Pluralizm polityczny, podział władzy, zasada państwa prawa – nieodzowne wyznaczniki demokracji.
Co oznacza stosowana w demokracji zasada pluralizmu politycznego?
Pluralizm to pogląd przeciwko monizmowi. Istnienie wielu elementów niezależnych od siebie. Występuje pluralizm ekonomiczny, społeczny. Pluralizm polityczny oznacza wielość partii politycznych i przeróżnych grup interesów, swobodę ich zakładania, oraz wpływ i udział w sprawowaniu władzy. W praktyce by realizować tą zasadę trzeba stworzyć ramy prawne, które gwarantują równość podmiotów wobec prawa.
Twórcy zasady podziału władz.
Zasada podziału władz wywodzi się od Johna Locke’a (1652-1704, filozof angielski, władza ustawodawcza i wykonawcza), Monteskiusz (1689-1775, francuski myśliciel) – opisał w swoim dziele „o duchu praw” trójpodział władzy.
Jakie funkcje w demokracji realizuje władza ustawodawcza?
Władza ustawodawcza należy do parlamentów, spełniają one funkcję:
Ustawodawczą – rozpoczyna się inicjatywą ustawodawczą którą w państwach parlamentarnych posiada najczęściej głowa państwa, deputowani, komisje, rząd, może też naród. W państwach prezydenckich tylko parlament. W parlamencie dwuizbowym obie izby uchwalają ustawy w tym samym brzmieniu, mogą tworzyć wspólne komisje. Głowy państw podpisują ustawy.
Kontrolną – funkcja wykonywana wobec rządów, przez uchwalenie wotum nieufności dla rządu lub jego członka, udzielenie wotum zaufania, powołanie komisji śledczej lub specjalnej do zbadania sprawy z zakresu spraw rządu, interpelacje i zapytania deputowanych na które członkowie rządu muszą odpowiedzieć. Kontrolą rządu może zajmować się specjalny przedstawiciel legislatywy – ombudsman – kontrola władzy wykonawczej środkami parlamentarnymi.
Kreacyjną – powołują na wysokie stanowiska, mogą wybierać prezydentów i brać udział w tworzeniu rządów.
Legitymizacyjną – akty prawne powstałe za parlamentem muszą uzyskać jego akceptację.
Arbitrażową – rozstrzygają spory.
Władza wykonawcza w systemach parlamentarnych i prezydenckich.
Władzę wykonawczą tworzą głowa państwa i rząd. W systemie prezydenckim głowa państwa kieruje rządem, w systemie parlamentarnym i monarchiach premier.
Rola władzy sądowniczej w demokracji.
Władza sądownicza jest autonomiczna, jest nieodzowna dla systemu demokratycznego, jest gwarantem praworządności i wolności. Kontroluje i równoważy poszczególne sektory władzy. Sądy powinny działać samodzielnie, ograniczeniem może być dla nich tylko prawo. Sądy oddziałują i koordynują złe decyzje władzy wykonawczej i ustawodawczej przez kontrolowanie decyzji administracyjnych i badanie konstytucyjności tworzonego prawa.
Czy sędziowie, mimo obowiązującej w systemach demokratycznych apolityczności, wpływają na politykę państw.
Co oznacza zasada państwa prawa?
Zasada państwa prawa oznacza że sprawowanie władzy musi wynikać z norm prawnych, a nie z arbitralnych i dowolnych decyzji rządzących. W państwie prawa obywatelowi wolno jest robić wszystko czego nie zabrania prawo.