LUDZIE PODZIEMNI, cykl 14 opowiadań A. Struga, zawarty w 3 t.: Ludzie podziemni, wyd. we Lwowie 1908, Ze wspomnień starego sympatyka. Ludzi podziemnych -seria druga oraz W twardej służbie. Ludzi podziemnych - seria trzecia - wyd. w Krakowie 1909. Pracę nad cyklem rozpoczął autor prawdop. ok. 1904, częśc. ogłaszał opowiadania 1904-07 w „Naprzodzie" i „Wiedzy". Geneza L.p. wiąże się bezpośrednio z wydarzeniami rewol. 1905 i z zaangażowaniem w nie autora, który pragnął stworzyć w cyklu lit. portret rewolucjonisty (... „mnie przypadło zasługi twoje spisać i wynieść nieznane imię twoje na światło dzienne", Nekrolog). W najważniejszych utworach (Nekrolog, .Co złe, to w gruzy, Wigilie, Z ręki przyjaciela, Ojciec i syn, Z powrotem, Ze wspomnień starego sympatyka, Sielanka, Ostatnie listy), których czas i miejsce akcji łączą się z rewolucją, ukazane zostały różne formy działalności rewol.: masowa agitacja socjalist., zebrania partyjne, walka z ochraną, kolportaż pism, rozprawy z prowokatorami, gromadzenie broni, wystąpienia zbrojne, a także represje: aresztowania, śledztwo, więzienia i zesłanie. Na tym tle przedstawił autor bohaterów z różnych środowisk, przeważnie inteligentów, analizując ich konflikty moralne, wiążące się z działalnością rewolucyjną. W tym celu wykorzystał m. in. zarówno tradycyjne środki wyrazu, jak i zdobycze prozy modernist. (S. Żeromski), stosował przemiennie elementy epickie i liryczne, wyeksponował rolę narratora komentującego z zaangażowaniem emocjonalnym świat przedstawiony, był jednym z pierwszych pisarzy pol. stosujących typ ekspresjonist. deformacji obrazu, w warstwie językowej często posługiwał się liryczną stylizacją (hiperbola). Znaczenie cyklu w twórczości pisarza i w literaturze pol. polega gł. na jego prekursorstwie tematycznym. Tytuł cyklu w tradycji zrósł się z pokoleniem rewolucjonistów 1905 (por. wiersz W. Broniewskiego Na śmierć Andrzeja Struga, inc. „Nas zrodzili ludzie podziemni...").

ludzie podziemni