Charakterystyka rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka w poszczególnych okresach rozwoju

OKRES ROZWOJU POSTNATALNEGO( po urodzeniowego ,pozamacicznego z następującymi podokresami)

-noworodkowy (pierwsze 28 dni życia)

-niemowlęcy(od 1 ms do 1 r ż)

-wczesnego dzieciństwa- po niemowlęcy (2-3 rż)

-przedszkolny( 4- 6 r ż)

-szkolny ( 7 -15 r ż)

Faza obojętno płciowa( u dziewcząt do 8 r ż u chłopców do 9 r ż)

Faza dojrzewania płciowego 9 od 8-9 do 15-17 r ż)

-młodzieńczy9 16- 20 r ż)

-dojrzałości ( od 20-25 do 40-50 r ż)

-starzenie się ( od 40/50 r ż indywidualnie różnie)

WG KRAWCZYŃSKIEGO 2002

PIERWSZY ROK ŻYCIA

-charakteryzuje się bardzo intensywnym ale malejącym stopniowo tempem wzrastania

-średnie miesięczne przyrosty masy ciała wynoszą w I półroczu -600g a w II półroczu -500g9 w 1 r ż następuje podwójnie (4-5 m ż ) i potrojenie masy ciała ( 8-9 m ż))

- długość ciała – w ciągu 1 r ż wzrasta średnio o 25 cm w tym w I kwartale o 10 cm. Obwód głowy powiększa się o ok. 10 cm, obwód klatki piersiowej o ok. 12cm. Od 3 m ż następuje wyrównanie obwodów głowy i klatki piersiowej .Od tego okresu obwód klatki piersiowej jest stale większy od obwodu głowy

- ciemię tylne(małe) zarasta do 6-8 tyg. Życia, a ciemię przednie (duże) do 15- 18 m ż.
Od ok. 3 m ż –obserwuje się szybkie tempo wzrastania kośćca i przekształcanie się proporcji ciała w wyniku intensywnego rozwoju kończyn dolnych. W 3 kwartale życia następuje rozwój uzębienia mlecznego .Dziecko 12-miesięczne powinno mieć 6 zębów(4 siekacze górne i 2 dolne) Do 2-4 m ż niemowlę jest odporne na choroby zakaźne dzięki p/ ciałom nabytym od matki.

Niemowlęta są skłonne do zapalenia płuc, zakażeń jelitowych(biegunki) krzywicy i drgawek czynnościowych.

NAJWAŻNIEJSZE CZYNNOŚCI OPIEKUŃCZO – WYCHOWAWCZE W OKRESIE NIEMOWLĘCYM

-częste i bliższe kontakty z matką

-systematyczne przestrzeganie rytmu dobowego

-racjonalne żywienie

-przestrzeganie wskazań pielęgnacyjno- higienicznych

-wspomaganie aktywności przez bodźce słowne i przedmiotowe

-systematyczna kontrola rozwoju fizycznego i psychoruchowego

-profilaktyka krzywicy

-realizacja szczepień ochronnych

2-3 ROK ŻYCIA/ OKRES PONIEMOWLĘCY/

-następuje zmniejszenie dynamiki rozwoju ,ale tempo rozwoju jest jeszcze dość szybkie do końca 3 r ż. Średnie przyrosty masy ciała i wzrostu wynoszą:

-w 2 r ż- 2,5 kg i 10 cm

-w 3 r ż- 2,5 kg i 8cm

-Rozwija się układ mięśniowy, kościec ulega rozrostowi i pogrubieniu Umacniają się fizjologiczne krzywizny kręgosłupa .Rosną kończyny i zmienia się kształt klatki piersiowej. Do końca 2 r ż wyżynają się wszystkie zęby mleczne tj. 20. Zmniejsza się zapadalność na choroby przewodu pokarmowego, a wzrasta na choroby górnych dróg oddechowych i zakaźne. Rozwój psychoruchowy, intelektualny i społeczny dziecka tworzą integralną całość. Bardzo intensywny jest rozwój mowy biernej( rozumienie słów) i czynnej ( świadome wypowiadanie w 2 r ż 200-300 słów w 3 r ż 900- 1200 słów). Następuje doskonalenie czynności samodzielnego chodzenia ( w 3 r ż chód jest zautomatyzowany , harmonijny) Sprawności manipulacyjnej samoobsługi i procesów poznawczych

- Dziecko opanowuje kontrolowane oddawanie moczu i stolca najpierw w dzień , a potem w nocy

-charakterystyczna dla dziecka ciekawość poznawcza w tym wieku odsuwa chęć zaspokojenia innych potrzeb , m. In. Potrzeby głody

-przełomem w kształtowaniu osobowości ( około 2, 5 lat) jest umiejętność wyodrębnienia siebie ze swego otoczenia. Pojawiają się początki orientacji w płci na podstawie imienia lub ubioru. Wzrasta egocentryzm, negatywizm i upór( okres „ przekory). Nawiązywane są pierwsze kontakty z rówieśnikami. Niektóre dzieci w sytuacji zagrożenia wymagają zaspokojenia potrzeby stałej obecności matki i przytulania się do niej. Obowiązuje przestrzeganie regularnego trybu życia i planu dnia. Ze względu na dużą ruchliwość i nastawienie badawcze dziecka , należy je chronić przed wypadkami( oparzenia , zatrucia , urazy)

OKRES PRZEDSZKOLNY/4-6 r ż/

-Roczne przyrosty wysokości wynoszą 5-7 cm masy ciała 2-2,5 kg ( smuklenie sylwetki dziecka)

-zmniejsza się uwypuklenie brzucha rosną kończyny

-ustępuje fizjologiczne płaskostopie (ważne właściwe obuwie)

-„ Głód ruchu” bardzo duża ruchliwość dziecka związana z rozwojem układu mięśniowego , ruch jest krótkotrwały, dziecko szybko się meczy

-skłonność do urazów i wad postawy( niedostateczne wykształcenie układu więzadłowego i duża ruchliwość)

- Ok. 6 r ż następuje zmiana uzębienia mlecznego na stałe

-postępuje rozwój układu limfatycznego układu krążenia, oddechowego , zmiana toru oddechowego z przeponowego na piersiowy, zwolnienie tętna , liczby oddechów

-Duża pobudliwość nerwowa nadmiar wrażeń powoduje lęki nocne

- Nasila się zachorowalność na choroby zakaźne

-Dominującym rodzajem aktywności dziecka jest zabawa ( z rówieśnikami)

-Rozwija się wyobraźnia i bezkrytyczna fantazja ( 5 r ż „wiek pytań i 2 okres przekory”)

-Doskonalenie ruchów postawno-lokomocyjnych ( chód, bieg, skoki, wspinanie) i manipulacyjnych

-W 6 r ż obserwuje się myślenie konkretno- wyobrażeniowe, swobodne posługiwanie się mowa potoczną , podporządkowanie się wymogom życia zbiorowego i naśladownictwo rodziców , dzięki któremu kształtuje się model postępowania właściwy dla określonej płci dziecka

- W wieku 6-7 lat dziecko osiąga tzw. dojrzałość szkolną. Najważniejsze kryteria tej dojrzałości to: poziom myślenia odpowiedni do wieku, celowa działalność poczucie obowiązku, koncentracja uwagi, umiejętność wykonywania zadań w zespole, rozumienie symboli słownych.

-Pomocne w osiągnięciu dojrzałości szkolnej jest ćwiczenie w końcowej fazie okresu przedszkolnego sprawności manualnej dziecka, orientacji w stosunkach przestrzennych ,samodzielności , zaradności i zdyscyplinowania.

WIEK WCZESNOSZKOLNY ( 7-10 lat) FAZA OBOJĘTNOPŁCIOWA

-Charakteryzuje dojrzewanie ośrodkowego układu nerwowego( w zakresie wyższych czynności mózgowych)

-Tempo wzrasta wolne- roczne przyrosty

-wys. 5cm masa ciała- 3kg

-Obwód głowy osiąga wartość zbliżoną do ostatecznej

-Postępuje rozwój ukł. mięśniowego i aparatu wiązadłowego

-wzrasta siła mięśni i sprawność ruchowa( mogą pojawić się bóle mięśniowe zwłaszcza w nocy)

-Utrzymuje się skłonność do wad postawy

-Dalsza zmiana uzębienia mlecznego

-doskonali się czynność narządów wewnętrznych

-postępuje inwolucja układu limfatycznego i grasicy

-wzrasta odporność na zachorowanie, ale nadal częste są choroby zakaźne i zapalenia dolnych dróg oddechowych.Zwiększa się częstość wypadków, urazów i zatruć.

-Dominującą formą aktywności staje się nauka.

Wyrabia się poczucie odpowiedzialności i umiejętności wypełniania obowiązków.

WIEK WCZESNOSZKOLNY( 7-10 lat) FAZA OBOJETNOPŁCIOWA

-Dochodzi do opanowania umiejętności czytania i pisania. Intensywnego rozwoju mowy i myślenia, wzrasta potrzeba obcowania i współdziałania z rówieśnikami wzrasta aktywność społeczna i umiejętność współżycia w grupie. Obserwuje się „ złoty” okres motoryczności (10 r ż) ruchy dziecka są harmonijne skoordynowane , precyzyjne. Dziecko cechuje gibkość i zwinność.

OKRES DOJRZEWANIA ( powyżej 10 r ż).

Faza dojrzewania płciowego charakteryzuje się burzliwymi przemianami morfologicznymi i funkcjonalnymi , które naruszają równowagę jaka cechowała okres poprzedni i prowadzą do osiągnięcia dojrzałości płciowej oraz zdolności do rozwoju.

Intensywne przyrosty wysokości ciała (ok. 10 cm rocznie). Rozwój 2 i 3 –rzędowych cech płciowych spowodowany działaniem hormonów gonad i androgenów nadnerczowych. Wzrastanie kończy się z chwilą zespolenia nasad kości długich z ich trzonami u dziewcząt średnio ok. 16 r. ż u chłopców ok. 18 r ż .Różnicowanie sylwetki męskiej i kobiecej

-Rozwój gonad ( narządy płciowe)

-Wzmożone wydzielanie gruczołów łojowych i potowych

-Szybkie tempo wzrastania stwarza konieczność wzmożonej pracy wszystkich układów , szczególnie układu krążenia i oddychania co może doprowadzić do wystąpienia przemijających objawów przepracowania i niewydolności tych układów .Równocześnie z przemianami somatycznymi występują daleko idące przemiany psychiczne :

-rozwój inteligencji

-bogate życie psychiczne

-nadmierna pobudliwość na bodźce

-wrażliwość emocjonalna

ROZWÓJ SOMATYCZNY DZIECI I MŁODZIEŻY

AUKSOLOGIA( auksyn – z grec. rosnąć , rozwijać się ) jest nauką o rozwoju ontogenetycznym ( osobniczym) i oddziaływaniach środowiska zewnętrznego na rozwijający się organizm. Umiejętność diagnozowania poziomu rozwoju oraz dynamiki wzrastania i dojrzewania jest podstawowym i niezbędnym elementem w realizacji programu optymalizacji opieki nad zdrowiem dzieci i młodzieży.

Pod pojęciem rozwoju fizycznego rozumiemy całokształt procesów biologicznych charakterystyczny dla organizmów żywych.

W przebiegu rozwoju fizycznego wyróżniamy 3 grupy procesów:

Wzrastanie- czyli zwiększanie się wymiarów i masy ciała

Oceniając wzrastanie określa się:

-wielkość badanej cechy ( na podstawie oceny danych somatometrycznych tj np. masy ciała , długości/wysokości ciała)

-tempo wzrasta mierzone wielkością przyrosty danej cechy w określonej jednostce czasu

-rytm wzrastania wyrażony zmianami tempa(przyspieszenie lub zwolnienie) w różnych okresach rozwoju

Różnicowanie- polegające na morfologicznej specjalizacji narządowej i kształtowaniu typowych proporcji ciała.

Dojrzewanie przebiega równolegle z procesami wzrastania i różnicowania. Obejmuje doskonalenie się budowy i czynności poszczególnych narządów oraz ustroju jako całości i prowadzi do osiągnięcia stabilizacji biologicznej organizmu.
Procesy wzrastania, różnicowania i dojrzewania są nierozłącznymi elementami rozwoju fizycznego i obejmują ok. ¼ przeciętej długości życia osobniczego.

PODZIAŁ CZYNNIKÓW WPŁYWAJĄCYCH NA ROZWÓJ

-Czynniki endogenne;

Czynniki genetyczne(determinanty) .Właściwości śródmacicznego środowiska organizmu matki i jej metabolizmu. Czynniki hormonalne (stymulatory)

-Czynniki egzogenne:

Czynniki środowiska tzw. modyfikatory. Czynniki genetyczne stanowią zestaw genów dziedziczonych po rodzicach .Zespół informacji genetycznej zwany genotypem zawarty jest w cząsteczce kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA).

Każdą z cech dziecka warunkuje para genów z których jeden pochodzi od ojca, a drugi od matki .Rodzice przekazują potomstwu po 23 pojedyncze chromosomy , w tym jeden płciowy .Gdy geny te są pojone mówimy o dziecku ze jest homozygota pod względem cech zdeterminowanej tymi genami, gdy zaś geny są odmienne dziecko jest heterozygotą w zakresie danej cechy. Bardziej wrażliwa na czynniki środowiskowe są dzieci tzw. heterozygotą.

ELEMENTY ROZWOJU DETERMINOWANE PRZEZ CZYNNIKI GENETYCZNE:

-Natężenie procesów metabolicznych

-Działanie poszczególnych gruczołów dokrewnych

- Przebieg procesów różnicowania i dojrzewania tkanek

-Konstrukcja psychiczna

-występowanie i skłonności do chorób

-proces dojrzewania płciowego

-sposób reagowania organizmu na bodźce środowiskowe

-tempo i kolejność rozwoju uzębienia mlecznego i stałego

-kształt i wymiary ciała

Właściwość śródmacicznego środowiska organizmu matki-wywierają swój wpływ na płód w okresie prenatalnym, a być może emitują na dalszy rozwój postnatalny. Czynniki te ( nazywane także pocragenetycznymi) wobec faktu, że oddziaływają w okresie rozwoju śródmacicznego na płód są pochodnymi genetycznych właściwości przemiany materii organizmu matki oraz wpływu cytoplazmy zapłodnionego jaja ( dziedzicznie cytoplazmatyczne)

Biologiczny wpływ matki na dziecko w czasie jego rozwoju prenatalnego może być modyfikowany :

-wiekiem i liczbą przebytych ciąż

-stanem zdrowia

-trybem życia

-sposobem odżywiania

-przyjmowanymi lekami i używkami

-innymi niekorzystnymi dla matki czynnikami oddziałującymi na organizm płodu

-wpływ metabolizmu matki na dziecko utrzymuje się także po urodzeniu przez karmienie piersią

CZYNNIKI HORMONALNE( stymulatory) warunkują zachowanie homeostazy środowiska wewnętrznego . Wywierają wpływ na wiele ważnych funkcji ustroju takich jak:

-wzrastanie , różnicowanie i dojrzewanie narządów

-przebieg procesów metabolicznych odpornościowych i adaptacyjnych

Dla prawidłowego przebiegu procesu rozwoju podstawowe znaczenie mają następujące grupy hormonów:

-wzrost ( somatotropina , somatomedyna oraz insulina)

-tarczycy( tyreotropina, tyroksyna, trijodotyroina)

-płciowe( androgeny nadnerczowe oraz testosteron u chłopców oraz estrogeny u dziewcząt)

WZROST. Wpływają na podziały komórki i biosyntezę białka. Kontrolują rozrost tkanek, głównie tkanki kostnej są niezbędne do formowania się nowej chrząstki( działanie chondro tropowe nieodzowne do wzrostu szkieletu)

TARCZYCA. Oddziaływają bezpośrednio na procesy wzrastania przez wpływ na wzrost i uwapnienie chrząstek przynasadowych na procesy kostnienia, rozwój uzębienia oraz rozwój układu nerwowego. Hormony tarczycy wpływają także pośrednio na procesy wzrastania poprzez wpływ na biosyntezę i wydzielanie hormonu wzrostu( somatotropiny)

PŁEC. Wpływają na chondro genezę (rozwój chrząstek) i osteogenezę , zasadniczo przyśpieszając wzrastanie szkieletu. Testosteron chłopców i estrogeny u dziewcząt stymulują rozwój kośćca , a przy stężeniu optymalnym wyzwalają ( we współdziałaniu z androgenami nadnerczowymi) bardzo szybki jego wzrost zwany skokiem pokwitaniowym natomiast ich nadmiar powoduje wapnienie chrząstek nasadowych i zahamowanie wzrostu. W okresie rozwoju płodowego źródłem hormonów jest ustrój matki, łożysko i układ dokrewny płodu.Od około 2-3 miesiąca życia dziecka jego rozwój jest sterowany własnym hormonem wzrostu, przy współdziałaniu tyroksyny. Natomiast od 10-12 roku życia u dziewcząt i chłopców sterowanie rozwojem przejmują i wzmagają androgeny nadnerczowe i estrogeny, które w okresie dorastania wykazują intensywne działanie.

Czynniki środowiskowe- rozumiane są jako zespół czynników ekologicznych, modyfikują genetycznie zdeterminowany przebieg rozwoju i w ostateczny sposób kształtują fenotyp człowieka .Stopień realizacji potencjalnych uwarunkowań genetycznych jest ściśle uzależniony od wpływu czynników środowiskowych

W GRUPIE CZYNNIKÓW EGOZGENNYCH (ŚRODOWISKOWYCH) WYRÓŻNIAMY:

-wpływy biogeograficzne tj. modyfikatory naturalne( klimat, ukształtowanie terenu, zasoby wodno mineralne, świat roślinny i zwierzęcy)

-wpływy społeczno- ekonomiczne tj modyfikatory kulturowe (poziom wykształcenia i kultury rodziców i opiekunów, wysokość zarobków , warunki mieszkaniowe , atmosfera domu rodzinnego , tradycja i zwyczaje środowiskowe)

-styl życia i zachowania zdrowotne : żywienie , aktywność ruchowa ( opóźniają rozwój miażdżycy , sprzyjają rozwojowi psychicznemu i społecznemu dziecka)

-wpływ chorób przewlekłych (genetycznych , metabolicznych układowych)

WYBRANE METODY OCENY ROZWOJU FIZYCZNEGO

Dla oceny rozwoju fizycznego stosuje się tabele i wykresy ( siatki centylowe, morfogramy) zawierające wartości najbardziej charakterystyczne dla populacji wieku rozwojowego w kategoriach płci i wieku oraz odzwierciedlające aktualny stan rozwoju dzieci i młodzieży. Stanowią one biologiczne układy odniesienia, czyli tzw. normy.

TABELE LICZBOWE(tabele norm) jest to metoda oceny rozwoju fizycznego dziecka polegająca na porównaniu wyników jego pomiarów z norami rozwojowymi przedstawionymi w formie tabel.

SIATKI CENTYLOWE- jest to graficzna metoda oceny rozwoju fizycznego, która prze3dstawia pozycję badanej cechy somatometrycznej w odniesieniu do normy i na podstawie kilkuletnich spostrzeżeń ciągłych określa jej tor rozwojowy. Najczęściej dotyczy to wysokości i masy ciała. Przez nanoszenie na siatkę centylowa kolejno uzyskiwanych wartości pomiarów np. wysokości i masy ciała można wykreślić linię krzywą odzwierciedlającą indywidualne tempo wzrastania. Jeżeli krzywa wzrasta lub krzywa masy ciała jest równa lub wykracza ponad z pasma ( kanały) centylowe poza swój przecięty centyl, wokół którego dotychczas oscylowała tzn. obniża się albo podwyższa świadczy to o zaburzeniu harmonijności rozwoju. Stan ten rozpoznawany u dziecka wymaga jego dodatkowej wnikliwej kontroli i obserwacji oraz przeprowadzenia badan klinicznych

METODA MORFOGRAFICZNA( metoda profilów) - jest to graficzna metoda oceny rozwoju fizycznego ilustrująca kształtowanie się proporcji między składnikami ( tkanka tłuszczowa, masa ciała) i częściami ciała dziecka( długość kończyn, tułowia pomiary szerokościowe, obwody).

Metoda morfo graficzna jest przydatna w pogłębionej ocenie rozwoju somatycznego dzieci i młodzieży a zwłaszcza w przypadkach zaburzeń endokrynologicznych przebiegających ze znaczną dysharmonia budowy ciała.

W rozwoju AKCELERACJI ROZWOJU WYRÓZNIA SIĘ 3 PROCESY:

10przyspieszenie rozwoju fizycznego i dojrzewania płciowego

2)zmiany proporcji ciała

3) późniejsze występowanie procesów indywidualnych

AKCELERACJA ROZWOJU

Przejawia się przez cały okres rozwoju postnatalnego (pozamacicznego) i najprawdopodobniej nie zachodzi w okresie życia

AKCELERACJA ROZWOJU

Nie występuje w zakresie dojrzewania emocjonalnego i społecznego co może być przyczyną zwiększenia liczby tzw. nieprzystosowanej młodzieży w postaci psychoterapii okresu młodzieńczego

PRZYCZYNY AKCELERACJI

1) zmiany w sposobie odżywiania( większe sporzycie białka, składników mineralnych i witamin)

2) Polepszenie warunków sanitarnych

3)Usprawnienie opieki lekarskiej poprzez profilaktyke i szczepienia ochronne, spadek częstości , ciężkości oraz czasu trwania wielu chorób.

4)Postęp cywilizacji technicznej z konsekwencjami społeczno- ekonomicznymi( poprawa warunków socjalno-bytowych)

5) migracje ludności prowadzące do wymiany genów

KONSEKWENCJE AKCELERACJI

1) Optymalizacja wpływów środowiska na kształtowanie cech zdeterminowanych genetycznie

2) osiąganie przez kolejne pokolenia ostatecznie wyższego wzrostu

3) Zwiększanie długości życia

4) Zakłócanie równowagi między procesem dojrzewania biologicznego i emocjonalno-społecznego

5) konieczność systematycznego uaktualniania norm rozwojowych i parametrów technicznych wielu gałęzi przemysłu (np. obuwniczego , tekstylnego)

6) Przystosowanie metod dydaktyczno- wychowawczych do przyspieszonego procesu dojrzewania biologicznego

Natężenie zjawiska akceleracji rozwoju wskazuje dużą zmienność .W środowiskach wielkomiejskich zauważalna jest tendencja do wygaszania zachodzących zmian.

ROZWÓJ PSYCHORUCHOWY(Rozwój psychomotoryczny niemowląt)

Okres niemowlęcy charakteryzuje się ścisłym zespoleniem rozwoju procesów poznawczych z rozwojem funkcji ruchowych stąd mówimy o rozwoju psychoruchowym małego dziecka

Rozwój psychoruchowy u niemowląt przebiega wg. następujących prawa:

CEFALOKAUDALNEGO( głowowo-ogonowego) tzw. dużej motoryki są to ruchy związane z utrzymaniem postawy ciała

PROKSYMODYSTALNEGO( blisko-daleko) tzw. motoryki małej, czyli umiejętności sięgania, chwytania, manipulacji przedmiotami. Zmiany w zakresie tzw. dużej motoryki to kolejne fazy rozwoju ruchów gałek ocznych( umiejętność patrzenia , głowy ,szyi, tułowia i nóg ,początkowo w pozycji leżącej , później stopniowo osiągane zdolności siadania , siedzenia , stawania i stania ,a więc ruchy związane z utrzymaniem postawy ciała)

Rozwój ruchów lokomocyjnych prowadzi do zdobycia umiejętności samodzielnego chodzenia

Zgodnie z prawem motoryki małe niemowlę poruszając raczkami początkowo użytkuje niemal wyłącznie stawy barkowe, stopniowo włączając do ruchu stawy łokciowe, nadgarstkowe i dopiero pod koniec 1 r ż stawy śródpaliczkowe

W ROZOWOJU CHWYTANIA DOWOLNEGO ROZRÓNIA SIĘ 4 STADIA:

1) chwytanie łokciowe – dłoniowe ( 4-5 m ż)

2) chwytanie dłoniowe proste ( 5-6m ż)

3) chwyt narcyzowy ( ok. 7-8 r ż)

4) chwyt pęsetkowy ( ok. 9 m ż)

„ KARMIENIE MILOWE W ROZWOJU NIEMOWLĄT ‘’:

*podnoszenie głowy 2-3 mż

*siadanie5-6mż

*wstawanie 8-9mż

*chodzenie 11-12 mż

(KSERO)

ODRUCHY NOWORODKA

1) ODRUCH PŁACZU (KRZYKU)

Wyraża jakąś potrzebę w mniejszym stopniu stan uczuciowy. Zmusza on otoczenie zwłaszcza matkę do odgadnięcia i zaspokojenia tej potrzeby .Noworodek „płacze” bez łez. U wcześniaków krzyk jest słaby lub nie występuje wcale

2)ODRUCH SSANIA I POŁYKANIA

Należy do najlepiej wykształco9nych odruchów u noworodka donoszonego. Jest to odruch złożony ( 2 odruchy w których bierze udział kilka grup mięśni i dlatego wymagający skoordynowania. Ośrodek odruchu ssania znajduje się w bezpośredniej bliskości ośrodka odruchy połykania i oddychania. Odruch ssania jest bardzo silnym odruchem tłumi inne odczucia ( także bólu)

3)ODRUCH MORO ( obejmowania)

Wykształca się w 7 mż wewnątrzmacicznego . Każdy silny bodziec ruchowy powoduje u dziecka rozrzucenie rąk i palców ( I faza odruchu). Na twarzy dziecka uwidacznia się zaskoczenie, przestrach, przechodzące niekiedy w krzyk. W fazie II nastepuje zgięcie i przewietrzenie konczyn górnych przypominające obejmowanie oraz zgięcie kończyn dolnych. Cały odruch trwa ok. 2s .Zanika ok. 5 mż. Przyjmuje się , ze jest to pozostałość pierwotnego odruchu chwytania się matki w razie niebezpieczeństwa. Brak tego odruchu u noworodka lub utrzymywanie się ponad 6mż stanowi objaw patologii.

4) ODRUCH SYUKANIA SUTKA( ryjkowy)

Zwracanie głowy w stronę podrażnienie , otwieranie ust i układanie języka w kształcie rynienki w przypadku pobudzenia skóry policzka przez dotknięcie jakimś przedmiotem . Jest to odruch związany z szukaniem pokarmu. Zanika ok.3 m ż

5) ODRUCH CHWYTANIA „ MAŁPI”

Jeśli noworodkowi włożymy w dłoń jakiś twardy przedmiot (np. ołówek , palec) to wyzwala się skurcz toniczny palców zaciskających podany przedmiot. Skurcz jest tak silny ,ze pozwala przy podnoszeniu na uniesienie tułowia noworodka. Występuje w podobny sposób w stopach. Zanika ok. 4mż

6) ODRUCH COFANIA

Polega na zgięciu kończyny dolnej po nieznacznym podrażnieniu stopy utrzymuje się do końca 2mż

7) ODRUCH SKRĘCANIA LUB WYGIĘCIA TUŁOWIA

Polega na tym ze drażniąc skórę na bocznej części tułowia , następuje skurcz mięśni po tej stronie i zgięcie tułowia w stronę drażnioną. Odruch ten utrzymuje się przez pierwsze półrocze życia

8)ODRUCH STĄPANIA LUB PODPARCIA

Trzymając dziecko w pozycji pionowej dotyka jego stopami podłoża .Występuj wówczas toniczne napięcie prostowników kończyn dolnych oraz naprzemienne ruchy. Kończyny przypominające chodzenie. Niemowlę nie może samodzielnie utrzymać ciała w tej pozycji .Odruch ten zanika ok. 7 rz.ż

SZTUCZNE ŻYWIENIE NIEMOWLĄT

Programowanie żywieniowe

Optymalny pod względem ilościowym i jakościowym skład diety niemowlęcia, który jest podstawą jego zdrowia oraz właściwego rozwoju w dalszych latach życia.

PROGRAMOWANIE METABOLIZMU USTROJOWEGO.

W okresie krytycznym dla rozwoju ( ok. płodowy i niemowlęcy)

Schemat wzajemnych zależności w drodze do zdrowia.

Niemowlę programowanie żywieniowe prawidłowy rozwój kszt. zdrowego stylu życia wczesna profilaktyka chorób wieku dorosłego

Zdrowie

Sposoby żywienia niemowląt:

- k. naturalne

-k .sztuczne

k. mieszane

KARMIENIE NATURALNE jest to wyłącznie żywienie niemowlęcia pokarmem matki . Pokarm matki jest idealnie dostosowany do potrzeb niemowlęcia co ma istotne znaczenie dla jego prawidłowego rozwoju

K. naturalne –pokarm o największej wartości dla niemowlęcia

ZALETY

-optymalna wartość odżywcza i immunologiczna

-prostota karmienia

-rozwój więzi emocjonalnej między matką a dzieckiem

KARMIENIE SZTUCZNE

-jest to żywienie niemowlęcia wyłącznie pokarmem innym niż pokarm matki

-jeżeli z uzasadnionych przyczyn karmienie niemowlęcia nie jest możliwe pokarmem matki najlepiej zastąpić go mlekiem specjalnie modyfikowanym dla potrzeb niemowlęcia ( Bebilon, Nan)

KARMIENIE MIESZANE

-jest to żywienie niemowlęcia pokarmem matki oraz pożywieniem innym niż pokarm matki

-w przypadku gdy karmienie piersią nie jest wystarczające dla prawidłowego rozwoju dziecka lub matka nie może być dostępna dla dziecka „ na żądanie” należy zastosować karmienie mieszane

-pierś matki musi być opróżnia max. co 6 godz. w przeciwnym razie zastój pokarmu w piersi hamuje wytwarzanie mleka .

Dokarmiając należy używać butelki ze smoczkiem z małymi otwarciami

WSKAZANIA DO ŻYWIENIA SZTUCZNEGO W PIERWSZYM PÓŁROCZU ŻYCIA NIEMOWLĄT

-wszystkie sytuacje kiedy stwierdza się przeciwwskazania do karmienia piersią

-ze strony6 dziecka i galaktozemia wrodzona nietolerancja laktozy fenyloketonuria

-ze strony matki czynna gruźlica ,zakażenia HIV konieczność leczenia matki ( wybrane leki), używanie narkotyków przez matkę

MIESZANKA MLECZNA

-przeznaczone dla niemowlęcia pożywienie , które pokrywa jego zapotrzebowanie na składniki odżywcze wtedy ,gdy pokarm kobiety jest niedostępny

- mieszanki do żywienia niemowląt powinny odpowiadać standardom opublikowanym w zaleceniach UE WH, FAO

PODZIAŁ MIESZANEK MIESZANYCH

-Mleko początkowe przeznaczone jest do żywienia niemowląt w pierwszym półroczu życia

-Mleko następne przeznaczone jest do żywienia niemowląt w drugim półroczu życia

MLEKO POCZĄTKOWE

Jest to mleko maksymalnie upodobnione do mleka kobiecego (adaptowane)

- pokrywa ono zapotrzebowanie na wszystkie skł. odżywcze, a jednocześnie uwzględnia możliwości ich wykorzystania i przemiany przez niedojrzałe fizjologicznie narządy niemowlęcia w pierwszym kwartale życia , kiedy mleko jest jego jedynym pożywieniem .Wśród mieszanek początkowych wyróżnia się:

-MLEKO ADAPTOWANE-przewagą białka serwatkowego

-MLEKO MODYFIKOWANE- z przewagą kazeiny

Mleko początkowe adaptowane inaczej mleko serwatkowe. Jest to modyfikowane mleko krowie w którym stosunek kazeiny do białka serwatkowego wynosi 40:60

Mleko krowie modyfikowane. Jest to mieszanka mleka krowiego w której tylko obniżono ilość białak mleka krowiego natomiast nie zmieniono jego jakości ( tj. stosunku kazeiny do białka serwatkowego)

Modyfikacja( upodabnianie) mleka krowiego początkowego

-obniżenie całkowitej ilości białka

-zmiana jakości białka przez dodanie demineralizowanej serwatki ( w mlekach modyfikowanych adaptowanych)

-zmiana ilości i jakości tłuszczu poprzez dodanie tłuszczów roślinnych (długołaimchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe LCPUFA)

-uzupełnieniu laktozy witamin i niektórych mikroelementów

MLEKO NASTEPNE od 7m-ca

Przeznaczone jest dla niemowlęcia które ukończyło 6m-c życia

-modyfikacja mleka następnego polega na zmniejszeniu ilości białka bez konieczności zmiany proporcji kazeiny do białek serwatkowych, uzupełnianiu nienasyconych kwasów tłuszczowych, witamin mikro- i makro elementów

-w związku z profilaktyką niedokrwistości wszystkie mleka następne sa suplementowane żelazem.

WAŻNE SKŁ. NOWOCZESNYTCH MLEK POCZĄTKOWYCH I NASTEPNYCH

-przewaga białek serwatkowych w mlekach początkowych

-zawartość laktozy jako podstawowego węglowodanu

-obecność wielo nienasyconych kwasów tłuszczowych LCPUFA są one skł. błon komórkowych Największa ich zawartość występuje w błonach komórek nerwowych. Odgrywają istotną role w rozwoju ukł. nerwowego i siatkówki oka

-zawartość tauryny która odgrywa podst. Rolę w koniugacji kwasów tłuszczowy ( przystosowanie i wchłanianie tłuszczów) oraz w rozwoju siatkówki oka.

-zawartość L-karnityny która jest aminokwasem odpowiedzialnym za transport długołańcuchowych kwasów tłuszczowych i kwasów organicznych do mitochondriom komórek

-zawartość nukleotydów które sa podstawowym składnikiem budulcowym DNA. Wywierają korzystny wpływ na odporność komórkowa , przemiany tłuszczowe, regenerację błony śluzowej jelit u niemowląt z przewlekła biegunką, stymulują wchłanianie żelaza

-zawartość witamin w ilości nie wymagającej suplementacji (również witamina Di K)

ZAWARTOŚC PROBIOTYKÓW I PREBIOTYKÓW

PROBIOTYKI- żywe drobnoustroje , które podawane w odpowiednich ilościach wywierają efekt zdrowotny

-do drobnoustrojów w działaniu pro biotycznym należą przede wszystkim bakterie produkujące kwas mlekowy z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium

-mechanizm działania i wytwarzanie substancji które hamują wzrost bakterii chorobotwórczych współzawodnictwo z innymi mikroorganizmami o skł odżywcze ,zakwaszanie treści jelitowej ,pobudzanie syntezy przeciwciał , stymulacje fagocytozy

WAŻNE SKŁADNIKI MOWOCZESNYCH MLEK POCZTĄTKOWYCH I NASTEPNYCH

-Prebiotyki niepodlegające trawieniu, składniki żywności które selektywnie stymulują wzrost i/lub aktywność jednego lub kilku szczepów bakterii w jelicie grubym , korzystnie wpływając na stan zdrowia.

-obecnie jako prebiotyki stosowane są jedynie naturalnie występujące niepodlegające trawieniu węglowodany

-fruktooligisacharydy oraz galaktooligosacharydy

-mechanizm działania i stanowią ochronę przed zakażeniami przewodu pokarmowego oraz profilaktykę atopowego zapalenia skóry

RODZAJE MLEK POCZATKOWYCH I NASTEPNYCH

-dla noworodków donoszonych

-dla noworodków z mała urodzeniowa masą ciała

- dla wcześniaków (modyfikacja mleka początkowego dotyczy większej wartości energetycznej ,zwiększonej zawartości białka oraz tych składników mineralnych jak: ca, P, Mg, Fe i witamin D, E, K, C oraz kwasu foliowego)

-dla wcześniaków –wzmacniacz mleka kobiecego do wzbogacania pokarmu naturalnego w białko składniki mineralne i witaminy.

-dla niemowląt u których istnieje ryzyko rozwoju alergii ( hipoalergiczne mleka modyfikowane początkowe i następne)

-dla niemowląt z rozpoznaną alergia pokarmowa lub nietolerancją pokarmowa

-dla niemowląt z różnymi doległowściami trawiennymi( kalka, ulewanie, zaparcia)

-dla niemowląt z chorobami uwarunkowanymi genetycznie: fenyloketonurią i galaktozemią

-dla niemowląt niedożywionych i wyniszczonych

ZASADY ROZSZEERZANIA DIETY NIEMOWLĘCEJ

-WHO(2001) zaleca , aby niemowlęta były karmione wyłącznie pokarmem matki do 6 m-ca życia. Następnie proponuje wyprowadzanie pokarmów uzupełniających oraz kontynuacje karmienia pokarmem matki

-AAP(2005) wskazuje ze noworodki i niemowlęta też należy wyłącznie karmić piersią przez pierwsze 4-6 miesięcy życia i kontynuować je po wprowadzeniu pokarmów uzupełniających do 12 m-ca życia

ZASADY ROZRZESZANIA DIETY NIEMOWLECEJ WYTYCZNE ZE z 2008r.

Termin „ pokarmy uzupełniające „ obejmuje wszystkie pokarmy stałe i płyny inne niż mleko kobiece lub modyfikowane

-pokarmów uzupełniających nie należy wprowadzać przed ukończeniem 17 tygodnia życia, natomiast u wszystkich niemowląt należy je wprowadzać przed ukończeniem 26 tyg. Życia

-próby opracowania i wprowadzania oddzielnych zaleceń dla dzieci karmionych piersią i sztucznie momga stwarzać istotne trudności praktyczne, dlatego nie są pożądane

-wczesne wprowadzanie posiłków stałych może być niekorzystne ze względu na ryzyko alergii pokarmowej ,nadmierne obciążenie układu wydalniczego i możliwe zaburzenia ukł. krążenia

-wczesne wprowadzenie pokarmów stałych może wykształcić u dzieci skłonność do spożywania nadmiernej ilości pokarmów

OPTYMALNYM CZASEM DO WPROWADZENIA POKARMÓW STAŁYCH MOGĄ BYĆ NASTĘPUJACE OBJAWY PREZENTOWANE PRZEZ NIEMOWLE

-przy karmieniu piersią niemowlę żąda karmienia 8-10 razy na dobę

-mimo regularnego karmienia niemowlę wydaję się być stale głodne

-niemowlę podwoiło urodzeniową masę ciała

-niemowlę karmione sztucznie wypija około 1 litr mleka na dobę

-miesięczne przyrosty masy ciała spadają poniżej 400 g

NAJWAŻNIEJSZE NOWE ZALECENIA W SCHEMACIE ŻYWIENIA NIEMOWLĄT

-dłuższe podawanie mleka modyfikowanego początkowego do 6 m-ca życia

-wcześniejsze wprowadzanie glutenu 5-6m-c życia / do 2-3 gramów kaszy na 100 ml mleka odciągniętego z piersi lub modyfikowanego bądź dodawanego do przecieru jarzynowego lub jarzynowo- miesięcznego)

-wcześniejsze wprowadzanie ryb po ukończeniu 6 m-ca życia. Ryby to wartościowe źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych omega -3 koniecznych rozwoju OUN oraz witamin A,D,E

ZASADY OBOWIĄZUJĄCE PRZY ROZSZERZENIU DIETY NIEMOWLĘCEJ

-wprowadzenie do jadłospisu niemowląt pokarmów stałych obejmuje kilka miesięcy życia dziecka

-wprowadzając nowe produktu do diety niemowlęcia należy zwrócić uwagę na sposób ich podawania , konsystencję i rozdrobnienie

KARMIENIE ŁYŻECZKĄ WPŁYWA NA PRAWIDŁOWY ROZWÓJ

-umiejętność połykania

-gryzienie

-pracy języka

-mówienia

-górnych dróg oddechowych

-czynności oddychania

NIEKORZYSTNE ASPEKTY KARMIENIA ŁYŻECZKA W OKRESIE NIEMOWLĘCYM

Karmienie łyżeczką niemowlę nie zawsze potrafi pokazać że jest już syte. Stwarza to ryzyko , ze dziecko nauczy się jeść więcej niż potrzebuje –karmienie łyżeczką może sprzyjać wystąpieniu nadwagi i otyłości

ZASADY OBOWIĄZUJĄCE PRZY ROZSZERZANIU DIETY NIEMOWLĘCEJ

-pokarmy stałe należy wprowadzać kolejno i osobno( zupa jarzynowa z dodatkiem tłuszczu i kaszy manny, kaszki wzbogacane w żelazo soki i przeciery z owoców i warzyw, mięso , żółtko, jajka kurzego) w kilka dni ,aby można było obserwować objawy nietolerancji lub alergii

W razie niepożądanych symptomów należy dany pokarm czasowo wyeliminować z diety niemowlęcia

-nie należy zmuszać niemowlęcia do przyjęcia nowego pokarmu ( zapewnić odpowiednią atmosferę podczas posiłku , wybrać odpowiedni czas, zmieszać nowy pokarm z daniem już znanym , wykazać cierpliwość podczas karmienia , obserwować reakcje na różne składniki)

-pokarmy o silnych właściwościach alergicznych ( mleko krowie, owoce cytrusowe) należy wprowadzać po 12m-c życia

W pierwszym roku życia do posiłku u niemowląt nie należy dodawać soli( ryzyko nadciśnienia w wieku starszym)oraz sacharozy ( usposabia do rozwoju próchnicy)

-przy przygotowywaniu posiłków w domu należy zwrócić uwagę na pochodzenie produktów ( czy nie zawierają substancji toksycznych tj. związków ołowiu, pestycydów , azotanów i azotynów w niedozwolonych stężeniach)

-wygodną i bezpieczną formą żywienia jest stosowanie gotowych produktów dla niemowląt podlegających ścisłej kontroli laboratoryjnej, wytwarzanych zgodnie zaleceniami PMiDZ

-niemowlę jeśli tylko potrafi powinno jeść samodzielnie(nawet jeśli robi to wolno lub się brudzi)

-w formie zabawy należy zachęcać dziecko do próbowania nowych potraw, poznawania nowych smaków i zapachów

-posiłki powinny być przygotowane kolorowe estetycznie podane o stałych porach 9 ok.5-6 dziennie)

NAJCZĘSTSZE BŁĘDY ŻYWIENIOWE W OKRESIE NOWORODKOWYM I NIEMOWLĘCYM

-nie przystawianie do piersi i izolowanie od matki

-dokarmianie i dopajanie woda słodką z cukrem mlekiem i miodem

-zbyt późne odstawienie niemowlęcia od piersi( w konsekwencji niechęć do przyjmowania pokarmów wymagających żucia)

-zbyt wczesne wprowadzenie pokarmów uzupełniających (przed 17 tyg. życia)

-karmienie w pozycji leżącej sprzyja utajonemu zapaleniu ucha środkowego u niemowląt co może prowadzić do okresowego niedosłuchu , obniżając zdolności poznawcze i skutkując zaburzeniami zachowania

-między posiłkami nie należy podawać słodkich przekąsek i napojów gazowanych które sa źródłem cukrów prostych niepasteryzowanych soków owocowych podawanych w dużych ilościach

-mleko modyfikowane zastępowanie jest mlekiem krowim( powyżej 1 roku życia nadal zalecane jest karmienie mlekiem modyfikowanym przeznaczonym dla tej grupy wiekowej)