Kurs: Etyka inżynierska




„ Determinizm techniczny w świetle sporu o możliwość wolności”

*W świetle twierdzenia francuskiego filozofa, że człowiek skazany jest na wolność,

nie rodzi się jako ktoś z góry określony, lecz musi dopiero stać się tym, spróbuj określić, czy

człowiek jest rzeczywiście wolny. Uwzględnij własne doświadczenie wolności i fakt, że

podlegamy różnorakim ograniczeniom (biologicznym, psychicznym i społecznym), które

zdają się determinować ludzką naturę.

*Podaj własny opis społecznych skutków wprowadzenia jakiegoś wynalazku, który

byłby zgodny z koncepcją determinizmu technicznego. Czy twoim zdaniem istnienie wolnej

woli człowieka dowodzi fałszywości teorii determinizmu technicznego?

* Czy na podstawie „niezamierzonych konsekwencji działań człowieka” można

konstruować swojego rodzaju koncepcję determinizmu technicznego?

Wolna wola człowieka, wartość która wydaje się być bezcenna dla każdej jednostki jest z różnych względów ograniczana przez wiele czynników. W odwołaniu do rozważań Sartre’a oraz innych filozofów nie można się zgodzić z tezą, że nie istnieje determinizm techniczny ani nie można zaprzeczyć, że człowiek nie jest wolny.

Na zachowanie oraz kierunek rozwoju człowieka wpływa społeczeństwo, w którym się wychowuje już od urodzenia. Rodzice wybierają dla swoich dzieci szkoły, wartości religijne, miejsce w którym mieszkają i dorastają. Próbują przekazać im to czego sami się nauczyli będąc starsi i bardziej doświadczeni. Jednak już od małego wykazujemy przejawy wolnej woli i sami wybieramy sobie to co lubimy robić, jeść z kim i w co się bawić, jakie mamy marzenia. W późniejszych etapach życia i tak wszystko możliwe, że ktoś nie będzie podążał wskazaną przez rodziców ścieżką. Być może znajdzie inne wartości, które będą zgodne z nim samym chociaż będą odmienne od tych przekazanych. Często jednak w człowieku zostają pewne nawyki i sposób zachowań z racji tego, że dom rodzinny zawsze jest dla człowieka ważnym miejscem do którego warto wracać chociażby myślami.
To jak potoczyło się nasze wcześniejsze życie może mieć wpływ na naszą przyszłość. Jeśli ktoś doświadczył jakiejś tragedii, może mieć w przyszłości pewne zahamowania psychiczne blokujące mu możliwość robienia tego co by chciał. Jeśli ktoś pochodził z biednej rodziny jest większa szansa, że sam gdy dorośnie będzie bardziej szanował pieniądze niż osoba, która miała wszystkiego w nadmiarze. Nie jest to jednak żaden pewnik, gdyż to co obserwujemy może wywołać w nas chęć robienia czegoś zupełnie odwrotnego. Dla przykładu, wychowując się w rodzinie patologicznej, gdy od małego ktoś daje nam zły przykład, może się to na nas odbić i wpłynąć, że skończymy tak samo, z drugiej strony widząc ile złego to przynosi, możemy mieć siłę i motywację aby nigdy do tego nie dopuścić. Dlatego uważam, że ostateczne losy człowieka zależą wyłącznie od niego samego, ponieważ każdy jest inny i inaczej reaguje na otaczające go sytuacje.
W każdym kraju obowiązują pewne normy prawne i moralne, nie można więc twierdzić, że jeśli Bóg nie istnieje człowiek nie jest niczym ograniczony, nie ma w niczym i w nikim poparcia. Taki argument znaczyłby wtedy, że ludzie nie wierzący w Boga nie mieli by żadnych zahamowań moralnych oraz żyli by w poczuciu osamotnienia. Takie stwierdzenie nie może być prawdziwe, ponieważ autorytety oraz system wartości danego człowieka wcale nie muszą opierać się na istnieniach wyższych. Człowiek nie rodzi się ani zły ani dobry i pomimo, że same pojęcia zła i dobra mogą być różnorako rozumiane, prawo oraz własne priorytety zmuszają nas do określonych zachowań w naszym społeczeństwie. Są jednak sytuacje, że ludzie zachowują się inaczej niż jest to przyjęte za normę. Wynika to właśnie z wolnej woli, jednak gdy dany czyn jest przestępstwem, takie zachowanie poniesie za sobą karę. Są więc sytuacje, gdzie ograniczenie wolnej woli jednego człowieka jest a nawet musi występować aby zachować równowagę i bezpieczeństwo większej ilości osób.
W odniesieniu do ograniczeń biologicznych i fizycznych, wpływ genetyki często ma znaczenie przy naszych zdolnościach i zainteresowaniach. Jednak nie uważam tego za jakiekolwiek ograniczenie. Wszystkiego można się nauczyć dzięki ciężkiej pracy, silnej woli i determinacji w dążeniu do celu. Problem zaczyna się gdy chodzi o osoby niepełnosprawne. Choćby ktoś bardzo chciał, nie odzyska tego co jest medycznie niewyleczalne. W zależności od stopnia niepełnosprawności, w niektórych przypadkach chociaż w części można walczyć z owym fizycznym ograniczeniem. Przykładem jest sport, gdzie organizowane są paraolimpiady, dzięki którym taka osoba może spełnić swoje sportowe marzenia. Innym genialnym przykładem do walki z niemocą fizyczną jest wybitny kompozytor Ludwig van Beethoven, który pomimo tego, że stracił słuch, nie przestał tworzenia swoich dzieł muzycznych.
W odniesieniu o podane wcześniej przykłady, pomimo tego że coś nas ogranicza, nie oznacza to, że człowiek nie jest wolny. Problemem jest czy może w danej chwili sobie na tę wolność pozwolić. Nawet jeśli dziś nie możemy czegoś zrobić, nigdy nie wiadomo czy w przyszłości to się nie zmieni. Należy jednak zawsze mieć świadomość swoich czynów i skutków które mogą z tego wyniknąć. Zachowując więc zdrowy rozsądek oraz odpowiedzialność, można być wolnym człowiekiem niezależnie od otaczającego nas świata.

Postęp techniczny, który mam dziś obecny znacznie ułatwia nam życie. Uważam, że rozwój kierowany pod kątem potrzeb wcale nie oznacza, że ludzie nie mają wolnej woli. Właśnie to, że chcemy aby było nam wygodniej i lepiej jest przejawem, że robimy to czego chcemy. Nielogiczne byłyby wynalazki, które utrudniałyby nam codzienne sytuacje.
Już od zamierzchłych czasów szukano sposobu na ułatwienie sobie pracy. Starożytni Egipcjanie wkładali okrągłe belki po ciężkie przedmioty w celu wygodniejszego transportu. Przyglądając się więc zastosowaniu wynalezionego tysiące lat temu koła, można stwierdzić, że bez tego ciężko byłoby cokolwiek osiągnąć. Transport lądowy nie mógłby bez tego istnieć. Nie powstałyby samochody, które zresztą wymagały dodatkowego rozwoju technicznego, jednak nie można zaprzeczyć, że bez kół nawet zwykły drewniany wóz daleko by nie zajechał.
Wynalezienie żarówki przez Thomasa Edisona odbiło się nie mniej efektywnie na naszym życiu. Dzięki temu, zaprzestano korzystać ze świec i lamp naftowych, można było sprawnie funkcjonować nawet w nocy. Elektryczność sama w sobie przyniosła ogromne korzyści dla rozwoju społeczeństwa. Opracowanie metody przekazywania prądu na duże odległości, sprawiło, że ma ona zastosowanie niemal na każdym kroku: w transporcie, przepływie informacji, urządzeniach domowych, oświetleniach itd.
Przywołując każdy, nawet najdrobniejszy wynalazek lub ulepszenie obecnie dostępnych już urządzeń i możliwości technicznych, zawsze kierowane jest to w stronę polepszenia swojego bytu. Ludzie widzą co już mają a co jeszcze mogą osiągnąć by było lepiej. I nie oznacza to, że tak musi być, że dzieje się to pod przymusem determinizmu technicznego. Gdyby się uprzeć nikt nie musiałby się tym zajmować gdyby nie chciał. Nikt nie zmusiłby nikogo aby szukał i poznawał udoskonaleń dla otaczającego nas świata w konkretnym kierunku. Ludzie mają to co chcieli. To jak jest nasz świat, pokazuje jakim od początku ludzie chcieli aby był. Zawsze można było zmienić kierunek badań i odkryć, nie zajmować się pewnymi dziedzinami, wymyśleć to jakoś inaczej, zaplanować odmiennie od tego co widzimy. Dlatego nie uważam, że człowiek nie ma wpływu na to co się dzieje, że postęp techniczny jest automatyczny i niezależny od woli człowieka.
Wybierając kierunek naszego kształcenia możemy zadecydować czym się będziemy zajmować i czy będziemy mieli wpływ na to jak potoczą się losy świata. Jeśli nie uznamy takiej potrzeby możemy równie dobrze nie udzielać się w świecie naukowym i obserwować z boku to ci się dzieje z naszym społeczeństwem. Z drugiej strony nigdy jednak nie mamy gwarancji, że nasze starania by coś osiągnąć dla ludzkości przyniosą jakikolwiek efekty, jeśli jednak naprawdę tego chcemy i taka jest nasza wola, nie należy się poddawać tylko dążyć do postawionych sobie celów.

Niezamierzone konsekwencje działań człowieka wpływają w jakimś stopniu na pojęcie determinizmu technicznego. Tworząc wynalazek w jakiś konkretnym celu nigdy nie wiadomo czy nie będzie on bardziej przydatny w zupełnie innej dziedzinie. Uważam, że nawet jeśli ów osiągnięcie znalazłoby zastosowanie do celów odmiennych niż pierwotnie planowano, należy uznać to za sukces. Skoro nie ma istoty nieomylnej, jeśli człowiek niezamierzenie osiąga coś zupełnie innego, można stwierdzić, że było to z góry zdeterminowane, tylko nieopatrznie zrozumiane przez daną osobę. Nie powinno to nam jednak podcinać skrzydeł, nie powinniśmy się ograniczać i zamykać w danych kręgach. To, że coś nam wyjdzie przez przypadek nie oznacza, że jest mniej warte od tego co zrobimy umyślnie.

Podsumowując swoje rozważania, uważam, że wolność, ograniczenia i determinizm techniczny wcale nie muszą ze sobą kolidować. Wszystko ma swoją określoną rolę w życiu i nie należy ich rozdzielać. Można próbować jedynie delikatnie przystawać przy którymś stanowisku i sprawiać, że będzie miał największy wpływ na nasze życie. Dzięki nim mamy to wszystko czym możemy się cieszyć na co dzień. Chyba nikt nie wyobraża sobie życia bez obecnych osiągnięć naukowych? Lub przebywania w miejscu niczym nie ograniczonym i nie unormowanym moralnie? Dlatego pamiętając, że świat jest taki jakim go sobie stworzyliśmy, starajmy nie zniszczyć się tego co już udało się nam osiągnąć.