16. System finansowania zadań JST.

System finansowania jednostek samorządu terytorialnego to ogół zasad, reguł, decyzji, narzędzi i instytucji (podmioty sektora publicznego) stworzone przez obowiązujące w danym państwie prawo, którego celem jest stworzenie warunków i środków do zaopatrzenia JST w kapitał (środki finansowe) niezbędny do funkcjonowania i realizacji zadań.

System finansowania zadań JST może opierać się na środkach gromadzonych:

• Cyklicznie (środki stałe, wpływające do budżetu w ściśle określonym czasie)

• Incydentalnie ( środki nadzwyczajne, wpływające do budżetu sporadycznie, często jednorazowo, niezapewniające cykliczności).

System finansowania obejmuje źródła i sposoby służące do finansowania zadań własnych oraz źródła i sposoby służące do finansowania zadań zleconych i powierzonych. Obejmujący w Polsce system finansowania oparty jest na: dochodach własnych, dotacjach, subwencjach, środkach pochodzących ze źródeł zagranicznych (zwrotnych i bezzwrotnych), przychodach, zobowiązaniach (pozyskiwanych w oparciu o sposoby i instrumenty finansowania), pozostałych dochodach.

Dochodami własnymi są wszystkie dochody które nie są dotacjami, subwencjami, dopłatami, udziałami w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa. Są to dochody, które są generowane z własnej działalności organów JST, ich jednostek zależnych, jak również przyznawane im z dochodów podatkowych i opłat na podstawie przepisów prawa. Istnieją dwa ujęcia dochodów własnych:

- ujęcie węższe- wskazuje jedynie na podatki lokalne, opłaty, dochody z działalności JST, jednostek podległych i zależnych, dochody z mienia, dochody podatkowe należne jednostkom samorządu terytorialnego wskazane ustawowo< z wyłączeniem udziałów w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa

- ujęcie szersze- wskazujące na podatki lokalne, opłaty, dochody z działalności JST, jednostek podległych i zależnych, dochody z mienia, dochody podatkowe należne JST wskazane ustawowo wraz z udziałami w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa.
Obecny system finansowania JST ma charakter mieszany, dzielimy go na 3 główne grupy:

1. Dochody:

1. Własne (szersze ujęcie):

• Dochody własne (węższe ujęcie)- finansowanie wewnętrzne)

• Udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa- fin. zewnętrzne

1. Subwencje i dotacje- fin. zewnętrzne

2. Śr. Ze źródeł zagranicznych- fin. zewnętrzne

3. Pozostałe dochody- fin. zewnętrzne

1. Przychody:

1. Przychody zwrotne- fin. zewnętrzne

2. Pozostałe przychody -fin. zewnętrzne, wewnętrzne

1. Zobowiązania które nie są zaklasyfikowane do budżetu państwa- fin. zewnętrzne

Udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa został ustalony jako dochód gmin, powiatów i województw z podatku dochodowego od os. fiz. oraz os. Prawnych.

Subwencje i dotacje są dochodami przekazywanymi JST z budżetu państwa w oparciu o przepisy prawa określające zarówno zasób, sposób i tryb ich przekazania, jak i zasady ich naliczania oraz procedury. Dochody te charakteryzują się silną zależnością od budżetu państwa oraz relatywnie niską elastycznością.

Przychody zwrotne to środki pozyskiwane na rynku finansowym, które z mocy zawartych umów podlegają zwrotowi w określonym terminie.

Zobowiązania które nie są zaklasyfikowane do budżetu państwa to te które nie są zaliczone do przychodów w rozumieniu ustawy o finansach publicznych, i nie są źródłem pozyskania kapitału, lecz sposobem i powodują powstanie zobowiązań obciążających budżet (np. leasing)¹

15. Budżet państwa. Klasyfikacja dochodów i wydatków budżetowych.

Budżet państwa jest to plan finansowy państwa, zestawienie prognozowanych na następny rok budżetowy dochodów i wydatków rządowych, sporządzony przez rząd (projekt budżetu) i zatwierdzony (po wprowadzeniu ewentualnych poprawek) przez parlament, najczęściej w formie ustawy budżetowej.
Budżet państwa może być zrównoważony (gdy kwoty dochodów i wydatków są sobie równe) lub niezrównoważony. W tym drugim przypadku może mieć miejsce deficyt budżetowy lub nadwyżka budżetowa. Budżet państwa musi zawierać także określenie sposobów pokrycia deficytu lub rozdysponowania nadwyżki. Charakter i wewnętrzna struktura budżetu państwa jest wyrazem kompromisu pomiędzy ścierającymi się interesami gospodarczymi i politycznymi.

Deficyt budżetowy, niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami). Źródłami finansowania deficytu budżetowego mogą być kredyty bankowe udzielane przez bank centralny, emisja papierów wartościowych, podwyższenie stopy podatkowej, a w ostateczności dodatkowa emisja pieniądza.

Nadwyżka budżetowa, dodatnia różnica pomiędzy wpływami budżetu państwa gromadzonymi głównie z podatków i innych opłat.

Klasyfikacja budżetowa, zgodnie z przepisami ustawy o finansach publicznych, stanowi system oznaczeń, które służą do opisywania dochodów, wydatków oraz przychodów i rozchodów, występujących w poszczególnych jednostkach sektora finansów publicznych. Dochody/ środki, które pochodzą z Unii Europejskiej oraz wydatki, klasyfikuje się poprzez opisywanie za pomocą tzw. podziałek:

• dział,

• rozdział,

• paragraf.

Wydatki budżetowe mogą być ponoszone tylko na cele ustalone w ustawie budżetowej i tylko do wysokości ustalonej w tej ustawie. Wydatki te powinny być dokonywane w sposób oszczędny i celowy, umożliwiający terminową realizację zadań, w wysokości i w terminach wynikających z wcześniej zaciągniętych zobowiązań, z zachowaniem zasady maksymalnej efektywności nakładów.

Wydatki budżetu państwa klasyfikowane są w różnych przekrojach w zależności od potrzeb analizy, ale są to stale te same łączne kwoty wydatków, jedynie klasyfikowane przy wykorzystaniu różnych kryteriów podziału. Podział ujęty w obowiązującej ustawie o fin. publicznych przedstawia podział wg podstawowych grup ekonomicznych.

Niniejszy podział prezentuje się następująco:

1. Wydatki budżetu państwa dzielą się na następujące grupy wydatków:

1) dotacje i subwencje;

2) świadczenia na rzecz osób fizycznych;

3) wydatki bieżące jednostek budżetowych;

4) wydatki majątkowe;

5) wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa;

6) wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków, o których

mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2, w tym wydatki budżetu środków europejskich;

7) środki własne Unii Europejskiej.

Świadczenia na rzecz osób fizycznych obejmują wydatki budżetu państwa kierowane, na podstawie odrębnych przepisów, bezpośrednio lub pośrednio do osób fizycznych, a niebędące wynagrodzeniem za świadczoną pracę.

Wydatki bieżące jednostek budżetowych obejmują:

1) wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w państwowych jednostkach budżetowych oraz składki naliczane od tych wynagrodzeń i uposażeń;

2) zakupy towarów i usług;

3) koszty utrzymania oraz inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych i realizacją ich statutowych zadań;

4) koszty zadań zleconych do realizacji jednostkom zaliczanym i niezaliczanym do sektora finansów publicznych, z wyłączeniem organizacji pozarządowych.

Wydatki majątkowe obejmują:

1) wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa

handlowego;

2) wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe

na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji realizowanych przez inne jednostki.

Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa obejmują w szczególności wydatki budżetu

państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłat związanych z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami, a także koszty związane z emisją skarbowych papierów wartościowych.

Środki własne Unii Europejskiej ujmuje się w ustawie budżetowej w wysokości ustalonej

w toku procedury budżetowej Unii Europejskiej. Do środków własnych Unii Europejskiej zalicza się:

1) udział we wpływach z ceł, opłat rolnych i cukrowych;

2) środki obliczone na podstawie podatku od towarów i usług, zgodnie z metodologią wynikającą z przepisów Unii Europejskiej;

3) środki obliczone na podstawie wartości rocznego dochodu narodowego brutto.

Ponad to do środków własnych Unii Europejskiej zalicza się również odsetki i kary za nieterminowe

lub nieprawidłowo naliczone płatności

---

1. M. Dylweski, B. Filipiak, Finanse samorządowe, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 71-77↩