1.Pojęcie administracji

Administracja to wszelka zorganizowana działalność zmierzająca do osiągnięcia pewnych celów .Administracja jest działalnością trwałą ,

celową i planowaną.

Administracja ulegała przeobrażeniom.

Administracja istnieje od starożytności. Słowo narodziło się w Starożytnym Rzymie.

Administracją nazywano zarządzanie instytucjami publicznymi.

Administracja jako zarządzanie sprawami publicznymi , nie stanowi prawa tylko postrzegana jest jako działalność instytucji.

Pojęcie administracji wywodzi się od łacińskiego słowa ministrare ( służyć , obsługiwać)

Minister sługa monarchy. ( etymologia słowa ).

Administracja nie jest rządzeniem tylko działaniem czyli zarządzaniem.

Nie każde zarządzanie nazywamy administracją ( musi być uporządkowane organizacyjnie , kompetentnie i funkcjonalnie.

Administracja może oznaczać zarządzanie jakimiś sprawami , instytucjami.

Administracja publiczna jest sprawowana przez państwo a więc przez organy państwowe ,.

W teorii wyróżniamy administrację publiczną w ujęciu :

1. organizacyjnym ( podmiotowym) ogół podmiotów administracji a więc organy administracji wykonujące określone funkcje

2. materialnym (przedmiotowym) jest to taka działalność wykonywana przez podmioty administracji bez względu na to czy posiada ona charakter administracyjny czy też nie.

Cechy administracji publicznej :

1. zjawisko społeczne - przedmiotem administracji jest współżycie społeczne , musi zajmować się sprawami wspólnoty i członkami tej wspólnoty

2. działanie ukierunkowane na przyszłość i inicjatywę - administracja może rozwijać swoją inicjatywę i podejmować decyzję wg własnych wobrażeń.Adm. realizuje określone cele państwa, kształtuje przez to przyszłość

3. adm. Zajmuje się też sprawami indywidualnymi.

Administracja państwowa - system podmiotów utworzonych i wyposażonych przez ustawę w kompetencje do prowadzenia organizatorskiej i kierowniczej działalności na podstawie ustaw

Historia administracji publicznej

Rozwój administracji uzależniony był:

-początkowo od prawa kanonicznego - od struktur kościelnych

• później zarząd gmin miejskich

w miastach polskich - utrzymanie porządku w mieście sądownictwo

2.Zasady organizowania adm. nowożytnej

Zasadna Centralizacji - polega na pozostawieniu decyzji w jednym ręku organów naczelnych i centralnych .

Zasada decentralizacji polega na tym , iż istnieje określona swoboda działania ,podejmowanie decyzji zostało przekazane na szczeble niższe.

Zasada koncentracji - skupienie na skupieniu decyzji w jednych rękach np. wojewoda, minister.

Zasada dekoncentracji - decyzje mogą być podejmowane przez urzędników niższych szczebli.

Zasada kolegialności polegała na podejmowanie decyzji kolegialnie

Zasada jednoosobowości - na uwydatnianiu roli szefa np. burmistrz, wojewoda.

Zasada biurokratyzmu - obsadzanie stanowisk przez osoby fachowo do tego przygotowane ,

profesjonalizm i specjalizacja .

Ujemna cecha nadmiar stanowisk.

Ze względu na skład osobowy organy administracji można podzielić na: kolegialne i jednoosobowe .

3.Francja w okresie monarchii absolutnej XVI-XVIII W.

Cechy monarchii - absolutnej

- onimputencja - wszechstronność , rozszerzenie administracji państwowej - policja działająca we wszystkich dziedzinach życia społecznego rodzinnego , nadanie hasła państwa policyjnego

-centralizm - prowadził do powstania hierarchii biurokratycznej , można było dziedziczyć urząd lub kupić.( urzędnicy nieusuwalni),

Ludwik XIV od początku swoich rządów trzymał się zasady ,że władza królewska pochodzi od Boga. Monarcha stał ponad prawem , stanami i orientacjami politycznymi .Król kierował wszystkimi sprawami państwa , ministrowie byli uzależnieni od króla

Wykonawcami władzy były rady i urzędy centralne.

Król stał na czele państwa - władza króla nie podlegała żadnym ograniczeniom .

Król nie podlegał żadnym prawom( poza prawem boskim) posiadał pełną władzę z nikim jej nie dzielił .

Podlegał pewnym ograniczeniom w wymiarze prawnym -

Prawa fundamentalne to prawa , które stały ponad królem :

1. prawo do tronu( prawo sukcesji, nie można go było zmieniać, tron dziedziczył najstarszy syn , ale nie mógł być duchownym , musiałbyć stanu świeckiego))

2. niezbywalność tronu ( król ni mógł nim dysponować- sprzedać )

3. król musiał być katolikiem .

Ograniczenia w wymiarze faktycznym:

prawa i aspiracje polityczne parlamentu .

Parlament paryski i inne parlamenty w liczbie 16 działały jako sądy w terenie ,były królewskim organem doradczym , miały duży wpływ na ustawodawstwo , zajmowały się sprawami rejestracji ordonansów( ustawa królewska)

Parlament mógł zgłaszać remonstrancje - uwagi do ordynansów króla.

Ordonans dzisiejszy dziennik ustaw .Król w parlamencie zasiadał w tzw. loży sprawiedliwości .

.

Prawo veta zostało zawieszone tzn. król we wszystkich sprawach miał ostatnie słowo.

Władza absolutna króla była jedyną władzą w państwie .Król skupiał w swym ręku władzę ustawodawczą , sądowniczą i wykonawczą.

W czasie absolutyzmu we Francji administracja wkroczyła we wszystkie dziedziny życia .

Administracja prowadziła do powstania państwa policyjnego.

Król podejmował decyzję , państwo zostało zorganizowane wg jednego szablonu.

Centralizm - nie przyjmował żadnych odrębności - biurokratyzm ,.

Organy centralne:

1. urzędy ministerialne

a/. kanclerz ( pieczęć królewska, kontrola aktów prawodawczych,nadzór nad sądami, przewodnictwo w Radzie Stron)

b/.sekretarz Stanu - podporządkowany królowi ( zajmował się sprawami zagranicznymi,sprawami wojny, sprawami marynarki ,sprawami dworu królewskiego)

c/.generalny kontroler finansów ( realizacja polityki - merkantylizm ,podatki)

Polityka merkantylna polegała na ekonomii poprzez przymus i prowadziła do wzbogacenia mieszczaństwa, a cała gospodarka podlegała reglamentacji.

2. Rada królewska

Kolegialny organ doradczy .Wszystkie decyzje były podjęte prze króla ..Monarcha rządził przy pomocy Rady.

3. Rada Stanu(Tajna)zajmowała się polityką zewnętrzną , wojna- pokój, przewodniczył jej król, w skład wchodziło 4 sekretarzy i król i 30 radców ,

4. Rada Stron pełniła rolę sądu , przewodniczył jej kanclerz. miała charakter sądu kasacyjnego, odwołania od wyroków sądu.

Rada nie rozstrzygała

5. Rada Depesz- pierwszy sąd administracyjny

6. Rada Finansowa -

Administracja lokalna - zarząd lokalny

Za panowania Ludwika XIV Francja była podzielona na prowincję .

Na czele prowincji stał synekur nadworny., który rezydował przy królu , wyjeżdżał na prowincje na wyraźne zezwolenie króla

Francja została podzielona na 38 okręgów na czele każdego okręgu stał intendent .Intendent wykonywał polecenia króla i Rad.

Miał nadzór nad sądami administracyjnymi.

W najważniejszych miastach urzędowali Subdelegaci .

Monarchia francuska stała się pierwowzorem dla innych monarchii.

4. Anglia XVI w do połowy X VII

Wzmocnienie władzy królewskiej w Anglii nastąpiło za panowania Henryka VIII Tudora .Silna władza królewska został poparta przez parlament , parlament zezwolił królowi na wydawanie proklamacji,

będących rodzajem dekretów z mocą ustawy, bez konieczności współdziałania z parlamentem.

Henryk VIII ogłosił siebie głową kościoła anglikańskiego , dzięki czemu cała dziedzina władzy kościelnej należała do króla

wśród centralnych organów państwa najważniejsze miejsce zajmował parlament.

Składał się on z Izby Lordów ( grupa możnowładców) i Izby Gmin (średnia szlachta i drobnomieszczaństwo).

Do składu parlamentu należał bezpośrednio król. Bez zgody króla żądna uchwała nie mogła nabrać mocy prawa.

Uchwała pochodząca wyłącznie od parlamentu nazywała się petycją i była kierowana bezpośrednio do króla.

Centralny zarząd państwem spoczywał w rękach króla,

lecz wykonywany był przy pomocy Rady Królewskiej i urzędników ministerialnych :

Od czasów Henryka VIII Radę królewską nazwano Tajną Radą .

Do Tajnej Rady należeli : lord Kanclerz, kanclerz szachownicy oraz sekretarz stanu. Byli oni mianowani przez króla. Sekretarzy stanu było dwóch (powincje północne i prowincje południowe).

Szachownica zajmowała się sprawami skarbowymi .

- rozwój gospodarczy

- Henryk VIII podporządkował sobie parlament

- organy centralne :

1. Rada Królewska zw. Tajną radą

w skład wchodzili :

- lord kanclerz

-kanclerz szachownicy

- dwóch sekretarzy stanu

6.Niemcy XVI-XVIII

Niemcy w okresie absolutyzmu

Monarchia Brandenbursko - Pruska

Król rezydował w swoim księstwie i sprawował władzę królewską jak zwierzchnik terytorialny .

Terytorium Niemiec było podzielone na 224 księstwa: były to :

1.właściwe księstwa Rzeszy - 64,

• na czele stali książęta, palatyni lub książęta elektorzy

2. właściwe księstwa biskupie - 38

• władzę zarówno świecką jak i kościelną sprawowali biskupi .

obszary duże jak Magdeburia i Saksonia .,

3. mniejsze terytoria świeckie i kościelne - 141 - drobne obszary rozsiane po całym terytorium Niemiec , były to opactwa i palatury, posiadłościami duchownych były hrabstwa i mniejszed księstwa Rzeszy

4. miasta , albo miasta cesarskie - 261

(bezpośrednio zależały od cesarza)

Organami Rzeszy były :

1.Sejm Rzeszy - powstał przez zreformowanie dawnego Zjazdu Nadwornego.

w skład wchodzili zwierzchnicy terytoriów Rzeszy i przedstawicieli miast.

Sejm zajmował się ustawodawstwem , sprawami wojny , pokoju.

To co uchwalił Sejm zatwierdzał Cesarz.

Sejm zwoływał cesarz.W okresie kiedy sejm nie działał , działały komisje:

Sejm składał się :

a. kolegium

b. książęta elektorzy

c. książęta rzeszy

d. przedstawiciele kolegiów miast

2.Sąd kameralny -

Trybunał dla całej Rzeszy

• kompetencje :

a.rozstrzygał spory * między władcami terytorialnymi

(sprawy karne, skargi cywilne)

b.działał jako sąd odwoławczy * apelacje od wyroków

władców terytorialnych

Cesarz nie miał wpływu na działalność sądu ( obsada należała do stanów).

Ustrój wewnętrzny Niemiec

Zlikwidowano sejmy krajowe .W XVII wieku Hohenzollernowie objęli 3 niemieckie terytoria nad Renem: księstwo Kliwii, hrabstwo Mark i Ravensberg. Pokój westfalski zatwierdził objęcie przez nich 3 rozległych księstw biskupich: Minden, Halberstad i Magdeburg oraz części wschodniej Pomorza Zachodniego (w 1720 roku uzyskali Szczecin).
. Od 1618 roku panowali w Prusach Książęcych (od 1657 roku jako suwerenni książęta). W 1740 roku zagarnęli prawie cały Śląsk.
1701 r. - koronacja margrabiego brandenburskiego na króla Prus.
W latach 1740-1786: Fryderyk II; początek okresu absolutyzmu oświeconego.
W Prusach Wschodnich sejmy stanowe straciły po 1663 roku swe znaczenie.

Organy Centralne
Z dawnej Rady Nadwornej i Rady Tajnej wyłoniły się w początku XVIII w. 3 kolegialne organy, zwane ministerstwami:
1)Generalne Dyrektorium - 5 departamentów na czele z ministrami; sprawy administracji wewnętrznej i finanse. W 1742 roku powstało odrębne ministerstwo do spraw Śląska.
2)Ministerstwo Gabinetowe - sprawy zagraniczne, podlegało 2 albo 3 ministrom.
3)Ministerstwo Sprawiedliwości - pod kierunkiem kanclerza i kilku ministrów, zajmowało się sprawami sądownictwa i wyznań. W końcu XVIII wieku powstał jeden Sąd Najwyższy dla całego państwa w Berlinie.
Ministrowie tworzyli Tajną Radę Stanu;

za Fryderyka II przestała się zbierać.

Organy lokalne
Na całe państwo rozciągnięto podział na dość rozległe prowincje, tzw. Departamenty Kamer, poddane organom kolegialnym, Kamerom Wojny i Domen. Podporządkowane Generalnemu Dyrektorium.
Potem podział na powiaty (na czele landrat - radca ziemski).
Wykształciła się warstwa junkrów - arystokracji i drobniejszej szlachty ziemiańskiej, mającej oparcie dla siebie i dla swych rodzin równocześnie w swych dobrach ziemskich, w funkcjach oficerskich oraz w urzędach administracyjnych.
Absolutna monarchia pruska w II połowie XVIII wieku określana była mianem monarchii „oświeconej”.

Pytanie :

Wiek oświecenia wpłynął na uzasadnienie stwierdzenia”,

że monarcha był pierwszym sługą państwa” Monarcha wiedział co jest dobre dla ogółu .

Racjonalizacja absolutyzmu oświeconego najbardziej rozwinęła się za czasów Wilhelma Fryderyka II .Kontrola obywatela we wszystkich dziedzinach życia, jednostka bezbronna wobec państwa.

Armia podtrzymywała władzę .

W Austrii

tron był dziedziczony w królestwie czeskim i węgierskim

- była to zasada elekcyjności .

- 1713r. wprowadzenie zasady dziedziczenia tronu za pomocą primogenitury (prawo dziedziczenia tronu najstarszemu synowi lub najstarszemu potomkowi w linii męskiej z przejściem na kobiet - pierworództwo., po wygaśnieciu linii męskiej z przejściem na kobiety.

Organy centralne:

1. kancelaria Stanu - zajmowała się sprawami wewnętrznymi kraju

2. Zjednoczona Kancelaria Nadworna - zajmowała się sprawami zagranicznymi

3. Najwyższa Izba Sprawiedliwości - zajmowała się sprawami sądowymi i skarbowymi

Wszystkie te organy były podporządkowane monarsze.

Organy lokalne :

1.Cały kraj był podzielony na gubernie - na czele guberni stał gubernator.Gubernatorzy podlegali Zjednoczonej Kancelarii Nadwornej

2.Gubernie dzieliły się na cyrkuły - na czele stał starosta obwodowy

3.dominia - na czele stał wójt

4. na czele miast stali burmistrzowie

6.Administracja we Francji w okresie rewolucji i dyktatury napoleońskiej

Przyczyny rewolucji

*absolutne rządy Ludwika XIV
* feudalna struktura państwa będąca sprzecznością z narastającymi tendencjami kapitalistycznymi
* absolutyzm chroni stany wyższe, władcę, kler, szlachtę co pozostaje w sprzeczności z rodzącymi się liberalizmem i hasłami demokracji
·*burżuazja posiada władzę ekonomiczną, ale nie posiada władzy politycznej, chce odebrać przywileje władcy, klerowi, szlachcie
* zła sytuacja ekonomiczna
* zły stan finansów państwa ( ogromne wydatki na armię, dyplomację, utrzymanie dworu )
·*nierównomierny rozwój gospodarczy Francji, spadek produkcji
· *wysokie podatki
· *klęski żywiołowe ( susza, pomory bydła, nieurodzaj, epidemie )
· *inflacja, wzrost cen, bankructwo wielu przedsiębiorstw
· *wpływ ideologii oświecenia : wolność - równość - braterstwo, Reusseau ( umowa społeczna ), Lock ( traktat o tolerancji ) Monteskiusz ( trójpodział władzy ), fizjokraci

Karol Monteskiusz

opublikował traktat „o duchu praw”

Zawarł w nim podział władzy na :

1. władzę ustawodawczą

2. władzę wykonawczą

3. władzę sądowniczą

Stworzył on ten system po to aby zabezpieczyć prawo naturalne człowieka do wolności

Wypowiedział się przeciwko rządom despotycznym

Idealne państwo to monarchia ograniczona

Twierdził on , że zdrowy ustrój powinien opierać się na równowadze pomiędzy 3 władzami

Władze te powinny się nawzajem hamować aby nie dopuścić do załamania równowagi między nimi.

Jan Jakub Reusseau

Wstrząsnął podstawami systemu feudalnego

W myśl jego koncepcji suwerenność w państwie należy do ludu tzn. lud ma prawo do udziału w rządzie , powinien brać udział w ustawodawstwie , powinien sprawować władzę wykonawczą.

Wizja przedstawiona przez J.Reuseau była przeciwstawna feudalizmowi .W koncepcji umowy społecznej mieściła się zasada suwerenności ludu, koncepcja ta była przeciwstawna suwerenności króla .Zasada ta była przeciwstawna feudalizmowi , zróżnicowaniu społeczeństwa na stany .Idee te były rewolucyjne .

Fizjokraci

• głosili wolność gospodarki

• byli przeciwni ograniczaniu ekonomicznemu prawa własności

• torowali drogę do kapitalizmu

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela została uchwalona sierpniu 1789 r. przez Konstytuantę. Stworzona przez rewolucję francuską,.

W jej treści można było wyodrębnić dwie podstawowe grupy zagadnień:

Zasady organizacji państwa:

• suwerenność narodu francuskiego

• trójpodział władzy (wzorowana na podziale Monteskiusza)

• Wolności i prawa obywatelskie (fundamentalne i nienaruszalne):

• wolność fizyczna i duchowa (wolność słowa i wyznania)

• prawo własności

• bezpieczeństwo

• opór przeciwko wszelkim formom ucisku

• równość wobec prawa i sądu

• nietykalność osobistą

• równy dostęp do urzędów i stanowisk

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela miała na celu zapobieganie nadużyciom władzy (jakie występowało w monarchii absolutnej) umacniając podstawy nowego burżuazyjnego porządku.

Była daleko posuniętym osiągnięciem z dziedziny praw człowieka, dając im konstytucyjną wręcz gwarancję

Deklaracja praw człowieka i obywatela

• stany generalne ogłosiły się zgromadzeniem narodowym a później konstytuantą,

Konstytuanta podjęła pierwsze uchwały :

• likwidacja feudalizmu

• przeprowadziła reformę zarządu terytorialnego , sądownictwa

• uchwaliła konstytucję

Deklaracja praw człowieka i obywatela legła u podstaw ustroju demokratycznego .

Deklaracja była programem rewolucyjnego mieszczaństwa

Deklaracja wprowadziła w życie pojęcie podmiotowych praw publicznych- dla tych praw wprowadzono gwarancje konstytucyjne.

( poddany stał się obywatelem , uzyskał ściśle określone prawa publiczne )

Reforma Zarządu terytorialnego

Zarząd lokalny w 1799 został zmieniony w myśl hasła „Francja jedna i niepodzielna „

Nastąpił nowy podział administracyjny kraju.

Władzę administracyjną przekazano organom wybieralnym.

Francja została podzielona na 83 departamenty.

O podziale decydowały kryteria :

-względy terytorialne. ,gospodarcze, historyczne

Wprowadzono 4-stopniowy podział administracyjny kraju

Departamenty dzieliły się na dyskrykty , dyskrypty na kantony , natomiast kantony składały się z gmin miejskich i wiejskich.

Cała administracja we Francji została powierzona obieralnym organom.

Brak było elementów biurokratycznych tzn. odrębnych mianowanych urzędników

Na poszczególnych szczeblach obywatele wybierali rady :

W gminach - rady municypialne

W dyskrykcie - rady dyskryktowe ( okręgowe)

W departamencie - rady departamentowe

Rady te wybierały :

W gminach - merów

Sądownictwo

1. utworzono jednolite proste sądownictwo

2. władza sądownicza została potraktowana jak wyraz suwerenności ludu

3. władza sądownicza jest niezawisła

Nowe sądy :

1. sądy do spraw cywilnych : II instancje

• sądy pokoju

• trybunały dystryktu

2.sądy Karne III instancje :

• sądy policji municypialnej

• sądy policji poprawczej

• trybunał dystryktu

W sądach karnych pojawiła się ława przysięgłych

Powstały sądy kasacyjne , które nie rozpoznawały meritum sprawy , sprawdzały tylko czy naruszone zostało prawo

Sądownictwo nabrało charakteru ludowego (ława przysięgłych).

Sądownictwo było niezawisłe i niezależne od administracji czyli od władzy wykonawczej.

Administracja w okresie rewolucji.

I stopień - departamenty

II stopień Dyskrykty

III stopień kantony

IV stopień gminy wiejskie i gminy miejskiej

Dyktatura Napoleona 1799- 1814

Proklamacja konstytucji , przyjęta przez plebiscyt .Główne jej założenia obowiązywały do upadku Napoleona .

Konstrukcja konsula dążyła do stworzenia rządów do nadania pozorów ustroju republikańskiego..

Nie zawierała deklaracji praw , wręcz jedynie niektóre artykuły gwarantujące prawa i obowiązki obywatela.

Konstytucja zawierała :

1.konstytucja stworzyła pozory wyborów powszechnych

- system wyborczy oparty o tzw. listy zaufania

- wszyscy obywatele spośród siebie w drodze wyborów powoływali 1/10 obywateli jako godnych zaufania - godnych do piastowania urzędów .W ten sposób powstawała lista okręgowa .Następnie ci wybrani z listy okręgowej wybierali 1/10 obywateli którzy byli umieszczani na listach departamentowych .Następnie ci z listy departamentowej wybierali 1/10 na listę narodową , z której I konsul wybierał funkcjonariuszy.

Senat z list narodowej powoływał konsulów i członków zgromadzenia .

2.rozdzielono ustawodawstwo pomiędzy I konsula i Rady (cztery)

a- I Rada Stanu

b- II Trybunał

c- III ciało ustawodawcze

d- IV Senat

Ad . a - Rada Stanu składała się z członków mianowanych przez I Konsula

- zajmowała się projektami ustaw

- sądownictwem administracyjnym

Ad.b. - trybunał składał się z 100 członków

- dyskusje nad projektami ustaw

Ad.c - ciało ustawodawcze - 300 członków uchwalało ustawę - przyjmowało lub odrzucało ustawę

Ad.d - senat składał się z 40 członków dożywotnich

- stróż konstytucji

• miał prawo badania zgodności ustaw z konstytucją

Władza wykonawcza

Powierzona była trzem konsulom . Konsulowi byli mianowani prze senat na 10 lat.

Byli nie odwołali.

Wszelkie decyzje należały do I konsula , pozostali mieli głos doradczy.

I konsul - władza wykonawcza w jednym ręku , zajmował się sprawami wojny ,

powoływał członków Rady Stanu, ministrów, ambasadorów, jak również sędziów .

Ministrowie odpowiadali przed I konsulem i nie tworzyli kolegialnej Rady Ministrów.

Konstytucja konsularna

- przewaga władzy wykonawczej nad ustawodawczą .I konsul władza wykonawcza w jednym ręku. Napoleon - konsul dożywotni. - to przekształciło Francje w monarchię republikańską.

Reforma zarządu terytorialnego

Stworzenie systemu administracyjno- terytorialnego.

Reformy przeprowadzone prze konstytuantę nie dały rezultatu.

Za czasów Napoleona gruntowana reforma adm. terytorialnej.

3-stopniowy podział adm.

1.- departament

2- okręg

3.- gmina - przywrócono szersze kompetencje

Kanton - jako administracja skarbowa państwa.

Napoleon zerwał z kolegialnością i obieralnością urzędników . Wprowadził urzędników mianowanych Urzędnik mianowany odpowiadał przed przełożonymi.

Wprowadził skrajny centralizm i biurokratyzm.

Urzędnicy:

na czele departamentu - prefekt

na czele okręgu -podprefekt

na czele gminy - mer

Urząd prefekta wzorowany na przedrewolucyjnym intendencie królewskim.

Prefektowi podlegały wszystkie organ. adm. z wyjątkiem sądownictwa, wojska szkolnictwa.

Zwierzchnikiem prefekta był minister spraw wewnętrznych

Przy boku prefekta działała rada departamentowa, przy boku podprefekta - rada okręgowa,

przy boku mera - rada gminna .

Kompetencje tych rad - doradczy glos - członkowie mianowaniu .

Model administracji - centralistyczny.

Charakterystyka konstytucjonalizmu

Państwa zaczęły uchwalać konstytucję, w drodze rewolucji obalać system feudalny.

Programy oparte zostały na francuskiej deklaracji praw obywatelskich.

Cztery zasady konstytucjonalizmu:

1.idea suwerenności ludu

odcięła się od średniowiecznych założeń , które wywodziły władze monarchy z prawa boskiego.

2.idea praw obywatelskich , gwarantowała prawa obywatelom.( prawo do wolności osobistej, równość wobec prawa, prawo własności

3.idea spisanej konstytucji

jedna ustawa - podstawowe zasady ustrojowo-społeczne

4.idea trójpodziału władzy

Monarchia wczesnofeudalna (państwo patrymonialne)1138-1320

Władza patrymonialna polegała na łączeniu włączeniu władzy publicznej z władzą prywatną.

Władcy traktowali państwo jako swoją własność.

Panujący dzielił państwo między synów i wydzielał im dzielnice.

Aby zapobiec rozbiciu państwa na dzielnice starano się wprowadzić instytucję księcia zwierzchniego wyposażonego w uprawnienia ogólno-krajowe.

Tą instytucję zamierzał utrwalić Bolesław Krzywousty poprzez wprowadzenie instytucji senioratu .Zgodnie z jego życzeniem władzę zwierzchnią w Polsce miał sprawować najstarszy z książąt .Dodatkową podstawą tej zasady było to ,że najstarszy syn otrzymywał dzielnicę senioralną - Małopolskę z Krakowem. Zwierzchnią władzę miał nad położonymi w centrum ziemią Sieradzką i łęczycką oraz Pomorzem.

Dzielnice własne otrzymali :

1.Senior Władysław II - Śląsk ,Ziemię Lubuską

2.Bolesław Kędzierzawy Mazowsze i Kujawy

3.Miszko III Stary Wielkopolskę

4.Nieletni Henryk i Kazimierz - przebywali przy matce , wdowa miała pewne dzielnie .

Dzielnice były dziedziczne i ulegały dalszym podziałom.

Próba przywrócenia jednowładztwa przez Władysława II napotkała opór .

W 1148 r. - wojna domowa Władysław II musiał opuścić kraj.

Zasada senioratu upadła za panowania Leszka Białego .Dzielnicę senioralną zrównano z pozostałymi dzielnicami .

Rozbicie dzielnicowe w Polsce trwało krótko ostatecznie zakończyło się przez koronację Przemysława II w 1295 r. Rozbicie dzielnicowe przyniosło ujemne skutki dla Polski .

Zjednoczenie królestwa w XIV w obejmowało podstawowe prowincję tj.Małopolskę ,Wielkopolskę i Ziemie Sieradzką .Nie wróciły do Polski ziemie zachodnie .

Z punktu widzenia gospodarczego i społecznego rozbicie przyniosło przeobrażenia.

Dzielnicę łączył fakt ,że były one zamieszkałe przez ludność należącą do jednej narodowości.

Utrzymaniu więzi polskiej sprzyjały :

• spójność dynastii we wszystkich dzielnicach

• przynależność dzielnic do jednej ogólnej dzielnicy kościelnej

• wspólne prawo we wszystkich dzielnicach

Zarząd państwem

Jednostką podziału terytorialnego były prowincje .Na czele prowincji stał namiestnik. Prowincje dzieliły się na okręgi grodowe i opola.

Podział na prowincje znikł w dobie rozbicia dzielnicowego.

Natomiast rozbudowie uległ podział na okręgi grodowe zwane kasztelniami z kasztelanami na czele.

• sprawujący administ. Sądową i dowództwo wojskowe oraz zajmował się ściąganiem daniny.

Kasztelanom podlegali : Horąży,Wojski,Sędzia grodowy, włodarz.

W okresie monarchii nie odróżniano urzędów dworskich od państwowych.

Najwyżsi urzędnicy dworscy byli zarazem najważniejszymi urzędnikami państwowymi.

Najniższą jednostką podziału terytorialnego były opola.

Obejmowały one kilka - kilkanaście wsi .Miało ono swój samorząd .Pełnił on funkcję w zakresie skarbowym, policyjnym sądowym - odpowiedzialność zbiorowa.

Administracja lokalna miała zapewnić spokój miała działać w interesie kraju.

Wacław II wprowadził nowy urząd - starostę.

Starostów powoływał król w poszczególnych ziemiach, jakoswoich namiestników .Starosta spełniał władzę administracyjną i wojskową.

Starosta był sprawnym urzędnikiem.

W XVIII w. Podział na prawo publiczne( ius poublicum) i prawo prywatne

( ius priwatum) podział ten w Polsce nie miał zastosowania

Prawo polskie tego okresu kształtowało się głównie jako prawo prywatne.

Książe rozsądzał sprawy naruszające interesy państwa i panującego.

Był sędzią w wypadkach skarg na urzędników .W wypadku zaskarżenia wyroku urzędnika , król mógł taki wyrok uchylić .

W XIII w. W okresie rozbicia dzielnicowego wykształciły się organy sądowe

W ramach procesu ziemskiego :

1. sąd książęcy : pewien katalog spraw m.in. przestępstwa pko państwu i królowi .

2. w miastach powstały sądy - ławy sądownicze pod przewodnictwem wójta lub jego z-cy

sądy były 3-instancyjne

Monarchia stanowa 1320-1454

Początek monarchii stanowej - koronacja Władysława Łokietka na króla Polski.

W okresie monarchii stanowej ukształtowała się konstrukcja korony Królestwa Polskiego.

Nowe zasady władzy państwowej polegały na tym ,że korona stała się symbolem panowania i suwerenności państwowej .Koronę oderwano od osoby panującej połączono ją z państwem.

Konstrukcja prawna Korony królewskiej

1. suwerenność państwowa

2. niepodzielność terytorium państwa

3. niezbywalność terytorium państwa polskiego

W okresie monarchii stanowej ugruntowała się pozycja Krakowa jako stolicy

Terytorium państwa podzielono na :

1.województwa

2.ziemie( kasztelanie i powiaty)

Województwa i ziemie powstały z dawnych księstw z rozbicia dzielnicowego

Te księstwa - dzielnice w których utrzymano pełną władzę urzędniczą nazwano województwami, natomiast mniejsze w których nie było wojewody nazwano ziemiami.

Nastąpił podział ziem na kasztelanie i powiaty.

Powiaty - nowa jednostka podziału terytorialnego.

Powiat to okręg tworzony dla potrzeb sądów ziemskich. Z biegiem czasu

Podział ten stał się jednostką podziału terytorialnego( adminkistracyjnego).

Zarząd państwem

Aparat centralny powstał na bazie urzędów Dzielnicy Krakowskiej

Kompetencje urzędników tej dzielnicy rozszerzono na cały kraj.

Urzędy centralne dzielono na :

1.Urzędy korony

2.urzędy nadworne

Nie przeprowadzono ścisłego podziału między tymi urzędami.

Najwyższymi urzędnikami szczebla centralnego byli:

1. kanclerz, podkanclerz

-korespondencja dyplomatyczna,korespondencja dot. Zarządu wewnątrz państwa

2. podskarbi koronny i jego z-ca podskarbi nadworny

• kierowali skarbem korony , finansami - mennicą państwową

marszałek koronny - zarządzał dworem sprawował sądownictwo, mistrz ceremonii,

4. marszałek nadworny - pomagał marszałkowi koronnemu

Urzędnicy w terenie

1.Urzędnicy ziemscy

2.urzędnicy królewscy

Ad. 1 - mniej podporządkowani królowi , urząd dożywotni związani ze szlachtą swojego terenu

Dwie grupy:

I.dygnitarze:

A/wojewodowie - uprawnienia sądowe, pospolite ruszenie

B./ kasztelani

C/.podkomorzy

D/.sędzia ziemski

II. zwykli urzędnicy

a.horąży

b.wojski

c.podsądek

d.pisarz ziemski

Ad.2

a. starosta

b. justycariusz

c. burgrabiowie

Byli oni mianowani przez króla

Test

Sądownictwo w okresie monarchii stanowej w Polsce

Stanowy charakter wymiaru sprawiedliwości. Każdy stan rządził się odrębnym prawem, odpowiadał przed własnym sądem.

I. w miastach :

Powołano sądownictwo samorządowe - był to sąd Rady Miejskiej , rozstrzygał spory dot. Ludności miasta.

W skład tego sądu wchodził burmistrz i członkowie rady miejskiej

II.Sądy szlacheckie

Jako sądy szlachty ukształtowały się :

1.sądy niższe - sądy ziemskie,grodzkie i podkomorze

2.sądy wyższe - wiecowe i królewski

wszystkie składy tych sądów miały charakter urzędniczy , główną rolę pełnili królewscy sędziowie lokalni - wojewodowie, starostowie kasztelani, podkomorzy i horąży

Sąd Ziemski właściwy dla szlachty osiadłej.

Sąd grodzki właściwy dla szlachty nieosiadłej.

Środki zaskarżenia - test

Pierwszym środkiem zaskarżenia orzeczenia sądów szlacheckich prawa ziemskiego składanym w toku procesu była „remisja”

• której żądała strona twierdząca przed sądem ziemskich , że właściwym dla niej sądem jest sąd wyższej instancji tj. sąd wiecowy czy królewski.

„nagana sędziego”

czyli oskarżenie sędziego o stronniczość - strona niezadowolona pozywała sędziego , od XV wieku zwana „mocją” skierowana była nie przeciwko sędziemu ale pko temu ,że proces był stronniczy.

Demokracja szlachecka 1569-1795

wielkie Księstwo Litewskie było połączone z Królestwem polskim unią personaqlna

1 lipca 1569 r. w Lublinie - unia realna pomiędzy Polską a Litwą .

Demokracja szlachecka - system rządzenia cechujący rzeczpospolitą, powstały na przełomie XV i XVI wieku.
Zapewniał on przewagę szlachty nad pozostałymi stanami i wpływ na politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa.

Wpływ taki uzyskała szlachta dzięki:
- nadawaniu jej przywilejów
- instytucji sejmu walnego i sejmików

W 1569 r. Została zawarta w Lublinie unia pomiędzy Polską a Litwą.

-unia Rzeczypospolitej obojga narodów

Korona dzieliła się na trzy prowincję :

• Wielkopolskę(poznańskie,kaliskie, inoworcławskie, bydgosko-kujawskie,łęczyckie, sieradzkie, brzeskie)

• Mazowsze(płockie, rawskie, mazowieckie,pomorskie Malbork, chełmińskie , ziemia dobrzyńska)

• Małoopolskie ( Kraków, ziemia sandomierska, Lubuskie,z czasem ukraińskie , wołyńskie ,podolskie, kijowskie)

W sumie w koronie było 22 województwa .

Litwa składała się z 8 województw.

(wileńskie, trackie, nowogrodzkie, mińskie,witebskie,płockie, myścisławskie, brzeskie.

test

podział administracyjny I Rzeczypospolitej nie był uporządkowany.

Rzeczypospolita była Unią realna ,była państwem złożonym w skład wchodziły :

• korona Królestwa Polskiego

• Wielkie Księstwo Litewskie

• Księstwo Inflant - stanowiące kondoninium czyli wspólne posiadłości Korony i Litwy .Zarządzane co roku na przemian raz przez ministrów Korony a raz przez ministrów Litwy.

Wspólne dla całego państwa były tylko dwie instytucje :

1. monarcha

2. sejm

Odrębne do tej pory instytucje dla Litwy i Korony stawały się z biegiem lat identyczne.

Nie tracił na znaczeniu podział kraju na prowincje , których było 6.

4 prowincje były w Koronie ( Wiekopolska, Mazowsze,Prusy Książęce,Małopolska )

2 - Litwa i Inflanty

Prowincje dzieliły się na województwa , których było 23 w Koronie ( było 5 wojw. Wielkopolsce, 10 w małopolsce,3 mazowieckie,3 pruskie)

Na Litwie było 9 województw.

Ziemie były najmniejszą jednostką podziału terytorialnego.

Urzędy centralne i lokalne funkcjonowały nadal te same co w monarchii stanowej

Urzędników centralnych( marszałków, kanclerz, podskarbich ) nazwano ministrami .

W XVI w. Pojawił się urząd Hetmana Wielkiego

Urzędy lokalne przekształciły się w urzędy ziemskie ( sejmiki).
test

Kodyfikacji prawa szlacheckiego- sądowego dokonano w 1523r na sejmie bydgoskim ( formuła procesu z 1523 r).

W XVI w ukształtował się zwyczajowy środek zaskarżenia - czyli apelacja(odwołanie, odzew)dążące do zmiany wyroku. :

Apelacja nadzwyczajna była rozpoznawana przez Sąd Królewski.

Wzrosła ilość spraw i dlatego powołano urząd Referendarza.

Referendarz działał przy królu ,Składał się on z dwóch duchownych i dwóch świeckich urzędników .Wsłuchiwali oni skarg i sporządzali opinię dla Kanclerza.

W 1543 r. Pojawił się projekt stałego sądu najwyższego , urzędującego przez cały rok . Rozpoznawał,on apelacje od wyroków.

Trybunał koronny był kompetentny we wszystkich sprawach cywilnych , które sądzone były przez sądy niższe oraz w sprawach urzędowych starostów i innych urzędników , jeżeli któryś dopuścił się przewinienia przy wydawaniu wyroku czy podczas sprawowania urzędu.

Test

Środki prawne odwoławcze poza apelacją od wyroku I instancji to takie jak :

• listy informacyjne

• wznowienie procesu

• małe obtenum

• nieświadomość procesowa

• gravamen

Reformy z lat 1764-1766

W 1768 r. Utworzono woj.gnieźnińskie

Dotyczą one tylko administracji centralnej

Powołano komisje rządowe , skarbowe i wojskowe osobne dla Litwy i dla Korony.

Skarbowe miały zajmować się:

Budżetem,komunikacją,przemysł , handel

Wojskowe miały zajmować się armią i sądownictwem wojskowym.

W 1968 r.- konfederacja barska

-w 1968 r- sejm uchwalił prawa kardynalne:

Reformy z lat 1773-1776

Został utworzony rząd centralny- Rada Nieustająca - składała się z 36 członków powoływanych przez Sejm.

Przewodniczył król , wybierano Marszałka rady.

Rada nieustająca działała na zebraniach i w departamentach .

Departamenty to:

• do spraw interesów cudzoziemskich

• policji

• wojska

• sprawiedliwości

• skarbowy

Rada przejęła część uprawnień króla.

Test:

Sejm w 1773 r -1775 r.. Powołał do życia Komisję Edukacji Narodowej Było to pierwsze ministerstwo edukacji na świecie .

KEN podlegało Sejmowi.

• podporządkowano wszystkie szkoły w państwie

• - wprowadzono hierarchiczność szkół w państwie

Reformy Sejmu Czteroletniego 1788-1792

2. Reformy Sejmu Czteroletniego (1788-1792)
a) reforma wojskowa-.
b) reforma skarbowa- szlachta będzie płacić podatki od dochodów w wysokości 10%, duchowieństwo 20%, a z dóbr królewskich 50%
c) prawo o miastach 18 kwiecień 1791 (poprzedzony tzw. „Czarną Procesją” na czele, której stanął Jan Dekret- prezydent miasta Warszawy)
- udział 24 przedstawicieli miast w Sejmie, ale tylko z głosem doradczym
- powstaje samorząd w miastach (tzw. miejski)
- mieszczanie będą mogli nabywać dobra ziemskie
- nietykalność osobista (wolność osobista mieszczan)
- będą mogli piastować niższe urzędy
d) Konstytucja 3 maja 1791r.
- Polska monarchią dziedziczną
- zniesiono liberum veto i wolną elekcję
- trójpodział władzy
- władza ustawodawcza w rękach sejmu, który miał 2 izby, w izbie poselskiej 204 posłów, a w senacie 132 senatorów
- władzę wykonawczą sprawował król i straż praw (prymas + 5 ministrów); dotyczyły:
* polityki zagranicznej, finansów, wojska, KEN'u, policji
- władza sądownicza w rękach sąsiadów ziemskich, miejskich i Trybunału Koronnego
- chłopi pod opieką prawa
- zlikwidowano podział Rzeczypospolitej i wprowadzono wspólny rząd, skarb i wojsko.

Uchwalono ustawę rządowy zw. Konstytucją 3-go maja - 1791 r.

Nastąpił podział władzy na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą.

Władza wykonawcza w ręku Straży Praw , składała się z króla, prymasa i 5 ministrów ( policji,pieczęci, interesów cudzoziemskich wojny i skarbu), marszałka sejmu,dwóch sekretarzy i następcy tronu.

Decyzje podejmował król.

Decyzja taka musiała mieć kontrasygnatę jednego z ministrów.,

Do straży ministrów mianował król , na dwa lata.

Prymas zajadał w Straży dożywotnio.

Prymas nie mógł kontrasygnować decyzji królewskiej.

Administrracja resortowa skupiona była w komisjach wielkich : policji,skarbu,wojska KEN.

Administrację lokalną sprawowały komisje lokalne.

Nie na test :Rozbiory i upadek Rzeczypospolitej

I rozbiór Polski- 1772 r.

Zabór ziem Rzeczypospolitej dokonany przez Rosję, Prusy i Austrięr w którym zaborcy powoływali się na rozkład państwa polskiego oraz swe rzekome historyczne prawa do zajmowanych obszarów.Bezpośrednią przyczyną rozbioru były wojna domowa w Polsce(konfederacja barska) w ramach podziału Prusy otrzymały Prusy Królewskie, biskupstwo warmińskie oraz płn. cześć Wielkopolski i Kujaw, Rosja zajęła ziemie na wschód od linii Dźwiny i Dniepru, a Austria przyłączyła Podole po rzekę Zbrucz oraz obszar Małopolski na południe od Wisły

Pomimo rozbioru w Polsce nastąpiły zmiany korzystne w gospodarce i reformy.

II rozbiór Polski-

Zabór ziem Rzeczypospolitej dokonany przez Rosję i Prusy na mocy traktatu podpisanego w styczniu 1793 r, w którym zaborcy powoływali się na zagrożenie rewolucyjne ze strony Polski. Bezpośrednia przyczyną rozbioru była próba uniezależnienia się Rzeczypospolitej od Rosji, podjęta w okresie Sejmu Czteroletniego, a także zbliżenie rosyjsko-pruskie spowodowane rewolucją we Francji. W ramach podziału Prusy zajęły Gdańsk i Toruń, resztę Wielkopolski i Kujaw oraz część Mazowsza, a Rosja otrzymała wschodnie ziemie Rzeczypospolitej.

W 1794 r. Rozpoczęło się Powstanie Kościuyszkowskie

Test:

Na czele stał T.Kościuszko - naczelnik sił zbrojnych , stał on na czele Rady Najwyższej Narodowej , która składała się z 8 członków i 32 zastępców .

Rada dzieliła się na siedem wydziałów:

• wydział porządku

• wydział bezpieczeństwa

• wydział skarbu

• wydział żywności

• wydział potrzeb wojskowych

• wydział interesów zagranicznych

• wydział instrukcji narodowej

Wydziałami kierowali członkowie Rady .Rada działała kolegialnie na posiedzeniach.

W terenie działały komisje wojewódzkie , porządkowe złożone ze szlachty i duchowieństwa .Działały kolegialnie , były podzielone na oddziały.

W lipcu 1794 Rada Najwyższa Narodowa wydala ustawę o organizowaniu i funkcjonowaniu urzędu - dozorców .

Pierwszych dozorców miały ustanawiać komisje porządkowe z własnego składu.W przyszłości przewidziane było przedstawianie kandydatów przez właścicieli wiejskich , mieszczan.

Funkcje dozorów :

• pośredniczenie w sprawach między dworem a wsią

• czuwanie nad bezpieczeństwem publicznym

• unikanie niepokojów na wsiach

• spis ludności

• sprawowanie nadzoru nad utrzymaniem dróg i mostów

III rozbiór Polski-Ostateczny zabór ziem Rzeczypospolitej dokonany przez Rosję, Prusy i Austrię na mocy traktatu podpisanego 24 X 1795 r. W którym zaborcy powoływali się na zagrożenie rewolucyjne ze strony Polski. Bezpośrednią przyczyną rozbioru było powstanie kościuszkowskie. W ramach podziału Prusy otrzymały ziemie na północny zachód od linii Pilicy, Bugu i Niemna(z Warszawą), Rosja zajęła obszary na wschód od linii Niemna i Bugu(z Wilnem), Austria przyłączyła terytoria pomiędzy Pilicą a Bugiem(z Krakowem)

Sytuacja na ziemiach polskich w okresie rozbiorów

Zabór pruski - Księstwo Warszawskie -

Ziemie polskie nie tworzyły odrębnego kraju w ramach monarchii pruskiej

Zostały wcielone do Królestwa Pruskiego (Monarchia Hohenzolerów ) jako jej prowincja.

Początkowo ustrój tych prowincji opierał się na podzielane na kamery i rejencje .

Kamery - władza o charakterze administracyjno- skarbowym.

Rejencje - władza o charakterze sądowo - administracyjnym.

Księstwo Warszawskie zostało podzielone administracyjnie na 6 departamentów , departamenty były podzielne na powiaty oraz na zgromadzenia gminne

Departamenty wg kolejności :

• warszawski 10 powiatów

• kaliski 13 powiatów

• poznański 14 powiatów

• bydgoski 10 powiatów

• płocki 6 powiatów

• łomżyński 7 powiatów

Administracja terytorialna

Na czele departamentu stał Prefekt

Powierzono mu rolę organizatora i kierownika adm. Terytorialnej

Był on podporządkowany Ministrowi Spraw Wewnętrznych,

Miał szerokie kompetencje wyłączone było spod jego władzy sądownictwo , dowództwo nad wojskiem.

Do jego obowiązków należało :

• ogłaszanie przepisów prawnych

• czuwanie nad wyborami

• dokonywanie zestawień statystycznych

• sprawował nadzór nad szpitalami rzemiosłem budownictwem w

Prefekt podejmował decyzję jednoosobowo w zakresie spraw administracji.

Spory z udziałem prefekta rozstrzygały rady prefekturalne.

Rady prefekturalne organ kolegialny 3-5 członków pochodzących z nominacji królewskiej.,

Test:

Administracja powiatowa

Wykonywanie administracji w powiecie powierzono podprefektowi był on

z-cą w zakresie spraw powierzonych prefektowi do bezpośredniego zarządzania .wykonywał on bezpośredni nadzór nad administracją w powiecie.Podlegał on podobnie jak prefekt ministrowi spraw wewnętrznych, był obowiązany wykonywać polecenia wszystkich ministrów.

Wielkie Księstwo Poznańskie

W. Księstwo Poznańskie tym się różniło od innych prowincji pruskiego królestwa, iż miało osobnego namiestnika, a był nim Polak, Antoni Radziwiłł (spowinowacony z domem Hohenzolernów). On zwoływał sejm prowincjonalny i sejmiki powiatowe. Ale gdy po upadku powstania listopadowego, Prusy na równi z Rosją i wspólnie z nią jęły się tępić polszczyznę (wierząc naiwnie, że ją wytępią), Radziwiłł podał się do dymisji, a następcy już nie miał. Z czasem zaprzestano też w aktach urzędowych używać nazwy "Wielkie Księstwo Poznańskie", tylko pisano wprost "prowincja poznańska".

Stanowiło odrębną prowincję podlegającą namiestnikowi.

Pośrednikiem między królem a prowincją został namiestnik w osobie księcia Antoniego Radziwiłła.

Obszar księstwa podzielono na dwie regencje : poznańską i bydgoską.

Regencje składały się z powiatów

• 13 powiatów w regencji poznańskiej , później 17

• 3 powity w regencji bydgoskiej.

Władzę administracyjną w obwodzie regencji przekazano regencji , na czele , której stał prezydent..

Natomiast w powiecie władzę ad. Sprawowali langreci.

Powołano do życia sejm prowincjonalny :

Skład : posłowie ziemscy 22 osoby

Przedst. Miast 16 osób

Reprezentanci gmin - wsi - 8 osób

Kompetencje sejmu prowincjonalnego :

Fundusze, wyrażanie opinii rozstrzyganie skarg

Reformy lata 1815-1820

W zakresie podziału administracyjnego w wyniku którego powstały następujące jednostki szczebla terytorialnego :

• prowincje

- rejencje

• powiaty

• gminy miejskie i wiejskie

• Na czele prowincji stał nadprezydent , na czele rejencji prezydent , na czele powiatu - starosta, w gminach - sołtys .

Zabór rosyjski - Królestwo Polskie

Wykład

Cesarz-król - monarcha konstytucyjny

Zgodnie z konstytucją zastępcą był namiestnik pełniący obowiązki w Królestwie

Generał Józef Zajączek .Po jego śmierci funkcję jego pełnił car Mikołaj I , później Rada Administracyjna.

Postanowienia namiestnika miały być wydawane w Radzie Administracyjnej i kontrasygnowane przez jednego z ministrów.

Rząd i administracja

Centralnym organem władzy i administracji była Rada Stanu.

Rada stanu dzieliła się na zgromadzenie ogólne i radę administracyjną .

W skład rady administracyjnej wchodzili : członkowie powoływani przez monarchę , Rada adm. Była organem doradczym wobec króla i namiestnika. .w sprawach których przekraczały zakres funkcji poszczególnych ministrów rada adm. Wydawała decyzję w imieniu króla i namiestnika.

Zarząd krajem należał do komisji rządowych na czele z ministrami, którzy byli podporządkowani Radzie adm.

Utworzono 5 komisji:

• wyznań religijnych i oświecenia publicznego

• sprawiedliwości

• spraw wewnętrznych i policji

• wojny

• przychodów i skarbu.

• Komisjom rządowym podlegały dyrekcje generalne np. poczty.

• Królestwo Polskie dzieliło się na osiem województw , pokrywały się one z departamentami .

Zabór austriacki - Galicja - Rzeczpospolita Krakowska

Wykład

Terytorium obejmowało 4 miasta i 222 wsie .Władzę ustawodawczą i kontrolującą sprawowało zgromadzenie reprezentantów złożone z 26 deputowanych z gmin, przedstawicieli senatu, kapituły uniwersytetu, 6 sędziów pokoju.

Organem rządowym był senat, członkowie senatu pochodzili częściowo

z wyboru , a częściowo z przedst. Uniwersytetu .Na czele stał prezes.

Kraków był podzielony na 26 gmin , były one jednostkami administracyjnymi .

Administrację lokalną sprawowali wójtowie okręgowi.

( wiejscy i miejscy)- pochodzili z wyboru na okres 2 lat.

Konstytucja z 1833 r. Na miejsce wójtów wprowadziła komisarzy dystrykowych, a na miejsce wójtów miejskich cyrkułów.

W 1917 r. Została powołana do życia Rada Regencyjna

stopniowo nowe ministerstwa

Namiastką władzy ustawodawczej miała być rada stanu składająca się 110 członków .Rada stanu miała sprawować władzę łącznie z radą regencyjną.

W listopadzie 1918 r. Z internowania został przez Niemców zwolniony Józef Piłsudski

Rada Regencyjna ogłasza dekret o przekazaniu władzy J.Piłsudskiemu , ogłaszając go tymczasowym naczelnikiem Państwa Polski

21

---