Mikroskopowa budowa drewna ważniejszych gatunków drzew:
Cis pospolity Granice rocznych przyrostów w drewnie cisa mają często zarys falisty. Zarówno cewki wczesne, jak i późne są grubościenne. Na przekrojach podłużnych widać wyraźnie spiralne zgrubienia na ścianach cewek. Przyrosty roczne drewna bardzo wąskie. Przewodów żywicznych brak. Promienie drzewne są jednoszeregowe i jednorodne, zbudowane wyłącznie z miękiszu.
Jodła pospolita Słoje roczne są szerokie, strefa drewna późnego wąska i wyraźnie odgraniczona od drewna wczesnego. Miękisz drzewny jest rozrzucony z rzadka, przeważnie koło granicy przyrostów rocznych. Promienie drzewne są jednoszeregowe, jednorodne, zbudowane tylko z miękiszu. Dużo jest promieni wielowarstwowych, o wysokości kilkudziesięciu komórek. Miękisz promieni jest grubościenny; w ścianach liczne głębokie jamki proste; często spotyka się kryształy szczawianu wapnia. W drewnie brak przewodów żywicznych.
Sosna zwyczajna W drewnie sosny miękisz drzewny występuje tylko w sąsiedztwie przewodów żywicznych, które są liczne i o dużej średnicy. Komórki epitelialne (wydzielnicze) przewodów żywicznych, w liczbie 5—6, są cienkościenne. Niejednorodne promienie drzewne są jedno- i wieloszeregowe. Zbudowane są z dwóch typów komórek: z cewek poprzecznych o nieregularnych zgrubieniach ścian, których pofalowany kształt jest cechą charakterystyczną drewna sosny zwyczajnej, oraz komórek miękiszowych o cienkich ścianach z wyraźnymi, dużymi jamkami okienkowymi w polu skrzyżowania z cewkami podłużnymi. W wieloszeregowych promieniach drzewnych znajdują się poprzeczne przewody żywiczne.
Świerk pospolity W słoju rocznym drewno wczesne stopniowo przechodzi w drewno późne. W drewnie miękisz drzewny nie występuje lub tylko bardzo rzadko. Niejednorodne promienie drzewne są jedno- i wieloszeregowe z przewodami żywicznymi, podobnie jak u sosny. Ściany komórkowe cewek promieniowych są lekko faliście powyginane. Przewody żywiczne występują mniej licznie i mają węższe światła niż przewody żywiczne sosny. Komórki epitelialne w liczbie 7—11 są grubościenne.
Modrzew Słoje roczne z wyraźnie ostro rozgraniczonym drewnem wczesnym i późnym. Na przekroju podłużnym promieniowym widoczne są często w cewkach jamki lejkowate ułożone w dwóch szeregach. Niejednorodne promienie drzewne są jednoszeregowe lub wieloszeregowe w przypadku obecności przewodów żywicznych. Komórki epitelu przewodów żywicznych grubościenne.
Dąb szypułkowy Drewno dębu szypułkowego pod względem budowy anatomicznej reprezentuje typ pierścieniowonaczyniowy. Naczynia drewna wczesnego są szerokie, do 350-450 um średnicy, w przekroju owalne lub okrągłe. Występują tylko w wąskim pasie przy granicy słoja rocznego. Naczynia drewna późnego są drobne, ułożone promieniowymi, falistymi rzędami. Miękisz drzewny występuje pasmami stycznymi do granic słoja. Włókna drzewne są wybitnie grubościenne. Promienie drzewne są jednorodne, ale dwóch rodzajów; jedne z nich bardzo szerokie, drugie — wyłącznie jednoszeregowe.
Robinia akacjowa Drewno jej jest pierścieniowonaczyniowe. Naczynia strefy wczesnej są bardzo duże, do 250 um średnicy; występują pojedynczo lub parami. Naczynia drewna późnego są bardzo drobne, ułożone grupami, ukośnie w stosunku do granicy słoja. Miękisz drzewny tworzy się obficie w sąsiedztwie dużych naczyń wiosennych. Włókna drzewne są wybitnie grubościenne, o mocnej budowie. Promienie drzewne są jednorodne, trzy- lub czteroszeregowe. W naczyniach często obserwuje się wcistki, z wyjątkiem naczyń ostatniego przyrostu rocznego.
Jesion wyniosły Drewno to jest pierścieniowonaczyniowe, w strefie wczesnej występuje kilka warstw bardzo dużych naczyń (średnicy do 300 um). W drewnie późnym naczynia są wybitnie grubościenne, drobne, dochodzące do 50 um średnicy, występujące pojedynczo lub małymi, promieniowymi grupkami. Dookoła naczyń drewna późnego oraz przy granicy słojów rocznych jest sporo miękiszu.Promienie drzewne są jednorodne, dwu- lub trzyszeregowe, mniej więcej jednakowej szerokości.
Brzoza brodawkowata .Drewno jej jest rozpierzchłonaczyniowe. Naczynia są dość duże, osiągające średnicę do 100 um, często występujące grupami ułożonymi promieniowo. Miękisz jest z rzadka rozrzucony w postaci miękiszu dyfuzyjnego. Promienie drzewne są jednorodne, jedno- i kilku szeregowe. Ściany komórek miękiszowych są grubościenne. Na granicy słoja rocznego występuje wąski pas drobnych spłaszczonych włókien.
Olsza czarna Drewno.ma rozpierzchłonaczyniowe. Naczynia są stosunkowo niewielkie (średnica ich nie przekracza 100 um), bardzo gęsto rozsiane. Tworzą grupy przebiegające promieniście. Liczne komórki miękiszu są pojedynczo rozsiane wśród włókien. Promienie drzewne są jednorodne, jednoszeregowe. W niektórych sektorach przebiegają tak często, że pomiędzy nimi nie występują naczynia. Skupienia te noszą nazwę promieni skupionych. Promienie skupione zwykle się rozszerzają na granicy słoja.
Wierzba Drewno wierzby jest rozpierzchłonaczyniowe. Naczynia zgrupowane są w promieniowych szeregach. Promienie drzewne są jednoszeregowe, niejednorodne. Na przekroju promieniowym można zaobserwować krótkie, często wydłużone w kierunku osi pnia komórki miękiszowe (stojące). Występują one zwykle na brzegach promieni, które w przeważającej części składają się z komórek wydłużonych promieniowo (tzw. komórek leżących).
Topola czarna Drewno topoli czarnej (podobnie jak u innych topoli) jest typu rozpierzchłonaczyniowego o strukturze podobnej do drewna wierzby. Odróżnić je można na przekroju podłużnym promieniowym, gdyż komórki brzeżne jednorodnych promieni drzewnych u topoli są wydłużone promieniowo (leżące). Promienie drzewne są jednoszeregowe, a włókna cienkościenne. Miękisz drzewny tylko na granicy przyrostu rocznego (miękisz terminalny).
Buk pospolity Drewno ma rozpierzchłonaczyniowe. Naczynia są liczne i gęsto rozsiane, nieduże (średnica poniżej 75 um), ku granicy słoja rocznego jeszcze mniejsze i mniej liczne. Cewki włókniste występują w dużej ilości. Są one grubościenne, o małym świetle i silnie ze sobą zwarte. Miękisz drzewny występuje licznie pomiędzy cewkami włóknistymi. Promienie drzewne są jednorodne o różnej szerokości: od bardzo wąskich — jednoszeregowych do bardzo szerokich — do 20 szeregów komórek. Szerokie promienie drzewne przy granicy słoja rocznego nieco się rozszerzają.
Lipa drobnolistna .Drewno ma rozpierzchłonaczyniowe. Naczynia są wąskie o średnicy stycznej dochodzącej do 70 um. Średnica promieniowa jest wyraźnie większa. Naczynia są dość gęsto rozsiane, często promieniowymi szeregami. Miękiszu dużo. Promienie drzewne są jednorodne, od jedno - do trzy szeregowych. Na przekroju stycznym ich układ jest bardzo nieregularny, ze względu na duże różnice w wysokościach poszczególnych promieni. Włókna drzewne są cienkościenne.
Jawor. Drewno jaworu, podobnie jak innych klonów, należy do typu rozpierzchłonaczyniowego. Naczynia są średniej wielkości, przeważnie poniżej 100 um, rozrzucone z rzadka, ale regularnie. Miękisz drzewny występuje w niewielkich ilościach przy granicy słojów rocznych. Promienie drzewne są jednorodne, szerokie, do 8 szeregów komórek.
MAKROSKOPOWA BUDOWA DREWNA
W budowie pnia występują następujące części składowe, dające się wyróżnić poprzez
bezpośrednią lub pośrednią obserwację:
rdzeń, 2) drewno, 3) promienie rdzeniowe, 4) przewody Źywiczne,-5) miazga, 6) kora.
W makroskopowej budowie zaobserwować można następujące części składowe: rdzeń, drewno, słoje roczne (drewno wczesne i późne), promienie rdzeniowe, przewody żywiczne, miazgę i korę. W zależności od anatomicznych cech i różnic w zabarwieniu drewna, drzewa można podzielić na trzy zasadnicze grupy:
1. drzewa o twardzieli zabarwionej (sosna, modrzew, daglezja, dąb, jesion, wiąz, akacja, topola, wierzba),
2. drzewa z twardziela niezabarwioną (świerk, jodła, lipa)
3. drzewa beztwardzielowe (buk, brzoza, grab, jawor, klon, olcha, osika).
Drewno drzew iglastych składa się głównie z cewek, które stanowią około 90% masy drewna i spełniają równocześnie funkcję mechaniczną oraz przewodzenia wody, miękiszu i promieni rdzeniowych.
Drewno drzew liściastych ma bardziej skomplikowaną budowę. Głównym jego elementem są włókna drzewne zajmujące około 50% objętości, naczyń przewodzących wodę, promieni rdzeniowych oraz miękiszu drzewnego. W przypadku drzew liściastych charakterystyczną cechą dla poszczególnych gatunków jest wielkość i rozmieszczenie naczyń w słojach rocznych, stąd też istnieje podział na grupę: 1. drzew pierścieniowonaczyniowych (dąb, wiąz, jesion, akacja) 2. drzew rozpierzchłonaczyniowych (brzoza, buk, olcha, jawor, grab, klon, lipa, topola).
Podział wad drewna
Zależnie od czasu powstania można wyróżnić wady:
pierwotne tworzące się za życia drzewa,
wtórne powstałe po ścięciu drzewa (w lesie, na składnicy, w toku obróbki).
Wszystkie wady pierwotne będą występowały również po ścięciu drewna. W odpowiednich normach (PN-79/D-01011) podział wad drewna został oparty dwóch kryteriach: na rodzaju uszkodzenia i na przyczynie powstania wady. Według tej normy wyróżnia się następujące grupy wad:
zarośnięte: guzy • brewki • róże
w zależności od stopnia zrośnięcia: zrośnięte • częściowo zrośnięte • niezrośnięte
w zależności od stanu zdrowotnego: zdrowe • nadpsute • zepsute
w zależności od stopnia zgrupowania: pojedyncze • skupienie sęków
boczne: desorpcyjne • mrozowe
czołowo-boczne: niegłębokie • głębokie • przechodzące
pochodzenia biotycznego: sinizna • fałszywa twardziel • zaparzenie drewna • wewnętrzny biel • czerwień bielu • brunatnica
pochodzenia abiotycznego: zaciągi garbnikowe • zabarwienia po spławie • plamy wodne
zgnilizna twarda: zgnilizna twarda jasna • zgnilizna twarda ciemna • zgnilizna twarda różnobarwna • zgnilizna twarda czerwona
zgnilizna miękka: zgnilizna korozyjna • zgnilizna destrukcyjna • zgnilizna korozyjno-destrukcyjna
w zależności od umiejscowienia na przekroju pnia: zgnilizna zewnętrzna • zgnilizna wewnętrzna • zgnilizna rozrzucona
w zależności od umiejscowienia wzdłuż pnia: zgnilizna strzały • zgnilizna odziomkowa