Układ sercowo-naczyniowy

Skład: krew, serce, naczynia krwionośne (tętnice, żyły, naczynia włosowate)

Krew jest pompowana przez serce

-Tętnica arteriae- grubościenne naczynia (odchodzi od serca, krew tu ma większe ciśnienie)

-żyła venae- naczynia cieńsze (wracają do serca, krew ma mniejsze ciśnienie)

-naczynia włosowate vasa capillaria – tu łączą się tętnice i żyły, mają bardzo cienką ścianę, przezeń przechodzą płyny i gazy (wymiana między krwią krążącą w naczyniach i przestrzenią naczyniową)

Funkcja:

-rozprowadzanie krwi po całym organizmie

-dostarczenie produktów przemiany materii, tlenu, wody

-odprowadzenie produktów przemiany materii

-regulacja czynności poszczególnych narządów i całego organizmów (np. transportuje hormony)

-regulacja temperatury ciała

-procesy krzepnięcia krwii (śródbłonek naczyń)

-regulacja procesów zapalnych i immunologicznych organizmu

1. Krew (Sanguis)

-skład: elementy morfotyczne (krwinki czerwone, krwinki białe, agranulocyty, limfocyty, monocyty, granulocyty obojętne, kwasochłonne i zasadochłonne) i osocze (płynny składnik krwi, zawiera wodę, białka, glukozę itd. Jest też fibrynogen)

1. Serce (Cor, Kardia)

-okryte jest osierdziem (surowiczo-włóknisty worek)

-położone jest w dolnej części jamy klatki piersiowej, w śródpiersiu środkowym, dobrzusznym

-większa część znajduje się po lewej stornie klatki piersiowej

-zawieszone jest na dużych naczyniach krwionośnych wchodzących i wychodzących zeń

-jest umocowane do mostka dzięki więzadłu mostkowo-osierdziowemu

Budowa:

-podstawa serca (skierowana ku górze i przodu)

-koniuszek serca (skierowana do tyłu, w stronę mostka i przepony)

-powierzchnia uszkowa

-powierzchnia przedsionkowa

-narząd czterojamowy z przedsionkami (leżą u podstawy) i komorami (pod przedsionkami). Granicę między nimi wyznacza bruzda wieńcowa, granicą między komorami jest bruzda międzykomorowa

Bruzda międzykomorowa trzystożkowa- jest na powierzchni puszkowej, biegnie od podstawy do koniuszka serca

Bruzda międzykomorowa podzatokowa- na powierzchni przedsionkowej

Bruzda dodatkowa/pośrodkowa- wystepuje u przeżuwaczy na powierzchni puszkowej

-pokryte z zewnątrz osierdziem surowiczym (błona surowicza, twór dwublaszkowy: blaszka trzewna/nasierdzie i blaszka ścienna, między nimi jest jama osierdzia płynem osierdzia)

-osierdzie włókniste (wywodzi się z powięzi wewnątrzpiersiowej, doń przylega opłucna osierdziowa (częśc opłucnej śródpiersiowej))

-funkcja osierdzia: ochrona sera przed urazami mechanicznymi i umocowanie do ściany klatki piersiowej

-mięsień sercowy/śródsierdzie- najgrubsza warstwa ściany serca, jest zbudowany z poprzecznie prążkowanych komórek, wyróżnia się: warstwę mięśniowe wspólne i własne (dla przedsionków i komór). Pierścienie włókniste- znajdują się między komorami i przedsionkami (podobne znajdują się w ujściu aorty i pnia płucnego). Są jeszcze komórki układu przewodzącego serca- zdolne do przewodzenia impulsów.

-układ przewodzący bodźce serca-> zespół włókien mięśniowych, wspólnych dla całego serca, oddzielony od właściwego mięśnia sercowego tkanką łączną, Wytwarza bodźce wywołujące skurcze mięśnia sercowego. Tworzy skupiska tkanki mięśniowej (komórki mają dużą sarkoplazmę), które są rozrusznikiem.

-węzeł zatokowo przedsionkowy-> (początkowy), narzuca rytm pracy sercu, jest koło ujścia żyły głównej doczaszkowej (do prawego przedsionka). Jego komórki pobudzają się najszybciej. Pobudzenie przechodzi na: mięsień przedsionków i na komórki węzła przedsionkowo-komorowego

-węzeł przedsionkowo-komorowy- leży w okolicy wieńcowej, tutaj dochodzi do zwolnienia prędkości rozchodzenia się fali pobudzeniowej

-pęczek przedsionkowo-komorowy-> odchodzi od węzła przedsionkoweo-komorowego, biegnie w przegrodzie międzykomorowej i przewodzi falę pobudzeniowa do mięśni komory, Składa się z pnia (końcowymi odgałęzieniami są komórki mięśniowe serca przewodzące, a do nich dochodzą mięśnie brodawkowate obydwu komór) i odnóg

-zwoje- utworzone są z komórek nerwowych, wchodza w skład układu przewodzącego

-wsierdzie- wyściela powierzchnię wewnetrzną przedsionków, komór, zastawek, strun ścięgnistych i mięśni brodawkowych, pokryte jest śródbłonkiem. Najsilniej rozwinięte jest w lewej komorze serca (miejsce wyjścia aorty).

Zastawki serca-> łącznotkankowa błona utworzona z zgrubiałej warstwy włókien kolagenowych i sprężystych, pokryta zdwojeniem wsierdzia. Łączą się ze szkieletem włóknistym w poszczególnych ujściach serca. Od zastawek przedsionkowo-komorowych odchodzą struny ścięgniste (tkanka łączna pokryta wsierdziem, przytwierdzają płatki zastawek w komorach serca). Uniemożliwiają powrót krwi do przedsionków i cofania.

-ujście przedsionkowo-komorowe prawe-> tu jest zastawka przedsionkowo-komorowa prawa (zastawka trójdzielna; składa się z 3 płatów: płatek kątowy (umocowany na ścianie serca), płatek ścienny (umocowany na ścianie serca) oraz płatek płatka przegrodowa (położona na przegrodzie). Do nich przymocowane SA struny ścięgniste łączące je z mięśniami brodawkowatymi (małymi i podtętniczymioraz wielkimi).

-ujście przedsionkowo-komore lewe-> tu jest zastawka przedsionkowo-komorowa lewa (dwudzielna, mitralna; tworzą ją dwa płaty: przegrodowy i ścienny, łączą się z mięśniem brodawkowatym poduszkowym i mięśniem brodawkowatym przedsionkowym)

-ujście aorty-> jest tu zastawka pnia płucnego (składa się z płatów półksiężycowatych: prawy, lewe i pośredni)

Te ujścia okalają pierścienie włókniste (w aorty są chrząstki serca, u bydła mogą to być kości serca)

-przedsionek prawy-> jest podzielony przez grzebień graniczny na dwie części: częśc położona ku tyłowi (gładkie ściany, naczynia żylne) i część położona przednio (ściany pokryte są mięśniami grzebieniastymi, a jej uwypukleniem jest uszko prawego). Doń dochodzi: żyła główna doczaszkowa, doogonowa, żyły nieparzyste i żyły serca. Guzek międzyżylny- znajduje się między ujściami żył głównych. Zatoka wieńcowa- tu uchodzą żyła wielka i żyła średnia serca. Dół owalny- zaczyna się na przegrodzie międzyprzedsionkowej, jest to pozostałość po płodowym otworze owalnym

-komora prawda-> oddzielony od lewej przegrodą międzykomorową, jest wypukła od strony prawej, znajdują się mięśnie brodawkowate, beleczki mięśniowe i beleczka przegrodowo-brzeżna prawa

-przedsionek lewy-> na uszku SA liczne mięśnie grzebieniaste, uchodzą tu żyły płucne

-komora lewa-> podobna jak prawa, ale przegroda jest wklęsła, są tu mięśnie brodawkowate, beleckzxi mięśniowe i beleczki przegrodowo-brzeżne lewe

1. Naczynia krwionośne

1. Tętnice

-krew płynie pod dużym ciśnieniem, więc ściany są grube i sprężyste

-wyróżnia się: małe, średnie i duże

-ścianę tworzą 3 błony: wewnętrzna (śródbłonek i cienka warstwa tkanki łącznej, są gładkie), środkową (najgrubsza, w małych jest zbudowana z włókien mięśniowych, w średnich nagromadzone włókna sprężyste, największe- najwięcej włokien) zewnętrzna (tkanka łączna z włóknami kolagenowymi i sprężystymi)

-przez skurcz błony mięśniowej tętnic, zmienia się jej światło powodując tętnienie naczynia

-można je jeszcze podzielić: tętnice sprężyste (duże naczynia odchodzące od serca)/ mięśniowe (małe tętnice położone na obwodzie)/mieszane (pomiędzy pozostałymi)

1. Żyły

-są mniejsze, ciśnienie jest mniejsze

-3 błony: wewnętrzna (śródbłonek i tkanka łączna z fałdami-zastawki żylne (krew się nie cofa)), środkowa (cienka, nieiwle włókien mięśniowych gładkich), zewnętrzna (największa, włókna kolagenowe i włókna mięśniowe)

1. Naczynia włosowate

-cienkie ściany, aby ułatwić wymianę różnych substancji pomiędzy krwią i tkankami

-jendowarstwowe- komórki śródbłonka, na zewnętrznej powierzchni są komórki z wypustkami, dzięki nim światło może się zmieniać

1. Krwioobieg mały (płucny)

-pień płucny- prowadzi krew żylną, odtlenowaną, odchodzi od komory prawej serca, idzie do płuc: dzieli się na tętnicę płucną prawą i lewą

-tętnice płucne- prawa i lewa

-naczynia włosowate płuc- duża średnica (wymiana gazowa)

-żyły płucne- zawierają krew tętniczą- utlenowaną i idą do przedsionka lewego

1. Krwioobieg duży

-tętnica główna aorta- zaczyna się w komorze lewej serca, ma odcinki: aorta wstępującą (początkowy odcinek, wychodzi z komory lewej, jest najkrótszy, okryty przez osierdzie, odchodzą odeń dwie tętnice wieńcowe (prowadzą krew odżywczą do serca, lewa i prawa), łuk aorty (na pograniczu z poprzednią częścią jest więzadło tętnicze (łączy tętnicę główną z pniem płucnym), odgałęzienia odchodzące prowadząco kończyn, części klatki piersiowej, szyi i głowy) i aortę zstępującą (położona w kierunku tylnym ciała, na lewo od kręgosłupa, tu jest aorta piersiowa i brzuszna)

-do głowy prowadzi tętnica szyjna wspólna, biegnie wzdłuż tchawicy, odeń odchodzą naczynia do przełyku, tchawicy, tarczycy, krtani i gałęzie mięśniowe (do mięśni szyi). Następnie jest tętnica szyjna zewnętrzna (zaopatrują głowę), oddaje pień językowo-twarzowy (tętnica twarzowa, językowa, skroniowa powierzchniowa), przedłużeniem tętnicy szyjnej zewnętrznej jest: tętnica szczękowa, zębodołowa dolna, oczna zewnętrzna, policzkowa (mięśnie twarzy), podczołowa (zęby łuku górnego, okolice wargi górnej i nosa)

-do kończyn piersiowych dochodzi tętnica pachowa (przedłużenie podobojczykowej), potem tętnica nadłopatkowa i podłopatkowa albo na ramieniu: tętnica ramienna (pośrodkowa potem głęboka przedramienia i promieniowa i odgałęzienie do nadgarstka i śródręcza, potem tętnice dłoniowe wspólne palców I-IV), głęboka ramienia, poprzeczna łokcia i międzykostna wspólna

-aorta piersiowa-> koło kręgosłupa (koło IV-VI kręgu piersiowego), naczynia przeznaczone dla ścian klatki piersiowej i płuc, oskrzeli oraz przełyku. Największe to: tętnica oskrzelowo-przełykowa (do przełyku i płuc) tętnice międzyżebrowe dogrzbietowe (do mięśni i skóry koło grzbietu i klatki piersiowej) i tętnica przeponowa doczaszkowa

-aorta brzuszna-> przedłużenie aorty piersiowej po przejściu przez rozwór aorty. Sięga do lędźwi, odchodzą naczynia do ściany brzucha (przeponowa doogonowa, brzuszna doczaszkowa, lędźwiowe) i narządów wewnętrznych (nieparzyste: trzewnam wątrobowa, żołądkowa lewa, śledzionowa + krezka doczaszkowa (jelito cienkie i część grubego) i krezka doogonowa (dla okrężnicy i odbytnicy) parzyste: jądrowe, jajnikowe, nerkowe)

-tętnice biodrowe zewnętrzne (do kończyn miedniczych) i dwie tętnice biodrowe wenętrzne (narządy i ściany miednicy), potem tętnica udowa, tętnica okalająca udo boczną, tętnica odpiszczelowa, tętnica doogonowa uda, tętnica zstępująca kolan, tętnica podkolanoa, piszczelowa doogonowa, piszczelowa doczaszkowa

-od kości krzyżowej: tętnica krzyżowa pośrodkowa-> tętnica ogonowa pośrodkowa

-jama miednicy-> tętnice biodrowe wewnętrzne- tętnica biodrowo-lędżwiowa, pośladkowa doczaszkoda, doogonowa, zasłonowa. Głównie doprowadza tętnica sromowa wewnętrzna (odbytnica, pochwa, macica, pęcherz, cewkę, gruczoły płciowe dodatkowe, zewnętrzne) i tętnica pępkowa (słabsza, unaczynia w życiu płodowym)

1. Żyły dużego

-krew płynie w kierunku serca

-koło tętnic i te same nazwy (zwykle)

-do serca wraca: żyły serca, żyły nieparzyste, żyla główna doczaszkoda i żyła Głowna doogonowa

-wpadają do przedsionka prawego serca

-duże żyły wchodzące do zatoki wieńcowej i na terenie przedsionka prawego: żyła wielka (koło wieńcowej lewej) serca, żyła średnia serca (prawej), żyły najmniejsze serca, żyły prawe serca (uchodzą samodzielnie do przedsionka prawego a nawet do komór)

-koło aorty piersiowej są żyły nieparzyste-> żyła nieparzysta lewa i prawa (doń uchodzi żyła międzyżebrowa dogrzbietowa i żyła oskrzelowo-przełykowa)

-żyła główna doczaszkoda

-z głowy- żyły szyjne zewnętrzne i wewnętrzne (brak u przeżuwaczy małych, i nawet u konia czasem)

-kończyna piersiowa- magistrale: głęboka i powierzchniowa (żyły podskórne, żyła odpromieniowa, odporomieniowa dodatkowa). Powierzchniowy system: żyła odstrzałkowa, odpiszczelowa

-żyła główna doogonowa- zbiera krew z części zaopatrywanych przez aortę brzuszną, tworzy się pod odcinkiem lędźwiowym z połączenia żył biodrowych wspólnych

-układ wrotny: żyła wrotna, krótkie naczynie o dużym świetle. Płynie nim krew z żołądka, jelit, trzustki i śledziony. Prowadzi krew do wątroby (naczynie czynnościowe)

Układ chłonny

-układ otwarty (naczynia otwierają się bezpośrednio to przestrzeni międzykomórkowych)

-funkcja krwiotwórcza- wytwarza limfocyty

-gospodarka płynów ustrojowych

-resorbcja białek i tłuszczów

-procesy obronne organizmu

1. Chłonka

-płyn ustrojowy (podobny do osocza)

-składa się z elementów komórkowych (limfocyty np.) i osocza

-nie zawiera krwinek czerwonych

-skład zależy od miejsca (np. z wątroby ma dużo białka, z jelit dużo tłuszczu)

1. Naczynia chłonne

-naczynia chłonne włosowate-> zaczynają się wyrostkami, śniacy są podobne jak tych włosowatych krwionośnych. Budowa: błona wewnętrzna (delikatnie uwypuklona- dużo uwypukleń i przewężeń). Występują koło naczyń włosowatych krwionośnych, nie ma ich w nerwowym układzie ośrodkowym, wątrobie, śledzionie, rogówce, soczewce oka ani w łożysku

-większe niż włosowate-> zaopatrzone w zastawki. Mają elementy mięśniowe i sprężyste (oraz śródbłonek jak włosowate), wyróżnia się: głębokie (tworzą między sobą zespolenia), powierzchniowe (grubsze, uchodzą do regionalnych węzłów chłonnych), pnie chłonne i przewody chłonne;

Pnie chłonne

-pnie tchawicze-> prawy i lewy biegnie wzdłuż tchawicy i uchodzi do żyły szyjnej zewnętrznej (po prawej) i przewodu piersiowego (po stornie lewej)

-pnie lędźwiowe-> biegną pod lędźwiowym odcinkiem kręgosłupa, wzdłuż aorty brzusznej. Uchodzą do zbiornika mleczy

-pień jamy ciała- uchodzi do zbiornika meczu

-ppień jelitowy- uchodzi do zbiornika mleczu

Przewody chłonne:

-końcowe naczynia chłonne

-dzięki nim chłonka jest odprowadzona do układu żylnego

-przewód piersiowy- zaczyna się rozszerzoniem między odnogami przepony (zbiornik mleczu), dalej układa się pod aortą, wpada do żyły głównej doczaszkowej. Zbiera chłonkę z całego ciała

-przewód chłonny prawy- nie zawsze występuje. Jeśli jest to zbiera chłonkę z prawej połowy głowy, szyi, kończyny piersiowej i prowadzi do żyły głównej doczaszkowej lub przewodu piersiowego. Jeśli go nie ma, jego funkcję przejmuje prawy pień tchawiczy

1. Narządy chłonnne

-skupiska tkanki chłonnej, zaopatrzone w torbeki łącznotkankowe z systemem przestrzeni i przewodów (przezeń idzie chłonka)

-węzły chłonne, grasica i śledziona

-grudki chłonne samotne, skupione i migdałki

1. Węzły chłonne

-kształt ziarna fasoli

-otoczony torbkę łącznotkankową (doń wnikają beleczki), wystepują tu włókna mięśniowe gładkie (udział w transporcie chłonki),

-mieszczą się limfocyty (w Okach siateczki tkanki)

-funckja: mechaniczne i biologiczne filtry chłonki i regulujące jej przepływ (tu zatrzymują się ciała i substancje obce przedostające się do chłonki) i tu rozmnażają się limfocyty

Budowa:

-kora- układ grudkowy

-rdzeń- układ pasmowaty

-zatoki chłonne- przestrzenie między grudkami i pasmami chłonymi

-zaopatrzony jest w naczynia chłonne doprowadzające (zwykle wnikają do węzgła na obwodzie) i naczynia chłonne odprowadzające (zwykle wchodza przez wnekę węzła chłonnego; ale u świni z nimi jest na odwrót, tak samo rdzeń i kora)

-węzły krwiolimfatyczny- mogą występować u przeżuwaczy, nie maja naczyń doprowadzających, ani odprowadzających. Zeń uwalniane są erytrocyty, funkcja: filtracyjna i magazynująca krwi. Mogą się też tu nawet erytrocyty rozmnażać. Zwykle są w okolicy głowy i szyi.

-występują pojedynczo albo tworzą ośrodki chłonne. Pies 60 węzłów, świnia 190, bydło 300, koń 8000.

-ośrodek chłonny- węzły występujące w tych samych miejscach (u różnych gatunków), zbierają chłonke z podobnych okolic. Ośrodki:

-głowa: przyusznicze, żuchwowe, zagardłowe

-szyja: szyjny powierzchniowy, szyjny głęboki

-kończyna piersiowa: pachowy

-klatka piersiowa: piersiowy dogrzbietowy, dobrzuszny, śródpiersiowy, oskrzelowy

-brzuch i miednica: lędźwiowy, biodrowo-krzyżowy, kulszowy, krezkowy doczaszkowy, doogonowy

-na kończynie miedniczej: pachwinowo-udowy, biodrowo-udowy, podkolanowy

1. Śledziona

-narząd wieloczynnościowy

-w życiu płodowym powstają tu czerwone i białe krwinki, po urodzeniu tlyko białe

-rozpadają się tu stare erytrocyty (z nich w wątrobie syntetyzowane są barwniki żółciowe- gospodarka żelazem)

-filtr biologiczny i magazyn krwi

-leży po lewej stronie jamy brzucha (między ścianą brzucha a żołądkiem- związana dzięki więzadle żołądkowym-śledizonowym)

Wyróżnia się

-powierzhcnię ścienna

-brzeg doczaszkowy

-brzeg doogonowy

-koniec dogrzbietowy

-koniec dobrzuszny

-wnęka śledizony (powierzchnia trzewna)

-pokryta błoną surowiczową

-torebka śledziony (pod otrzewna)- włókna sprężyste, komórki mięśniowe gładkie (kurczliwość)

-beleczki śledziony- odchodzą od torebki wgłąb narządu,tworząc jej zrąb

-miazga śledziony- skupiska tkanki siateczkowej między beleczkami

-miazga biała śledizony- grudki chłonne

-miazga czerwona- krew w zatokach śledziony (plamki ciemne)

-pies- żywoczerwona, rozszerzona na końcu dobrzusznym

-świnia- jasnoczerwona, wąska, na przekroju trójkątna

-bydło- długa i szeroka, zaokrąglone końce, owcy jest trójkątna

-koń- koniec dorzbietowy tworzy podstawę, a dobrzuszny wierzchołek , brawa niebiesko czerwona i miękka

1. Grasica

-silnie rozwinięta w życiu płodowym i wczesnym okresie pozapłodowym

-inne narządy chłonne są jej podporządkowane

-tutaj jest nauka limfocytów co do rozpoznawania ciał obcych

-zeń limfocyty idą Se gdzieś indziej

-limfocyty grasico zależne (L. T)

-wytwarza hormon pobudzający do produkcji limfocytów

-zaczyna zanikać po osiągnięciu dojrzałości płciowej i zastępuje go tkanka tłuszczowa

Budowa:

-płat szyjni prawy i lewy- układają się wzdłuż tchawicy

-płat piersiowy prawy i lewy- leżą w śródpiersiu dobrzusznym doczaszkowym

-otoczona jest torebką łącznotkankową (dzieli miąższ przez wypustki)

-miąższ: rdzeń i kora