agencja wykonawcza będzie formą przewidzianą dla podmiotów wykonujących kluczowe zadania państwa. Część działających obecnie agencji państwowych i innych państwowych osób prawnych zostanie przekształcona w agencje wykonawcze. Będą to:

● Agencja Nieruchomości Rolnych,

● Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,

● Wojskowa Agencja Mieszkaniowa,

● Agencja Mienia Wojskowego,

● Agencja Rezerw Materiałowych,

● Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości,

● Agencja Rynku Rolnego,

● Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

Ponadto w nuofp szczegółowo określone zostały regulacje dotyczące tworzenia, funkcjonowania oraz gospodarki finansowej agencji wykonawczych. Przewidują one m.in. ustawowe tworzenie agencji dla realizacji zadań publicznych i nadanie im osobowości prawnej, ujednolicenie organizacyjne sektora w zakresie ich tworzenia, konieczność sporządzania planów finansowo-rzeczowych w układzie memoriałowym oraz w ich ramach planów w układzie kasowym, a także ujmowanie tych planów w ustawie budżetowej. Usankcjonowano również konieczność rozliczania się z budżetem państwa z nadwyżki środków finansowych ustalonej na koniec roku, pozostającej po uregulowaniu zobowiązań podatkowych oraz zobowiązań wymagalnych z okresu sprawozdawczego. Ponadto dopuszcza się możliwość odstąpienia od tego wymogu decyzją Rady Ministrów w razie konieczności zapewnienia sprawnego i pełnego wykonywania zadań.

Instytucja gospodarki budżetowej (IGB) ma zastąpić dotychczas działające zakłady budżetowe. Będą to podmioty tworzone na wniosek ministra lub Szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, a także przez niektóre jednostki (m.in. Kancelarię: Sejmu, Senatu, Prezydenta RP oraz Trybunał Konstytucyjny, NIK, Sąd Najwyższy, NSA, jednostki sądownictwa powszechnego i administracyjnego, IPN). IGB uzyska osobowość prawną z chwilą wpisania jej do Krajowego Rejestru Sądowego. Podmiot ten będzie odpłatnie wykonywał wyodrębnione zadania i pokrywał koszty swojej działalności oraz zobowiązania z uzyskiwanych przychodów. Jednak ustawodawca przewidział także możliwość otrzymania przez IGB środków pieniężnych z budżetu państwa w formie dotacji, które mają być przeznaczone na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe oraz innych dotacji (nie została zdefiniowana ich forma), jeśli odrębne przepisy będą tak stanowić. Ponadto przeznaczenie zysku IGB będzie określane we wniosku o jej utworzenie, a całość zakresu i form prowadzenia działalności przez podmiot posiadający status jednostki gospodarki budżetowej będzie określona w jej statucie, nadanym przez organ pełniący funkcję organu założycielskiego.

7o,System budżetowy w Polsce.

System budżetowy, całokształt norm prawnych, zasad organizacyjnych i reguł postępowania regulujących, w określonym czasie prowadzenie gospodarki budżetowej (gromadzenie i rozdzielanie scentralizowanych zasobów pieniężnych, przeznaczonych na finansowanie zadań państwa, realizowane przez centralne i terenowe organy administracji lub inne jednostki państwowe).

Cechy budżetu:
• Jest podstawą do zarządzania działalnością operacyjną państwa
• Rozporządzanie wydatków i wpływów pewnych kategorii-poszczególnych jednostek realizujących wpływy i wydatki.

zasada roczności budżetu:

Realizacja budżetu w ramach jednego roku (365 lub 366 dni). W Polsce od stycznia do grudnia.

zasady prawa budżetowego:

1. zasada zupełności budżetu- postulat aby budżet obejmował wszystkie dochody i wydatki państwa

2. zasada jedności budżetu- postulat ujęcia całości dochodów i wydatków

3. zasada szczegółowości budżetu- postulat aby budżet uchwalony był nie tylko w globalnych kwotach dochodów i wydatków ale aby dochody te wydatki ukazane były w układzie analitycznym pozwalającym na ustalenie przewidywanej wydajności poszczególnych źródeł dochodów oraz kierunków i proporcji wydatków budżetowych.

Klasyfikacja budżetowa to prawnie określone zasady grupowania dochodów i wydatków budżetowych.

Budżet państwa składa się z części odpowiadających zasadniczo organom władzy państwowej, kontroli, ochrony prawa, sądów i trybunałów oraz administracji rządowej.

Poszczególnymi częściami dysponują:

-kierownicy organów

-właściwi ministrowie

-kierownicy urzędów centralnych

-wojewodowie

Nazywa się ich dysponentami części budżetowych. Części dzieli się na działy a te z kolei na rozdziały a następnie na paragrafy.

4. zasada jawności budżetu- w otwartości obrad parlamentu nad projektem budżetu, publikowanie ustawy budżetowej, popularyzowanie jej treści w środkach masowego przekazu.

5. zasada jasności(przejrzystości) wyraża się w potrzebie takiego klasyfikowania i grupowania dochodów i wydatków aby dawał obraz podstawowych kierunków gospodarki finansowej państwa

6. zasada roczności budżetu- konstytucyjna zasada roczności budżetu

-istnieje nakaz corocznego opracowywania i uchwalania ustawy budżetowej

-ustawy budżetowej nie można uchwalić na okres krótszy ani dłuższy od roku kalendarzowego którego dotyczy rok budżetowy

-ustawa budżetowa obowiązuje zawsze od pierwszego stycznia danego roku budżetowego niezależnie od tego kiedy została uchwalona i ogłoszona oraz niezależnie od tego czy jej uchwalenie nie było poprzedzone zastosowaniem instytucji prowizorium budżetowego

-ustawa budżetowa obowiązuje nie dłużej niż do 31 grudnia danego roku i nie wymaga oznaczenia faktu swej derogacji

-wejście w życie, obowiązywanie i derogacja ustawy budżetowej na dany rok są niezależne od upływu kadencji i zmiany organów władzy ustawodawczej i wykonawczej w państwie

-ustawa budżetowa nie może być uchylona, można ją natomiast nowelizować w toku jej wykonywania

-upływ roku budżetowego którego dotyczy ustawa budżetowa nie stanowi przeszkody dla podjęcia czynności dotyczących kontroli i oceny jej wykonania oraz uruchomienia związanych z tym reguł odpowiedzialności

7. zasada równowagi budżetowej- postulat zachowania odpowiednich relacji pomiędzy ogólną kwotą dochodów i wydatków budżetowych

Równowaga budżetowa oznacza pełne pokrycie wydatków budżetowych dochodami budżetowymi a także nadwyżką dochodów nad wydatkami. (art216 ust5 konstytucji RP )

8. zasada uprzedniości budżetu- wymaga ona aby budżet był uchwalony przed początkiem roku budżetowego, który ma obowiązywać

8o,Budżet państwa i jego funkcje.

Budżet państwa jest to plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej.

Funkcja fiskalna - polega na gromadzeniu dochodów budżetowych (pochodzących głównie z podatków) umożliwiających utrzymanie aparatu państwowego oraz realizację określonych zadań

Funkcja redystrybucyjna umożliwia dokonywanie pożądanych zmian w podziale dochodu narodowego, takich jak np. zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju gospodarczego różnych regionów oraz niwelowanie nadmiernego zróżnicowania dochodów różnych grup społecznych i tworzenie warunków bezpieczeństwa socjalnego dla grup najuboższych. Realizację tej funkcji zapewnia system podatkowy oraz wydatki budżetowe, dokonywane głównie w formie tzw. transferów.

Funkcja stymulacyjna polega na oddziaływaniu dochodów i wydatków budżetu państwa na życie gospodarcze i społeczne. Za pomocą odpowiednio skonstruowanych systemów podatkowych oraz wydatków budżetowych można np. wpływać na poziom dochodu narodowego i zmiany strukturalne w gospodarce, kształtować poziom akumulacji i tempo wzrostu gospodarczego, regulować poziom i kierunki konsumpcji.

8. Budżet Państwa i jego funkcje

Budżet państwa jest najwyższej rangi planem finansowym polityki państwa oraz narzędziem polityki społecznej, uwzględniającym planowane dochody i wydatki państwa na następny rok budżetowy. Jako dochody uwzględnia się m.in.: wpływy z podatków pośrednich i bezpośrednich, dochody niepodatkowe (np. cła), dochody z prywatyzacji oraz dochody zagraniczne. Mianem wydatków określa się m.in. koszty dotacji, obsługi długu publicznego, obsługi strefy budżetowej, rozliczeń z bankami, subwencji dla gmin oraz rezerw ogólnych. Termin „budżet” pochodzi z łacińskiego bulga, oznaczającego skórzany mieszek przeznaczony do zbierania dochodów. Słowo to przyjęło się następnie w wielu językach (ang. budget, starofr. bougette, fr. la budget]. Dla historycznego rozwoju instytucji budżetu znaczenie miało kilka zdarzeń, które rozstrzygnęły o jej współczesnym kształcie, wśród których - poza oddzieleniem majątku publicznego od majątku królewskiego - wymienić należy rozwijanie stosunków towarowo-pieniężnych, parlamentaryzmu, funkcji socjalnych i gospodarczych państwa, rozwój międzynarodowych stosunków gospodarczych i finansowych oraz procesy integracyjne zachodzące we współczesnym

Funkcje ekonomiczne

• redystrybucyjna - budżet państwa, przejmując podatki, cła i inne opłaty od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych dokonuje ich rozdziału pomiędzy inne podmioty, zarówno w wyniku transferów nieodpłatnych (renty, emerytury, pomoc publiczna, nieoprocentowane kredyty) jak i przez zakup dóbr i usług na rynku.

• stabilizacyjna - budżet łagodzi wahania cyklu koniunkturalnego i zapewnia zrównoważony wzrost gospodarki kapitalistycznej

• skarbowa - budżet przejmuje podatki, cła i inne opłaty

• alokacyjna - budżet służy rozmieszczeniu dóbr i usług w gospodarce, przez finansowanie inwestycji publicznych

• bodźcowa - przez redystrybucję dochodu budżet (zwłaszcza zakupy dóbr i usług, ale także dotacje i subwencje) stymuluje działalność podmiotów gospodarczych, podaż, popyt i ceny

Funkcje polityczne[edytuj]

• planowości - budżet jest planem finansowym państwa, do którego wykonania zobowiązana jest administracja

• kontrolna - umożliwienie kontroli nad władzą wykonawczą co do prawidłowego wykonywania budżetu

• polityczna - umożliwienie kontroli władzy wykonawczej przez ustawodawczą, gdyż budżet uchwalany jest w formie ustawy

9. Zasada zupełności budżetu w teorii i praktyce

Zasada zupełności budżetu jest związana z treścią i istotą budżetu.

Zasada zupełności budżetu decyduje o jego ekonomicznym charakterze. Zgodnie z tą zasadą budżet powinien obejmować od strony finansowej całą działalność państwa, wszystkie jego dochody i wydatki. Dochody i wydatki wszystkich podmiotów publicznoprawnych oraz wszystkie dochody i wydatki związane z realizacją zadań państwowych winny być ujęte w budżecie. Realizacja tej zasady polega na ujmowaniu dochodów i wydatków poszczególnych podmiotów, i zadań państwa w dwojaki sposób: brutto i netto.

Przy budżetowaniu brutto dochody i wydatki danej jednostki planowane są w budżecie pełnych kwotach. Jednostka taka odprowadza do funduszu budżetowego wszystkie swoje wpływy pieniężne i otrzymuje z tego funduszu niezbędne środki na pokrycie całości wydatków.

W praktyce występują jednak sytuacje, gdy państwo świadczy usługi związane z zaspokajaniem potrzeb zbiorowych na zasadzie częściowej odpłatności. W takich przypadkach jednostka świadcząca tego rodzaju usługi powiązana jest z budżetem państwa metodą netto. Jednostka taka przeznacza osiągane wpływy na pokrycie części wydatków związanych ze świadczeniem usług, natomiast brakująca część środków pieniężnych na ten cel przewidziana jest w budżecie państwa, z którego pokrywa się wówczas niedobory danej jednostki. Jeśli usługi, o których mowa, są w pełni odpłatne, to wówczas świadcząca je jednostka przekazuje nadwyżkę wpływów nad wydatkami do budżetu.

Naruszeniem zasady zupełności budżetu jest tworzenie funduszów pozabudżetowych. Konstrukcja funduszu pozabudżetowego polega na wyodrębnieniu określonych zadań z całokształtu zadań państwa i przeznaczeniu na ich finansowanie odrębnych, pozabudżetowych dochodów państwa. Tworzenie funduszów uzasadnia się najczęściej koniecznością zapewnienia pokrycia określonych wydatków bez względu na sytuacje budżetu. Fundusze włącza się z czasem do budżetu, gdy podatki będące źródłem ich dochodów staną się już stałym źródłem dochodów państwa.

Fundusze pozabudżetowe mogą być też formą mobilizacji ofiarności obywateli na cele ogólnospołeczne. Wówczas powstają one z ofiar społeczeństwa i zarządzane są przez organy społeczne.

10. Kalendarium budżetu państwa:

• Rada Ministrów przedkłada sejmowi projekt budżetu na rok następny co najmniej 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego. „W wyjątkowych przypadkach” termin ten może zostać przesunięty.

• Senat ma prawo wprowadzić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od momentu jej przekazania do senatu.

• Prezydent RP ma obowiązek podpisania ustawy budżetowej w ciągu 7 dni od jej przekazania mu.

• Trybunał Konstytucyjny ma obowiązek orzec zgodność ustawy budżetowej z Konstytucją w ciągu 2 miesięcy od złożenia przez Prezydenta wniosku w tej sprawie.

• Prezydent RP może skrócić kadencję sejmu, jeżeli w ciągu 4 miesięcy od przedłożenia projektu ustawy sejmowi nie zostanie ona przedłożona Prezydentowi do podpisu. Tą decyzję Prezydent może podjąć w ciągu 14 dni od obowiązującej daty złożenia ustawy budżetowej do podpisu.

• Rada Ministrów ma obowiązek przedłożenia sejmowi sprawozdania z wykonania budżetu państwa wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa w ciągu 5 miesięcy od zakończ4enia roku budżetowego.

• Sejm ma obowiązek rozpatrzyć sprawozdanie, po zapoznaniu się z opinią NIK-u oraz podjąć uchwałę o udzieleniu lub odmowie absolutorium Radzie Ministrów.

• Minister finansów przedstawia komisji sejmowej właściwej do spraw budżetu oraz NIK informację o przebiegu wykonania budżetu państwa za pierwsze półrocze w terminie do 10 września tego roku.

11. Kalendarium budżetu samorządowego

12. Podatek i jego funkcje

Podatek - obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez związek publicznoprawny (państwo, jednostka samorządu terytorialnego) bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia wzajemnego. Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby ustalone przez organ pobierający.

Współcześnie pieniądze z podatków trafiają do skarbu państwa, województwa, powiatu albo gminy, które dzięki temu mogą inwestować w rozwój infrastruktury, wojska, policji, oświaty, służby zdrowia, itp. Obecnie uznaje się, iż podatki są świadczeniami pieniężnymi, jednakże w historii znane są również podatki świadczone w innych niż pieniądz dobrach.

Podatki pełnią funkcje, które z jednej strony mają charakter obiektywny, natomiast z drugiej strony zmieniają się, w miarę jak zachodzą przeobrażenia ustrojowe i społeczno-gospodarcze.

Do podstawowych funkcji podatku należą:

• fiskalna (inaczej dochodowa),

• regulacyjna,

• stymulacyjna,

• informacyjna.

Podatki służą w pierwszej kolejności realizacji funkcji fiskalnej, która sprowadza się do tego, że podatek pełni bardzo ważną rolę jako podstawowy rodzaj dochodów budżetowych. Jego rozmiary przewyższają wpływy z innych tytułów, takich jak opłaty, cła czy pożyczki. Funkcja fiskalna jest jedną z najstarszych funkcji podatkowych. I w czasach nowożytnych, i w czasach współczesnych podatki zabezpieczają pokrycie głównych wydatków publicznych.

Ściśle związana z funkcją fiskalną jest funkcja regulacyjna. Polega ona na kształtowaniu dochodu i majątku będących w dyspozycji podatników. Akceptowana jest w każdych warunkach społecznych i politycznych. Dzięki podatkom następuje redystrybucja dochodu i majątku narodowego między podatnikami, a związkami publicznoprawnymi, jakimi są państwo i organy samorządu terytorialnego. Zakres redystrybucji podatkowej zależy od struktury gospodarki.

Funkcja stymulacyjna natomiast, oznacza wykorzystanie instrumentów podatkowych w celu wywarcia wpływu na warunki działania jednostek oraz na kierunki i tempo ich rozwoju. Funkcja stymulacyjna realizuje się poprzez zróżnicowanie obciążeń podatkowych, dzięki czemu podatek może wpłynąć zachęcająco lub zniechęcająco na podejmowane decyzje w sprawie prowadzenia działalności. Praktycznym wyrazem realizacji tej funkcji w sensie pozytywnym jest system zwolnień i ulg podatkowych. Obecnie większa część ulg została zlikwidowana i zastąpiona poprzez wprowadzenie 19% podatku dochodowego dla przedsiębiorców.

Ostatnią z wymienionych funkcji podatku jest funkcja informacyjna. Polega ona na tym, że realizacja wpływów podatkowych ogółem lub z określonego podatku dostarcza informacji o prawidłowościach bądź nieprawidłowościach przebiegu procesów gospodarczych. Znaczne obniżenie wpływów od podmiotów gospodarczych może świadczyć, np. o trudnościach ze zbytem produkcji lub z wyegzekwowaniem należności od niektórych kontrahentów.

13. Rodzaje Podatków

Ogół podatków funkcjonujących w państwie w określonym czasie tworzy system podatkowy. Mnogość i różnorodność stosowanych współcześnie podatków wymaga dokonania klasyfikacji ich ogółu przy uwzględnieniu różnych kryteriów.

1)Z punktu widzenia jedności podmiotu opodatkowania wyróżnia się podatki bezpośrednie i podatki pośrednie.

Podatki bezpośrednie, typ podatków, których zasadniczą cechą w intencji ustawodawcy jest jedność podmiotu opłacającego ten podatek i ponoszącego jego faktyczny ciężar ekonomiczny. W praktyce gospodarczej jednak zdarza się czasem, że podatek nałożony na określony podmiot gospodarczy jest przerzucany (wbrew intencji prawa) na inny podmiot poprzez wliczenie go do ceny towaru. Do podatków bezpośrednich zalicza się podatki dochodowe i podatki majątkowe

Podatki pośrednie, typ podatków, których konstrukcja rozdziela podmiot gospodarczy zobowiązany do ich naliczenia i zapłacenia od podmiotu, który ponosi ich faktyczny ciężar ekonomiczny. Wiąże się to z założonym przez ustawodawcę zjawiskiem doliczania podatków pośrednich przez sprzedawcę do ceny produktu (w sposób ukryty lub jawny), w rezultacie czego faktycznie (choć pośrednio) ich ciężar ponosi nabywca. Do podatków pośrednich zalicza się wszystkie podatki od obrotu i konsumpcji (np. podatek VAT)


2)Rodzaj przedmiotu opodatkowania jest podstawą podziału podatków na podatki dochodowe, podatki od obrotu i konsumpcji (podatek VAT) oraz podatki majątkowe.

Podatki dochodowe, ogół podatków, w których przedmiotem opodatkowania jest osiągany przez podmiot gospodarczy, podlegający obowiązkowi podatkowemu dochód, będący zarazem źródłem opłacenia tego podatku. Kwota należnego podatku dochodowego uzależniona jest od wysokości dochodu, będącej podstawą opodatkowania, oraz od obowiązującej skali podatkowej. Podatki dochodowe są płacone zarówno przez osoby fizyczne, jak i prawne, jednak wg różnych zasad. W systemach podatkowych różnych krajów podatki dochodowe mogą przyjmować różne formy. W gospodarce rynkowej są to najczęściej: podatek dochodowy od osób fizycznych i podatek dochodowy od osób prawnych.

Podatek dochodowy od osób prawnych, powszechny, bezpośredni podatek o charakterze globalnym, płacony przez jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną, a także państwowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Przedmiotem opodatkowania jest całkowity dochód tych jednostek, niezależnie od źródła i rodzaju, będący różnicą pomiędzy przychodami pieniężnymi a kosztami ich uzyskania, ustalonymi na podstawie ewidencji księgowej, pomniejszony o darowizny na przewidziane ustawą cele

Podatek dochodowy od osób fizycznych, osobisty podatek dochodowy, Personal Income Tax, PIT, powszechny, bezpośredni podatek o charakterze globalnym od dochodów uzyskiwanych przez osoby fizyczne ze stosunku pracy, emerytur, rent, zasiłków dla bezrobotnych, z działalności gospodarczej na własny rachunek, wykonywania wolnego zawodu, twórczości i działalności naukowej, oświatowej, literackiej, artystycznej i publicystycznej (w oparciu o umowę-zlecenie lub umowę o dzieło), z kapitałów i praw majątkowych oraz ich sprzedaży. Podstawą opodatkowania jest dochód, stanowiący różnicę między przychodem pieniężnym i ewentualnie w naturze a kosztami jego uzyskania ustalonymi w wielkości rzeczywistej - w odniesieniu do podatników prowadzących działalność gospodarczą, lub w formie zryczałtowanej - w przypadku pozostałych podatników. Podatnikami są wszystkie osoby fizyczne osiągające dochody, płatnikami są sami podatnicy (w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek) lub ich pracodawcy. Źródłem opłacenia podatków dochodowych od osób fizycznych jest opodatkowany dochód. Podatek jest naliczany i odprowadzany do urzędu skarbowego zaliczkowo w momencie uzyskiwania dochodu, a rozliczany przez podatnika (lub na jego wniosek przez pracodawcę, jeśli osiąga dochody tylko z jednego źródła) po upływie roku podatkowego.


Podatki majątkowe, ogół podatków związanych z prawami własności. Podatki majątkowe można podzielić na cztery grupy:
1) podatki od posiadania majątku. W zależności od obowiązującego systemu podatkowego mogą to być podatki od całkowitej wartości majątku należącego do danego podmiotu gospodarczego (majątku ruchomego i nieruchomego, gotówki, wkładów bankowych itp.) lub - częściej - tylko od określonych jego składników. W Polsce najważniejszymi podatkami tej grupy są: podatek rolny, podatek od nieruchomości, podatek od środków transportu.
2) podatki od przyrostu majątku. Przedmiotem opodatkowania jest nabycie rzeczy lub praw majątkowych w drodze kupna, darowizny lub spadku. Do tej grupy zalicza się podatek od spadków i darowizn oraz opłatę skarbową.
3) podatki od wzrostu wartości posiadanego majątku, gdy wzrost ten nastąpił z przyczyn niezależnych od właściciela. Przykładem może być opłata adjacencka, płacona przez właścicieli nieruchomości z tytułu wzrostu ich wartości wskutek np. finansowanego przez władze lokalne uzbrojenia terenu, zmiany planu zagospodarowania przestrzennego itp.
4) podatki od transformacji substancji majątkowej. Są to podatki płacone w przypadku sprzedaży lub zamiany rzeczy lub praw majątkowych na inne rzeczy lub prawa majątkowe. W Polsce przyjmują one postać opłaty skarbowej.

Podatek od towarów i usług, podatek od wartości dodanej, podatek VAT, forma podatku obrotowego stosowana obecnie w większości krajów świata, również w Polsce od 1993. Przedmiotem opodatkowania jest wartość sprzedaży towarów i usług, a podstawą opodatkowania jest przyrost ich wartości netto w danej fazie procesu gospodarowania (wartość dodana). Jest podatkiem wielofazowym, ale pozbawionym cechy kumulacji (kaskadowości) dzięki specyficznej metodzie jego rozliczania: podatnik nalicza ten podatek od wartości sprzedanych przez siebie towarów i usług, ale płaci tylko różnicę pomiędzy podatkiem naliczonym a zapłaconym w związku z wcześniejszym nabyciem towarów i usług (produkcyjnych lub handlowych), uwidocznionym w fakturach nabycia lub dokumentach celnych. Jeśli różnica jest ujemna (co może mieć miejsce np. w przypadku, gdy produkt obłożony jest niższą stawką podatku niż materiały, z których został wytworzony), płatnik ma prawo do zwrotu nadpłaconego podatku z urzędu skarbowego. Podatek VAT ma charakter liniowy. Polskie prawo podatkowe przewiduje stawkę podstawową 22% (dla większości towarów i usług), stawkę obniżoną 7% (m.in. surowce energetyczne i nośniki energii, materiały budowlane, roboty budowlano-montażowe związane z budownictwem mieszkaniowym, obiekty budownictwa mieszkalnego), stawkę 0% (głównie dla towarów eksportowanych). Obowiązek płacenia podatku VAT spoczywa na osobach fizycznych, prawnych oraz jednostkach organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, sprzedających w ciągu roku towary i usługi o wartości przekraczającej określoną przepisami kwotę (waloryzowaną co roku w związku z inflacją).


3) W zależności od organu pobierającego podatki można je podzielić na podatki centralne i podatki lokalne.
Podatki lokalne, grupa podatków stanowiących dochody własne gmin. Rady gmin mają prawo do ustalania ich wysokości, kierując się stawkami maksymalnymi zawartymi w ustawie oraz interesem gminy i jej mieszkańców. Do podatków lokalnych zalicza się: podatek od nieruchomości, podatek od środków transportu (niesłusznie nazywany potocznie podatkiem drogowym), płacony przez mieszkających na obszarze gminy właścicieli środków transportu w wysokości uzależnionej od rodzaju i pojemności silnika pojazdu, podatek od posiadania psów, opłaty skarbowe, opłaty targowiskowe i miejscowe (taksa klimatyczna).


4) W zależności od sposobu opodatkowania dochodów pochodzących z różnych źródeł rozróżnia się podatek globalny i podatek cedularny.
Podatek cedularny, typ opodatkowania polegający na odrębnym opodatkowywaniu każdego rodzaju dochodów podatników. Pozwala na preferowanie jednych, a dyskryminowanie innych rodzajów dochodów przez ustalanie zróżnicowanych stawek i skal opodatkowania. Utrudnia jednak stosowanie progresji w stosunku do podatników osiągających dochody z kilku źródeł.
Podatek globalny, typ opodatkowania polegający na łącznym opodatkowaniu wszystkich składników dochodu podatnika, niezależnie od ich źródła, wg jednolitej skali. Ułatwia stosowanie progresji podatkowej, jego naliczanie jest jednak bardziej skomplikowane niż w przypadku podatku cedularnego, wymaga sprawnej administracji podatkowej.

14. Skale podatkowe i ich rodzaje

Skala: kombinacja procentowych stawek podatkowych wraz z odpowiadającymi im podstawami opodatkowania. Informuje o tym jaką stawkę należy zastosować do danej podstawy aby obliczyć należność podatkową (jaka stawka do danej podstawy aby ustalić wysokość podatku).

Rodzaje skal:

• proporcjonalna: kwota podatku rośnie wprost proporcjonalnie do podstawy opodatkowania;

• progresywna: rośnie bardziej niż proporcjonalnie (rośnie do pewnego mome);

• regresywna: im wyższa podstawa tym niższa stawka

• degresywna: kombinacja proporcjonalnej i progresywnej (progresja przy niskich podstawach opodatkowania - a potem przechodzi w proporcjonalną.

15. Mechanizm przerzucalności podatków

Przerzucalność polega na przerzucaniu ciężarów podatkowych na inne osoby lub podmioty gospodarcze. System podatkowy powinien czuwać nad tą kwestia by nie zniekształcić systemu podatkowego, obciążając bardziej jedne grupy i łagodzić ciężar innej grupy. Łatwe do przerzucenia są podatki pośrednie np. podatek typu okazyjnego tzn. podatku od wydatków takich jak alkohol, benzyna, papierosy. Im mniejsza elastyczność na rynku tym łatwiej przerzucić podatek. Trudniej jest przerzucić podatek bezpośredni tj. podatek od dochodów, spadków, darowizn. Przerzucalność może odbywać się wg dwóch metod: 1.przerzucalność w przód

2.przerzucalność w tył

Ad1. Polega na podnoszeniu cen dla nabywców towarów, aby w ten sposób zrekompensować nałożony na podatnika ciężar.

Ad2. Przerzucalność wsteczna polega na próbie wymuszenia obniżki kosztów działalności podatnika przez obniżki płac, obniżka cen nabywanych surowców, zużycia energii. Przerzucalność dokonuje się przez mechanizm rynkowy.

O przerzucalności podatków można mówić, że jest właściwa, czyli nie założona z góry przez ustawodawcę oraz niewłaściwa - założona z góry przez ustawodawcę.

16. Formy opodatkowania działalności gospodarczej w Polsce

Na wybór opodatkowania mamy czas do 20 stycznia roku podatkowego lub do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia działalności, nie później niż do dnia uzyskania pierwszego przychodu - jeżeli rozpoczynamy prowadzenie działalności gospodarczej w trakcie roku podatkowego. Do wyboru podatnika dostępne są:

• zasady ogólne - opodatkowanie według skali podatkowej 18% i 32%,

• podatek liniowy - czyli opodatkowanie według stawki 19%,

• ryczałt ewidencjonowany,

• karta podatkowa.

Ryczałt ewidencjonowany i karta podatkowa to zryczałtowane formy opodatkowania.

Jeżeli zdecydujemy się na opodatkowanie dochodów

• według jednolitej 19% stawki podatku albo

• w formie ryczałtu albo

• w formie karty podatkowej,

o wyborze tym powiadamiamy pisemnie właściwego naczelnika urzędu skarbowego.

Zasady ogólne

Zasady ogólne polegają na opłacaniu podatku dochodowego (PIT) według skali podatkowej od dochodu, rozumianego jako przychody pomniejszone o koszty uzyskania przychodów.

Zasady ogólne są podstawową formą opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej, występują w sytuacji, gdy podatnik dokonał wyboru takich zasad, albo gdy rozpoczynając działalność nie dokonał wyboru w ogóle. Jeżeli w poprzednim roku płaciliśmy podatek na innych zasadach to musimy zgłosić chęć opodatkowania na zasadach ogólnych do naczelnika właściwego urzędu skarbowego. Jeżeli jednak w roku poprzednim także płaciliśmy podatek na zasadach ogólnych to nie trzeba zgłaszać.

Podstawą opodatkowania jest dochód, czyli przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodu. Obowiązuje przy tym generalna zasada, że przychodem opodatkowanym jest każdy przychód z wyjątkiem wyraźnie wymienionych jako niepodlegające opodatkowaniu lub zwolnione z podatku.

Kosztem podatkowym natomiast jest każdy wydatek poniesiony w celu uzyskania przychodu lub zabezpieczenia źródeł tego przychodu, z wyjątkiem tych wydatków, które sam ustawodawca wymienia jako niestanowiące kosztu uzyskania przychodów.

Zaliczki na podatek wpłacane są w rachunku narastającym miesięcznie lub kwartalnie bez konieczności składania jakichkolwiek deklaracji, zawsze do 20 dnia miesiąca następującego bądź to po miesiącu, którego zaliczka dotyczy, bądź też po kwartale, którego zaliczka dotyczy. Ostateczne rozliczenie następuje w zeznaniu składanym do końca kwietnia następującego po tym roku, którego rozliczenie dotyczy.

Z kwartalnych zaliczek mogą skorzystać tzw. mali podatnicy, tj. podatnicy u których przychody ze sprzedaży wraz z podatkiem VAT nie przekroczyły w poprzednim roku podatkowym równowartości 1 200 000 euro, oraz podatnicy rozpoczynający działalność, z tym że podatnikiem rozpoczynającym działalność jest podatnik, który w roku rozpoczęcia tej działalności, a także w okresie dwóch lat, licząc od końca roku poprzedzającego rok jej rozpoczęcia, nie prowadził działalności gospodarczej samodzielnie lub jako wspólnik spółki niemającej osobowości prawnej oraz działalności takiej nie prowadził małżonek tej osoby, jeżeli między małżonkami istniała w tym czasie wspólność majątkowa.

Podatnicy, którzy wybiorą kwartalne wpłaty zaliczek, mają obowiązek zawiadomić w formie pisemnej w terminie do 20 lutego roku podatkowego właściwego naczelnika urzędu skarbowego o wyborze tej metody. Podatnicy, którzy rozpoczynają prowadzenie działalności w trakcie roku podatkowego, składają zawiadomienie w terminie do dnia poprzedzającego dzień rozpoczęcia tej działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu. Zawiadomienie to dotyczy również następnych lat podatkowych, chyba że podatnik złoży zawiadomienie o rezygnacji z tej metody.

Obowiązek wpłacania zaliczki przy opodatkowaniu według skali podatkowej powstaje dopiero od miesiąca, w którym dochód z działalności, pomniejszony o niektóre odliczenia (m.in. zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne), przekroczył kwotę określoną w skali podatkowej powodującą obowiązek zapłacenia podatku (w 2010 r. jest to 3091 zł).

Skala podatkowa :

Podstawa obliczenia podatku w zł		Podatek wynosi
Ponad	Do
	85 528	18% minus kwota zmniejszająca podatek 556,02zł
85 528		14 839,02 + 32% nadwyżki ponad 85 528 zł

Roczna kwota zmniejszająca podatek: 556,02 zł , miesięczna - 46,33 zł

Roczny dochód niepowodujący obowiązku zapłaty podatku 3091 zł

Zaletą tej formy opodatkowania jest możliwość skorzystania z ulg podatkowych oraz prawo do wspólnego rozliczania z małżonkiem lub wychowywanym dzieckiem.

ODLICZENIA OD DOCHODU

RODZAJE ULG	LIMITY ODLICZEŃ
Ulga na internet	Faktycznie poniesione wydatki do wysokości 760 zł - limit roczny
Nowe technologie	50% kwoty wydatków na zakup nowych technologii
Darowizny na rzecz Kościoła	Bez limitu
Darowizna na cele publiczne dla organizacji pożytku publicznego, na cele kultu religijnego oraz dla honorowych krwiodawców	W wysokości dokonanej darowizny, nie więcej jednak niż kwota stanowiąca 6% dochodu
Rehabilitacja osób niepełnosprawnych
Opłacenie przewodników	Faktycznie poniesione wydatki do wysokości 2280 zł- limit roczny
Utrzymanie psa asystującego	Faktycznie poniesione wydatki do wysokości 2280 zł- limit roczny
Używanie samochodu osobowego	Faktycznie poniesione wydatki do wysokości 2280 zł- limit roczny
Wydatki na zakup lekarstw	Nadwyżka wydatków ponad kwotę 100 zł miesięcznie

ODLICZENIA OD PODATKU

RODZAJE ULG	LIMITY ODLICZEŃ
Wypłaty na rzecz organizacji pożytku publicznego	Maksymalnie 1% podatku należnego
Ulga na pomoc domową i opiekunkę do dzieci (prawa nabyte)	Zwrotowi podlegają składki na ubezpieczenia społeczne osoby zatrudnionej opłacone przez płatnika (jeśli umowa została zawarta przed 1 stycznia 2007r. - do końca jej trwania)
Wydatki na kontynuację systematycznego oszczędzania w kasie mieszkaniowej - w ramach tzw. praw nabytych	0% wydatków, ale maksymalnie 11.340 zł - limit roczny i nie więcej niż 35.910 zł za cały czas oszczędzania
Ulga abolicyjna	kwota stanowiąca różnicę pomiędzy podatkiem z dochodów uzyskanych poza granicami RP obliczonym w oparciu o metodę proporcjonalnego odliczenia a podatkiem od tych dochodów obliczonym według metody wyłączenia z progresją
Ulga prorodzinna	- 1112,04 zł za rok za każde wychowywane dziecko; 92,67 zł za każdy miesiąc wychowywania dziecka

Podatek liniowy - 19 %

Aby móc skorzystać z tej formy opodatkowania podatnik nie może w roku podatkowym ani w roku go poprzedzającym wykonywać w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy, usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy.

W przypadku podatku liniowego podatek płacony jest tak samo, jak przy zasadach ogólnych, tylko że jego wysokość wynosi zawsze 19 proc. dochodu. Aby ustalić dochód, trzeba od przychodu z działalności gospodarczej odjąć koszty jego uzyskania. Przychody i koszty należy wykazywać w ewidencji, zwanej podatkową księgą przychodów i rozchodów lub księgach rachunkowych, prowadzonych zgodnie z przepisami o rachunkowości.

Należny podatek według 19% stawki obliczamy niezależnie od wielkości osiągniętego dochodu, co oznacza, że zaliczkę płacimy już za pierwszy miesiąc, w którym osiągnęliśmy dochód. W tym wypadku, nie występuje - jak w przypadku skali podatkowej - kwota niepowodująca obowiązku zapłacenia podatku.

Zaliczki na podatek wpłacane są w rachunku narastającym miesięcznie lub kwartalnie bez konieczności składania jakichkolwiek deklaracji. Terminy są dokładnie takie same jak w przypadku zaliczek płaconych według skali PIT. Ostateczne rozliczenie następuje w zeznaniu składanym do końca kwietnia roku następującego po tym roku, którego rozliczenie dotyczy.

(PIT- 36L). W zeznaniu tym wykazujemy i opodatkowujemy jedynie dochód z działalności gospodarczej. Jeśli więc osiągamy też inne dochody, np. ze stosunku pracy, to musimy złożyć odrębne zeznanie; w tym przypadku PIT-37.

Jeśli wybraliśmy opodatkowanie według jednolitej 19% stawki podatku, to naszego dochodu z działalności gospodarczej nie możemy rozliczać wspólnie z małżonkiem, ani na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci. Nie możemy też korzystać z ulg podatkowych (np. tzw. ulgi na dzieci, ulgi na Internet), z wyjątkiem ulgi dla osób osiągających dochody za granicą. Możemy odliczyć od dochodu tylko zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne i od podatku zapłacone składki zdrowotne w wysokości 7,75% podstawy wymiaru tej składki. Ten sposób opodatkowania, wyklucza też możliwość opodatkowania innych naszych dochodów opodatkowanych według skali podatkowej, np. ze stosunku pracy, wspólnie ze współmałżonkiem, czy też na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Zryczałtowany podatek dochodowy uregulowany jest w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne i obliczany jest według stawek procentowych od osiągniętego przychodu.

Obecnie obowiązuje pięć stawek ryczałtu: 3 proc., 5,5 proc., 8,5 proc., 17 proc. i 20 proc., a ich wysokość jest uzależniona od rodzaju prowadzonej przez podatnika działalności.

W tej formie opodatkowania nie jest więc możliwe pomniejszenie kwoty podatku o koszty uzyskania przychodu. Zaletą jest przede wszystkim to, że podatnik z góry wie, ile podatku będzie musiał zapłacić. Ponadto nie grozi mu ryzyko wpadnięcia w wyższą stawkę podatku w przypadku uzyskania wyższych przychodów. Trzeba jednak pamiętać, że w przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych po przekroczeniu 150 tys. euro przychodu traci się prawo do opodatkowania w tej uproszczonej formie (dla roku 2011 jest to 633 420 zł). Przedsiębiorca, który przekroczy granicę przychodów, będzie musiał przejść na ogólne zasady opodatkowania od następnego roku. Wybór opodatkowania w formie ryczałtu nie jest jednak korzystny dla przedsiębiorców, którzy ponoszą duże koszty swej działalności.

Po zakończeniu roku podatkowego składamy zeznanie o wysokości uzyskanego przychodu i należnego ryczałtu w terminie do końca stycznia roku następnego (PIT-28). Uzyskany przychód możemy pomniejszyć m.in. o zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne, darowizny, wydatki rehabilitacyjne, natomiast podatek o zapłacone składki na ubezpieczenie zdrowotne, w wysokości 7,75% podstawy wymiaru tej składki. Jeśli więc osiągamy inne dochody, np. ze stosunku pracy, to musimy złożyć odrębne zeznanie; w tym przypadku PIT-37.

Karta podatkowa

Karta podatkowa jest najbardziej uproszczoną formą opłacania podatku dochodowego.

Karta podatkowa przeznaczona jest dla podatników prowadzących ściśle określone rodzaje działalności gospodarczej, usługowej, wytwórczo-usługowej i handlowej wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy dotyczące karty podatkowej

szczegółowo określają też zakres i rozmiary poszczególnych rodzajów działalności oraz warunki, w jakich dana działalność powinna być prowadzona, by możliwe było opodatkowanie w tej formie.

Ministerstwo Finansów

Aby rozliczać się w formie karty podatkowej, musimy spełnić przede wszystkim następujące warunki:

• prowadząc działalność nie możemy korzystać z usług innych firm (z wyjątkiem usług specjalistycznych), a także zatrudniać osób na umowę zlecenia i umowę o dzieło do wykonywania prac związanych z naszą działalnością.

• Możemy natomiast zatrudniać osoby na umowę o pracę. Musimy tylko pamiętać o limitach zatrudnienia przy poszczególnych rodzajach działalności.

• współmałżonek nie może prowadzić działalności gospodarczej w tym samym zakresie co my. Dozwolone jest natomiast, aby współmałżonek pracował razem z nami, ale nie może on posiadać swojej firmy, której działalność jest taka sama jak nasza lub się z nią pokrywa.

Jeżeli chcemy rozliczać się kartą podatkową, do 20 stycznia roku podatkowego lub przed rozpoczęciem działalności musimy złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego wniosek o opodatkowanie w tej formie (służy do tego specjalny formularz PIT-16). Naczelnik, po jego rozpatrzeniu wydaje decyzję ustalającą wysokość podatku w formie karty podatkowej na dany rok lub decyzję odmowną, jeżeli stwierdzi brak warunków do zastosowania opodatkowania w tej formie. Od decyzji naczelnika mamy prawo się odwołać do dyrektora izby skarbowej w terminie 14 dni od jej doręczenia. Jeżeli otrzymaliśmy pozytywną decyzję urzędu, a z jakiś przyczyn chcielibyśmy zrezygnować z tej formy opodatkowania, to mamy do tego prawo pod warunkiem, że poinformujemy o zrzeczeniu się z tej formy opodatkowania właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie 14 dni od doręczenia decyzji.

www.mf.gov.pl

W przypadku, gdy w kolejnych latach chcemy być nadal opodatkowani w formie karty podatkowej, a podane w pierwszym wniosku dane nie uległy zmianie, nie musimy ponownie składać wniosku o zastosowanie tej formy. Z początkiem nowego roku podatkowego, naczelnik wyda nową decyzję ustalającą wysokość podatku w formie karty podatkowej na ten rok.

Wysokość podatku nie zależy od wielkości uzyskanego przez nas faktycznego przychodu (dochodu) z działalności. Podatek wynikający z decyzji musimy zapłacić, nawet jeśli nie uzyskaliśmy w danym miesiącu w ogóle przychodu lub ponieśliśmy stratę. Ustaloną przez naczelnika urzędu skarbowego kwotę podatku pomniejszoną o zapłaconą składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75% podstawy wymiaru tej składki wpłacamy na rachunek lub w kasie urzędu do dnia 7 każdego miesiąca za miesiąc ubiegły, a za grudzień - w terminie do 28 grudnia roku podatkowego.

Jeżeli wybraliśmy kartę podatkową, to nie mamy prawa do żadnych ulg i odliczeń, z wyjątkiem odliczenia od podatku zapłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne. Rozliczając się na zasadach karty podatkowej nie składamy zeznania podatkowego, a zapłaconą i odliczoną kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne wykazujemy w rocznej deklaracji (PIT 16A). Deklarację tę składamy w urzędzie skarbowym do 31 stycznia roku następnego.

Ministerstwo Finansów

Jeśli natomiast osiągamy też inne dochody poza działalnością gospodarczą, np. ze stosunku pracy, to musimy złożyć zeznanie właściwe dla rozliczenia tych dochodów; w tym przypadku PIT-37.

17. Budowa systemu administracji publicznej w Polsce

Administracja publiczna to zespół organów administracyjnych i obsługujących je urzędów, powołanych do praktycznego realizowania zadań państwa.

Możemy wyróżnić:

- administrację rządową,

- administrację samorządową.

-

AMINISTRACJA RZĄDOWA

Administrację rządową tworzą centralne i naczelne organy administracji rządowej oraz różne organy administracji w województwie.

Organy naczelne powoływane są przez Prezydenta RP lub przez Sejm, a ich właściwość obejmuje terytorium całego państwa. Organami naczelnymi są: Prezes Rady Ministrów oraz ministrowie i szefowie komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, obsługiwane przez urzędy zwane ministerstwami. Organy centralne bezpośrednio podlegają organom naczelnym i są przez te organy nadzorowane. Właściwość organów centralnych obejmuje teren całego państwa. Organy centralne to organy jednoosobowe lub kolegialne noszące najczęściej nazwy: prezes, przewodniczący, szef, główny inspektor, kierownik, dyrektor generalny, dyrektor, np. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Prezes Agencji Rynku Rolnego, Prezes Głównego Urzędu Statystycznego, Prezes Wyższego Urzędu Górniczego, Prezes Państwowej Agencji Atomistyki.

Administracja rządowa w terenie dzieli się na zespoloną (np. Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej), pozostającą pod zwierzchnictwem wojewody i składającą się ze służb, inspekcji i straży oraz niezespoloną (np. Dyrektorzy okręgowych izb skarbowych), podlegającą bezpośredniemu zwierzchnictwu ministrów lub centralnych organów administracji rządowej. Wojewoda będąc przedstawicielem rządu w województwie, jest powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów.

Do zadań wojewody należy reprezentowanie Rady Ministrów w województwie, kierowanie administracją rządową w województwie i zapewnienie jej sprawnego działania, sprawowanie nadzoru nad samorządem terytorialnym, rozpatrywanie środków odwoławczych w postępowaniu administracyjnym oraz reprezentowanie interesów Skarbu Państwa.

ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA

Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej istnieje trójstopniowy podział terytorialny. Jego jednostkami są:

- województwa (16),

- powiaty (314 powiatów ziemskich i 65 grodzkich - miast, na prawach powiatu)

- gminy (jest ich 2479); w gminach mogą być tworzone tzw. jednostki pomocnicze np. sołectwa, dzielnice, osiedla.

Samorząd gminny, powiatowy czy samorząd województwa to utworzone z mocy prawa zrzeszenia wszystkich mieszkańców danej gminy, powiatu czy województwa, mające osobowość prawną i wypełniające zadania z zakresu administracji publicznej.

Samorząd wykonuje zadania samodzielnie, na podstawie upoważnień i w ramach środków przyznanych mu przez Konstytucję i ustawy. Państwo posiada jedynie możliwość nadzorowania poczynań samorządów, przy czym zakres nadzoru i jego formy są ograniczone i ściśle określone przez przepisy prawa.

Samorząd terytorialny jako zrzeszenie podejmuje decyzje bądź przez samych mieszkańców (gminy, powiatu czy województwa), bądź przez swoje organy.

Organami samorządu terytorialnego o kompetencjach stanowiących są: rada gminy, rada powiatu i sejmik województwa.

Organami gminy o kompetencjach wykonawczych są: wójt, burmistrz, prezydent.

Samorząd gminny jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego, dlatego znajduje się najbliżej obywatela i załatwia sprawy najbliższe obywatelowi.

Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

Samorząd powiatowy jest powołany do realizacji zadań o charakterze ponadgminnym w takich dziedzinach, jak np. edukacja publiczna, ochrona środowiska, przeciwdziałanie bezrobociu, gospodarowanie przestrzenne, nadzór budowlany, obronność, turystyka itd.

Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim ze względu na ich złożoność lub wielkość środków potrzebnych do ich realizacji w takich dziedzinach jak edukacja publiczna (w tym szkolnictwo wyższe), specjalistyczna służba zdrowia, pomoc społeczna, transport i drogi publiczne, ochrona środowiska, przeciwdziałanie bezrobociu, zagospodarowanie przestrzenne, nadzór budowlany, obronność, turystyka itd.

18 systematyka wydatków publicznych

Podstawowe kryterium podziału wydatków publicznych wiąże się z funkcjami państwa i samorządu. Do tych funkcji należy zaliczyć przede wszystkim:

• Klasyczne funkcje państwa (bezpieczeństwo wewnętrzne, wymiar sprawiedliwości, administracja publiczna

• Funkcje zewnętrzne - wydatki publiczne na utrzymanie armii, utrzymanie służb zagranicznych państwa, wydatki związane z udziałem danego kraju w międzynarodowych organizacjach, ugrupowaniach gospodarczych i militarnych.

• Funkcje wewnętrzne - wydatki na utrzymanie administracji, sądownictwa, bezpieczeństwa wewnętrznego. Wg struktury ekonomiczno-społecznej wydatki możemy pogrupować wg działów: gospodarki narodowej (rolnictwo, ochrona środowiska, edukacja, ochrona zdrowia, opieka społeczna)

• Socjalne funkcje władz publicznych

• Ekonomiczne funkcje państwa

Drugi istotny podział wydatków publicznych (kryterium to związane z ostatecznym wykorzystaniem PKB):

• Wydatki realne albo rzeczywiste (nabywcze) - zużycie elementów PKB w drodze zakupu towarów i usług przez jednostki należące do sektora publicznego. Tak, więc wydatki te tworzą w sposób bezpośredni popyt na dobra i usługi.

• Wydatki transferowe - dokonywane na rzecz innych podmiotów:

• Transfery wewnętrzne -dokonywane wewnątrz systemu finansów publicznych, w ich wyniku nie zmienia się ogólna wielkość środków publicznych, zmienia się jedynie struktura ich finalnego wydatkowania

• Transfery zewnętrzne - na rzecz podmiotów znajdujących się poza sektorem finansów publicznych. Zasilają podmioty prywatne ze środków publicznych.

• Szczególne odmiany transferów

• Dotacja podmiotowa - związany z całokształtem działalności danego podmiotu

• Dotacja przedmiotowa - wiąże ilość środków publicznych z konkretnymi potrzebami lub celami wydatkowania

Z punktu widzenia kryterium gospodarka krajowa - zagranica:

• Wydatki krajowe

• Wydatki zagraniczne

Podział ze względu na przeznaczenie na cele bieżące oraz cele średnio- i długookresowe: ( ten podział jest ważny, gdyż na jego podstawie można określić, jaka jest hierarchia potrzeb i preferencje władz publicznych)

• Wydatki bieżące

• Wydatki majątkowe

Inny podział wiąże się z możliwością oddziaływania władz publicznych na wydatkowanie środków:

• Wydatki stałe

• Wydatki zmienne

Istota tych wydatków zawiera się przede wszystkim w ich nazwie. Jednak w rzeczywistości wydatki publiczne na nowy rok fiskalny są zdeterminowane zaszłościami. Szereg wydatków publicznych regulowanych są ustawą i mimo tego, że władze publiczne chciałaby część tych wydatków ograniczyć to są konieczne.

Z podziałem na wydatki stałe i zmienne związany jest inny podział, na:

• Wydatki sztywne - ponoszenie tych wydatków przez władze jest bardziej rygorystyczne niż ponoszenie wydatków stałych. Są one związane z obsługą długu publicznego. Zalicza się do nich także wydatki na finansowanie deficytu funduszu ubezpieczeń społecznych

• Pozostałe wydatki

Podział związany jest ze szczeblem wydatkowania środków:

• Wydatki szczebla centralnego (ogólnopolskie)

• Wydatki szczebla regionalnego (państwowe, samorządowe oraz rządowo-samorządowe)

• Wydatki szczebla lokalnego (wydatki gmin i powiatów)

Podział wg formy funduszu publicznego:

• Wydatki budżetowe(obejmują budżet państwa i budżety samorządowe)

• Wydatki publicznych funduszy celowych

Ze względu na podmioty wydatkujące środki publiczne:

• Wydatki jednostek budżetowych

• Wydatki jednostek pozabudżetowych (zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych)

19. Rodzaje przychodów publicznych w systemie polskim

20Klasyfikacja budżetowa

Jest to zestandaryzowany wykaz dochodów i wydatków budżetowych prezentowany za pomocą symboli cyfrowych i nazw podziałki klasyfikacji budżetowej. Klasyfikacja budżetowa dzieli wydatki i dochody budżetowe na:

1. części - dysponenci środków budżetowych, to jednostki, które przekazują środki dalej np. Skarb Państwa, Województwa, powiaty

2. działy - odpowiadają co do zasady klasyfikacji działów gospodarki wyodrębnionych w PKD (Polskiej Klasyfikacji Działalności) np. ochrona zdrowia, oświata, przemysł.

3. Rozdziały - uszczegóławiają klasyfikację działów

4. Paragrafy - dzielą się na paragrafy dochodów i wydatków

Klasyfikacja działów i rozdziałów jest identyczna dla dochodów i wydatków.

Paragrafy dochodów informują o źródłach pochodzenia środków budżetowych: podatki i opłaty; dochody z mienia; sprzedaż składników majątku, prywatyzacja; czynsze, dzierżawy, najmy; mandaty, kary, grzywny; odsetki.

Paragrafy wydatków - informują o przeznaczeniu środków budżetowych (na co są wydatkowane pieniądze): wynagrodzenia i narzuty na wynagrodzenia; naprawy, remonty, inwestycje.

Wszystkie jednostki budżetowe ewidencjonują dochody i wydatki jednolicie (tak samo):

- części XX (2 cyfry)

- działy XXX (3 cyfry)

- rozdziały XX (2 cyfry)

- paragrafy XXX (3 cyfry) a później 4 cyfry- 4 cyfra informuje o pochodzeniu środków

Ciąg tych cyfr to podziałka klasyfikacji budżetowej.

21. Rodzaje zadań realizowanych przez j.s.t w Polsce

I. Zadania własne

Są to zadania publiczne wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego, które służą zaspokojeniu potrzeb wspólnoty samorządowej. Mogą one być:

a) obowiązkowe - gmina nie może zrezygnować z ich realizacji, musi zapewnić w budżecie środki na ich realizowanie; przyczyna: dążenie do zapewnienia mieszkańcom świadczeń publicznych o charakterze elementarnym;

b) fakultatywne - gmina realizuje je w takim zakresie, w jakim jest to możliwe ze względu na środki posiadane w budżecie oraz lokalne potrzeby (samodzielnie na własną odpowiedzialność z własnego budżetu).

Zadania własne gminy obejmują sprawy:

• ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,

• gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

• wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymaniu czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadków komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

• lokalnego transportu zbiorowego,

• ochrony zdrowia,

• pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,

• gminnego budownictwa mieszkaniowego,

• edukacji publicznej,

• kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,

• kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

• targowisk i hal targowych,

• zieleni gminnej i zadrzewnej,

• cmentarzy gminnych,

• porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,

• utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

• polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,

• wspierania i upowszechniania idei samorządowej,

• promocji gminy,

• współpracy z organizacjami pozarządowymi,

• współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

II. Zadania zlecone

Są to inne zadania publiczne wynikające z uzasadnionych potrzeb państwa ustawowo zlecone do wykonania jednostkom samorządu terytorialnego. Są:

a) przekazywane na mocy regulacji ustawowej;

b) przekazywane w drodze porozumień między jednostką samorządu terytorialnego a administracją rządową.

22. Zasada przejrzystości finansów publicznych w praktyce polskiej

Przez tą zasadę będziemy rozumieli sytuacje gdzie publicznie znane i jasno określone będą:
· ramy (zakres) finansów publicznych
· podział zadań i kompetencji w sektorze finansów publicznych
· stosowanie w sektorze finansów publicznych procedury i zasady postępowania, w tym zasady-prezentacji wyników funkcjonowania poszczególnych instytucji publicznych oraz sektora finansów publicznych jako całości.
· przesłanki i założenia polityki finansowej i ich przewidywalne skutki.
Bez przejrzystości finansów publicznych nie można domagać się ich jawności. Te zasady wzajemnie na siebie oddziałują.

23. Dyscyplina finansów publicznych - koncepcja i metody jej egzekwowania
Dyscyplina finansów publicznych - przestrzeganie określonych przez ustawodawcę zasad prawidłowej gospodarki finansowej środkami publicznymi, których naruszenie może spowodować pociągnięcie do odpowiedzialności.

Organami właściwymi w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych są:

• Rzecznicy dyscypliny finansów publicznych oraz Główny Rzecznik dyscypliny finansów publicznych - pełniący funkcję oskarżycieli,

• Komisje orzekające o instancji w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych

• Główna Komisja Orzekająca - pełniące funkcję organów orzekających.

Naruszenie dyscypliny finansów publicznych uważa się za popełnione w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany. Odpowiedzialność jest ponoszona zarówno za umyślne, jak i nieumyślne naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Zakres odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Zakres podmiotowy

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponosi osoba, która popełniła czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych określony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Podstawową przesłanką odpowiedzialności jest wina sprawcy. Odpowiedzialność ponosi zarówno osoba, która popełniła czyn stanowiący naruszenie, jak też osoba, która wydała polecenie dokonania takiego czynu.

Zakres przedmiotowy

Katalog czynów stanowiących naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest zamknięty - został określony w ustawie (art. 5 - 18).

Kary

Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych są: upomnienie, nagana, kara pieniężna, zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

Karę pieniężną wymierza się w wysokości od jednokrotności do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych - obliczonego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego - należnego w roku, w którym doszło do tego naruszenia. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie wysokości wynagrodzenia, karę pieniężną wymierza się w wysokości od jednokrotności do pięciokrotności przeciętnego wynagrodzenia. Karę zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi wymierza się na okres od roku do 5 lat.

Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Jest to szczególne postępowanie dyscyplinarne o odrębnej procedurze. Postępowanie wszczyna rzecznik dyscypliny finansów publicznych - pełniący funkcję oskarżyciela, na podstawie zawiadomienia o ujawnionych okolicznościach, wskazujących na naruszenie dyscypliny finansów publicznych. W wyniku rozpoznania sprawy na rozprawie komisja orzekająca wydaje orzeczenie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, orzeczenie o uniewinnieniu, albo orzeczenie o umorzeniu postępowania.

Postępowanie jest dwuinstancyjne; od orzeczenia komisji orzekającej w I instancji, służy odwołanie do Głównej Komisji Orzekającej w Sprawach o Naruszenie Dyscypliny Finansów Publicznych. Na prawomocne orzeczenia i postanowienia Głównej Komisji Orzekającej kończące postępowanie przysługuje skarga do sądu administracyjnego. Wniesienie skargi wstrzymuje wykonanie prawomocnego orzeczenia w sprawie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

1. Regionalne Izby Obrachunkowe i ich funkcje

1. RIO to państwowe organy nadzoru i kontroli gospodarki finansowej następujących podmiotów:

• jednostek samorządu terytorialnego, (kontrola min. raz na 4 lata),

• związków międzygminnych, związków powiatów,

• stowarzyszeń gmin, stowarzyszeń powiatów,

• stowarzyszeń gmin i powiatów,

• samorządowych jednostek organizacyjnych ( w tym samorządowych osób prawnych),

• innych podmiotów w zakresie wykorzystywania prze nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

2. Funkcjonują w oparciu o ustawę o regionalnych izbach obrachunkowych, wymienia je także rozdział 10 ustawy o samorządzie gminnym.

3. FUNKCJE/ZADANIA:

• kontrola - RIO dokonują kontroli gospodarki finansowej, realizacji zobowiązań podatkowych i zamówień publicznych, a wobec jednostek samorządu terytorialnego są organami nadzoru - sprawują nadzór nad ich działalnością w zakresie spraw finansowych,

Kontrola jest prowadzona na podstawie kryterium zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem faktycznym, a w przypadku kontroli w JST - także z uwzględnieniem kryterium celowości, rzetelności i gospodarności.

• wydawanie opinii w sprawach określonych ustawami, (np. opinii o możliwości spłąty kredytu, pożyczki lub wykupu papierów wartościowych, opiniowanie możliwości sfinansowania deficytu budżetu JST, opinii o sprawozdaniach z wykonania budżetu)

• prowadzenie działalności informacyjnej i szkoleniowej w zakresie nadzoru i kontroli

4. NADZÓR NAD JST:

• kontrola pod względem rachunkowym i formalnym kwartalnych sprawozdań z wykonania budżetu JST

• kontrola wniosków o przyznanie części rekompensującej subwencji ogólnej,

• badanie uchwał podejmowanych przez JST w sprawach procedury uchwalania budżetu i jego zmian, zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego JST oraz udzielania pożyczek, zasad i zakresu przyznawania dotacji, podatków i opłat lokalnych, absolutorium dla zarządu (lub wójta)

• prowadząc postępowanie nadzorcze w sprawie uznania uchwały budżetowej za nieważną w całości lub części, wskazuje nieprawidłowości oraz sposób i termin ich usunięcia

• w przypadku nieuchwalenia budżetu przez organ stanowiący do 31. marca - izba ustala budżet tej jednostki

5. NADZÓR NAD DZIAŁALNOŚCIĄ RIO: minister właściwy do spraw administracji publicznej. W razie powtarzającego się naruszania przez Izbę prawa, premier na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej może rozwiązać kolegium izb określając termin dla powołania kolegium w nowym składzie.

6. ORGANY IZBY: PREZES I KOLEGIUM IZBY

PREZES RIO:

• powojuje go po przeprowadzeniu konkursu premier na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej

• kandydata wybiera w drodze konkursu kolegium izby spośród swoich członków i pozostałych kandydatów, którzy spełniają wymagania ustawowe,

• jest przełożonym pracowników izby, reprezentuje izbę na zewnątrz, kieruje sprawami niezastrzeżonymi dla kolegium, zwołuje i kieruje obradami kolegium, wyznacza składy orzekające, występuje do premiera z wnioskiem o odwołanie członka kolegium, albo o zwiększenie liczby członków kolegium

KOLEGIUM IZBY:

• składa się z przewodniczącego (prezes izby) i członków,

• członków kolegium powołuje premier na wniosek prezesa,

• członkowie w zakresie realizacji zadań nadzorczych i kontrolnych są niezawiśli i podlegają jedynie ustawom,

• ustala budżet JST w przypadku nie uchwalenia go w terminie, orzeka o nieważności uchwał organów stanowiących JST, rozpatruje odwołania, przyjmuje sprawozdania,

• uchwały kolegium zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej 1/2 liczby członków kolegium.

W izbie działają składy orzekające złożone z 3 członków kolegium. Wydają one opinie w sprawch określonych w ustawach.

Prezesi izb oraz po jednym wybranym reprezentancie tworzą Krajową Radę Regionalnych Izb Obrachunkowych, do zadań których należy:

• reprezentowanie izb wobec naczelnych i centralnych organów państwa,

• przedstawianie ministrowi właściwemu do spraw administracji wniosków dotyczących zmian w przepisach prawa regulujących komunalną gospodarkę finansową,

• przedkładanie właściwemu dysponentowi części budżetowej wniosków do projektu budżetu państwa w części obejmującej izby,

• upowszechnianie dorobku i doświadczeń izb,

• uzgadnianie planów i programów szkoleń pracowników izb,

• koordynowanie planów i programów kontroli,

• przedkładanie corocznie Sejmowi i Senatowi do 30 czerwca sprawozdań z działalności izb i wykonania budżetu przez JST.

Rada ta funkcjonuje i pracuje na podstawie regulaminu zatwierdzonego przez premiera.

Rada wybiera ze swojego składu na okres 2 lat przewodniczącego i 2 zastępców. Przewodniczący kieruje jej pracami i reprezentuję ją na zewnątrz.

7. PRZEPROWADZANIE KONTROLI

Inspektorzy do spraw kontroli gospodarki finansowej mają prawo do:

• wstępu na teren i do pomieszczeń jednostek kontrolowanych

• żądania niezbędnych informacji dotyczących działalności kontrolowanych jednostek (a w szczególności gospodarki finansowej z zakresu realizacji budżetu)

• wglądu w dokumentację

• zabezpieczania dokumentów i innych dowodów

• wglądu w indywidualną dokumentację podatkową podmiotów ponoszących ciężary publiczne na rzecz JST

• odstępu do danych osobowych dotyczących kwalifikacji i uposażenia pracowników samorządowych

8. WYNIKI KONTROLI: po przeprowadzonej kontroli RIO kieruje do kontrolowanej jednostki wystąpienie pokontrolne, w którym wskazuje źródła i przyczyny nieprawidłowości, ich rozmiar, osoby za nie odpowiedzialne, a także przedstawia wnioski, które mają zmierzać do usunięcia nieprawidłowości i usprawnienia działania badanej jednostki. Jednostka ta jest zobowiązana do 30 dni od dnia doręczenia wystąpienia zawiadomić RIO o wykonaniu wniosków lub o przyczynach ich niewykonania. (do wniosków tych można składać zastrzeżenia do kolegium izby w terminie 14 dni od dnia ich doręczenia).

25. Struktura administracji skarbowej w Polsce.

www.mf.gov.pl

Administracja skarbowa w Polsce składa sie z dwóch zasadniczych części:

- terenowych organów administracji rządowej podległej Ministrowi Finansów,

- organów jednostek samorządu terytorialnego.

W administracji rządowej skarbowej wyróżnić można:

- organy podatkowe tj. Ministra Finansów, dyrektorów izb skarbowych,

naczelników urzędów skarbowych oraz dyrektorów izb celnych i naczelników

urzędów celnych (w sprawach podatku akcyzowego oraz podatku od towarów

i usług od importu),

- organy kontroli skarbowej tj. Ministra Finansów, Generalnego Inspektora

Kontroli Skarbowej i dyrektorów urzędów kontroli skarbowej.

Administracja skarbowa to instytucje i organy zajmujące sie rejestracją podatników,

wymiarem, kontrolą i egzekucją zobowiązań podatkowych oraz prowadzeniem

dochodzeń i orzekaniem w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe.

Przed 1 stycznia 1999 r. terenowa struktura administracji skarbowej składała sie z 49

izb skarbowych, 355 urzędów skarbowych oraz 49 urzędów kontroli skarbowej.

Po wprowadzeniu 1 stycznia 1999 r. trójstopniowego podziału terytorialnego państwa

(gminy, powiaty i województwa), zakładającego istnienie 16 regionów (województw),

dokonano redukcji ilości izb skarbowych i urzędów kontroli skarbowej oraz

stosownych modyfikacji zasięgu terytorialnego działania urzędów skarbowych.

Obecnie w skład administracji skarbowej wchodzi: 16 izb skarbowych, 401 urzędów

skarbowych, w tym 20 urzędów skarbowych ds. obsługi dużych podatników, 16

urzędów kontroli skarbowej, 16 izb celnych i 46 urzędów celnych.

Uprawnienia Ministra Finansów:

- sprawowanie ogólnego nadzoru w sprawach podatkowych,

- organizacja poboru podatków i innych należności podatkowych,

- tworzenie prawa podatkowego (projektowanie ustaw i rozporządzeń oraz

wydawanie rozporządzeń i zarządzeń).

Minister Finansów pełni funkcje:

- naczelnego organu administracji państwowej, który może zmienić lub

stwierdzić nieważność decyzji wydanych przez organy podatkowe,

- naczelnego organu kontroli skarbowej,

- organu odwoławczego od decyzji izb skarbowych, jeżeli decyzje te zostały

wydane w pierwszej instancji,

- organu nadzorującego wykonanie czynności przez organy egzekucyjne w

zakresie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych,

- organu sprawującego nadzór w sprawach karnych skarbowych.

Zadania izb skarbowych:

- nadzór nad urzędami skarbowymi,

- rozstrzyganie w drugiej instancji w sprawach należących w pierwszej instancji

do urzędów skarbowych,

- rozpatrywanie odwołań od decyzji dyrektorów kontroli skarbowej,

- ustalanie i udzielanie oraz analizowanie prawidłowości wykorzystywania

dotacji przedmiotowych w zakresie określonym przez Ministra Finansów,

- wykonywanie innych zadań określonych w odrębnych przepisach.

Zadania naczelników urzędów skarbowych:

- ustalanie lub określanie i pobór podatków oraz nie podatkowych należności

budżetowych, jak również innych należności, na podstawie odrębnych

przepisów,

- nadawanie Numerów Identyfikacji Podatkowej, prowadzenie ewidencji

podatników oraz aktualizacja danych o podatnikach,

- przyjmowanie formularzy podatkowych i identyfikacyjnych,

- wykonywanie kontroli podatkowej,

- podział i przekazywanie, na zasadach określonych w odrębnych przepisach,

dochodów budżetowych miedzy budżetem państwa i budżetami samorządów

terytorialnych,

- prowadzenie dochodzeń w sprawach karnych skarbowych i wykonywanie

funkcji oskarżyciela publicznego,

- wykonywanie egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, a także kar

majątkowych, w zakresie określonym w przepisach kodeksu karnego

wykonawczego oraz kodeksu karnego skarbowego,

- wykonywanie innych zadań określonych w odrębnych przepisach.

Zadania urzędów kontroli skarbowej:

- kontrola rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz

prawidłowości obliczania i wpłacania podatków stanowiących dochód budżetu

państwa, a także innych należności pieniężnych budżetu państwa lub

państwowych funduszy celowych,

- ujawnienie i kontrola niezgłoszonej do opodatkowania działalności

gospodarczej, a także dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych

źródłach przychodów,

- kontrola celowości i zgodności z prawem gospodarowania środkami

pochodzącymi z budżetu państwa, środkami państwowych jednostek

budżetowych i państwowych jednostek gospodarki pozabudżetowej oraz

środkami państwowych funduszy celowych, zarówno u przekazujących, jak i

otrzymujących te środki,

- badanie celowości w czasie podejmowania decyzji i zgodności z prawem

wykorzystania i rozporządzania mieniem państwowym, a w szczególności

ujawnianie niedoborów, a także innych szkód w mieniu,

- kontrola źródeł pochodzenia majątku, w przypadku niezgłoszenia do

opodatkowania działalności gospodarczej, a także dochodów nieznajdujących

pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów.

Zadania podatkowe administracji celnej

Z dniem 1 września 2003 r. organy celne stały sie organami podatkowymi w zakresie

podatku VAT z tytułu importu towarów oraz w pełni w zakresie podatku akcyzowego.

Do obsługi:

- podatku VAT oraz podatku akcyzowego w imporcie - właściwe są wszystkie

urzędy celne (46 urzędów),

- podatku akcyzowego od wyrobów w obrocie krajowym - obecnie właściwe są wszystkie urzędy celne, poprzednio tylko 44 wyznaczone z 69.

Organy celne przejęły również od służb skarbowych zadania i obowiązki związane z

prowadzeniem spraw dotyczących oznaczania wyrobów znakami skarbowymi

akcyzy, jak również z wykonywaniem szczególnego nadzoru podatkowego. Sprawy

związane z wydawaniem i sprzedażą lub wydawaniem upoważnień do wydawania

banderol podatkowych i legalizacyjnych prowadzi 13 urzędów celnych, a

wykonywaniem szczególnego nadzoru podatkowego zajmują sie urzędy celne, które

jednocześnie są właściwe w sprawach podatku akcyzowego w obrocie krajowym.

25. Struktura administracji skarbowej w Polsce

Administracja skarbowa, administracja podatkowa - instytucje i organy zajmujące się rejestracją podatników, wymiarem, kontrolą i egzekucją zobowiązań podatkowych oraz prowadzeniem dochodzeń i orzekaniem w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe.

W skład administracji skarbowej w Polsce wchodzą:

• minister właściwy ds. finansów,

• izby skarbowe,

• urzędy skarbowe, w tym urzędy skarbowe do obsługi niektórych kategorii podatników,

• urzędy kontroli skarbowej.

Izba skarbowa - jednostka administracji skarbowej, niezespolonej pełniąca funkcje pomocnicze dyrektora izby skarbowej. Podlega ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych.

Dyrektor izby skarbowej jest organem podatkowym^[1]:

• odwoławczym od decyzji naczelnika urzędu skarbowego jako organu pierwszej instancji;

• pierwszej instancji, na podstawie odrębnych przepisów;

• odwoławczym od decyzji wydanej przez dyrektora izby skarbowej w pierwszej instancji.

Dyrektor izby skarbowej jest powoływany przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych^[2].

Do zakresu działania dyrektorów izb skarbowych należy^[3]:

• nadzór nad urzędami skarbowymi,

• rozstrzyganie w drugiej instancji w sprawach należących w pierwszej instancji do urzędów skarbowych,

• ustalanie i udzielanie oraz analizowanie prawidłowości wykorzystywania dotacji przedmiotowych dla przedsiębiorców w zakresie określonym przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych,

• wykonywanie innych zadań określonych w odrębnych przepisach

Urząd skarbowy - państwowa jednostka budżetowa obsługująca naczelnika urzędu skarbowego, który jest organem administracji niezespolonej w terenie podlegającym Ministrowi Finansów, a zarazem organem podatkowym pierwszej instancji. Organem odwoławczym od decyzji naczelnika urzędu skarbowego jest dyrektor izby skarbowej.

Urząd Kontroli Skarbowej - jednostka organizacyjna kontroli skarbowej podległa ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych. Działa na podstawie ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 1991 r. Nr 100, poz. 442), rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie organizacji urzędów kontroli skarbowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 96, poz. 856) oraz statutu nadanego zarządzeniem nr 42 Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2003 r. w sprawie nadania statutu urzędom kontroli skarbowej (Dz. Urz. Min. Fin. nr 17, poz. 96). Urząd Kontroli Skarbowej jest jednostką budżetową, prowadzącą gospodarkę finansową według zasad określonych w ustawie z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2005 r. Nr 249, poz. 2104).

26. System funduszy celowych w Polsce

Fundusze celowe - fundusze stworzone do finansowania takich zadań należących do organów publicznych (państwowych lub samorządowych), które mogłyby być finansowane z budżetu, lecz z pewnych względów uznano, iż dla ich realizacji należy stworzyć odrębne budżety. Fundusze celowe charakteryzuje celowe przeznaczenie gromadzonych w nich dochodów. Są tworzone na podstawie odrębnych ustaw (ustawa powołuje konkretny fundusz). Przychody funduszy pochodzą z dochodów publicznych. Fundusze celowe dzielą się na państwowe lub samorządowe (odpowiednio: gminne, powiatowe lub wojewódzkie). Jako ważna cechę można także podać nieokreślony czas ich funkcjonowania, który jest jednak zazwyczaj dłuższy niż rok.

Analizując przesłanki tworzenia wszelkiego typu funduszy celowych oraz posługiwania się nimi w praktyce wyróżnić można następujące ich funkcje:

• funkcję alokacji środków publicznych - polegająca na alokacji zasobów gospodarczych wykorzystując mechanizm administracyjny,

• funkcję redystrybucji dochodów w gospodarce i społeczeństwie - polegającą na zmianach w proporcjach wykorzystania dochodu narodowego poprzez przymusową ingerencję w dochody osób i podmiotów gospodarczych lub poprzez dobrowolną rezygnację przez te podmioty z części dochodów na rzecz funduszy,

• funkcję mobilizacji środków publicznych - sprzyjanie powiększaniu środków publicznych, zwłaszcza w sytuacjach, gdy nie jest to możliwe przy użyciu tradycyjnych instrumentów fiskalnych,

• funkcję racjonalizacji wydatków publicznych - odnoszącą się do stabilizacji hierarchii zadań i celów.

Funkcjonowanie funduszy celowych może polegać na:

• wyodrębnieniu z budżetu państwa osobnego rachunku, na którym gromadzone są dochody i wpływy danego funduszu, oraz z których właściwy dysponent, najczęściej w randze ministra rozdysponowuje zgromadzone tam środki np. Fundusz Pracy;

• stworzenie funduszu celowego poprzez tworzenie struktur organizacyjnych i nadanie mu osobowości prawnej; wówczas to dysponentem środków zgromadzonych na rachunkach funduszu staje się organ tego funduszu w randze np. prezesa zarządu np. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON), Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ).

Jednym z rodzajów funduszy celowych wyodrębnionym na podstawie przedmiotu finansowanego z jego źródeł wyróżniamy fundusze finansujące ochronę środowiska. Zaliczamy tu:

• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)

• Fundusz Leśny

• Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych (FOGR)

Inne fundusze celowe:

• Państwowy Fundusz Kombatantów

• Fundusz Kościelny

27, ISTOTA BUDŻETU ZADANIOWEGO

W budżecie zadaniowym najpierw trzeba ustalić, co należy zrobić (CEL), a następnie zdecydować, jakie środki mogą być przeznaczyć na ten cel. Pozwala to na lepszą alokację zasobów finansowych i rzeczowych, a w rezultacie właściwsze zaspokojenie potrzeb mieszkańców.

Budżetowanie zadaniowe polega na precyzyjnym określeniu zadań, które mają być finansowane ze środków budżetowych oraz stosowaniu odpowiednich mierników, które umożliwiałyby ocenę efektów uzyskanych w wyniku ponoszonych wydatków budżetowych.

KONSTRUKCJA BUDŻETU ZADANIOWEGO:

Istota prawidłowo skonstruowanego celu:

Dobór odpowiednich celów, a także ich poprawne sformułowanie ma podstawowe znaczenie dla skutecznego funkcjonowania budżetu zadaniowego. Odpowiednio wybrany cel umożliwia jednoznaczne oraz przejrzyste określenie przyczyny wydatkowania środków publicznych na dane zadanie, potrzeb o charakterze społeczno-gospodarczym, jakie realizacja tego zadania ma zaspokoić oraz stopnia i terminu w jakim potrzeby te powinny być zrealizowane. Po zrealizowaniu danego zadania, dzięki analizie przypisanych w sposób adekwatny do celu zadania mierników, można ocenić stopień realizacji tego celu, a więc skuteczności oraz efektywności działania danej instytucji publicznej.

Cele zadaniowego planu wydatków powinny być adekwatne do uwarunkowań społeczno-gospodarczych. Opracowane cele muszą być także zgodne z celami zawartymi w dokumentach strategicznych. Uwzględniając powyższe (adekwatność oraz zgodność celów) określono standardy zgodnie z którymi cele powinny być: istotne, precyzyjne i konkretne, spójne, mierzalne, określone w czasie i realistyczne.

Zadanie budżetowe

Zgodnie z metodyką sporządzania omawianego budżetu, podstawowym elementem jest zadanie.

Zadania tworzą drugi szczebel klasyfikacji zadaniowej. Zadanie jest zespołem działań, realizowanych przez jedną lub kilka instytucji, finansowanych z budżetu państwa lub innych źródeł publicznych, którego celem jest osiągnięcie określonego ilościowo lub jakościowo efektu. Zadanie obejmuje całość wykonywanych lub zlecanych przez jednostki podsektora rządowego w danej dziedzinie działań, pogrupowanych w podzadania. Zaplanowane zadanie zawiera kalkulację kosztów, obejmującą siły własne oraz zakupy i zlecenia, a także osobę odpowiedzialną za realizację zadania.

Przykładowe zadania budżetowe:

1.5. Organizacja i przeprowadzanie wyborów

2.2. Ochrona przeciwpożarowa, działalność ratowniczo-gaśnicza oraz zapobiegawcza

2.5. Obrona cywilna

2.6. Informatyzacja działalności i budowa społeczeństwa informacyjnego

3.4. Edukacja dzieci i młodzieży

Podzadania

Niższym, trzecim szczeblem klasyfikacji zadaniowej są podzadania. Przypisane zostają do nich wydatki, służące realizacji celów zadania. Podzadanie grupuje działania służące osiągnięciu celów zadania. Nie powinno być jednak zbyt szczegółowe i rozdrobnione. Podzadania nie mogą mieć charakteru działań operacyjnych, które są przypisywane do zadań.

Przykładowe podzadania budżetowe:

Zadanie 1. 6. Nadzór nad systemem zamówień publicznych

Podzadanie 1.6.1. Kontrola udzielania zamówień publicznych

Podzadanie 1.6.2. Funkcjonowanie systemu odwołań

Podzadanie 1.6.3. Działalność informacyjno - edukacyjna

Działania

Działania obejmują wszystkie najważniejsze elementy procesu osiągania celów podzadania oraz celów szczegółowych zadania. Zdefiniowane na poziomie działania cele są określane wyłącznie na potrzeby wewnętrzne jednostki. Działania powinny być postrzegane jako kontynuacja budżetowania zadaniowego na najniższym poziomie operacyjnym, często dotyczącym poszczególnych komórek operacyjnych.

Przykładowe działania budżetowe:

Podzadanie 14.1.1. Wspieranie regionalnych programów rynku pracy

Działanie 1. Szkolenia dla bezrobotnych

Działanie 2. Staże absolwenckie

Działanie 3. Poradnictwo zawodowe

Mierniki.

Spotyka się wiele klasyfikacji mierników. Najczęściej pojawia się rozdział mierników na dwie grupy.

Do grupy pierwszej zaliczyć należy:

- mierniki wyniku/produktu

- mierniki rezultatu/skutku

- mierniki oddziaływania

- mierniki wpływu

Do grupy drugiej zalicza się:

- mierniku efektywności

- mierniki skuteczności

- mierniki procesu

W Polsce jednak cały czas władze nie radzą sobie z podziałem poszczególnych mierników w precyzyjnie dookreślone grupy. Obserwujemy to na przykładzie budżetu zadaniowego państwa, gdzie widać wyraźnie, że wszystkie mierniki są ze sobą. Wydaje się jednak, że dążąc do perfekcji w planowaniu zadaniowym decydenci środków publicznych będą musieli uświadomić sobie potrzebę dzielenia mierników na poszczególne typy, tj. mierniki wyniku, rezultatu itp.

Sztandarowym i często spotykanym w materiałach szkoleniowych wzorcem klasyfikacji mierników jest poniższy przykład:

miernik wyniku - liczba przeszkolonych bezrobotnych

miernik skutku - liczba bezrobotnych, którzy znaleźli prace po odbytym szkoleniu

miernik oddziaływania - stopa bezrobocia

miernik wpływu - wskaźnik zatrudnienia

Szczególnie ważnym jest wyszczególnienie mierników wyniku/produktu oraz mierników skutku. Rozróżnienie to jest konieczne dlatego, że decydenci mają czytać budżet zadaniowy widzą skutki, jakie wywołują ich decyzje. Managerowie natomiast (wójtowie, prezydenci, marszałkowie, starości itp) powinni czytać go, zwracając uwagę na wyniki (efekty) zrealizowanych zadań.

W związku z w/w na przykładzie gminy można zaproponować możliwy do zastosowania podział przykładowych mierników.

Przykłady mierników wyniku/produktu (co gmina produkuje i daje odbiorcy):

- kilometraż zbudowanych dróg

- metraż naprawionych elewacji

- ilość zbudowanych mieszkań komunalnych.

Przykłady mierników skutku (miara korzyści dla społeczeństwa):

- wzrost przepustowości drogowej w danej gminie

- poziom zadowolenia mieszkańców z estetyki osiedli (np. badania ankietowe)

- spadek wskaźnika bezdomności.

ANALIZA KORZYŚCI WYNIKAJĄCYCH Z WDROŻENIA BUDŻETU ZADANIOWEGO:

Do najważniejszych zalet zaliczyć należy:

1. jest to narzędzie zarządzania finansami publicznymi, a nie narzędziem wydatkowania środków, tak jak to ma miejsce w przypadku budżetu tradycyjnego.

2. Dobrze skonstruowany budżet z całą pewnością sprzyja sprecyzowaniu celów, pomaga również sprawniej monitorować skuteczność realizacji owych celów

3. budżet zadaniowy ujmuje wydatki w perspektywie wieloletniej. Pozwala to na zintegrowanie planów strategicznych z budżetem rocznym. Takie długofalowe podejście, czyli konstruowanie budżetu przystającego do dłuższego okresu czasu zasadniczo różni się od podejścia w planowaniu wydatków, przy budżecie tradycyjnym. W przypadku tego drugiego mamy do czynienia ze „statycznym” ujęciem roku budżetowego - tzn. budżet tworzy spójną, ale nie powiązaną z przyszłymi okresami całość.

4. W budżecie zadaniowym dużo łatwiej jest prawidłowo zhierarchizować wydatki wg istotności dla rozwoju społecznego, jak i gospodarczego danej jednostki. W budżecie tradycyjnym hierarchizacja taka jest utrudniona.

5. Zasadnicza różnica w rozdysponowywaniu środków w budżecie zadaniowym i tradycyjnym tkwi już w momencie wnioskowania o fundusze. W budżecie tradycyjnym składane przez np. naczelników poszczególnych wydziałów wnioski o środki są nierealistycznie wysokie, ponieważ wystąpienie o środki nie wiąże się z żadnym zobowiązaniem. Inaczej jest w budżetowaniu zadaniowym, gdzie dysponent posiada określony wstępnie limit środków w ramach którego planuje wydatki i niezależnie od tego, czy chce zaproponować powiększenie wydatków, czy też ich redukcję musi wyraźnie określić jaki będzie rezultat wydatków i jak będzie on zmierzony.

6. w przypadku budżetu zadaniowego plany działań i przewidywane efekty są treścią wniosków o finansowanie. Co za tym idzie dysponent analizując i zatwierdzając budżet, zatwierdza równocześnie listę zadań, których wynik jest ilościowo określony. Co więcej, budżet zadaniowy pozytywnie wpływa na terminowość realizacji zadań, ponieważ realizatorzy odpowiednio wcześnie są przygotowani do ich wykonania.

7. w przypadku budżetu zadaniowego, planowanie zadania rozpoczyna się od określenia zamierzonego efektu, przydział środków następuje po analizie i ocenie, na ile przewidywane efekty odpowiadają celom przyjętych programów. Dysponent sporządzający budżet tradycyjny rozpoczyna planowanie zadań w najlepszym przypadku po zatwierdzeniu budżetu, a w najgorszym całkowicie pomija fazę planowania rzeczowego ograniczając się jedynie do kontroli wydatków. Pociąga to za sobą fakt, że takie planowanie rzeczowe, czyli szczegółowe określenie tego, co zostanie zrobione staje się w rezultacie przedmiotem decyzji pracownika, który odpowiada za wykonanie zadania. Pracownik ten może wybrać zadanie łatwiejsze do wykonania, ale niekoniecznie najistotniejsze dla danej społeczności.

8. dobrze określone cele w budżecie zadaniowym bezpośrednio przekładają się na możliwość identyfikacji i eliminacji wydatków, które w rzeczywistości nie przekładają się na ich realizację.

9. Warto również zwrócić uwagę na techniczny aspekt budowy budżetu zadaniowego, który daje społeczeństwu czytelne informacje o przeznaczeniu środków publicznych gminy oraz efektach poniesionych wydatków. Klasyfikacja budżetowa stosowana w przypadku budżetu tradycyjnego wymaga specjalistycznej wiedzy i nie jest już klarowna w odbiorze.

Podsumowując, różnica między budżetem zadaniowym, a tradycyjnym tkwi w tym, że w przypadku budżetu zadaniowego dysponent zarządza środkami publicznymi oraz jest odpowiedzialny za realizacje przyjętego przez programu. W budżecie tradycyjnym mamy natomiast do czynienia z administrowaniem środkami.

Budżet zadaniowy pokazuje przejrzyście i precyzyjnie, na co idą środki publiczne. Określa on co zostanie zrobione, dlaczego te, a nie inne zadania będą realizowane, co chce się osiągnąć, w jaki sposób realizować zadania, jakie środki są niezbędne do ich realizacji oraz jak można zmierzyć efekty, które zamierza się osiągnąć.

27d. Budżet zadaniowy jako metoda efektywniejszego zarządzania finansami publicznymi

W nowej ustawie o finansach publicznych po raz pierwszy zostało zdefiniowane pojęcie „układ zadaniowy” wraz z zasadami i trybem sporządzania budżetu państwa w tej konwencji. Tym samym ustawowo uregulowana została struktura układu zadaniowego budżetu państwa. Opracowanie i wdrożenie budżetu w układzie zadaniowym stanowi punkt wyjścia do stworzenia (zgodnie z zapisami ustawy o finansach publicznych) Wieloletniego Planu Finansowego Państwa, który będzie pierwszym samodzielnym dokumentem sporządzonym wyłącznie w układzie funkcjonalnym.

Budżet w układzie zadaniowym opiera się na podziale na funkcje, zadania i podzadania wraz z opisem celów tych zadań i podzadań, a także na wprowadzeniu bazowych i docelowych mierników stopnia ich realizacji. Nowe regulacje obejmują również obowiązek planowania w układzie zadaniowym w takich jednostkach sektora finansów publicznych, jak: agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, dysponentów państwowych funduszy celowych oraz państwowe osoby prawne. Wszystkie te jednostki będą miały obowiązek sporządzania planów finansowych w układzie zadaniowym na dany rok budżetowy i na dwa kolejne lata.

Wprowadzenie obowiązku prezentowania w ustawie budżetowej programów wieloletnich w układzie zadaniowym wynika z faktu, że w dotychczasowych regulacjach brakowało zapisów nakazujących określanie skutków/efektów, jakie mają być osiągnięte w poszczególnych latach poprzez realizację danego programu wieloletniego. Konsekwencją braku takich zapisów prawnych jest w wielu przypadkach brak możliwości precyzyjnej oceny stopnia osiągnięcia założonych celów tych programów.

Podczas sporządzania planu wydatków na lata 2010-2012 w układzie zadaniowym dysponenci po raz pierwszy mieli możliwość skorzystania z opracowanej bazy mierników dla pięciu funkcji państwa. Przygotowanie i udostępnienie przedmiotowej bazy miało znaczący wpływ na podniesienie jakości części zaprezentowanych mierników, które gwarantują rzetelne i sprawne mierzenie efektów wydatkowanych środków publicznych. Usankcjonowano zarazem sprawowanie przez Ministra Finansów ogólnej kontroli nad efektywnością i skutecznością realizacji budżetu w układzie zadaniowym oraz wykonywanie przez dysponentów części budżetowych nadzoru i kontroli nad efektywnością i skutecznością realizacji planów w układzie zadaniowym na podstawie mierników stopnia realizacji celów.

28. Wieloletnie planowanie finansowe - rozwiązanie Polskie

Jednym z podstawowych celów wprowadzenia nowych regulacji w zakresie gospodarki finansowej sektora publicznego była potrzeba zwiększania przejrzystości i efektywności funkcjonowania podmiotów zaliczanych do tego sektora. Przyjęto, że najlepszym sposobem osiągnięcia tego celu będzie wprowadzenie regulacji na wzór rozwiązań stosowanych w wybranych krajach Unii Europejskiej, zapewniających wieloletnie planowanie budżetowe w postaci Wieloletniego Planu Finansowego Państwa (WPFP), a także nowych rozwiązań w zakresie prowadzenia gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego (wprowadzenie Wieloletniej Prognozy Finansowej Jednostek Samorządu Terytorialnego - WPF JST) oraz elementów budżetu w układzie zadaniowym. W uzasadnieniu do ustawy (nuofp) wskazano na takie istotne zalety tej formy zarządzania środkami publicznymi, jak:

● bardziej racjonalne gospodarowanie (wzrost efektywności wydatkowania, powiązanie wydatków ze średnio- i długookresowymi priorytetami rządu, ułatwienie absorpcji funduszy UE, skoncentrowanie działań na średnio- i długookresowej stabilności finansów publicznych),

● zwiększenie wiarygodności, przejrzystości i przewidywalności polityki fiskalnej,

● dopasowanie do planowania na szczeblu unijnym.

Zgodnie z art. 104 ust. 1 nuofp Wieloletni Plan Finansowy Państwa, opracowywany na poziomie budżetu państwa, stanowić będzie dokument obejmujący cztery lata budżetowe i zawierający prognozę:

● podstawowych wielkości makroekonomicznych,

● dochodów i wydatków (w układzie zadaniowym) budżetu państwa oraz budżetu środków europejskich,

● kwoty deficytu i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa wraz ze źródłami ich finansowania,

● wyniku budżetu środków europejskich,

● skonsolidowanego bilansu sektora finansów publicznych,

● wysokości państwowego długu publicznego.

Wprowadzenie wieloletniego planowania finansowego dotyczy także jednostek samorządu terytorialnego. Ich wieloletnia prognoza finansowa obejmuje okres roku budżetowego oraz co najmniej trzech kolejnych lat. Zawiera prognozę m.in. dochodów, wydatków i wyniku budżetu oraz przychodów, rozchodów i długu (zaciągniętego oraz planowanego do zaciągnięcia) jednostek samorządu terytorialnego. Wieloletnią prognozę finansową dla jednostki samorządu terytorialnego uchwala zarząd JST i jest on przedstawiany wraz z projektem uchwały budżetowej.

Pierwszy Wieloletni Plan Finansowy Państwa ma zostać uchwalony do 31 lipca 2010 r., natomiast w przypadku jednostek samorządu terytorialnego uchwała w sprawie wieloletniej prognozy finansowej ma być podjęta nie później niż uchwała budżetowa na rok 2011.

29Zasada roczności budżetu - wady i zalety

Budżet państwa jest planem rocznym. Zasada roczności budżetu utrzymuje się powszechnie, mimo podejmowania prób wydłużenia okresu planowania budżetowego. Za utrzymaniem rocznego okresu obowiązywania budżetu przemawiają przede wszystkim względy ustrojowe, związane z płynnością rządu i potrzebą oceny jego działalności budżetowej w krótkim czasie. Ekonomicznym argumentem jest natomiast zmienność inflacji pieniądza, w którym wyraża się wielkości budżetowe. Niedogodnością rocznego planowania budżetowego jest jednak to, że pewne zadania publiczne finansowane z budżetu wymagają realizacji w czasie dłuższym niż rok i wobec tego ujęcie ich w budżecie może mieć charakter epizodyczny.

W polskiej praktyce wielokrotnie próbowano stworzyć rozwiązania umożliwiające wieloletnie planowanie budżetowe. Nie przyjmowały się one ze względów ekonomicznych (głównie z powodu dużej inflacji), a częściowo także z braku umiejętności planowania. Ustawa o finansach publicznych, opierając się na konstytucyjnej zasadzie roczności budżetu państwa, przewiduje również rozwiązania, które zmierzają do wydłużenia tego okresu. Należą do nich: planowanie inwestycji wieloletnich, ujmowanie w budżecie limitów wydatków na programy wieloletnie, niewygadanie z upływem roku budżetowego wydatków określonych w ustawie i wydatków zestawionych za zgodą komisji sejmowej przez Radę Ministrów.

Rok budżetowy w Polsce pokrywa się z rokiem kalendarzowym, tzn. rozpoczyna się 1 stycznia i kończy 31 grudnia. Uchwalenie budżetu państwa oraz ogłoszenie ustawy budżetowej na dany rok po 1 stycznia nie ma znaczenia dla faktu, że jest to budżet na pełny rok budżetowy. Ustawa budżetowa obowiązuje wówczas z mocą wsteczną od 1 stycznia, z wyjątkiem tych postanowień, które z natury rzeczy nie mogą lub nie muszą obowiązywać z mocą wsteczną. Roczności budżetu nie zmienia fakt obowiązywania rozwiązań zastępczych lub tymczasowych, jak prowadzenie gospodarki budżetowej państwa na podstawie projektu budżetu państwa wniesionego do Sejmu przez Radę Ministrów lub prowadzenie tej gospodarki na podstawie ustawy o prowizorium budżetowy

   30,Zakres autonomii finansowej władz samorządowych

U podstaw prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej przez JST leży zasada subsydiarności, która odnosi się do podziału zadań pomiędzy państwo jako całość i lokalne wspólnoty samorządowe.

Proces decentralizacji finansów publicznych w Polsce spowodował, że jednostki samorządu terytorialnego (JST) zostały uprawnione do prowadzenia określonych polityk na swoim terytorium. U podstaw prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej przez jednostki samorządu terytorialnego leży bowiem zasada subsydiarności, która odnosi się do podziału zadań pomiędzy państwo jako całość i lokalne wspólnoty samorządowe. Zgodnie z tą regułą, organy władzy publicznej szczebla centralnego powinny wykonywać jedynie te zadania, które nie mogą być należycie realizowane przez lokalne i regionalne wspólnoty samorządowe i indywidualne podmioty. W konsekwencji o ile to możliwie to jednostki samorządu terytorialnego powinny wykonywać określone zadania o charakterze publicznym. W praktyce mogą wystąpić jednak pewne trudności z postawieniem granicy między działaniami, które może, a których nie może wykonywać dana wspólnota terytorialna. Ponadto istota tego problemu tkwi w tym, kto decyduje o wydatkowaniu środków publicznych. Chodzi tu zarówno o decyzje dotyczące globalnych wielkości tych środków, jak i o decyzje w zakresie szczegółowego ich wykorzystania. Związane jest to również z problematyką autonomii samorządu terytorialnego, a więc ze stopniem uniezależnienia się tych jednostek od organów władzy państwowej szczebla centralnego.

Rozważając zagadnienia autonomii finansowej jednostek samorządu terytorialnego, należy wprowadzić rozróżnienie pomiędzy samofinansowaniem a samodzielnością finansową tych jednostek. Samofinansowanie oznacza bowiem gospodarkę finansową prowadzoną w oparciu o dochody własne, które mogą być pozyskiwane z wielu źródeł i na odmiennych zasadach. Z kolei samodzielność finansowa nie wymaga konieczności tworzenia dochodów własnych, lecz swobodę, nawet w przypadku dochodów uzyskiwanych w postaci transferów z budżetu państwa, dysponowania nimi.

Samodzielność finansowa jednostek samorządu terytorialnego określana jest jako prawo do samodzielnego prowadzenia samorządowej gospodarki finansowej w ustawowo określonych granicach. Wynika ona z możliwości gromadzenia określonych dochodów (władztwo dochodowe) oraz dysponowania nimi (władztwo wydatkowe) w celu realizacji zadań publicznych, które wynikają z potrzeb państwa i społeczności lokalnej bądź regionalnej.

W literaturze przedmiotu wskazuje się, że samodzielność finansowa JST nie jest kategorią stałą i niezmienną, gdyż wpływa na nią rozwój instytucjonalny, prawny, społeczny, ekonomiczny i finansowy państwa. Modyfikacjom podlegają również prawne gwarancje tej samodzielności, których skuteczność uzależniona jest od polityki państwa w zakresie decentralizacji finansów publicznych. Samodzielność finansowa ograniczana jest na etapie tworzenia prawa (np. regulacje ustawowe w zakresie dochodów i wydatków JST), bądź na etapie jego stosowania (np. nadzór Regionalnych Izb Obrachunkowych).

Można wyodrębnić dwa zakresy pojęcia samodzielności finansowej samorządu terytorialnego. W ujęciu szerszym samodzielność ta oznacza prawnie zagwarantowaną możliwość samodzielnego decydowania o przeznaczeniu posiadanych środków finansowych, pozyskiwanych z różnych źródeł (dochody własne, transfery z budżetu państwa, przychody w postaci kredytów i pożyczek). Natomiast w ujęciu węższym samodzielność finansową JST można odnosić przede wszystkim do tych środków, które samorządy terytorialne mogą pozyskiwać we własnym zakresie.

W rezultacie o zakresie tej samodzielności nie decyduje jedynie wielkość zasobów pieniężnych przekazanych do dyspozycji danej jednostce samorządowej, lecz również zakres swobody w:
• kształtowaniu wysokości i zakresu wydatków,
• organizacji budżetów samorządowych,
• planowaniu budżetowym oraz wykonywaniu budżetu.

Pomimo procesu decentralizacji finansów publicznych samodzielność finansowa samorządów terytorialnych ograniczana jest, jak wspomniano, w różnorodny sposób. Wynika to z uprawnień organów władzy państwowej w zakresie kształtowania źródeł dochodów JST i konieczności ponoszenia wydatków na określone funkcje działalności państwa.

Na samodzielność finansową jednostek samorządu terytorialnego wpływa również ich sytuacja finansowa, w tym m.in. poziom deficytu budżetowego i stan zadłużenia. Ograniczenia stawiane JST w zakresie zadłużania się z jednej strony zmniejszają samodzielność finansową tych jednostek, natomiast z drugiej strony chronią ją przed negatywnymi konsekwencjami nadmiernego poziomu długu.

             

    

5

-Specjalność-

---