GEOGRAFIA -- ATMOSFERA –SŁOWNIK MATURZYSTY

• Atmosfera- powłoka gazowa otaczająca Ziemię lub inne ciała niebieskie. Jej istnienie warunkuje życie na Ziemi

• Atmosfera ma budowę warstwową. TROPOSFERA – STRATOSFERA – MEZOSFERA – TERMOSFERA – EGZOSFERA (TROPOPAUZA – STRATOPAUZA – MEZOPAUZA )

TROPOSFERA	STRATOSFERA	MEZOSFERA	TERMOSFERA	EGZOSFERA
Wysokość – od pow. Ziemi do ok. 18 km Następuje spadek temp. wraz ze wzrostem wys. śr 0,6/100m Ciśnienie maleje wraz ze wzrostem wys. W tej warstwie zachodzi większość zjawisk pogodowych. Następują w niej silne zjawiska konwekcji i i turbulencji, związane z termiką pow. Ziemi.	Od 7-10km Temp w dolnej warstwie ujemna i wraz z wysokością rośnie. Ciśnienie maleje wraz z wysokością W jej śr części znajduje się tzw. ozonosfera, która pochłania promieniowanie słoneczne –gł. nadfioletowe i rentgenowskie. Powstają chmury perłowe zbudowane z drobnych kryształków lodu.	50-80km Temperatura maleje wraz ze wzrostem. W górnej części tworzą się chmury srebrzyste. Zachodzą zjawiska turbulencji wskutek szybkiego spadku temperatury.	Od 85-ok.600 Temperatura rośnie wraz ze wzrostem wysokości. Ciśnienie maleje. W dolnej części znajduje się jonosfera. Dochodzi do zjonizowania gazów co powoduje wydzielanie ciepła. Występują warstwy zjonizowanych gazów. W warstwie tej powstają zorze polarne.	Powyżej 600 km Temp. początkowo wysoka (nawet 1500*) wraz ze wzrostem wys. obniża się.

• GŁOWNYM ZRÓDŁEM ENERGII DLA ZIEMI JEST SŁOŃCE

• Promieniowanie całkowite = promieniowanie bezpośrednie +promieniowanie rozproszone

• ALBEDO – zdolność odbijania promieniowania przez daną powierzchnię

ALBEDO= ilość promieniowania odbitego

ilość promieniowania padającego

• Czynniki wpływające na ilość energii docierającej do powierzchni Ziemi ze Słońca

-- kąt padania promieni słonecznych

-- długość dnia

-- stopień zachmurzenia

-- przezroczystość atmosfery

-- zawartość w atmosferze pary wodnej, zanieczyszczeń, aerozoli

-- ekspozycja i nachylenie stoków

-- pokrycie terenu roślinnością

-- rodzaj podłoża, jego barwa i gładkość

• Wymiana ciepła w atmosferze następuje w wyniku mieszania się cząsteczek powietrza. Może ona przebiegać jako:

• Turbulencja – nieuporządkowany, burzliwy ruch powietrza atmosferycznego

• Konwekcja – ruch powietrza w kierunku pionowym, od nagrzanej powierzchni

• Adwekcja – poziomy napływ powietrza o innej temperaturze

• Cyrkulacja atmosfery – to ruch powietrza spowodowany różnicą ciśnień powstałych w wyniku zróżnicowania ilości energii słonecznej otrzymanej przez określone obszary Ziemi.

Front ciepły	masa powietrza ciepłego (lżejszego) napotyka na swej drodze masę chłodniejszą (cięższą), wtedy lżejsza, cieplejsza masa unosi się nad cięższą
Front chłodny	masa powietrza chłodnego (cięższego) wypiera ku górze masę powietrza ciepłego (lżejszego)
Front zokludowany	gdy front zimny dogoni front ciepły. Cieplejsze powietrze zostaje wyparte ku górze i nie styka się z powierzchnią gruntu. Przy powierzchni gruntu stykają się masy powietrza o podobnych właściwościach.

• Pogoda – ogół fizycznych zjawisk i stanów występujących w troposferze w określonym miejscu i w danej chwili

• Klimat – to ustalony na podstawie wieloletnich obserwacji charakterystyczny dla danego obszaru przebieg stanów pogody oraz jej poszczególnych elementów

• Pogodę i klimat określa się za pomocą pomiarów i obserwacji następujących składników

• temperatury

• ciśnienia atmosferycznego

• wilgotności powietrza

• zachmurzenia

• opadów atmosferycznych

• wiatrów

• usłonecznienia i nasłonecznienia

• Izoterma –linia łącząca punkty o jednakowej wartości temperatury zmierzonej w tym samym czasie.

SKALE TEMPERATUR
Celsjusza
0 temp, topnienia lodu i 100 temp wrzenia wody

• Anomalie termiczne – to wszelkie odchylenia średniej temperatury w danym miejscu od średniej wieloletniej lub średniej obliczonej, na przykład dla danego równoleżnika. Mają one charakter regionalny i zazwyczaj są zależne od przebiegu prądów morskich, rzeźby terenu oraz oddalenia od zbiorników wodnych.

• Czynniki wpływające na usłonecznienie dobowe;

• długość dnia

• zachmurzenie

• czynniki topograficzne

• Ciśnienie atmosferyczne—to nacisk wywierany przez atmosferę na jednostkę powierzchni. Jednostką ciśnienia jest paskal. Wartość ciśnienia podaje się w hektopaskalach. Do pomiaru ciśnienia atmosferycznego służy barometr.

• Izobar – linie łączące punkty o jednakowej wartości ciśnienia atmosferycznego zmierzonego w tym samym czasie.

• Higrometr – służy do pomiaru wilgotności powietrza

• Bezwzględna wilgotność powietrza – jest to zawartość pary wodnej w g/m³

• Względna wilgotność powietrza – jest to procentowa zawartość pary wodnej w powietrzu. Powietrze nasycone parą wodną wynosi 100%

• temperatura punktu rosy – to taka temperatura przy której para wodna ulega kondensacji

• poziom kondensacji pary wodnej – wysokość na której para wodna ulega skropleniu

• jądro kondensacji – mikroskopijnej wielkości ciała stałe, wokół których gromadzą się krople wody, stają się ciężkie i spadają

• chmura – drobne krople wody lub kryształki lodu, zawieszone w powietrzu na różnych wysokościach (utrzymywane w powietrzu przez prądy konwekcyjne)

• zachmurzenie – stopień pokrycia nieba chmurami

• Przyczynami powstawania chmur mogą być;

• KONWEKCJA – silne ogrzane podłoża powoduje ogrzanie powietrza i jego ruch do góry oraz powstawanie chmur konwekcyjnych

• zetknięcie się dwóch mas powietrza o różnych właściwościach termicznych i zawartości pary wodnej, tworzą się wówczas CHMURY FRONTALNE.

• bariera górska, przeszkoda terenowa, wymuszony ruch powietrza ku górze, w ten sposób powstają tzw. CHMURY OROGRAFICZNE.

• Mgła – jest produktem kondensacji pary wodnej, jest zawiesiną bardzo drobnych kropelek wody. Nazywana potocznie niską chmurą

• Opady atmosferyczne – powstają, gdy krople wody i kryształki lodu istniejące w chmurach osiągają rozmiary, przy których prądy powietrzne w chmurze nie mogą ich utrzymać w stanie zawieszenia; wówczas padają na powierzchnię Ziemi.

• Opady konwekcyjne powstają w rezultacie wznoszenie się silnie nagrzanego powietrza

• Opady frontalne tworzą się w miejscu zetknięcia się różnych mas powietrza

• Opady orograficzne powstają wówczas, gdy powietrze wznosi się na dowietrznych stokach wzniesień.

• pluwiometr – służy do pomiaru opadów

• izohiety – linie łączące punkty o jednakowej wartości opadów zmierzonych w danym przedziale czasowym.

• osady atmosferyczne – powstają, gdy produkty kondensacji pary wodnej osadzają się na wychłodzonych powierzchniach

• RODZAJE OSADU

• rosa

• szron

• szardz (sadz)

• gołoledź

• wiatr –to poziomy ruch powietrza, będący wynikiem zróżnicowania ciśnienia atmosferycznego w dolnej troposferze. Im większa różnica ciśnienia tym większa prędkość wiatru

• PASATY – wiatry ciepłe wiejące od pasa wyżów okołozwrotnikowych ku równikowi; wieją stale z jednego kierunku, dlatego nazywane są wiatrami stałymi. Występują przez cały rok.

• WIATRY SEZONOWE (SEZONOWOZMIENNE) to wiatry, których kierunek zmienia się w cyklu rocznym bądź dobowym.

• monsun

• bryza

• dolinny i górski

• lodowcowy

• bora

• fen

• cyklon tropikalny

• trąba powietrzna lub wodna(tornado)

• burza śnieżna lub pyłowa

• STREFY KLIMATYCZNE ŚWIATA

OKOŁOBIEGUNOWA	polarny
	subpolarny
UMIARKOWANA CHŁODNA	kontynentalny(lądowy), suchy i skrajnie suchy
	przejściowy
	morski
UMIARKOWANA CIEPŁA	kontynentalny(lądowy) suchy i skrajnie suchy
	przejściowy
	morski
PODZWROTNIKOWA	kontynentalnie skrajnie suchy
	pośredni i kontynentalny suchy
	morski (śródziemnomorski)
ZWROTNIKOWA	wybitnie (skrajnie) suchy
	kontynentalny pośredni i suchy
	wilgotny (morski)
RÓWNIKOWA	podrównikowy suchy
	podrównikowy wilgotny
	równikowy wybitnie wilgotny