Ogród według Słownika Symboli Władysława Kopalińskiego symbolizować może: raj, szczęście, zbawienie, czystość, dom, schronienie, odpoczynek, świeżość, cień, porządek, życie ludzkie, żeńskość, płodność, urodzaj, wiosnę, radość, wesołość, harmonię, refleksję. Mnogość interpretacji toposu uniemożliwia przytoczenie wszystkich możliwości artystycznego przedstawienia.
Pojęcie ogrodu wpisane jest trwale w dzieje tradycji literackiej i artystycznej. Stanowi ważną inspirację tematyczną, wprowadza do przestrzeni kulturowej istotne problemy aksjologiczne (aksjologia – nauka o wartościach zajmująca się badaniem natury wartości, podstawami
i kryteriami wartościowania; także określona teoria wartości), poznawcze
i estetyczne.
W literaturze i sztuce ogród stanowi miejsce wyjątkowe, przepełnione symboliką, marzeniami, gdzie mieszają się ludzkie losy: namiętności, i miłość i zdrada, uniesienia i rozpacz, jest to także miejsce nostalgii za upływającym nieuchronnie czasem.

Ogród najczęściej kojarzy się z ogrodem stworzonym przez Boga, zamieszkanym przez pierwszych rodzicow – Adama i Ewę. Rajski eden jest miejscem idealnym, gdzie panuje piękno, niewinność i czystość. Wszystkie stworzenia żyją tu szczęśliwie i zgodnie, wolne od grzechu pierworodnego i jakichkolwiek niedostatków:
„A zasądził był Jahwe ogród w Edenie, na wschodzie, (...). Na rozkaz Pana Boga wyrosły z gleby wszelkie drzewa mile z wyglądu i smaczny owoc rodzące oraz drzewo życia w środku tego ogrodu i drzewo poznania dobra i zła. Z Edenu zaś wypływała rzeka, aby nawadniać ów ogród, i stamtąd się rozdzielała, dając początek czterem rzekom.”
(Księga Rodzaju 2, 8-14)
Biblijny raj to ogród stworzony dla człowieka – najdoskonalszego stworzenia; kwitnący życiem, przepełniony wspaniałą roślinnością, obfitością zwierząt, drzewami rodzącymi cudowne owoce. W Edenie panuje spokój, harmonia, praludzie mają zapewniony szczęśliwy, beztroski byt, mają cały ogród i wszystkie zwierzęta pod swoim władaniem. Wszystko to kończy się z momentem zerwania przez Ewę za namową węża-szatana, owocu z drzewa poznania dobra i zła.
Ogród w Biblii symbolizuje bezgrzeszny prabyt ludzkości, szczęśliwe życie, zbawienie, także dom, raj. Zerwanie owocu oznacza dążenie człowieka do poznania prawdy, dążenia do pogłębiania wiedzy, wtajemniczenia, ale także nieposłuszeństwo, pychę i samowolę; natomiast samo jabłko za sprawą Księgi Rodzaju stało się symbolem grzechu.

Ogród w powieści Frances Hodgson Burnett ogrywa istotną rolę w życiu głównych bohaterów i dla każdego z nich ma inne znaczenie. Jest to miejsce owiane tajemnicą i milczeniem od dziesięciu lat. Dla pana Cravena ogród jest symbolem szczęścia i bolesnych wspomnień. To właśnie w nim mężczyzna spędził najszczęśliwsze chwile swego życia, kiedy wraz z żoną spacerował po pięknych alejkach i odpoczywał na ławce w cieniu drzew. Po nieszczęśliwym wypadku, jaki wydarzył się w ukochanym ogrodzie żony, w wyniku którego zmarła, nie potrafił przebywać w tym miejscu i nie chciał, aby ktokolwiek tam wchodził. Zgodnie z jego wolą ogród miał być zapomniany i miał obumrzeć. Po wielu latach jednak to właśnie w ogrodzie, którego tak bardzo nienawidził, odnalazł powód do życia i pojednał się z synem, uświadamiając sobie, że mając dziecko może również czuć się szczęśliwym.
Dla Mary Lennox ogród jest miejscem intrygującym i niemal bajkowym. Dzięki ogrodowi Mary staje się wrażliwa, zdrowa i zaczyna dostrzegać piękno świata. Nie obawia się ciężkiej pracy, a widok rozkwitających roślin cieszy ją. To właśnie tu dziewczynka odnajduje prawdziwe szczęście i przyjaciół, dzięki którym zmienia się z nieszczęśliwego, samotnego dziecka w wesołą i pełną energii oraz radości osóbkę.
Dla Colina Cravena tajemniczy ogród jest miejscem, w którym działają czary. W rozkwitającym na wiosnę ogrodzie zaczyna dostrzegać urok świata, przed którym uciekał ze strachu przed chorobami. Tu odzyskuje wiarę w to, że będzie żył. Pobyt w tym magicznym miejscu sprawia, że Colin staje się silny, zdrowy i w niczym nie przypomina wątłego, słabego chłopca, jakim był przez blisko dziesięć lat. Symbolika ogrodu w powieści jest wieloznaczna i wielopłaszczyznowa, co znacznie wzbogaca wymowę dzieła. Ogród jest miejscem, które potwierdza istotną rolę przyrody, jej uzdrowicielskiej mocy i dobroczynnego wpływu na człowieka. Natura, poprzez przemianę bohaterów dzięki tajemniczemu ogrodowi, ukazała swą siłę i moc sprawczą.

Całkiem inny obraz ogrodu przedstawia dzieło Władysława Podkowińskiego pt. „Dzieci w ogrodzie” to typowo impresjonistyczny obraz. Odznacza się czystą, świetlistą gamą barwną, o śmiałych zestawieniach kolorystycznych. Na obrazie panuje atmosfera ciepłego, letniego dnia z aurą bogatych i zróżnicowanych barw – zimnych błękitów, ciepłych granatów, złocistych żółci, bogatej w odcienie zieleni, fioletów cienia. Słońce przedzierające się przez liście drzew kładzie się wyrazistymi plamami na bujnej roślinności, na klombach i na krzewach, na wysypanych piaskiem złocistych alejkach. Promienie, odblaski, refleksy przenikają każdy centymetr tego obrazu, zatrzymując się na błękitnych ubrankach dzieci, kładąc się na ich słomkowych kapeluszach, odbijając od kwiatów. Od promieni tych błękitnieje opalizująco furtka i samym światłem zdaje się być widniejący na drugim planie łan jasnożółtego zboża. Po lustracji tego nasyconego słońcem pejzażu tęskni się za latem. Ogród na tym obrazie symbolizuje szczęście i beztroskość lat dzieciństwa.

Leopold Staff w swoim wierszu pod tytułem „Ogród Przedziwny” opisuje ogród jako krainę pełną szczęścia, gdzie żyją kwiaty i dzieci, róże kwitną przez cały rok, a ze snu budzą ludzi śpiewające ptaki. Przywołuje tutaj wizję rajskiego ogrodu, pełnego dziwności, marzenia i fantazji a zarazem spokoju i harmonii. Świat ten jest prosty, tak jak prosty powinien być człowiek. Natura uczy człowieka dobrego, rozumnego życia, dobroci i łagodności.

Wiersz Leopolda Staffa „Ogród przedziwny” i obraz Józefa Mahoffera „Dziwny ogród” ukazują nam cudowne krainy szczęścia, w których możemy zapomnieć o bólu i wszelkich troskach. Obie wizje sielankowych ogrodów przepełnione są różnorakimi symbolami.
Ogród Mehoffera kojarzony jest ze spokojem, bezpieczeństwem, szczęściem i życiem. Nagi chłopiec, o jasnych włosach, jest znakiem beztroski i niewinności, a kwiaty w jego dłoniach symbolizują piękno i jego nietrwałość. Stojąca na drugim planie kobieta to uosobienie miłości i bezpieczeństwa. Bogate w owoce i chylące się od ciężaru ku ziemi drzewa są symbolem dostatku. Oplatające pnie drzew girlandy kwiatów symbolizujące bujność natury. Całość jest obrazem niezwykłej, sielankowej krainy Edenu bądź Arkadii utożsamianych ze szczęściem i radością. Spokój ten burzy nienaturalnych rozmiarów ważka. Intryguje obserwatora, stając się zapowiedzią nieokreślonego bliżej niebezpieczeństwa, śmierci i przemijania. Obraz zachwyca siłą barw i finezją linii, nasycony jest radosnymi emocjami. W harmonijną całość łączy porządek ludzi z porządkiem natury.
U Staffa pojawiają się kwiaty, które są odzwierciedleniem przemijającego piękna, dzieci natomiast- spontaniczności, niewinności i naiwności. Krzew oliwny rosnący nad strumieniem jest symbolem pokoju, a wodotrysk- życia i energii. Róże są znakiem miłości, a wers,:
„Obwiązujemy lnem ciernie,
By nie raniły nam dłoni.”
oznacza cierpienie, które możemy uniknąć. Ptaki, budzące śpiewem ze snu, to nawiązanie do postaci świętego Franciszka z Asyżu. Przywołują one motyw ogromniej miłości, która ogarnia wszystkich. Pszczoły symbolizują dostatek i szczęście, słowa:
„I mamy tu ule bartnicze,
Co każą w pszczół nam iść ślady”
przypominają nam „krainę mlekiem i miodem płynącą”. Wszechobecna zieleń jest odbiciem natury i prostoty, a chwasty i osty symbolizują zło i grzech.
Zarówno płótno Mehoffera, jak i wiersz Staffa są znakomitymi przykładami młodopolskiego symbolizmu. Pomiędzy dziełami widoczne są jednak drobne różnice. Opis liryczny ogrodu jest bardziej szczegółowy i bogatszy w symbole. Staff ponadto nawiązał do postawy franciszkańskiej, wspominając o miłości wszechogarniającej i postaci świętego Franciszka poprzez „rój ptaków (...) uczący ... nas iść między ludzi z dobrą nowiną i śpiewem.” Odmienny jest także tytuł wiersza: „Ogród przedziwny”, Staff dzięki temu podkreśla swoją indywidualność.
W obu dziełach widoczne są liczne podobieństwa. Zarówno w wierszu, jak i na płótnie, można dostrzec powtarzające się motywy symboliczne: ogród, kwiaty, dzieci, trawa i krzewy. Oba dzieła ukazują sielankowy ogród, Eden, lub krainę szczęścia, Arkadię. Twórcy przekazują nam jak należy żyć, jakie cele trzeba w życiu przyjąć, aby osiągnąć szczęście. A szczęściem dla obu twórców i z pewnością dla nas wszystkich byłby powrót do Matki- Natury. Powrót do Raju, do Arkadii, z których niestety wypędzono nas już dawno.

Ostatnim utworem który chciałabym przedstawić jest „Deszcz jesienny” Leopolda Staffa. Przestrzeń skupia się na ogrodzie, któremu towarzyszą krople deszczu. W trzeciej części utworu pojawia się typowy dla liryki okresu Młodej Polski obraz ogrodu (symbolizującego duszę ludzką) do którego wstąpił szatan (symbol zła) i zniszczył jego piękno. zamieniając świat w pustelnię, niszcząc wszystko wkoło. Idąc z pochylonym czołem, zniszczył kwiaty, spalił je, na trawniki zrzucił kamienie, zasiał też strach i przerażenie wśród ludzi. Gdy zobaczył, co zrobił, sam się swoich czynów przeraził i położył się, aby odpocząć. „By w piersi łkające przytłumić rozpacze
I smutków potwornych płomienne łzy płacze...”.

Podsumowując motyw ogrodu pojawia się na przestrzeni wieków zarówno w literaturze jak i w malarstwie. Można to uzasadnić różnorodnością i wielością sposobów przedstawienia motywu ogrodu we wszystkich dziedzinach sztuki różnych epok. Przedstawiają one opisywany motyw poprzez różne interpretacje jego symboliki. Jest olśniewającym i tajemniczym zjawiskiem na pograniczu sztuki, literatury, religijnej medytacji, poezji i codziennych doświadczeń. Ogród stał się archetypem raju, arkadii, miejsca, którego ludzie od zawsze poszukują, miejsca, w którym znaleźliby spokój i radość. Ogród ukazuje uczucia bohaterów. Jest tłem ważnych wydarzeń w ich życiu, sytuacji, w jakich się znajdują.

.