Ryszard Krynicki

Ryszard Krynicki (ur. 28 czerwca 1943 w Sankt Valentin) – polski poeta, tłumacz oraz wydawca. Zaliczany jest do poetów Nowej Fali. Poeta ukończył Liceum Ogólnokształcące w Gorzowie Wielkopolskim. Po zdaniu matury (w roku 1961) rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W mieście tym Ryszard Krynicki spędził większość życia. Ryszard Krynicki zadebiutował jako poeta w 1964 wierszem (bez tytułu) w dwutygodniku mówionym „Struktury”, który był odczytywany w poznańskim Klubie „Od Nowa”. Drukiem debiutował w 1966, wierszem „Wczasowstąpienie”, zamieszczonym w tygodniku „Pomorze” (nr 3). Pierwszym, właściwym tomem poetyckim Ryszarda Krynickiego był wydany w 1969 Akt urodzenia. Autor umieścił w nim arkusz poetycki Pęd pogoni, pęd ucieczki z 1968. We wczesnych wierszach Ryszard Krynicki czerpał z tradycji polskiej Awangardy, szczególnie z Peiperowskiej techniki „układu rozkwitania”. Autor Magnetycznego punktu w latach 1972–1973 pracował w redakcji krakowskiego pisma „Student”, wokół którego w dużej mierze formowała się generacja Nowej Fali. Dla twórców debiutujących w drugiej połowie lat 60. doświadczeniem kształtującym stały się polityczne wydarzenia Marca '68. W roku 1975 Ryszard Krynicki został sygnatariuszem „Memoriału 59”, wyrażającego protest przeciw projektowanym zmianom Konstytucji PRL, w wyniku czego w latach 1976–80 objęty był oficjalnym zakazem druku. W latach 1977–81 poeta współpracował z wydawanym poza cenzurą pismem „Zapis” (od 1978 był członkiem redakcji). Wiersze i tłumaczenia poezji niemieckojęzycznej publikował również w czasopismach emigracyjnych, w „Zeszytach Literackich” (Paryż, 1984–89), „Pulsie” (Londyn, 1985), „Poglądach” (Berlin, 1998). W latach 1982–1988 był współredaktorem konspiracyjnego pisma „Obserwator Wielkopolski”. Ryszard Krynicki jest laureatem wielu prestiżowych nagród literackich, zarówno polskich, jak i zagranicznych. Wśród nich można wymienić takie odznaczenia, jak: Nagroda Fundacji im. Kościelskich w Genewie (1976), Nagroda Polskiego PEN Clubu. W 2008 roku podczas pierwszego Festiwalu "Miasto Poezji" organizowanego przez Ośrodek "Brama Grodzka - Teatr NN", Ryszard Krynicki został uhonorowany nagrodą "Kamień". Nagroda jest przyznawana za wybitny dorobek poetycki. W swej nazwie nawiązuje do tytułu debiutanckiego tomu Józefa Czechowicza, który ukazał się drukiem w 1927 roku w Lublinie.

Ryszard Kapuściński

Urodził się 4 marca 1932 roku w Pińsku, na Polesiu. W latach 1952 – 1956 studiuje na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Po studiach powraca do „Sztandaru Młodych” (pisał tam będąc jeszcze przed maturą). Kapuściński dużo podróżuje i pisze, jego reportaże krajowe zapewniają mu wielką popularność. Prawdziwą sławę przynoszą mu jednak relacje z ogarniętego wojną domową Konga w 1958 roku. Podróż do Afryki prawdziwie rozbudziła zamiłowania reporterskie Kapuścińskiego. Debiut literacki znanego i cenionego już wówczas reportera to „Busz po polsku” z 1962 roku – czyli cykl reportaży o tematyce krajowej. W tym też roku zostaje pracownikiem Polskiej Agencji Prasowej. To właśnie z ramienia PAP-u zostaje wysłany aż na sześć lat do Afryki. Pobyt na czarnym lądzie był okresem szczególnie intensywnej i ciężkiej pracy reporterskiej. Kontynent podlegał bolesnym tansformacjom i ewolucjom, zmieniały się rządy, wybuchały rebelie i powstania.

Wszędzie tam , gdzie działo się dużo, był Kapuściński. 1974 odwiedza Azję i Afrykę, w 1975 Bliski Wschód, w latach 1975/1976 – Angolę, co ma wyraz w książce „Jeszcze jeden dzień życia” (1976). Szczególnie ważne książki związane z tym okresem to „Cesarz” (1978) i „Szachinszach” (1982) . W książkach tych, Kapuściński zaskoczył wszystkich sposobem przedstawienia reportażu. Łącząc cechy reportażu z powieścią, dał się poznać jako doskonały pisarz. Książki te odbiły się światowym echem przynosząc laury uznania dla pióra Kapuścińskiego. Szczególnie głośno mówiono o „Cesarzu”, książka ujawniającej kulisy dworu cesarza Hejle Sellasje. Postać cesarza obnaża powszechne mechanizmy porządku totalitarnego. Wysoki poziom książki odzwierciedlony został w trzydziestu przekładach językowych (m.in. na japoński i perski). Adaptacja teatralna z 1979 roku wywołała zachwyt w Toronto, Amsterdamie, Oslo, Budapeszcie. Lata 80-te to okres odpoczynku i wytchnienia. Kapuściński wydaje się zmęczony relacjonowaniem rewolucji i przewrotów. Z reportera staje się publicystą, pisarzem, poetą i myślicielem. Wyrazem tego jest zbiór wierszy „Notes” (1986) oraz „Lapidarium” (1990) – cykl aforyzmów i refleksji nad życiem. Jednak okres „reporterskiego oddechu” nie trwał długo. Już w 1993 wydaje „Imperium”, książkę będącą relacją z podróży po byłych południowych republikach ZSRR. Książka jest opisem zmian, jakie zaszły po upadku ZSRR. Kapuściński porównuje to z obrazem republik z 1968 roku. „Imperium” doskonale opisuje współczesną Rosję. Przedstawia Gruzję, Afganistan, Kirgizję i inne republiki południowe , jako kraje o bogatej kulturze i tradycji. Kolejną książką Kapuścińskiego jest „Heban” (1998) ksiązka , która powraca do tematu afrykańskiego. W 2000 ukazuje się czwarta część Lapidarów Lapidarium IV . Jesienią 2000 wydany zostaje album fotograficzny Z Afryki zawierający zdjęcia z afrykańskich podróży Kapuścińskiego. Kolejną książką jest Lapidarium V (listopad 2002). W 2003 ukazuje się Autoportret reportera.

W 2004 roku ukazują się Podróże z Herodotem zaś w 2006 tomiki poezji Prawa natury Ten inny

Ryszard Kapuściński zmarł 23 stycznia 2007 roku.

Stanisław Lem

Urodzony 12 września 1921 we Lwowie jako syn wziętego laryngologa Samuela Lehma i Sabiny Woller (swoje dzieciństwo wspomina w autobiograficznej książce "Wysoki Zamek"). Absolwent II Gimnazjum im. Karola Szajnochy, planował rozpocząć studia na Politechnice Lwowskej, jednak w okupowanym przez wojska radzieckie Lwowie okazało się to niemożliwe. Dzięki znajomościom ojca dostał się na studia medyczne, przerwane w okresie okupacji niemieckiej, kiedy to pracował jako pomocnik mechanika i spawacz. Lem kontynuował je również po wojnie, rezygnując jednak z ostatnich egzaminów, by uniknąć poboru do wojska. W 1946 cała rodzina przeniosła się do Krakowa, nie chcąc przyjąć obywatelstwa ZSRR. Kariera literacka Stanisława Lema zaczęła się od współpracy z czasopismami ("Kuźnica", "Tygodnik Powszechny", "Nowy Świat Przygód"). Początkowo zamieszczał w nich wiersze, później zwyczajowo dodawane jako aneks do "Wysokiego Zamku", oraz opowiadania o tematyce okupacyjnej. W "Nowym Świecie Przygód" wydrukowano też w odcinkach jego pierwszą powieść fantastyczną, zatytułowaną "Człowiek z Marsa".

Ogólne omówienie twórczości

Na wielokształtność omawianej twórczości zwrócił uwagę Jan Błoński już w roku 1961 ("Życie Literackie" nr 497). Stanisław Lem dotknął wszystkich prawie możliwości, jakie daje pisarzowi współczesna science-fiction. Można nawet powiedzieć, że w swojej - chronologicznie zwięzłej, lecz ilościowo obfitej - twórczości powtórzył niejako ewolucję gatunku: w istocie, rozpoczął od powiastek prostych, ufnych, krzepiących ("Astronauci", "Obłok Magellana"), by wkrótce dojść zarówno do parodii ("Dzienniki gwiazdowe Ijona Tichego"), jak do apokaliptycznej i koncentracyjnej wizji "najgorszego z możliwych światów" ("Eden"). Co więcej - systematycznie sprawdzał szanse literackie, które przynosi fantazja naukowa. Utwory Lema można roboczo podzielić na kilka grup. Po zapomnianych już dziś opowiadaniach oraz po wczesnych, optymistycznych w wymowie powieściach (przez samego pisarza krytykowanych później jako "socrealistyczne"), w latach 60. Lem stworzył dzieła mające najwięcej wspólnego z kanoniczną formą fantastyki naukowej, a przy okazji wprowadzające w ten gatunek elementy swoiście pojętego realizmu. Mowa tu o powieściach takich, jak "Eden" (1959), "Powrót z gwiazd" (1961), "Solaris" (1961), "Niezwyciężony" (1964), "Głos Pana" (1968), a także o drukowanych w różnych zbiorach opowiadaniach, które ostatecznie złożyły się na zbiór "Opowieści o pilocie Pirxie" (1968). Po 1968 Lem właściwie wrócił do tej formuły pisarskiej tylko raz, w ostatniej powieści zatytułowanej "Fiasko" (1987). Nieco dłużej pojawiały się utwory o zabarwieniu groteskowym, niekiedy przewrotnie archaizowane, łączone w cykle za sprawą wyrazistych postaci głównych bohaterów, takich jak gwiezdny podróżnik Ijon Tichy bądź konstruktorzy Trurl i Klapaucjusz. Teksty tego rodzaju cechuje z reguły wielka inwencja językowa. Pojawiają się w nich techniczno-feudalne neologizmy, rymowanki, a także skrajnie groteskowe nazwy urządzeń przyszłego świata. Ostatnia powieść z Ijonem Tichym - "Pokój na ziemi" - wyszła w roku 1987. Z czasem punkt ciężkości twórczości Lema przesuwał się coraz bardziej w kierunku eseistyki i rozważań filozoficznych. Najistotniejszym dziełem tego rodzaju jest z pewnością "Summa technologiae", choć warto wspomnieć również "Filozofię przypadku", gdyż echo zawartych tam poglądów pobrzmiewa w antykryminalnych utworach "Śledztwo" i "Katar".

Na pograniczu groteski i eseistyki sytuują się tzw. apokryfy - recenzje książek nieistniejących. Tu warto wspomnieć, że w ich przypadku proporcja - mniej więcej równa w "Doskonałej próżni" - z czasem przesuwała się w stronę tonacji serio. Ostatnia z cyklu recenzja książki "World as Holocaust" była już napisana w ten sposób, że znany jest przypadek, gdy tę pozycję potraktowano jako istniejącą. W końcowym okresie życia Lem był aktywny jako felietonista. Jego teksty pojawiały się przede wszystkim w "Tygodniku Powszechnym" oraz - jako "Rozważania sylwiczne" - w miesięczniku "Odra". Felietony te dotyczyły głównie teraźniejszości i przyszłości szeroko pojętej cywilizacji, a forma była dość tradycyjna, a zatem odległa od brawury niektórych dawniejszych utworów. Błyskotliwość pomysłów pozostała jednak ta sama, co zwykle - jak w uwadze, że naturalną koleją rzeczy przed sztuczną inteligencją powinien pojawić się byt taki, jak "sztuczny kretyn".

Tadeusz Różewicz

Urodził się 9 października 1921 r. w Radomsku. Już od wczesnej młodości pasjonował się literaturą, czytał liczne czasopisma literackie, takie jak: "Pion", "Wiadomości literackie", "Kuźnia Młodych", "Skamander" czy "Okolica Poetów". Już w trakcie nauki w Gimnazjum Społecznym im. Feliksa Fabiańskiego w Radomsku pojawiają się jego pierwsze publikacje. W 1939 r. jeden z jego wierszy ukazuje się na łamach miesięcznika "Wymiary". W tym samym roku zadebiutował nie tylko jako poeta, ale także jako krytyk literacki, bowiem w "Czerwonych Tarczach" ukazał się jego artykuł wieszczący zwycięstwo awangardy pt.: "Poezja jadalna czy niejadalna". Gdy wojna dobiegła końca, Różewicz przebywał z rodziną w Częstochowie. Chciał się dalej kształcić- marzył o studiach polonistycznych. Najpierw musiał jednak zdać maturę. Świadectwo dojrzałości otrzymał w lipcu 1945 r. Podjął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dostał się jednak nie na polonistykę, a na historię sztuki. Zgłębiał jednak samodzielnie tajniki poezji różnych autorów. Studiów nie ukończył- wyjechał z Krakowa w 1947 r. Ten okres pobytu w dawnej stolicy Polski był jednak dla niego bardzo owocny. Przede wszystkim nawiązał kontakty z licznymi pisarzami (można wymienić dla przykładu Staffa, Miłosza, Przybosia i Lema). Ten ostatni recenzował "Niepokój" (1947)- tom uznawany za właściwy debiut Różewicza. W 1960 r. ukazał się jego pierwszy dramat- "Kartoteka". Od tego czasu opublikował liczne sztuki teatralne. Zdarzało mu się nawet igrać z konwencjami dramatu. Przełomem była już sama "Kartoteka"- bohater jest przecież całkowicie bierny. Ten brak działania pojawia się też w wielu innych sztukach. W "Akcie przerywanym" doszło do granic absurdu- Różewicz umieścił bohatera poza sceną (leży w łóżku z nogą w gipsie) i zażądał przedstawienia na scenie jego przeżyć! Inny rodzaj zabawy z konwencjami teatralnymi pojawił się w "Przyroście naturalnym", który sam autor nazwał "Biografią sztuki teatralnej". W 1968 r. Różewicz przeprowadził się do Wrocławia, gdzie mieszka do dziś. Jest stałym współpracownikiem miesięcznika "Odra". Nadal jest płodny twórczo (już w XXI wieku ukazały się trzy jego książki poetyckie: "Nożyk profesora" (2001), "Szara strefa" (2002) i "Wyjście" (2004). Jest laureatem wielu nagród i wyróżnień.

Sławomir Mrożek

Urodził się 29.06.1930 r. w Borzęcinie koło Brzeska. Po wojnie, w latach 50-tych, rozpoczynał w Krakowie studia na różnych kierunkach (architektura, Akademia Sztuk Pięknych, orientalistyka) jednak żadnego nie ukończył. W tym samym czasie podjął pracę w „Dzienniku Polskim”, jego teksty satyryczne ukazywały się również w „Szpilkach”, „ Po prostu”, „Życiu Literackim” i „Nowej Kulturze”. W 1953 r. opublikował pierwsze zbiory tych tekstów: Opowiadania z Trzmielowej Góry i Półpancerze praktyczne. W 1955 r. rozpoczyna współpracę z Krakowskim Teatrem Satyryków, studenckim teatrem Bim-Bom z Gdańska, warszawskim teatrem „Syrena”, kabaretem „Szpak” i „Piwnicą pod Baranami”. Rezygnuje z etatu w „Dzienniku Polskim”. W 1958 r. Teatr Dramatyczny w Warszawie wystawia pierwszą sztukę Mrożka pt. Policja. W 1959 r. żeni się z malarką Marią Obrembą i przenosi do Warszawy. Publikuje w prasie (np. cykl felietonów i rysunków Przez okulary Sławomira Mrożka w „Przekroju”), wystawia kolejne sztuki (m.in. Męczeństwo Piotra Ohey’a, Indyk, Karol, Na pełnym morzu, Strip-tease). W 1963 r. wyjeżdża z żoną do Włoch, gdzie razem podejmują decyzję o emigracji. Mimo to w Polsce publikowane są jego kolejne sztuki: Czarowna noc, Śmierć porucznika. W 1964 r. ukazuje się Tango. W 1968 r. przenosi się do Paryża. Ogłasza w „Le Monde” i paryskiej „Kulturze” list protestacyjny przeciwko udziałowi polskich wojsk w inwazji na Czechosłowację. Wywołuje on niezadowolenie polskich władz, które wzywają go do natychmiastowego powrotu do kraju. W odpowiedzi Mrożek zwraca się o azyl we Francji. W Polsce cenzura zakazuje publikacji jego utworów i wystawiania sztuk. W 1969 r. w Berlinie Zachodnim jego żona umiera na raka. Rok później zuryski Theater am Neumartk wystawia premierowe przedstawienie Vatzlava. W 1973 r. Pensylvania State University przyznaje Mrożkowi stypendium, dzięki któremu może podróżować po Stanach Zjednoczonych i Ameryce Południowej. W latach 70-tych kilkakrotnie wyjeżdża do Niemiec, gdzie pisze scenariusze filmowe: Wyspa Róż (1974-75), Amor (1977), Powrót (1979) – dwa ostatnie również sam reżyseruje dla niemieckich wytwórni. W tym też czasie w Polsce powoli ustępuje zakaz publikacji utworów Mrożka, a w roku 1978 - po raz pierwszy od 1963 r. – on sam przyjeżdża do kraju. W tym też roku otrzymuje obywatelstwo francuskie. Powtórnie odwiedza Polskę w roku 1981, jednak po 13 grudnia publikuje w „Le Monde” i „International Herald Tribune” List do cudzoziemców i odmawia publikowania swoich utworów w Polsce oraz pokazywania sztuk w telewizji. Teatry nadal wystawiają jego dramaty, jednak Ambasador, Vatzlav i Alfa zostają wstrzymane przez cenzurę. W 1984 r. reżyseruje Ambasadora w Tourneetheater w Monachium. W 1987 r. żeni się z reżyserką teatralną, Meksykanką Susaną Osorio Rosas. Odrzuca Nagrodę Fundacji Literackiej w Polsce, ale przyjeżdża do kraju, gdzie po raz pierwszy spotyka się z czytelnikami. W 1989 r. wyjeżdża z żoną do Meksyku i osiada na ranchu La Epifania pomiędzy Mexico City i Puebla. Rok później przyjeżdża do Krakowa na dwutygodniowy Festiwal Mrożka zorganizowany z okazji jego 60-tych urodzin. Mrożkowski festiwal teatralny odbył się również w Sztokholmie (1991).

Wiesław Myśliwski

Ojciec pisarza, Julian Myśliwski, pochodził z mieszczańskiej rodziny z Ćmielowa. Był oficerem, w 1920 roku brał udział w wojnie polsko–bolszewickiej, po demobilizacji został urzędnikiem. Matka Wiesława Myśliwskiego, Marianna, była wychowanką Uniwersytetu Ludowego Zofii i Ignacego Solarzów w Szycach. W młodości aktywnie działała w Związku Młodzieży Wiejskiej "Wici". Po zakończeniu II wojny światowej Wiesław Myśliwski uczęszczał do gimnazjum i liceum ogólnokształcącego w Sandomierzu, maturę zdał w 1951 roku. Studiował filologię polską na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, którą ukończył w 1956 roku.

Debiutował w prasie w 1955 roku recenzją powieści Etienne de Greff "Noc jest moim światłem". W latach 1955–1976 pracował w Ludowej Spółdzielni Wydawniczej w Warszawie jako asystent redaktora, redaktor, kierownik redakcji literatury współczesnej, zastępca redaktora naczelnego.

W latach 1975–1999 był redaktorem naczelnym kwartalnika "Regiony", w latach 1993–1999 także dwutygodnika kulturalnego "Sycyna". Był członkiem Narodowej Rady Kultury, w 1983–1989 pełnił funkcję jej wiceprzewodniczącego. W latach 1986–1989 należał do Rady Konsultacyjnej przy Przewodniczącym Rady Państwa.

W latach 1971–1983 był członkiem Związku Literatów Polskich. Od 1997 roku jest przewodniczącym jury konkursu – Ogólnopolskiej Nagrody im. Aleksandra Patkowskiego w Sandomierzu. Mieszka w Warszawie.

Twórczość prozatorska

Debiutował w 1967 powieścią "Nagi sad", która od razu przyniosła mu rozgłos. Największą popularność zyskał sobie dwiema książkami: "Kamień na kamieniu" (1984) i "Widnokrąg" (1996). Myśliwski umie celnie wydobyć istotę codziennego trudu ludzi polskiej wsi, a losy poszczególnych bohaterów potrafi wpisać w kontekst dziejowych przemian naszego zakątka Europy. Znojne życie rolnika – skazanego nie tylko na kaprysy pogody, klęsk żywiołowych, przetaczających się wojen czy łaskę urzędniczej nieprzewidywalności – nabiera pod jego piórem cech męczeńskich. Albo i heroicznych, gdy charakternemu bohaterowi zdarzy się zrozumiały bunt.

Wydarzenia przedstawiane przez Myśliwskiego w kolejnych powieściach czy dramatach wpisują się w wegetacyjny cykl przyrody: w czas siewu i w czas zbiorów. I w naturalny bieg życia ludzkiego, gdzie jednak osiągnięciu pełni sił żywotnych niekoniecznie dorównują umiejętności. A nabytemu w końcu doświadczeniu – wydolność starzejącego się organizmu. Los poszczególnych bohaterów – przedstawiany niekoniecznie w zgodzie z chronologią – przebiega od narodzin, przez względną beztroskę dzieciństwa, mozół nabywania wiedzy i świadomości, przez młodzieńcze próby zmiany świata na lepszy, wraz z nieuchronnym buntem w obliczu niepowodzeń, aż do stopniowej rezygnacji z kolejnych wyzwań, którym coraz trudniej sprostać. I cóż w tym niezwykłego – można spytać – skoro na podobnej zasadzie zbudowany jest światowy kanon literacki? Nadzwyczajne jest w tym to, co Wiesława Myśliwskiego odróżnia od innych: obok narracyjnej biegłości ów szczególny język, który czytelnikowi nie pozwala oderwać się od kolejnych stron powieści. Myśliwski jest pisarzem, który przywraca godność prostej, ludowej polszczyźnie. Słowom, w których myśl wyrażana wprost – bez niedomówień, stylistycznych zawijasów, "bez światłocienia" – zaskakuje lakoniczną precyzją i nieodwołalnością. Mowie niezamaskowanej kunsztem wyrażania się w imię tej czy innej poprawności politycznej, skutecznie zaklinającej rzeczywistość.

Twórczość

"Nagi sad" 1967

"Kamień na kamieniu" 1984

"Widnokrąg" 1996 (uhonorowany w 1997 roku Nagrodą Nike)

"Requiem dla gospodyni" 2000

"Traktat o łuskaniu fasoli" 2006 (uhonorowany w 2007 roku Nagrodą Nike,

"Ostatnie rozdanie" 2013.