1. Scharakteryzuj krótko trzy modele nierówności wg. H. Domańskiego

   Równość wobec szans – każdy człowiek powinien mieć równe możliwości osiągnięcia pozycji i dóbr; awans w pracy, nagradzanie uzdolnionych, możliwość bogacenia się, model merytokratyczny (wszystko zależy od tego jak się starasz), podnoszenie kwalifikacji, możliwość przekraczania barier. Negatywną stroną tego wyznacznika jest to, że nie każdy ma takie same zdolności, różny start w życiu, często liczy się wygląd zewnętrzny, dziedziczność stanowisk

   Równość wobec prawa – tolerancja, podleganie tym samym prawom, różne kary, jeden system prawny na obszarze całego państwa, równość niezależnie od płci, równość bez względu na stan i majętność; wady: trudny do realizacji, nadbudowanie wstaw na ustawach, brak równości w odbywaniu kar, immunitety, nie wszystkie grupy są równo traktowane

   Równość warunków – ludzie z gorszym startem mogli też zarobić, nie ma wyścigu szczurów, zapewnienie bytu, minimum socjalne, wycisza konflikty społeczne, mniej wykształceni mieli równe szanse, dbanie o ludzi starszych, niepełnosprawnych, kobiety w ciąży; wady: postulowany przez socjalistów, wszyscy mają mieć po równo, niezależnie od wkładu pracy każdy ma tyle samo, zahamowany rozwój, koncepcje neofunkcjonalne, niekorzystny dla inteligencji

2. Wymień typy systemów społecznych i krótko scharakteryzuj wybrane wskaźniki struktury społecznej w jednym z nich (opisz ten system społeczny)

1. Społeczeństwo łowców i zbieraczy – system plemienny; dobra cenione społecznie – indywidualne

   Wg. Fieda dzieli się na społeczeństwo nierangowane, rangowanie proste, stratyfikacja

2. Społeczeństwo ogrodnicze i rolnicze – system niewolniczy: dobra cenione społecznie – ekonomiczne; system ten można podzielić na: niewolnictwo w starożytności, niewolnictwo w USA, niewolnictwo obecnie; feudalizm; dobra - ekonomiczne, azjatycki sposób produkcji; dobra - polityczne, kasty; dobra - prestiż

3. Społeczeństwa przemysłowe – współczesne poprzemysłowe; dobra - indywidualne, realny socjalizm; dobra - polityczne, komunizm (system klasowy); dobra – ekonomiczne

1. Dobra cenione społecznie. Wymień i krótko scharakteryzuj.

   Wymienione prymy Domańskiego:

   Ekonomiczne – własność ziemi, gospodarstwa rolnego, przedsiębiorstwa, prywatnej praktyki np. lekarska, kancelaria prawnicza, Aktywa(kapitał), posiadanie ludzi, prawo doświadczen z tytułu zależności osobistej – Marks, Wright (nacisk na POSIADANIE)

   Polityczne – autorytet w ramach gospodarstwa domowego Pan domu, autorytet – władza w przedsiębiorstwie Kierownik, menager, autorytet polityczny i społeczny, posłowie, przywódca charyzmatyczny – Weber, Dahrendorf (nacisk na WŁADZĘ)

   Społeczne – dostęp do społecznie cenionych sieci (networks), przynależność do stowarzyszeń, klubów, związków zawodowych – Warner, Coleman (nacisk na AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNĄ)

   Statusowe – prestiż, posiadanie dobrej opinii, sława, zróżnicowanie pozycji (wysoka - niska), czystość etniczna, religijna – Shils (nacisk na HONOR)

   Kulturowe – wysoka pozycja społeczna ze względu na wzory konsumpcji, dobre maniery, styl życia, sposób spędzania wolnego czasu –Bourdieux (nacisk na SPOSÓB BYCIA/ŻYCIA)

   Jednostkowe – umiejętności, wiedza ekspercka, doświadczenie zawodowe, posiadanie zaświadczeń oficjalnego ukończenia szkół (nacisk na KWALIFIKACJE/ TALENTY)

   Obywatelskie – prawo własności, zawieranie umów, zasiadanie w zgromadzeniach, których członkowstwo wynika z wyborów, prawa wyborcze, wolność stowarzyszeń, w socjalizmie jak coś nie było udokumentowane nie było ważne

   Wymienione przez Webera:

   Bogactwo

   Władza

   Prestiż

   Edukacja

2. Arystoteles a nierówności społeczne. Nierówności przed kapitalizmem.

   Społeczeństwa łowców i zbieraczy -> w starożytności -> kasty - > feudalizm

3. Trzy modele struktury klasowej u Marksa wg. Ossowskiego

1. posiadanie środków produkcji

2. podział na tych którzy pracują/ nie pracują

3. podział na tych którzy zatrudniają pracowników

   można je łączyć:

   kapitalista – posiada środki produkcji i nie pracuje

   drobnomieszczanin – posiada środki produkcji i pracuje

   bogaty chłop – posiada środki produkcji, pracuje i zatrudnia pracowników

1. Tworzenie się klasy wg. Marksa

1. zarysowanie ostrych podziałów społecznych

2. homogamia klasowa, geograficzna izolacja wsi, zaostrzenie kontrastów pod względem udziału we władzy, zamożności i stopie życiowej

3. zwerbalizowanie powyższych punktów. Ludzie zaczynają się identyfikować, następnie przejście od klasy dla siebie do klasy w sobie (pojawienie się świadomości klasowej)

4. dwa etapy – 1. przedrewolucyjny 2. rewolucyjny (robotnicy zorganizowani i zmobilizowani do obalenia ciemiężców)

   Warunkiem dojrzałości klasowej jest wyłonienie partii politycznej, która wytycza strategię i kieruje walką, a następnie dokonuje zasadniczego przekształcenia stosunków społecznych

1. Struktura społeczna wg. Marksa – najważniejsze elementy teorii marksistowskiej

   Marks dzieli społeczeństwo na dwie klasy

1. burżuazję (ciemiężcy)

2. proletariat (uciemiężeni)

   Klasy te są w ciągłym konflikcie (walka klas). Robotnicy czują się wyzyskiwani przez proletariat. Są wyobcowani od działalności produkcyjnej, pracują na kapitalistów, robotnik jest towarem – wyzyskiwany, wyalienowany. Wykształca się fetyszyzm towarowy czyli traktowanie pracy człowieka jako towaru, brak elementów własnej twórczości. Robotnicy czują się wyalienowani, która to (alienacja) objawia się w 4 wymiarach: wyobcowanie od pracy, od przedmiotu, od partnerów pracy, od potencjału twórczego

1. Najważniejsze punkty krytyczne teorii Marksa

2. Koncepcje struktury społecznej Marksa i Webera – wspólne elementy

   • Struktura klasowa definiowana jest w terminach stosunków społecznych. Usytuowanie klasy społecznej strukturze klasowej określane jest przez jej relacje z innymi klasami

   • Rola czynników ekonomicznych

   • Najpierw przynależność klasowa, a potem zasoby materialne, interesy, ich wpływ na zachowanie

   • Hierarchiczność klas

   • Ciągłość w czasie

3. Koncepcje struktury społecznej Marksa i Webera - różnice

4. Klasa u Marksa a klasa u Webera

   Marks – kapitaliści, robotnicy

   Weber – klasa posiadania, klasa zarobkowa pozytywnie i negatywnie uprzywilejowane; wyróżnia klasy, stany partie

5. Weber jako krytyk i kontynuator Marksa

   Ad. 10

6. Scharakteryzuj krótko najważniejsze elementy struktury społecznej wg. Webera

   Klasy społeczne: (nie są wspólnotami)

   Klasy zarobkowe pozytywnie i negatywnie uprzywilejowane

   Klasy posiadania pozytywnie i negatywnie uprzywilejowane

   Stany (mogą być wspólnotami)

   Partie (są wspólnotami)

7. Scharakteryzuj klasy według Webera

   Ad. 11, 13

8. Biurokracja Webera – model idealny

   1. zakres obowiązków

   2. profesjonalizm

   3. hierarchia

   4. bezosobowość

   5. wszystko na piśmie

   6. pamięć instytucjonalna

   7. praca w admin. pracą zawodową

      (8. wysoki prestiż urzędników )

9. Wkład Webera w naukę socjologiczną

   Biurokracja, szkoła Weberowska

10. Wymień szkoły socjologiczne związane ze strukturą społeczną i scharakteryzuj jedną, wybraną (omówiliśmy na razie Marksa i Webera)

    Szkoła Marksa

    - świadomość klasowa; klasa w sobie klasa dla siebie

    - nie zdefiniowany termin „klasa”

    - marksiści muszą dostrzec, że rozwija się nowa klasa – średnia (rozwój biurokracji, wolne zawody, wzrost liczny urzędników), jest to dla nich problem, bo jeżeli wzrasta klasa średnia, zmniejsza się liczba robotników, a potrzeba silnego proletariatu. Proponowane rozwiązania:

    Bewerman – połączenie klasy średniej i proletariatu proletaryzacja klasy średniej

    Poul Zantleas – postulat by nie łączyc tych dwu klas

    Wright – podzielił klasę średnią: a) eksperci, profesjonaliści (wysokie kwalifikacje) b) menagerowie, kierownicy

    Szkoła Webera

    - docenienie klasy średniej

    - wielowymiarowość

    - zwracano uwagę na harmonię i dysharmonię zarobków, wykształcenia, prestiżu i zawodu

    - indywidualizacja, wolny wybór

11. Porównanie kapitalizmu i socjalizmu – najważniejsze elementy gospodarczo – polityczno – społeczne (z uwzględnieniem klas )

    Wykłady 5 i 7

12. Funkcjonalna teoria stratyfikacji Davisa i Moora - najważniejsze punkty

    Stratyfikacja jest funkcjonalna. Są zawody mniej i bardziej znaczące funkcjonalnie. Nagrody śa wbudowane w pozycje itp…

13. Uzasadnienie konieczności występowania nierówności u Moora i Davisa

    Nierówność społeczna jest nieświadomie wypracowanym sposobem, dzięki któremu społeczeństwa zapewniają sobie staranną obsadę najważniejszych pozycji przez najlepiej przygotowane osoby. Każde społeczeństwo musi różnicować ludzi ze względu na prestiż i szacunek, więc musi wprowadzić pewną zinstytucjonalizowaną nierówność. Nierówności zapewniają rozwój.

14. Scharakteryzuj słabe punkty funkcjonalnej teorii stratyfikacji Davisa i Moora wg. Tumina

1. niewyraźne znaczenie pojęcia „funkcjonalnie ważniejsze”

2. nie wiadomo jaka jest liczba uzdolnionych osób dlatego nie można mówić, że tylko ograniczona liczba osób posiada talenty

3. jakie wyrzeczenia uczących się?

4. Są inne sposoby motywacji niż nagrody materialne

5. Typy nagród nie muszą być równej ilości

1. Community studies : badania Middletown – opisz i podaj znaczenie

   Znaczenie:

   Obalony mit równości i wolności – istnieją podziały, obalony mit American Dream (wszyscy mogą wysoko dojść, nawet ludzie z nizin społecznych), wprow. Pojęcia klasy społecznej, zapoczątkowanie socjo. Krytycznej

2. Koncepcja stratyfikacji społecznej Warnera i jej znaczenie

   Wyznacznikiem miejsca w klasie było kryterium prestiżu (szacunku społecznego), inne kryteria Warner uznał za podporządkowane pierwszemu

   Klasa – grupy ludzi, którzy myślą, że są i rzeczywiście są umiejscowieni przez wszystkich członków społeczności lokalnej na społecznie wyższych i niższych pozycjach

   Odrzucenie ekonomicznego ujęcia klasy, skupienie uwagi na badaniu uwarstwienia wg prestiżu

3. Opisz klasy wg. Warnera i ich znaczenie dla koncepcji stratyfikacji społecznej

   Wyodrębnił potem 6 klas

4. Analiza porównawcza badań Middletown i Yankee city – najważniejsze wnioski

   Middletown jw.

   Yankee city: dysharmonia i nierówności, ankieta i wywiad – najlepsze, 5 kategorii klas, ludzie są od siebie zależni, maja określone funkcje

5. Założenia szkoły funkcjonalnej i konfliktowej (koercyjnej) wg. Dahrendorfa i jego uwagi na tym tle

   Teoria funkcjonalna:

   • Stabilność

   • Integracja

   • koordynacja funkcjonalna

   • consensus

     Teoria konfliktowa:

     > przymus

     > dezintegracja

     > zmiana

     > konflikt

6. Struktura społeczna wg.Dahrendorfa - formowanie się klas społecznych

7. Formowanie się grup konfliktowych wg. Dahrendorfa

8. Klasy w socjalizmie

   Chłopi, robotnicy: a) wykwalifikowani b) niewykwalifikowani, (urzędnicy), inteligencja

9. Struktura społeczna. Stratyfikacja, zróżnicowanie a nierówności – rozróżnienia terminologiczne.

10. Bezrobocie a obywatelskość – zależności wg. Dahrendorfa

11. Charakterystyka podklasy

12. Anomia. Separatyzm. Na czym polega i co może powodować.