Bliski i Środkowy Wschód

1.Skąd się wzięło pojęcie Lewantu i kogo określa się mianem Lewantyńczyków

Lewantyńczycy to Europejczycy( pochodzący z Republiki Weneckiej, Francuzi) którzy zajmowali się handlem międzynarodowym, mieszkali na Bliskim Wschodzie. Później pojęcie ewoluuje, o Lewantyńczykach mogliśmy mówić w sensie grup chrześcijańskich, następnie mieszkańców Bliskiego Wschodu a później o krajach leżących nad Morzem Śródziemnym.

2. Jaki obszar geograficzny obejmował kraje Lewantu

Pojęcie Lewant pochodzi z języka włoskiego i określa kraje leżące na wschodnim, azjatyckim wybrzeżu Morza Śródziemnego. Granice wyznaczają: Morze Śródziemne, Taurus, Mezopotamia, pustynie Półwyspu Arabskiego i Morze Czerwone. obszar ten obejmuje takie dzisiejsze państwa jak: Syria, Jordania, Liban, Izrael oraz Autonomia Palestyńska, W szerszym znaczeniu do Lewantu zalicza się również Azję Mniejszą (Turcja) i Egipt, wcześniej kraje Bałkańskie i Austro- Węgry, pojęcie odchodzi w nie pamięć po II wojnie światowej.

3. Jaki obszar geograficzny obejmuje Środkowy Wschód

• Środkowy Wschód- Maghreb czyli to co na zachodzie (Tunezja(najbardziej liberalna obecnie), Algieria, Maroko ,Tunezja, Libia, Mauretania , Sahara Zachodnia,

• Maszrik czyli to co leży na wschodzie -Egipt, Liban, Syria, Palestyna, Irak, Jordania- tzw. Wschód Arabski czyli region żyznego Półksiężyca

• kraje półwyspu Arabskiego- Środkowy Wschód i Arabia Saudyjska, Afganistan, Turcja, Iran- państwa jedne z ważniejszych ponieważ znajdują się w centrum świata Arabskiego.

4. Chaotyczny i fragmentaryczny obraz Bliskiego Wschodu w świadomości europejskiej wynika z dwóch faktów . JAKIE TO FAKTY?

–Europejczycy postrzegają Arabów jako zagrożenie, wynika to z historii w której toczonych było mnóstwo wojen na tle religijnym- Maurowie- od strony Hiszpanii, Saracenii, wojny krzyżowe, Turcy- aż do XVII wieku poważna siła zagrażająca monarchii Habsburgów.

- Wciąż żywe jest przekonanie Europejczyków o wyższości kulturowej nad innymi kulturami oraz patrzenie na nie przez pryzmat stereotypów gdyż nie posiadano zbyt wielkiej wiedzy na temat tamtejszego regionu . Bazowano na pamiętnikach podróżników , notach dyplomatycznych i refleksjach historii powszechnej. Ponadto nie ma zbyt wielu dzieł europejskich, które opisywałyby Bliski Wschód obiektywnie- np. Monteskiusz opisywał Muzułmanów jako lekkomyślnych, butnych, niestałych, patrzono na Orient z wyższością, nie brano pod uwagę ich odmiennej kultury

-Postrzeganie Muzułmanów jako fanatyków religijnych, prostota ducha semickiego ogranicza rozwój ludzki

5. Dlaczego europejska wizja Bliskiego Wschodu koncentruje się tylko na islamie

Europejska wizja koncentruje się tylko na islamie , gdyż religia jest czynnikiem najbardziej charakterystycznym , łączącym wszystkich Arabów . To właśnie narodziny islamu , działalność proroka MAHOMETA w VII w. daje początek arabskiej tradycji historycznej i kulturowej. Europejczyk nie postrzega Arabów jako narodu, gdyż brak wspólnej historii ( język , religia nie wystarcza) nie przyczynił się do rozwoju narodowej tożsamości. Państwa arabskie nie były postrzegane przez Europejczyków jako podmiot polityki międzynarodowej , ale jako przedmiot służący do realizacji pewnych interesów ( chodzi przede wszystkim o ropę naftową) Charakterystyczną cechą państw arabskich jest brak reformatorskiej siły , stagnacja polityczna i gospodarcza , niski stopień świadomości obywatelskiej oraz liczne rozłamy wśród Arabów .Istnieje brak przesłanek ku temu aby powstało nowoczesne państwo z gospodarką rynkową. System ekonomiczny państw arabskich opiera się przede wszystkim na eksporcie ropy naftowej , z której dochód jest państwowy i korzysta z niego tylko niewielka grupa ludzi co prowadzi do rozwoju monopoli , korupcji , upaństwowienia. Istnieje dziwny system podatkowy kiedy podatki płacą je tylko najbiedniejsi, władza odwraca uwagę społeczeństwa od problemów gospodarczych poprzez uwidacznianie konfliktów wewnątrz klanami bądź też odwoływanie się do solidaryzmu plemiennego.

6. Dlaczego odzyskawszy niepodległość państwa arabskie nie rozwinęły programu badań historycznych ani nie przywiązywały wagi do koniecznych zmian w zbiorowej świadomości narodów które znalazły się w granicach państw?

Problem Arabów polega na tym , że nie posiadają oni wspólnej tradycji historycznej . Europejczycy przejęli spuściznę po starożytnych Grekach i Rzymianach – mają już korzenie w antyku , zaś Arabowie pomimo tego , że zamieszkiwali tereny znajdujące się w strefie wpływów imperium macedońskiego , nie czuli potrzeby odwoływania się do tradycji hellenistycznej. Początek rozwoju kultury arabskiej łączony jest z narodzinami islamu w VII w. Bardzo szybko doszło jednak do podziałów wewnątrz społeczeństwa arabskiego.

Brak wspólnej historii , świadomości narodowej , a co za tym idzie narodowego państwa arabskiego nie sprzyja rozwojowi nauk historycznych w tamtym regionie. Z politycznego punktu widzenia badania historyczne są nieistotne gdyż brak w społeczności arabskiej krytycyzmu , laicyzmu , historia postrzegana jest przez pryzmat religii.

7.Co oznaczała deklaracja Balfoura dla narodu żydowskiego ,a co dla palestyńskiego?

Deklaracja Balfoura została wydana 2 listopada 1917 roku. Było to oświadczenie brytyjskiego ministra spraw zagranicznych lorda Arthura Jamesa Balfoura o poparciu Wielkiej Brytanii dla koncepcji utworzenia żydowskiej siedziby narodowej w Palestynie. Dokument ten stanowił wielką zachętą dla syjonistycznych Żydów na całym świecie. Stanowiła pierwszy krok ku ustanowieniu państwa Izrael. Wielka Brytania jako mocarstwo światowe podejmowała decyzje odnośnie terenów , które tak naprawdę do niej nie należały . W owym czasie terytorium Palestyny zamieszkiwane było w 9% przez Żydów , a w 91% przez Arabów. Deklaracja Balfoura była bezprawna!Wybitne postaci- Weizmann 1-szy prezydent Izraela, Goldman przewodniczący światowego kongresu Żydów.

8. Dlaczego według judaizmu antysyjonistycznego państwo Izrael jest państwem bezprawnym?

Wśród Żydów istniały podziały na Żydów ortodoksyjnych , którzy uważali , że Bóg zwróci im państwo , oraz tych z podejściem bardziej laickim. Jedni z nich chcieli wrócić na tereny Bliskiego Wschodu , ale nie chcieli kontaktów z Arabami inni zaś byli skłonni do kompromisów. Państwo Izrael jako sztuczny , narzucony siła twór ( ciężko uznać zapisy biblijne jako rozsądny argument za ustanowieniem państwa na terenach od wieków zamieszkiwanych przez Arabów Palestyńskich) z punktu widzenia Żydów ortodoksyjnych jest państwem bezprawnym gdyż nie powstało z woli Mesjasza

9. Dlaczego Zachód przeszedł od antysemityzmu do filosemityzmu , który stanowi poważną przeszkodę na drodze ku zaprowadzeniu pokoju na Bliskim Wschodzie?

Rozwój filosemityzmu Zachodu ma zarówno korzenie polityczne , kiedy to Wlk Brytania dążyła do ograniczenia wpływów Francji na terenie Bliskiego Wschodu ( w maju 1916 r. zawiązano porozumienie Sykes – Picot , które odnosiło się do podziału Bliskiego Wschodu na strefy wpływów ( Francja otrzymała administracje nad Libanem , Cylicją i wybrzeżem syryjsko-libańskim , sprawowała także protekcję nad Syrią , Wielka Brytania zaś sprawowała protekcję nad terenami rozciągającymi się od Egiptu aż po Irak , strefa złożona z terytorium palestyńskiego znajdowała się pod kontrolą międzynarodową) Powstanie Państwa Izrael było na rękę wielkim mocarstwom gdyż zaczęli oni posiadać sojusznika , państwo to stanowiło bazę wypadową dla rozszerzenia wpływów i lepszy wgląd na sytuacje na Bliskim Wschodzie. Utworzenie państwo żydowskiego stanowiło także pewną formę zadośćuczynienia za liczne prześladowania i Holocaust. Przykładem filosemityzmu była rezolucja ONZ w sprawie podziału Palestyny ze stycznia 1947 r. kiedy to 54% terytorium znalazło się w rękach Żydów ( w tym Jerozolima)

• Filosemityzm(uwielbienie Żydów, poparcie dla Żydów-USA, Zachód) – pojawia się z punktu widzenia amerykańskiego. Od wieków ludzie byli antysemiccy, „kropką nad i” był Holokaust. Państwo Izrael to prezent dla Żydów w obliczu poniewierań jakich doznali przez wieki(tego nie mogli zrozumieć Arabowie Przeciętny Arab nie wiedział o głębokich konfliktach, krzywdach jakie doznali Żydzi.). Zmienia się stanowisko od głębokiego antysemityzmu do uwielbienia wobec Żydów. Głębokie uwielbienie, cokolwiek zrobią. Izrael ma ciągłe poparcie USA.

Kryzys Sueski

Wybudowany w latach 1856 – 1869 Kanał Sueski był od 1875 r. pod całkowitą kontrolą brytyjską. Pozwoliło im to utworzyć w strefie kanału posterunki i bazy wojskowe.

• W 1888 r. w Stambule podpisano międzynarodową konwencję o wolności żeglugi po Kanale Sueskim, uznającą kanał za strefę neutralną pozostającą jednak pod kontrolą brytyjską.

Po proklamowaniu niepodległości Egiptu w 1922 r. status ten nie uległ zmianie, a zawarta w 1936 r. egipsko-brytyjska umowa gwarantowała Wielkiej Brytanii prawo do utrzymania baz wojskowych w jego strefie oraz bazy morskiej w Aleksandrii. Było to niezwykle ważne dla Brytyjczyków, gdyż droga przez kanał była najkrótszą z wysp brytyjskich do Indii i roponośnych obszarów na Bliskim Wschodzie.

• W 1949 r., po przegranej pierwszej wojnie izraelsko-egipskiej (toczonej w latach 1948 – 1949), Egipt zamknął Kanał Sueski dla żeglugi izraelskiej oraz zablokował rejon Zatoki Akaba. Posunięcie to było jawnym pogwałceniem konwencji ze Stambułu, ale Egipcjanie usprawiedliwiali decyzję stanem wojny z Izraelem. Ci ostatni oskarżyli Egipt o złamanie warunków zawieszenia broni, nie podejmując jednak żadnych działań zmierzających przerwać morską blokadę.

• W sierpniu 1951 r. brytyjski minister spraw zagranicznych Anthony Eden udzielił Egiptowi pełnych praw do decydowania o sueskim kanale, co było równoznaczne z pozwoleniem na decydowanie o przepuszczaniu lub blokowaniu izraelskich statków zamierzających przepłynąć przez Kanał Sueski. Problem spotkał się z reakcją ze strony Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych, która 1 września 1951 przyjęła rezolucję wzywającą Egipt do otwarcia Kanału Sueskiego dla wszystkich statków i towarów.

• Tymczasem sytuacja w samym Egipcie była coraz bardziej skomplikowana. Korupcja dworu i związanej z nim administracji, poważne wpływy brytyjskie, słabość istniejącego systemu społeczno-politycznego, spadek znaczenia najsilniejszej dotąd partii Wafd, pogarszająca się sytuacja gospodarcza, przegrana wojna z Izraelem, która zdawała się niweczyć aspiracje Egiptu do przywódczej roli w tym rejonie świata oraz wzmagające się antyrządowe nastroje w społeczeństwie i radykalizacja ruchu narodowego sprawiły, że coraz większe wpływy zaczęła zdobywać ortodoksyjna panislamska organizacja Bractwo Muzułmańskie ze swymi skrajnie nacjonalistycznymi hasłami i fanatyzmem religijnym oraz terrorystycznymi metodami działania. Sytuacja w kraju skłoniła parlament do zatwierdzenia w październiku 1951 r. dekretów anulujących dotychczasowy układ z Wielką Brytanią z 1936 roku. Doprowadziło to do wybuchu zbrojnych utarczek między Egipcjanami i siłami brytyjskimi w strefie kanału oraz dało początek silnemu wrzeniu wewnętrznemu w całym kraju. Rozszerzenia się zamieszek nie powstrzymało ani wprowadzenie przez króla Faruka stanu wyjątkowego, ani kilkakrotne zmiany rządu.

• W tej sytuacji 23 lipca 1952 doszło do zamachu stanu i przejęcia władzy przez nacjonalistyczną organizację wojskową Wolnych Oficerów pod kierownictwem generała Muhammada Nadżiba i pułkownika Gamala Abd-el Nasera. Na czele państwa, w którym po roku ostatecznie zniesiono monarchię, stanął gen. Nadżib. Rychło jednak rozpoczęła się walka o władzę pomiędzy nim a znacznie bardziej radykalnym Naserem i w 1954 r. ten ostatni przejął całkowicie rządy w kraju.

• Rządy Nasera – 1954r.

Nowy rząd prowadził agresywną politykę antyizraelską, wspierając m.in. rajdy fedainów, czyli palestyńskich partyzantów na Izrael, na co armia izraelska odpowiadała rajdami niszczącymi arabskie obozy szkoleniowe w Strefie Gazy.

Dalszą konsekwencją działań było zatrzymanie 24 grudnia 1953 u wejścia do Kanału Sueskiego norweskiego statku płynącego z ładunkiem dla Izraela. Na międzynarodowe protesty Egipt ponownie odpowiedział, że jest w stanie wojny z Izraelem. Natomiast we wrześniu 1954 izraelski statek próbujący przepłynąć przez kanał został zatrzymany, a cała jego załoga aresztowana.

Egipską politykę zagraniczną zdominowało dążenie do ostatecznego rozwiązania kwestii wojsk brytyjskich w Egipcie. Podpisany w 19 października 1954 r. układ w Kairze zakładał stopniową ich ewakuację z rejonu Kanału Sueskiego. Ponadto ideą Gamala Abd-el Nasera było uczynienie z Egiptu centrum świata arabskiego i zdobycie w nim przewodnictwa. Populistyczna dyktatura Nasera już w połowie lat pięćdziesiątych zaczęła wywierać doniosły wpływ na stosunki międzynarodowe na Bliskim Wschodzie, a także na politykę wewnętrzną kilku krajów arabskich. Wysuwano przy tym akcenty antyzachodnie przedstawiane przez propagandę jako walka z kolonializmem i imperializmem.

• W 1955 r. Naser rozpoczął montowanie koalicji państw arabskich, której głównym celem było unicestwienie Izraela. W tymże roku Egipt zawarł porozumienia wojskowe z Arabią Suadyjską i Syrią, umocnione rok później trójstronnym paktem Egiptu, Arabii Saudyjskiej i Jemenu oraz paktem o jednolitym dowództwie wojskowym graniczących z Izraelem państw, który to przewidywał powierzenie głównego dowództwa właśnie Egiptowi.

• Bezpośrednią przyczyną powstanie kryzysu sueskiego była nacjonalizacja Międzynarodowego Towarzystwa Kanału Sueskiego przeprowadzona przez Egipt dla sfinansowania budowy wielkiej tamy w Asuanie. Początkowo inwestycja miała powstać w oparciu o kredyty zachodnie, których jednak nie przyznano z uwagi na przesunięcie się Egiptu do radzieckiej strefy wpływów. Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, a w ślad za nim Czechosłowacja (umowa z września 1955), skierowały ogromne dostawy sprzętu bojowego do Egiptu, rozszerzeniu uległa również współpraca ekonomiczna pomiędzy tymi krajami. W ten sposób Egipt bardzo szybko zdobywał przewagę wojskową nad Izraelem.

• Na przełomie czerwca i lipca 1956 ostatnie brytyjskie oddziały wojskowe opuściły strefę Kanału Sueskiego, a 26 lipca 1956 prezydent Egiptu ogłosił nacjonalizację kanału. Gamal Abd-el Naser zaplanował, że wysokie opłaty za korzystanie z sueskiego kanału pomogą Egiptowi zebrać brakujące fundusze na budowę tamy asuańskiej. Jednak akt nacjonalizacji spotkał się z głośnymi protestami na arenie międzynarodowej, a zwłaszcza we Francji i Wielkiej Brytanii, głównych akcjonariuszy Międzynarodowego Towarzystwa Kanału Sueskiego.

• 1 sierpnia 1956 odbyło się w Londynie pierwsze spotkanie przedstawicieli Stanów Zjednoczonych Ameryki, Wielkiej Brytanii i Francji. Wkrótce po tym spotkaniu zawarto porozumienie brytyjsko-francuskie w sprawie interwencji zbrojnej w Egipcie, która miała nastąpić jeszcze w 1956 roku we współpracy z Izraelem. Dokument ten podpisali brytyjski premier Anthony Eden i minister spraw zagranicznych Francji Guy Mollet.

• Na przełomie 22-24 października 1956 w miejscowości Sevres pod Paryżem odbyła się tajna narada przedstawicieli rządu Izraela, Francji i Wielkiej Brytanii. Zaplanowano, że Izrael dokona inwazji na Półwysep Synaj, zaś Francja i Wielka Brytania wystąpią jako „rozjemcy” i wkroczą do Egiptu aby rozdzielić walczące strony, przejmując przy okazji kontrolę nad Kanałem Sueskim. Dowódcą sztabu głównego był generał Mosze Dajan, który osobiście dowodził działaniami wojsk na Półwyspie Synaj. Wielka Brytania i Francja rozlokowały trzon swoich sił uderzeniowych w rejonie Malty i Cypru. Ogółem Brytyjczycy dysponowali w rejonie konfliktu 45 000 ludzi, a Francuzi 34 000 żołnierzy. Armia egipska pod dowództwem Gamal Abd-el Nasera liczyła 300 000 ludzi, jednak w rejonie bezpośrednich walk znalazło się 70 000 żołnierzy

• 29 października 1956 o godzinie 17:00 Izrael rozpoczął operację „Kadesz”, której głównymi celami było: zdobycie Strefy Gazy i usunięcie z jej terenu baz fedainów, zdobycie głównych baz egipskich sił zbrojnych na Synaju (Al-Arisz i Abu Ageil) oraz zdobycie Szarm el-Szejk, dzięki czemu Izrael odzyskałby kontakt z Morzem Czerwonym, a co za tym idzie umożliwiłoby rozwój kontaktów handlowych poprzez Ocean Indyjski.
  W przeciągu dwóch pierwszych dni wojskom izraelskim udało się zająć Strefę Gazy, bazę wojskową w Al-Arisz oraz strategicznie położoną przełęcz Mitla.

• 30 października 1956r Francja i Wielka Brytania wystosowały ultimatum, w którym zażądały od Izraela i Egiptu wstrzymania walk i wycofania wszystkich wojsk na odległość 10 km od obu brzegów Kanału Sueskiego. Egipt odrzucił ultimatum, natomiast Izrael wyraził gotowość przyjęcia ultimatum, co oznaczało rozpoczęcie operacji przesunięcia izraelskich sił na odległość 10 km od kanału. Tego samego dnia Egipt wezwał Syrię i Jordanię aby uderzyły na Izrael

• 31 października brytyjskie i francuskie samoloty startujące z pokładów lotniskowców rozpoczęły bombardowanie egipskich obiektów wojskowych. Tymczasem Stany Zjednoczone Ameryki nie były zainteresowane dalszym trwaniem konfliktu na Bliskim Wschodzie, gdyż mogło to grozić eskalacją konfliktu na cały region. Dodatkowo administracja prezydenta Dwight Eisenhowera została zaskoczona powstaniem węgierskim i radziecką interwencją zbrojną na Węgrzech. Eisenhower obawiał się, że Naser może oficjalnie zwrócić się do Związku Radzieckiego z prośbą o pomoc wojskową, co mogłoby doprowadzić do dalszego wzrostu napięcia z Blokiem Wschodnim i spowodować bezpośredni konflikt wojskowy między Zachodem a ZSRR. Dlatego prezydent USA wezwał Radę Bezpieczeństwa ONZ do wymuszenia zawieszenia broni w Egipcie. Jednak Wielka Brytania i Francja, jako stali członkowie Rady Bezpieczeństwa ONZ zawetowali projekt rezolucji. Wówczas Stany Zjednoczone zaapelowały do Zgromadzenia Ogólnego ONZ proponując przyjęcie rezolucji wzywającej do zawieszenia broni, wycofania wojsk i otwarcia Kanału Sueskiego dla powszechnej żeglugi. Zgromadzenie Ogólne zwołało nadzwyczajne posiedzenie i 2 listopada przyjęło rezolucję. W tej nowej sytuacji Izrael, na prośbę Francji i Wielkiej Brytanii, poprosił Zgromadzenie Ogólne ONZ o sprecyzowanie treści rezolucji. Było to granie na czas, z którego korzystały europejskie mocarstwa przygotowujące swoje siły inwazyjne do lądowania w Egipcie.

• 5 listopada rozpoczęła się operacja ”Muszkieter”, czyli desant 30 000 wojsk brytyjskich i francuskich, które po dwóch dniach walk opanowały 20-kilometrową strefę Kanału Sueskiego. Zdesperowany Naser nakazał wówczas zatopienie 40 statków w sueskim kanale, blokując żeglugę na nim do 1957 r.

• 7 listopada wszystkie działania wojenne zostały wstrzymane. Stało się to w skutek presji USA, które zagroziły Wielkiej Brytanii sprzedażą amerykańskiej rezerwy funta szterlinga, co skutkowałoby załamaniem się brytyjskiej waluty. Dodatkowo Arabia Saudyjska ogłosiła embargo na dostawy ropy naftowej do Wielkiej Brytanii i Francji, a Stany Zjednoczone Ameryki odmówiły uzupełnienia braków w dostawach paliwa do czasu szybkiego wycofania wojsk brytyjskich i francuskich z Egiptu.

• Pod względem militarnym, strategicznym i taktycznym wojna okazała się sukcesem Izraela, Wielkiej Brytanii i Francji. Izraelska armia zniszczyła wszystkie bazy fedainów w Strefie Gazy i na Synaju oraz trzon egipskiej armii, uniemożliwiając Egiptowi przeprowadzenie w najbliższym czasie jakiejkolwiek agresji na Izrael. Ponadto odblokowana została dla izraelskiej żeglugi morskiej Zatoka Akaba i port w Eljacie.

• Efekty polityczne konfliktu dla Francji i Wielkiej Brytanii okazały się wysoce negatywne, gdyż zrujnował ich międzynarodowy prestiż. Groźba kryzysu gospodarczego spowodowała upadek rządu brytyjskiego premiera Anthony Edena. Nowy rząd Harolda MacMillana wycofał siły wojskowe z Egiptu w marcu 1957. Francuzi wycofali swoje wojska kilka tygodni wcześniej.
  Konflikt wykazał, że Wielka Brytania nie może już praktycznie prowadzić całkowicie samodzielnej polityki zagranicznej, gdyż w każdym poważnym konflikcie międzynarodowym decydującą rolę odgrywają relacje między supermocarstwami, tj. Stanami Zjednoczonymi Ameryki i Związkiem Radzieckim.
  Natomiast Francja uświadomiła sobie, że nie można opierać swojej polityki na zbyt ścisłym aliansie z USA, gdyż interesy obu państw są często sprzeczne. Spostrzeżenie to na długo określiło politykę zagraniczną Francji.

• Naser, mimo militarnej klęski w tym konflikcie, stał się rodzajem arabskiego bohatera. Wokół niego zaczął się krystalizować ruch panarabski, postulujący wyzwolenie wszystkich krajów arabskich spod kontroli Zachodu. Egipt ponownie przejął kontrolę nad Kanałem Sueskim, a Izrael zgodnie z rezolucją ONZ opuścił na wiosnę 1957 Synaj i Strefę Gazy, które przeszły pod tymczasową kontrolę Doraźnych Sił Zbrojnych ONZ na Bliskim Wschodzie (UNEF).

10.Jakie postanowienia znalazły się w brytyjsko-egipskim porozumieniu podpisanym 19 X 1954 r . w Kairze?

19 X 1954 – porozumienie egipsko- brytyjskie, Brytyjczycy zagwarantowali sobie możliwość wysłania wojsk w region, otrzymali także udogodnienia komunikacyjne na samym kanale, ale głównie chodziło o wycofanie wojsk brytyjskich z kanału Sueskiego, Nasser 18 czerwca ostentacyjnie zawiesza flagę Egiptu na kanale Sueskim.

Umowa brytyjsko-egipska, która regulowała tryb i zasady wycofania wojsk brytyjskich z Egiptu. Umowa zakładała, że Brytyjczycy mają prawo obsadzić swoimi wojskami strefę Kanału Sueskiego w przypadku zagrożenia wolności żeglugi na tym szlaku wodnym. A tym zagrożeniem dla wolności żeglugi miała być nowa wojna izraelsko-egipska.

11.Czym kierował się Naser podejmując decyzję o nacjonalizacji Kanału Sueskiego?

26 lipca 1956 roku dochodzi do nacjonalizacji w Kanale Sueskim(dzięki temu powstaje OPEC), Nasser robi to głównie ze względu na korzyści materialne jakie z tego przedsięwzięcia wyciągnie Egipt(Dodatkowo ówczesna sytuacja finansowa ws Tamy Asuańskiej – brak energii zaistniała konieczność budowy Tamy Asuańskiej, ale nie było pieniędzy. Nasser zwrócił się do Zachodu po kredyty niskoprocentowe. Faktycznie się na nie zgodzono pod pewnymi warunkami: USA pomoc na 56 mln $; WB- 14 mln$; BS kredyt do 200 mln$; wada oferty komplementarna: jeśli ktokolwiek się wycofa pomocy nie udzieli nikt + warunek polityczny, że Egipt będzie skłonny popierać politycznie Zachów wobec Bliskiego Wschodu, na to się nie mógł zgodzić Nasser. Kredytu nie było, tym bardziej, że ZSRR chciał sfinalizować budowę. Także przyczyną nacjonalizacji była ówczesna syt finansowa(budowa tamy)+ to, że Naser nie chciał się uzależniać od ZSRR), przejeli oni majątek co uderzało jednocześnie w interesy Francji, jest to oczywiście bezpośredni powód do wojny w tym terenie. Warto wspomnieć, że w Suez Canal Company 44% akcji posiadały brytyjskie firmy i banki. W momencie nacjonalizacji całość przeszła na własność skarbu Egiptu. Naser zaplanował, że wysokie opłaty za korzystanie z Kanału Sueskiego pomogą Egiptowi zebrać brakujące fundusze na budowę Wielkiej Tamy Asuańskiej. W praktyce jednak opłaty te całkowicie zablokowały ruch przez Kanał.

12.Co było powodem przerwania konfliktu w rejonie kanału sueskiego i jakie to miało konsekwencje?

• Stany Zjednoczone nie były zainteresowane dalszym trwaniem konfliktu na Bliskim Wschodzie i ewentualnym przejęciem kontroli nad Kanałem Sueskim, gdyż mogło to grozić eskalacją konfliktu na cały region i grozić nieobliczalnymi skutkami. Dodatkowo administracja prezydenta Dwighta D. Eisenhowera została zaskoczona powstaniem węgierskim i radziecką interwencją zbrojną na Węgrzech. Eisenhower obawiał się, że Naser może oficjalnie zwrócić się do Związku Radzieckiego z prośbą o pomoc wojskową. Mogłoby to doprowadzić do dalszego wzrostu napięcia z Blokiem Wschodnim i spowodować bezpośredni konflikt wojskowy między Zachodem i ZSRR, i ostatecznie przekształcić Zimną wojnę w prawdziwy konflikt zbrojny na skalę globalną. Dlatego Eisenhower wezwał Radę Bezpieczeństwa ONZ do wymuszenia zawieszenia broni w Egipcie. Jednak Wielka Brytania i Francja, jako stali członkowie Rady Bezpieczeństwa ONZ zawetowali projekt rezolucji. Wówczas Stany Zjednoczone zaapelowały do Zgromadzenia Ogólnego ONZ proponując przyjęcie rezolucji wzywającej do zawieszenia broni, wycofania wojsk i otwarcia Kanału Sueskiego dla powszechnej żeglugi.

• Zgromadzenie Ogólne zwołało nadzwyczajne posiedzenie i 2 listopada 1956 przyjęło Rezolucję. W tej nowej sytuacji, Izrael na prośbę Francji i Wielkiej Brytanii poprosił Zgromadzenie Ogólne ONZ o sprecyzowanie treści rezolucji. Było to "granie na czas", z którego korzystały europejskie mocarstwa przygotowujące swoje siły inwazyjne do lądowania w Egipcie. Prezydent USA Eisenhower zagroził Wielkiej Brytanii, że sprzeda amerykańskie rezerwy funta szterlinga i tym samym spowoduje załamanie się brytyjskiej waluty. Dodatkowo Arabia Saudyjska ogłosiła embargo na dostawy ropy naftowej do Wielkiej Brytanii i Francji, a Stany Zjednoczone odmówiły uzupełnienia braków w dostawach paliwa do czasu szybkiego wycofania wojsk brytyjskich i francuskich z Egiptu. W rezultacie tych nacisków 6 listopada 1956 zostały wstrzymane wszystkie działania wojenne w Egipcie. Następnie 6 grudnia Izrael przesunął swoje oddziały na odległość 30 km od Kanału Sueskiego, a 22 grudnia Wielka Brytania i Francja wycofały swoje oddziały z Egiptu. 7 marca 

• 1957 roku Izrael zakończył wycofywanie swoich wojsk z Półwyspu Synaj i Strefy Gazy.
  Skutki:
  - Nasser godzi się na przyjazd sił ONZ, w Egipcie stacjonują Duńczycy, Kanadyjczycy, Norwegowie i Szwedzi,
  - 3.12 koniec ewakuacji wojsk brytyjskich,
  - z Egiptu wysiedlono 13 tys. Obywateli Egipskich,
  - zobowiązanie do oddania kanału do żeglugi międzynarodowej,
  - po raz pierwszy użyto techniki odstraszania,
  - Izrael 1957 rok- opuszcza na wiosnę Synaj i Strefę Gazy,
  - Nasser jest w Egipcie bohaterem- zeświecczenie państwa, zachód mawiał pułkownik Nasser
  Nasser zdawał sobie sprawę, że z 3 siłami(WB, Fr, Izrael) nie wygra, rozwiązał wojsko i zwrócił się do ONZ o zwołanie Rady Bezpieczeństwa. USA nie było zainteresowane wzmocnieniem WB w regionie. Rada zaleciła wycofanie wojsk Izraela i zaprzestanie dostarczania broni na teren konfliktu. ZSRR zaproponowało „wspólne” wysłanie sił USA i ZSRR. USA nie chciało ryzykować, obawy o gorącą wojnę(nie było im to wtedy potrzebne). Rozmowy USA-ZSRR – zmuszenie WB i FR do opuszczenia kanału. Nasser użył swojej dyplomacji-ważna rola. Izrael musiał wycofać swoje wojska( zrobił to dopiero w III ‘57). Na prośbę Nassera w rejonie stacjonowały oddziały pokojowe ONZ. 3.12.56 kończy się ewakuacja wojsk WB i Fr. Wojska Izraela z dużym naciskiem ONZ i USA opuściły zbrojny teren Płw. Synaj i Strefy Gazy. Wycofują się za linię z ’48. Nic się nie zmienia, sukces w porażce Nassera.

13. Trzynaście państw eksportujących ropę naftową wchodzących w skład OPEC są w dużym uproszczeniu przedstawiani na Zachodzie jako odpowiednik kartelu 7 sióstr – wielkich towarzystw naftowych należących do Zachodu. Na czym polegały zasadnicze różnice pomiędzy OPEC , a kartelami zachodnimi?

Ropę na terenie Bliskiego Wschodu zaczęto wydobywać na skalę przemysłową dopiero w latach 40 XXw . Z roku na rok następował coraz większy wzrost znaczenia tego surowca. W latach 50 pierwsze skrzypce na rynku grały wielkie zachodnie koncerny naftowe , które prowadziły politykę bardzo niekorzystną dla krajów arabskich , wynikającą m.in. z obniżania cen przez siedem kartelowych sióstr : British Petroleum, Exxon, Gulf Oil, Mobil, Royal Dutch Shell, Standard Oil, Texaco.

Bogacenie się państw zachodnich kosztem państw arabskich doprowadziło do powołania OPEC na konferencji w Bagdadzie w 1960 r. Celem tej organizacji jest ochrona interesów państw członkowskich oraz utrzymanie stabilnych cen ropy na rynkach światowych. Państwa założycielskie chciały w ten sposób zwiększyć swoje dochody z wydobycia ropy, oraz uniezależnić się od zachodnich koncernów wydobywczych. OPEC realizuje politykę poprawy wizerunku publicznego. Celem jest walka z wizerunkiem kartelu oraz promowanie postrzegania OPEC jako organizacji, która reguluje i stabilizuje sytuację na niepewnym rynku ropy naftowej. OPEC wspiera również aktywnie kraje Trzeciego Świata, oraz podkreśla dbałość o ekologię. Krytykowana jest za dążenie do przejęcia kontroli nad rynkiem ropy, zawyżanie jej cen, wyłącznie w celu zwiększenia zarobków państw członkowskich oraz doprowadzenie do wzrostu inflacji.

Od gwałtownych skoków cen ropy w 1973 r. kraje zachodnie zaczęły liczyć się z OPEC.

14. Omów dwa zasadnicze element stanowiące fundament polityki władców Saudyjskich.

Arabia Saudyjska to państwo o względnie stabilnej sytuacji politycznej i gospodarczej , która swoją politykę opiera na bliskich stosunkach z USA.

• W Arabii Saudyjskiej na podatny grunt trafił najbardziej konserwatywny ruch religijno-społeczny zwany wahhabizmem. Wahhabizm głosi powrót do pierwotnego islamu oraz surowość obyczajów. Potępia on kult świętych oraz świętych miejsc ( z wyjątkiem Mekki i Medyny) dlatego też jest skonfliktowany z innymi odłamami islamu m.in. szyizmem. Arabia Saudyjska zawdzięcza stabilizację polityczną i ład w państwie dzięki sojuszowi pomiędzy wahabitami oraz dynastią Saudów , który gwarantuje wysoką pozycję zarówno jednych jak i drugich. Wahhabizm jest negatywnie odbierany przez państwa sąsiadujące gdyż posiada bardzo ekspansywny charakter.

• Arabia Saudyjska nigdy nie była niczyją kolonią, ma zupełnie inne podejście do krajów zachodnich. Od 1945 roku, kiedy to Roosevelt spotkał się z królem Ar. Saud., monarchia ta utrzymuje strategiczny sojusz ze Stanami Zjednoczonymi. Razem z Egiptem tworzy tzw. oś prozachodnią w rejonie Bliskiego i Środkowego Wschodu. Dzięki koncesjom udzielonym amerykańskim konsorcjom jest na stałe powiązana z USA. Czerpie stosunkowo duże zyski z wydobycia ropy naftowej, co w znacznym stopniu przyczyniło się do wyciszenia w tamtym rejonie radykalnych ruchów islamskich. Bardzo dobre stosunki z Zachodem mogły być również utrzymane dzięki antykomunistycznym poglądom kolejnych władców (w szczególności Fajsala). Arabia Saudyjska jest jednym z najważniejszych sojuszników USA wśród krajów arabskich.

• Arabia Saudyjska to państwo , które wprowadziło reformę zarządzania państwem

- oddzieliło budżet kraju od budżetu rodziny królewskiej

-wypłaca regularne pensje dla 5 tys. Członków swojej rodziny

-walczy z analfabetyzmem

- na terenie AS otworzono BC na czele z Pakistańczykiem kierowanym przez MFW

-istnieje solidarność Islamska, przeciwko Żydom i komunistom Islamski Common Wealth umacniana przez USA

15. Muamar Kadafii , który przejął władzę w 1970r. zaczął prowadzić konsekwentną politykę naftową . Na czym ona polegała?

Muammar Kaddafi po dojściu do władzy :

•  1970 zlikwidował w swoim kraju amerykańskie i brytyjskie bazy wojskowe, wydalił włoskie i żydowskie organizacje narodowe

• 1973 dokonał nacjonalizacji przemysłu naftowego należącego do zachodnich inwestorów.

Kaddafi prowadził bardzo aktywną politykę zagraniczną wymierzoną przeciwko wpływom USA i Izraela oraz wspieraniem Organizacji Wyzwolenia Palestyny, przez co był oskarżany o wspieranie islamskiego terroryzmu. Dzięki dochodom płynącym z bogatych złóż ropy naftowej Libia stała się krajem niezależnym od Zachodu. Miliardy dolarów uzyskanych z ropy wydano na szkoły, drogi, domy, szpitale, rozwój rolnictwa oraz broń i popieranie ruchów narodowowyzwoleńczych. Przywódca rewolucji doprowadził do konsekwentnej nacjonalizacji (nie tylko pól naftowych, lecz także wszystkich sklepów detalicznych) i w wyniku twardych rozmów uzyskał w latach 1970-1973 największą podwyżkę ropy naftowej w historii. Co więcej, za przykładem Kadafiego poszła OPEC, do tej pory bierna. Młody idealista z Trypolisu zapoczątkował światową rewolucję cen surowców energetycznych.

• 3 Świat, Bliski i Środkowy wschód dostrzegają, ze mogą wykorzystać surowce i się wzbogacić. W przypadku krajów arabskich nie ma procesu badania/przetwarzania ropy naftowej. Arabowie nie są zainteresowani , bo poszukiwanie ropy(na to trzeba środków finansowych), odwierty(nie mają opanowanych technologii)wydobycie( tu Arabowie mają wpływ - ile sprzedać) rozprowadzanie, marketing(nie jest domeną Arabów), przetwarzanie, dystrybucja- wyspecjalizowane koncerny, nie ma zakładów tym zajmuje się Zachód. Poza wydobyciem Arabowie nie robią nic, nic ich nie interesuje, dlatego wszelkie groźby jakie pochodzą ze strony arabskich przywódców nie mają znaczenia. Gdy kraje arabskie zakręcą kurek upadnie ich gospodarka
  Kaddafi - konsekwentna polityka dot. Sprzedaży ropy naftowej(przywileje producentom śródziemnomorskim), ale także od lat 70 sprawa dystrybucji wewnętrznej (całkowicie pod kontrolą państwa), nacjonalizacja pól naftowych, nie dopuścił koncernów „7 sióstr”

WOJNA SZEŚCIODNIOWA

Wojna sześciodniowa, wojna prowadzona przez Izrael z arabskimi sąsiadami Egiptem Jordanią i Syrią. Spowodowana zakazaniem przez Egipt żeglugi izraelskich statków po zatoce Akaba. Wybuchła ona 5 czerwca 1967 przez Izrael atakiem na wszystkie większe lotniska państw sprzymierzonych. W wyniku wojny sześciodniowej

• Egipt utracił Synaj

• Jordania-Zachodni Brzeg Jordanu (zachodnią część Jerozolimy, Samarię i Judeę)

• Syria - wzgórza Golan.

• Izrael zajął także pozostającą pod zarządem Sił Zbrojnych ONZ Strefę Gazy.

• Podzielona dotąd między Jordanię i Izrael Jerozolima stała się ponownie jednym miastem - stolicą Izraela.

16. Po klęsce państw arabskich w wojnie sześciodniowej w 1967 r. odbył się pod koniec sierpnia czwarty z kolei szczyt państw arabskich w Chartumie , na którym zwycięstwo odniosły państwa przyjmujące umiarkowaną linię polityczną. Na czym ono polegało?

W wyniku klęski poniesionej przez państwa arabskie w dniach od 19.08 - 1.09.1967 odbył się szczyt Państw Arabskich w Chartumie, gdzie przywódcy arabscy postanowili odrzucić wszelkie negocjacje pokojowe z Izraelem i przygotować nowa wojnę.

• Pod koniec sierpnia przywódcy ośmiu państw arabskich spotkali się na szczycie Ligi Arabskiej w Chartumie. 1 września 1967 uczestnicy spotkania wydali Rezolucję Chartumską

-wzywała wszystkich Arabów do kontynuowania wojny przeciwko Izraelowi

-zakończenie bojkotu naftowego po wojnie sześciodniowej

-zakończenia arabskiej wojny w Jemenie i udzielenia pomocy Egiptowi i Jordanii.

Przyjęto uchwałę "Trzy Razy Nie" ("nie" dla pokoju z Izraelem, "nie" dla uznania istnienia państwa Izrael, "nie" dla negocjacji z Izraelem).

Pomimo wszystko następuje zmiana podejścia państw arabskich do problemu Palestyny , który w pewnym momencie zaczyna schodzić na dalszy plan , a priorytetem państw arabskich jest odzyskanie utraconych terytoriów. Stąd też zmiana nastawienia Anwara Sadata , który zaczyna zwracać się w stronę zachodu ( I też Izraela)

• Na tej konferencji państwa arabskie całkowicie skapitulowały, jej konsekwencją było nawiązanie współpracy z krajami zachodnimi. Problem polegał na tym, ze owszem rozpoczęły współpracę z Zachodem, ale nie uznały Izraela.
  

17. Porażka militarna państw arabskich w wojnie sześciodniowej z Izraelem i jej międzynarodowy kontekst sprawiła , że większość palestyńskich partii politycznych przeszła podwójną przemianę ideologiczną. Omów tę przyczynę.

Co raz większą popularność zaczęła zdobywać Organizacja Wyzwolenia Palestyny-polityczna reprezentacja arabskiej ludności Palestyny na uchodźstwie. Powstała w1964 roku z połączenia wielu różnych ugrupowań walczących o utworzenie państwa palestyńskiego. Najważniejsze z nich to Al -Fatah(Palestyński Narodowy Ruch Wyzwolenia), Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny , Ludowo-Demokratyczny Front na rzecz Wyzwolenia Palestyny.

OWP miała koordynować działania wojskowe i polityczne wszystkich walczących Palestyńczyków. Celami łączącymi te ugrupowania było:

• odrzucenie rezolucji 181/II o podziale Palestyny na dwa państwa,

• dążenie do likwidacji państwa izraelskiego

• utworzenie na obszarze całej Palestyny jednego "demokratycznego i świeckiego" państwa z równymi prawami dla Arabów i Żydów.

Po wojnie sześciodniowej nastroje OWP zaczęły się radykalizować. Wykorzystując osłabienie militarne Egiptu , zaczęła prowadzić bardziej niezależna politykę. W 1969 przywództwo nad OWP przejął Jaser Arafat, wieloletni nieprzejednany wróg kompromisu z Izraelem. OWP

18. Dlaczego państwa arabskie nigdy nie wierzyły w wyzwolenie Palestyny w wyniku wojny ludowej i jakie to miało konsekwencje dla Palestyńczyków?

Powstanie wzniecone przez ludność palestyńską przeciwko państwu Izrael nie mogło dojść do skutku z prozaicznego powodu. Arabowie nie dysponowali dobrym uzbrojeniem , a nawet gdyby takowe posiadali nie potrafiliby się posługiwać bronią ( Arabowie stanowią przede wszystkim społeczność rolniczą) Izrael był bardzo silnym przeciwnikiem , posiadał poparcie największego mocarstwa oraz doskonałe uzbrojenie. Arabowie nie mogli liczyć ani na pomoc Zachodu ani na ZSRR. Palestyńczycy nie posiadają własnego państwa z tego też powodu pojawił się problem uchodźctwa , które stanowi czynnik destabilizujący w regionie ( kiedy w wyniku wojny sześciodniowej Jordania traci Zachodni brzeg Jordanu na rzecz Izraela , do Jordanii napływa fala uchodźców – tworzą się bojówki palestyńskie kierowane przez fedainów , które atakowały Izraelczyków z terytorium Jordanii)

19. Jakie heterodoksyjne odłamy islamskie zamieszkują Libię ? Omów je.

• Sunnici- wyznają Sunnę(uznaje wszystkich Kalifów za następców Mahometa)- ludzie tradycji i wspólnoty, szkoły Manaficka, Maukicka, Szachicka, Hanbalicka

• Szyici- Izmailizm, Borowie i Hodżowie , premier i dowódca policji musi być sunnitą a szyitą Przewodniczący izby deputowanych,

• Harydżyzm- jeden z najmniejszych nurtów- egalitarny, kieruje się surową etyką, nie ma rozróżnienia między wiarą a czynami twierdząc iż osoba popełniająca ciężki grzech staje się niewiernym. Charydżyci czuli odrazę do koncepcji głoszącej, że namiestnictwo Proroka jest dostępne tylko dla członków wybranych klanów, jak to utrzymują szyici. Twierdzili zaś, że kalifem może być obrany każdy głęboko wierzący i prawy muzułmanin, podobnie zresztą jak w przypadku odejścia od czystego islamu powinien być usuwany. Charadżyci byli i pozostają nadal surowymi fundamentalistami, interpretującymi Koran w sposób dosłowny

• Alabici- prąd peryferyjny w islamie, wywodzi się z IX wieku, zwolennicy reinkarnacji, neoplatonizm, wpływ Chrześcijaństwa i kultur astralnych

• Dominującym wyznaniem w Libii jest islam. 97% ludności deklaruje praktykę tej religii. Zdecydowana większość muzułmanów libijskich to sunnici. Islam jest zarówno duchowym przewodnikiem osób prywatnych, ale też istotnym elementem polityki rządu. Mniejsze ugrupowania (pomiędzy 5 i 10%) należą do ibadytów, żyjących przede wszystkim w Dżabel Nefusa i mieście Zuwara.

20. System polityczny wprowadzony przez Francje w Libanie , jej terytorium mandatowym ( 1920 -1943 ) został niezmieniony po odzyskaniu niepodległości nawet w kwestii obsadzania stanowisk w państwie. Według jakiego klucza dokonuje się podziału i jaki ma ona wpływ na utrzymanie stabilności systemu politycznego?

W Libanie :

• premier i dowódca policji musi być sunnitą

• Przewodniczący izby deputowanych-szyitą

• dowódcą armii, prezydent i wiele stanowisk administracyjnych w państwie- maronita

W Libanie mamy mozaikę różnorodnych wyznań. Główne wyznania: 59,7% muzułmanie (w tym druzowie) 39% chrześcijanie (w tym maronici), inne wyznania 1,3%.

Stanowiska państwowe i rządowe obsadzane są według klucza wyznaniowego:

• prezydent i dowódca armii – chrześcijanin maronita,

• premier i dowódca policji - muzułmanin sunnita,

• przewodniczący parlamentu - muzułmanin szyita

• Wiceprzewodniczący Izby Deputowanych i Rady Ministrów -grecko-ortodoksyjny chrześcijanin

• Szef sztabu Armii Libańskiej – dla Gruzów

• równy podział tek ministerialnych, wyższych stanowisk w administracji państwowej oraz miejsc w parlamencie między przedstawicieli ludności muzułmańskiej i chrześcijańskiej.
  -pluralizm polityczny,
  -demokracja
  -walka o umocnienie swoich granic
  -konflikty w społeczeństwie libańskim, zaczyna się dzielić.

21. Dlaczego narodowa armia Libanu nie reagowała w żaden sposób na izraelskie operacje na terenie Libanu?

• Izrael walczył z Syrią, Syria okupowała Liban. W 1976 walki stopniowo objęły terytorium całego Libanu, przyjmując postać najbardziej krwawych masakr i pogromów. W maju 1976 libański prezydent Suleiman Frangieh zwrócił się do Izraela z prośbą o udzielenie pomocy wojskowej. Izrael zaczął wówczas dostarczać sprzęt wojskowy i amunicję do oddziałów chrześcijańskich maronitów. W czerwcu 1976 do Libanu wkroczyła syryjska armia, wymuszając na wszystkich stronach przyjęcie zawieszenia broni. Dodatkowo w październiku 1976 Liga Arabska wysłała do Libanu Arabskie Siły Odstraszające (Arab Deterrent Force), które miały nadzorować zawieszenie broni. W kwietniu 1981 oddziały chrześcijańskiej Armii Południowego Libanu przeprowadziły ofensywę próbując opanować Dolinę Bekaa i zmusić wojska syryjskie do opuszczenia Libanu. Podczas walk dowódca chrześcijańskich milicji Beszir Dżemajel zwrócił się do Izraela o pomoc wojskową. W odpowiedzi izraelskie siły powietrzne wielokrotnie przeprowadziły bombardowania syryjskich pozycji oraz baz OWP w Dolinie Bekaa. Natomiast przeciwko chrześcijańskim falangom wystąpiły radykalne muzułmańskie organizacje. 17 maja 1983 przedstawiciele Izraela i Libanu podpisali porozumienie kończące wojnę izraelsko-libańską. Wojska izraelskie miały w kolejnych etapach wycofać się z terytorium Libanu, w którego południowej części miała powstać 40 km "strefa bezpieczeństwa". Odpowiedzialność za "strefę" miała ponosić wspierana przez Izrael Armia Południowego Libanu. Porozumienie podpisano dzięki mediacji amerykańskich dyplomatów Philipa Habiba i Morrisa Drapera.

• Po uzyskaniu niepodległości przez Izrael, granica kraju z Libanem uchodziła za wyjątkowo spokojną. Jednak na początku lat 70tych napięcie wzdłuż granicy wzrosło, zwłaszcza po przeniesieniu palestyńskich baz z Jordanii do Libanu (OWP – 1970 - 300 tys. palestyńskich uchodźców – usunięci z Jordanii po próbie przejęcia władzy). 11 marca 1978 roku bojownicy Organizacji Wyzwolenia Palestyny zaatakowali Izrael. W odwecie armia izraelska wkroczyła do Libanu i w ciągu kilku dni zajęła południową część kraju. 15 marca libański rząd zaprotestował przeciwko izraelskiej inwazji odcinając się od działań OWP. Parę lat później, 6 czerwca 1982, o godzinie 11.05, po atakach palestyńskich na terytorium Izraela, przeprowadzonych z baz na terenie Libanu, Izrael interweniuje zbrojnie. Operacja ta nazwana została „Pokój dla Galilei” (I wojna libańska 1982-95). W czerwcu 1982 po intensywnej wymianie ognia w południowej części Libanu i wzdłuż granicy izraelsko - libańskiej Izrael zaatakował Liban tworząc w głębi kraju swoją strefę bezpieczeństwa. Z punktu widzenia Izraela wojna libańska zakończyła się ograniczonym sukcesem. Niepodważalnie siły OWP zostały usunięte z Libanu, a infrastruktura palestyńskich grup terrorystycznych została zniszczona. Doprowadziło to Jasera Arafata do podjęcia decyzji o rozpoczęciu rozmów pokojowych z Izraelem. Jednak na miejscu rozbitego OWP w Libanie pojawił się o wiele groźniejszy przeciwnik, w osobie Hezbollahu. Po wycofaniu się Izraela z okupowanych terenów Libanu w 2000 roku ONZ ustanowił ,,Błękitną linię" odpowiadającą uznanym na świecie granicom Libanu. UNIFIL został przesunięty na południe i rozmieszczony wzdłuż ,,Błękitnej linii", gdzie czuwał nad przestrzeganiem zawieszenia broni między Izraelem i Libanem. W styczniu 2006 roku UNIFIL zwrócił uwagę na zaostrzanie się sytuacji wzdłuż „niebieskiej linii”. W lipcu 2006 roku Hezbollah wystrzelił kilkanaście rakiet w kierunku Izraelu, wymiana ognia wzdłuż granicy.

Pierwsza wojna w Zatoce Perskiej

• Aby uświadomić sobie, dlaczego doszło do agresji irackiej na Kuwejt oraz dlaczego USA i inne kraje zdecydowały się na interwencję w jego obronie, musimy cofnąć się do roku 1980. Był to początek wojny pomiędzy dwoma sąsiadami: rządzonym przez dyktatora Saddama Husajna Irakiem a Iranem będącym od niedawna Republiką Islamską pod przywództwem fanatycznego ajatollaha Chomeiniego. Przez osiem lat, do roku 1988, oba państwa toczyły zaciekłe i krwawe boje. Żadnemu z nich nie udało się wyjść z wojny zwycięsko. Długotrwały konflikt zrujnował obie strony i kosztował je setki tysięcy ofiar. Irak rozpoczynający wojnę z nadwyżką w wysokości 30 miliardów dolarów, zakończył ją będąc zadłużonym na prawie 100 miliardów. Z powodu niskich cen ropy na światowych rynkach i niekorzystnej koniunktury gospodarczej dochody z ropy – jedno z najważniejszych źródeł zasilających budżet Iraku, zmniejszały się coraz bardziej. Doprowadzony na skraj bankructwa dyktator musiał więc szybko uzyskać duży zastrzyk kapitału, by ratować upadające finanse państwa. Ponadto w Iraku po 1988 roku pozostała ogromna, rozbudowywania przez osiem lat wojny armia. Po demobilizacji części wojska, bez zajęcia pozostały setki tysięcy młodych mężczyzn. Ich także należało do czegoś wykorzystać, znaleźć dla nich zajęcie i ujście dla ich frustracji spowodowanej bezczynnością i poczuciem odrzucenia.
  
  Dyktator od 1988 roku doświadczył czterech zamachów na swoje życie. Gniew i frustracja społeczna skierowana przeciw niemu wywołane złą sytuacją gospodarczą wciąż narastały. Latem 1990 roku Saddam postanowił wykonać śmiały i desperacki krok: zaanektować graniczący z Irakiem Kuwejt, państwo małe, lecz bogate, posiadające ogromne złoża ropy i rezerwy finansowe. Kuwejt był jednym z największych wierzycieli Iraku – pożyczył Saddamowi 30 miliardów dolarów na wojnę z Iranem. Po zakończeniu ośmioletniego konfliktu Irak zaczął natarczywie domagać się anulowania tego gigantycznego długu, jednak bezskutecznie. Napięcie pomiędzy obu państwami przybierało na sile tym bardziej, im bardziej pogarszała się finansowa kondycja Iraku i im bardziej chwiała się pozycja Husajna.
  
  W lipcu 1990 roku wojska irackie rozpoczęły manewry w pobliżu granicy z Kuwejtem, jednocześnie iraccy dyplomaci wciąż prowadzili rozmowy z jego władzami. Saddam oskarżał Kuwejtczyków o kradzież ropy – mianowicie, że od 1980 roku pompują ropę ze złóż Rumelia, rzekomo leżących już na terytorium Iraku. Saddam domagał się z tego tytułu 2,4 miliarda dolarów rekompensaty. Bagdad atakował również Kuwejt za celowe utrzymywanie światowego kursu baryłki ropy na niskim poziomie 18 dolarów, co godziło w ekonomiczne interesy Iraku, który musiał sprzedawać swoje naturalne bogactwo zbyt tanio. Do listy zarzutów dochodziły roszczenia terytorialne wobec należących do Kuwejtu wysp. Irak twierdził, że powinny zostać mu zwrócone, a ponadto jeszcze, iż Kuwejt jako dawna cześć otomańskiego paszaliku (czyli prowincji) Basry na mocy prawa powinien być częścią irackiego państwa. Saddam już od dawna snuł mocarstwowe plany powiększenia terytorium kraju. Wobec tak roszczeniowej i agresywnej postawy Iraku wysiłki dyplomatyczne mające na celu zażegnanie konfliktu spełzły na niczym, pomimo wydawałoby się przejściowego sukcesu Iraku, jakim było wynegocjowanie na posiedzeniu państw należących do OPEC w dniu 27 lipca podniesienia ceny baryłki do 21 dolarów. Można by sądzić, że ponieważ przynajmniej częściowo zaspokojono irackie żądania, uda się złagodzić napięcia na linii Kuwejt–Bagdad. Była to jednak cisza przed burzą. Po fiasku prowadzonych 31 lipca rozmów przedstawiciela Iraku z kuwejckim następcą tronu agresja na Kuwejt była przesądzona.

• 2 sierpnia 1990 roku 100.000 irackich żołnierzy wspieranych przez około dwa tysiące czołgów wkroczyło do Kuwejtu, szybko zajmując stolicę i inne strategiczne punkty. Opór słabej, szesnastotysięcznej armii kuwejckiej był znikomy – w ciągu dwunastu godzin cały kraj poddał się wojskom Saddama, a rodzina panująca uciekła do Arabii Saudyjskiej. Parę dni później parlament iracki ogłosił, że Kuwejt staje się dziewiętnastą prowincją Iraku. Inwazja od tego momentu nabrała cech stałej okupacji a nie tylko akcji rabunkowej na dużą skalę, jak się wcześniej mogło wydawać. Żołnierze iraccy dopuszczali się w okupowanym Kuwejcie masowych morderstw, gwałtów i grabieży. Tysiące uchodźców – Kuwejtczyków i robotników cudzoziemskich – uciekło na terytorium saudyjskie. Kraj został praktycznie odcięty od świata.

POWSTANIE KOALICJI ANTYIRACKIEJ

• Społeczność międzynarodową początkowo bardzo zaskoczył taki obrót spraw. Wydawało się, że Husajn blefuje, a manewry wojskowe przy granicy mają na celu jedynie zastraszenie władz Kuwejtu, by wymusić spełnienie roszczeń. Reakcja ONZ-etu na inwazję okazała się jednak szybka i zdecydowana, mimo że grający pierwsze skrzypce na światowej arenie prezydent George H. W. Bush początkowo dość ostrożnie podchodził do tej kwestii, oświadczając 2 sierpnia rano, że USA nie będą interweniować. Wkrótce miał zmienić zdanie. W dniu inwazji Rada Bezpieczeństwa ONZ wydała rezolucję nr 660, zdecydowanie potępiającą agresję i wzywającą Irak do natychmiastowego wycofania się z Kuwejtu.

• 6 sierpnia wydano rezolucję nr 661, nakładającą embargo na Irak. Stany Zjednoczone uświadomiły sobie, jak fatalne następstwa mogą wywołać agresywne działania Iraku w tym bardzo ważnym rejonie świata. Stany Zjednoczone potrzebowały milionów ton ropy naftowej – dostarczał im ją dotąd głównie Bliski Wschód. W wyniku agresji na Kuwejt Husajn zagarnął 20% światowych zasobów ropy, a ponadto był teraz w stanie zagrozić także olbrzymim złożom należącym do Arabii Saudyjskiej, która dysponowała armią zbyt słabą, by przeciwstawić się potężnej irackiej machinie wojennej. Gdyby Saddam zdecydował się na atak na Arabię Saudyjską i aneksję jej przebogatych pól naftowych, Ameryce i wielu innym państwom mógł zagrozić potężny kryzys naftowy – Saddam mógł po prostu narzucić olbrzymią cenę za baryłkę ropy lub ograniczyć a nawet wstrzymać eksport tego surowca. Do tego prezydent Bush nie mógł dopuścić.

KOALICJA ANTYIRACKA

• 7 sierpnia prezydent postanowił wysłać do Arabii Saudyjskiej oddziały wojskowe, jako odpowiedź na apel saudyjskiego monarchy, króla Fahda^[1]. Władca ten bał się najazdu irackiej armii, Zgoda króla na stacjonowanie w Arabii Saudyjskiej obcych wojsk i dołączenie do powstającej koalicji antyirackiej było pierwszym wielkim sukcesem Busha. Od tego momentu Stany Zjednoczone zaczęły zawiązywać silny sojusz krajów zdecydowanie przeciwnych aneksji Kuwejtu. Chodziło o to, aby jak najwięcej państw wystąpiło przeciwko agresji irackiej oraz żeby akcja zyskała szeroki wymiar międzynarodowy i jednomyślne poparcie. Bush wiedział, że wśród członków ONZ-etu istnieją poważne rozbieżności co do zasadności zbrojnej interwencji w obronie Kuwejtu. Musiał więc przekonywać, że jest konieczna ze względu na bezkompromisowość i bezwzględność Husajna, z którym nie da się dojść do porozumienia na drodze dyplomacji. USA zyskały przede wszystkim poparcie Wielkiej Brytanii – premier Margaret Thatcher zdecydowanie opowiedziała się za wojskową interwencją. Do koalicji udało się włączyć także sceptycznie początkowo nastawioną Francję. Francja w latach 70. i 80. dostarczała duże ilości broni Irakowi, wysyłała tam inżynierów, a niektórzy francuscy przywódcy uważali się nawet na przyjaciół Saddama. Prezydent Mitterrand dał się jednak przekonać, że Irak pogwałcił międzynarodowy ład i że agresja na Kuwejt nie może pozostać bez odpowiedzi. Związek Radziecki, mimo że jego stosunki z Irakiem były dość dobre, udzielił poparcia koalicji w sprawie problemu kuwejckiego, chcąc utrzymać z trudem wypracowywane przez Gorbaczowa poprawne stosunki ze Stanami Zjednoczonymi. Chiny zachowały rezerwę, lecz nie sprzeciwiały się interwencji. Liga Państw Arabskich za wyjątkiem Jordanii, Organizacja Wyzwolenia Palestyny i niektórych państw afrykańskich w większości potępiła atak na Kuwejt, tak więc Saddam nie mógł zbytnio liczyć na poparcie ze strony świata arabskiego. Wiele krajów arabskich jak Syria, Egipt, Maroko, Katar, Bahrajn, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Oman przyłączyło się do koalicji wystawiając zbrojne kontyngenty wojsk. W skład sojuszu weszły także Pakistan, Senegal, Polska, Czechosłowacja, Włochy, Afganistan, Nigeria.

• 29 listopada ONZ wydała rezolucję nr 678, która uprawniała koalicję – Stany Zjednoczone i 28 krajów z nimi sprzymierzonych – do użycia siły przeciwko okupującym Kuwejt wojskom irackim, jeśli te do dnia 15 stycznia 1991 roku się stamtąd nie wycofają. Ultimatum to zostało następnego dnia odrzucone przez rząd w Bagdadzie. Mimo czynionych jeszcze wysiłków dyplomatycznych z obu stron w celu zażegnania konfliktu zbrojnego oraz takich gestów ze strony władz irackich jak na przykład uwolnienie do połowy grudnia wszystkich zakładników amerykańskich przetrzymywanych w Iraku, nie udało się ostatecznie rozwiązać kwestii okupowanego Kuwejtu na drodze pokojowej. 15 stycznia 1991 roku wojska irackie wciąż tkwiły na pozycjach w Kuwejcie. Termin ultimatum upłynął i sytuacja dojrzała wreszcie do zbrojnego rozwiązania.

• OPERACJA „PUSTYNNA TARCZA”. PRZYGOTOWANIA DO OPERACJI „PUSTYNNA BURZA”( POCZĄTEK 17 STYCZNIA 1991)

-Według opracowanego przez amerykanów tak zwanego planu „1002-90” pierwszym krokiem sprzymierzonych miała być obrona Arabii Saudyjskiej i jej pól naftowych. Zgodnie z założeniami do Arabii Saudyjskiej w ramach „Pustynnej Tarczy” przerzucano coraz więcej wojsk, głównie amerykańskich. We wrześniu zgrupowanie było już na tyle silne, że mogło obronić saudyjskie pola naftowe przed ewentualnymi zakusami Iraku. 11 września w Arabii Saudyjskiej stacjonowało już 1220 samolotów bojowych.

• 18 stycznia, dzień po rozpoczęciu zmasowanych nalotów, dowództwo irackie rozkazało użyć pocisków Scud. Osiem wystrzelono w kierunku Izraela, który nie brał dotąd udziału w wojnie. Dwie spadły na Tel-Awiw, a jedna na Hajfę. Straty okazały się znikome – 12 lekko rannych, 3 osoby zaduszone z powodu złego założenia masek przeciwgazowych, dwa zniszczone domy. Jednakże efekt psychologiczny tego ataku okazał się silny. Ludność zaatakowanego Izraela zaczęła domagać się uderzenia odwetowego, czemu usilnie starały się zapobiec Stany Zjednoczone zaniepokojone możliwością wciągnięcia Izraela w konflikt z Irakiem, co mogło spowodować rozłam w koalicji. Nie można było wykluczyć, że niektóre państwa arabskie w geście solidarności z Irakiem opuszczą koalicję, a może nawet wystąpią zbrojnie przeciw Izraelowi.

ZAKOŃCZENIE KONFLIKTU, BILANS DZIAŁAŃ WOJENNYCH

28 lutego o godzinie 3.00 rano prezydent Bush ogłosił zwycięstwo koalicji i całkowite wyzwolenie Kuwejtu. Wydano rozkaz przerwania działań. Parę godzin później dyktator Iraku zaakceptował bezwarunkowo wszystkie dwanaście rezolucji

• 3 marca 1991w położonej kilka kilometrów od granicy z Kuwejtem irackiej miejscowości Safwan podpisano zawieszenie broni. Wkrótce potem amerykańscy żołnierze zaczęli opuszczać rejon w tempie pięciu tysięcy dziennie.

• 3 kwietnia1991 Rada Bezpieczeństwa uchwaliła rezolucję nr 687 powołującą specjalną komisję rozbrojeniową UNSCOM, której inspektorzy mieli się zająć likwidacją irackiej broni, głównie chemicznej i biologicznej, oraz pocisków o zasięgu większym niż 150 kilometrów. Ustanowiono także strefę zakazu lotów w północnym Iraku, by chronić przed represjami Kurdów zamieszkujących tę część kraju.

• Działania wojenne w Zatoce, choć krótkie, były bardzo intensywne. Obie strony konfliktu zaangażowały olbrzymie siły. Po zakończeniu wojny ujawniły się potężne dysproporcje strat każdej ze stron. Siły koalicji poniosły straty niewielkie w stosunku do użytych sił i środków. Armia amerykańska straciła 355 zabitych, w tym 148 w walce, 496 zostało rannych w walkach i około 3000 poza polem bitwy. Armia brytyjska miała 47 zabitych i 43 rannych, armia francuska – 2 zabitych i 25 rannych, armia egipska – odpowiednio 14 i 120. Do niewoli dostało się zaledwie 41 alianckich żołnierzy. Wojska koalicji utraciły także tylko 0,6% czołgów i innych pojazdów bojowych. „Pustynna Burza” wraz z „Pustynną Tarczą” kosztowały łącznie 71 miliardów dolarów, 60% kosztów pokryła Arabia Saudyjska, Kuwejt, Zjednoczone Emiraty Arabskie i inne państwa regionu.

• Straty wojsk irackich były o wiele większe. W źródłach istnieją spore rozbieżności co do ich strat w sile żywej i sprzęcie. Można jednak przyjąć (stosując szerokie widełki), że liczba zabitych wyniosła 20–35 tysięcy, liczba rannych 25–60 tysięcy (niektóre źródła podają nawet ćwierć miliona). Do niewoli wzięto 60–80 tysięcy jeńców. Straty armii Saddama w Kuwejcie wyniosły niemal 80% czołgów (około 4 tysiące maszyn), 90% artylerii i ponad 50% bojowych wozów piechoty i transporterów opancerzonych. Alianci zniszczyli też większość wyrzutni Scud, co najmniej jedną czwartą irackiego lotnictwa bojowego, prawie całą marynarkę. W gruzach legła infrastruktura militarna i przemysłowa.

• Bardzo osłabiony wyszedł z wojny Kuwejt, ograbiony przez wojska irackie. Zniszczeniu uległa prawie cała infrastruktura związana z wydobyciem i przerobem ropy naftowej – zniszczono i podpalono większość z 1336 wież wiertniczych i 26 stacji przepompowujących. Ponadto Irakijczycy, obawiając się desantu, wylali do wód Zatoki Perskiej wielką ilość ropy, powodując katastrofę ekologiczną. W wyniku ponadpółrocznej brutalnej okupacji ucierpiała ludność cywilna.

Pytania:

22.U progu lat 90 świat ogarnęła euforia , która doprowadziła m.in. do wybuchu I wojny w zatoce perskiej. Jakie przesłanki złożyły się na tą euforie?

Wojna w zatoce perskiej toczyła się w zupełnie nowych warunkach

• Doszło do zakończenia zimnej wojny – Gorbaczow w Waszyngtonie , układ IMF- o likwidacji broni atomowej – wcześniej Układ Start 1(1981)

• Nastąpił proces zjednoczenia Niemiec

• Rozpoczął się proces pokojowy arabsko – izraelski ( bez udziału ZSRR, PRZEWAGA USA ) rozmowy w Madrycie

• Upadek apartheidu w RPA

• Upadek reżimów w Europie Wschodniej i wkroczenie na drogę demokratycznych przemian

• Zwycięstwo ideologiczne USA

• III fala demokratyzacji w trzecim Świecie

• Odzyskanie przez USA dawnego wigoru po licznych aferach

• Szukanie przez USA kolejnego przeciwnika – padło na Saddama Husajna

• Inwazja Iraku na Kuwejt

23.Czym kierowały się kraje europejskie i arabskie w poparciu amerykańskiej krucjaty przeciwko Husajnowi pod nazwą „Pustynna burza”?

1. W razie ich opanowania Irak wszedłby łącznie w posiadanie prawie 40% światowych zasobów tego cennego surowca. Widząc słabość swoich sił rząd Arabii Saudyjskiej 6 sierpnia poprosił Radę Bezpieczeństwa ONZ o zapewnienie ochrony państwu. Z tej okazji postanowiły skorzystać Stany Zjednoczone, które za wszelką cenę nie chciały dopuścić do kolejnego wzmocnienia Iraku, tym razem kosztem Arabii Saudyjskiej. USA było bowiem największym konsumentem ropy na świecie i nie mogło sobie pozwolić, aby jakikolwiek kraj (zwłaszcza na czele którego stoi ktoś tak nieobliczalny jak Husajn) mógł rozpocząć dyktat cenowy na ten surowiec. Jednocześnie Stany Zjednoczone były wówczas u szczytu swej potęgi gospodarczej i militarnej. Wezwanie władcy Arabii Saudyjskiej do walki z Irakiem wśród innych krajów, obrona Kuwejtu w ramach rezolucji ONZ, 6 sierpnia Rada Bezpieczeństwa ONZ nałożyła rezolucję nr 661, która zakazywała handlu z Irakiem, a także zawieszono połączenia lotnicze i zamrożono aktywa irackiego rządu za granicą. Powołano też specjalną komisję nadzorująca sankcję.

Początkowo światowe mocarstwa wierzyły, że konflikt w Zatoce Perskiej uda się rozwiązać w sposób dyplomatyczny. Nie wiedziano bowiem jak miałaby wyglądać ewentualna współpraca pomiędzy dotychczasowymi wrogimi sobie blokami państw (Zachód-Wschód), w dodatku w których wielu członków prowadziło do tej pory ożywione kontakty, zwłaszcza gospodarcze, z Irakiem (ropa naftowa). Kolejne groźby Husajna doprowadziły jednak do tego, że kraje europejskie zaczęły popierać interwencję USA. Francja mimo, że do tej pory popierała Irak (porozumienie o przyjaźni), opowiedziała się za namową WB po stronie USA, bo wiedziała że Stany tę wojnę wygrają. Ponadto Francja, Włochy czy Niemcy liczyły, że ich firmy dostaną kontrakty na odbudowę Iraku już po samej wojnie.

24.Dlaczego Stany Zjednoczone powstrzymywały Izrael od bezpośredniego zaangażowania w konflikt , a zależało im na obecności oddziałów arabskich?

Wiadome jednak było, że jeśli by się ten plan udał niemożliwe by było współdziałanie państw arabskich i Izraela w ramach jednej koalicji. Dzięki jednak intensywnym zabiegom dyplomatycznym prezydenta Stanów Zjednoczonych George’a Busha oraz obietnicy obrony przed dalszymi atakami (zrealizowanej potem w postaci rozlokowania systemu Patriot w Izraelu) udało się przekonać bliskowschodniego sojusznika do nieinterwencji.

25. Dlaczego Izrael nie życzył sobie , aby Stany Zjednoczone i Związek Radziecki włączyły się do negocjacji z państwami arabskimi i odrzucał nawet samą ideę wspólnych i jednoczesnych negocjacji?

Wynikało to ze zmian koncepcji polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych w stosunku do państw arabskich . Administracja Busha nie chciała już ślepo popierać Izraela tym bardziej że dostrzegł możliwość intratnego interesu naftowego z Arabami . W tej sytuacji Izrael obwiał się , że Stany Zjednoczone będą na niego naciskać w kwestii zmniejszenia ilości osad żydowskich bądź też nadania autonomii Palestyńczykom.

26.Dlaczego państwa arabskie nie chciały negocjować oddzielnie z państwem Izarel i jak z ich punktu widzenia była postrzegana argumentacja izraelska związana z ich licznymi problemami i konfliktami?

Państwa arabskie obawiały się rozmów dwustronnych ze względu na pozycje Izraela w rozmowach negocjacyjnych , poza tym status Ligii Arabskiej zakładał brak negocjacji , do tej pory na Izrael nałożone jest embargo. Warunkiem państw arabskich do wzięcia udziału w rozmowach była konferencja wielostronna , uczestnictwo ZSRR oraz uznanie OWP nie za organizację terrorystyczną , ale zwykła organizację działającą na rzecz wyzwolenia obywateli Palestyny

Podczas konferencji w Madrycie (30 października – 1 listopada 1991 r.) Premier Izraela Icchak Szamir posługiwał się sformułowaniami biblijnymi (Judea, Samaria), żeby legitymizować obecność Izraela na tych obszarach. Mówił, że takie są konsekwencje wojny wywołanej przez Arabów (winni za wszystko). Mówił o holocauście, szoah, ale to przecież miało miejsce w Europie, a nie na BW! Arabowie podkreślają również, że 1w 1967 roku to IZRAEL napadł na państwa arabskie (i tym samym złamał rezolucję ONZ).

27. Dlaczego premier Icchak Szamir widział w amerykańskim sekretarzu stanu Jamesie Bakerze „zagrożenie dla istnienia narodu żydowskiego” i nowe wcielenie oprawcy Żydów?

Taka postawa wynikała najprawdopodobniej z wystąpienia sekretarza stanu kiedy to 23 maja 1989 Baker wezwał izraelski rząd do porzucenia "nierealistycznych planów o Wielkim Izraelu" i wstrzymania żydowskiego osadnictwa na terytoriach okupowanych.

28. Komisje tematyczne stworzone w ‘92r. 11-29.05.’92 pierwsze rozmowy, zebrania w kilku miastach – Bruksela, Waszyngton, Wiedeń, Tokio, Ottawa. Debata podsumowująca w Lizbonie – jakie tematy należy poruszyć. Zdecydowano o kontynuacji rozmów w komisjach.

- Komisja związana z zagadnieniami gospodarki wodnej Genewa

- Komisja związana z kontrolą zbrojeń i bezpieczeństwa regionalnego - Waszyngton

- Komisja dotycząca zagadnień ochrony środowiska naturalnego-Tokio/Paryż? (mówił raz tak…)

- Komisja dotycząca zagadnień współpracy gospodarczej Rzym

- Komisja do spraw uchodźców (powstała nieco później) Ottawa

Rozmowy wykorzystywano propagandowo w mediach, a rzeczywistość na Bl. Wschodzie inna – ciągłe niepokoje, nie było wpływu na to co się działo na ziemiach okupowanych np. Palestyny.

29. W czerwcu w 1992 roku w Izraelu zmienia się władza, wybory wygrywa Partia Pracy, religijne ugrupowanie zdobywa około 30%, partia pracy godzi się na ograniczone kontakty z OWP, OWP z kolei chce podziału na osiedla żydowskie polityczne(mające drażnić arabów) i bezpieczeństwa(dla bezpieczeństwa Izraela), uznano OWP za organizację która nie jest terrorystyczna, uznają OWP za jedyną organizację palestyńską z którą można rozmawiać.

Dla OWP zbliżenie z Izraelem było racją bytu politycznego, ochroną własnych interesów. W latach 80. ta organizacja została wygnana przez wojska izraelskie do Tunezji, miała mniejszy wpływ polityczny w momencie kiedy w siłę obrastały Hamas i Hesbollach. Powstają te org. terrorystyczne, nie chcą pokoju i ich celem jest zniszczenie Izraela, dokonują ataków np. na ambasady. Efektem politycznym jest zbliżenie polityczne Izraela oraz OWP. Izrael szukał przeciwwagi dla radykalnych ugrupowań i OWP taką przeciwwagę stanowił. (Konieczność zmiany prawa z ‘86r. – za kontakty z OWP więzienie, bo kiedy powstało też uznane za org. terrorystyczną). Od tego momentu OWP przez wiele państw uznawane jako jedyny reprezentant narodu palestyńskiego, np. to jedyny prawowity reprezentant dla USA. Rozmowy od kwestii neutralnych, projekty ekonomiczne – to miało pozwolić rozwiązać sprawy polityczne.

30. Co skłoniło z jednej strony OWP do złagodzenia stanowiska wobec państwa Izrael , a co z drugiej strony Izrael do pojęcia rozmów i uznania się nawzajem?

Głównym powodem do zawiązania nici porozumienia były przede wszystkim względy ekonomiczne. W razie ewentualnego porozumienia zawieszone zostałoby embargo nałożone na Izrael, które sukcesywnie osłabiało gospodarkę państwa żydowskiego skazanego na pomoc USA. Zniesienie embarga umożliwiłoby państwu żydowskiemu uniezależnienie się od mocarstwa. Z drugiej strony państwa arabskie zostałyby objęte tzw. „planem Marshalla” dla Bliskiego Wschodu

29.Wzajemne uznanie przez OWP i izraelskiego premiera ogłoszono 9 i 10 września 1993 r. Jakie zobowiązania za uznanie OWP przez Izrael podjął Jasir Arafat , a jakie zobowiązania padły ze strony Icchaka Rabina?

Już w styczniu 1993 r. doszło do pierwszego spotkania przedstawiciela państwa Izrael oraz Organizacji Wyzwolenia Palestyny w Oslo ( na czele delegacji palestyńskiej stał Szymon Peres)Podczas tego spotkania omawiano kwestie praktyczne związane z gospodarką , kwestie polityczne zostały wówczas pominięte. Wynikało to z postawy Izraela , który twierdził , że wspólne projekty ekonomiczne , pozwolą ewentualnie rozwiązać sprawy polityczne. Podpisano wówczas porozumienie oraz cztery protokoły. Owe porozumienie doprowadziło wówczas do wzajemnego uznania się przez Izrael oraz OWP.

We wrześniu 1993r. dochodzi do spotkania w Białym Domu dwóch byłych największych wrogów , którzy uścisnęli sobie ręce ( Rabin i Szymon Peres)

Na mocy deklaracji zasad ( Oslo I)

• Dotyczyła ona przede wszystkim utworzenia Autonomii Palestyńskiej na Terytoriach Okupowanych, czyli na Zachodnim Brzegu i w Strefie Gazy.

• Porozumienie przewidywało przegrupowanie wojsk izraelskich i stopniowe przekazanie administracji w ręce władz palestyńskich,

• utworzenie policji palestyńskiej i wybory do Palestyńskiej Rady Narodowej

• Arafat zobowiązał się podjąć kroki zmierzające do likwidacji zagrożenia ze strony islamskich terrorystów.

• OWP miało być m.in. odpowiedzialne za zwalczanie innych organizacji palestyńskich np. Hamasu

• Arafat musiał uznać prawo Izraela do istnienia w pokoju

• Nierozwiązane kwestie miały zostać regulowane na drodze negocjacji

• Przywódca OWP miał potwierdzić , że postanowienia karty negujuącej prawo Izraela do istnienia oraz klauzule sprzeczne z postanowieniami zawartymi w tym liście są nieważne

• Zobowiązanie do współpracy Palestyńczyków zajmujących ziemie okupowane z Izraelczykami

• Zakończenie intifady

Izrael poza stopniowym wycofywaniem wojsk z terytoriów przewidzianych dla Autonomii palestyńskiej nie miał wielu zobowiązań co dawało mu wolną rękę ( dalej kontynuowano brutalne traktowanie Palestyńczyków , nadal budowano osiedla żydowskie)

Pozostało wiele kwestii nierozstrzygniętych dotyczących

• Losu osiedli żydowskich powstających od 1987 r.

• Statusu ziem okupywanych

• Prawa do powrotu lub odszkodowania dla uchodźców palestyńskich (1948-1967)

• Status Jerozolimy ( zwłaszcza arabskiej części , której anektowania nie uznały ani ONZ ani mocarstwa

30. Dlaczego świat arabski nie jest strefą wzrostu gospodarczego?

Kraje arabskie stanowią margines gospodarki światowej. Sytuacja polityczna bezpośrednio rzutuje na rozwój gospodarczy regionu, który doskonale odzwierciedla nieudolność tamtejszych rządów. Brak dynamiki w rozwoju gospodarczym sprawia , że w rejonie Bliskiego Wschodu utrzymuję się najwyższy wskaźnik bezrobocia na świecie szczególnie wśród ludzi młodych . Kraje te swoją gospodarkę opierają głównie na sprzedaży surowców naturalnych ( patrz ropa) , ale dochody w nikłym stopniu przyczyniają sie do poprawy życia ludności . Eksport produktów przemysłowych eksportowanych z całego świata arabskiego jest mniejszy niż eksport FILIPIN i znacznie mniejszy od eksportu chociażby maleńkiego Izraela. Niestabilna sytuacja społeczna i polityczna sprawia , że inwestorzy zagraniczni omijają kraje arabskie.

Poza sektorem energetycznym i rolniczym, przemysł się prawie nie rozwija dlatego nie ma przesłanek ku temu aby stworzyć nowoczesną gospodarkę . Zwykły Arab nie ma możliwości zaciągnięcia pożyczki i podjęcia jakiejkolwiek inicjatywy gdyż nie posiada na własność ziemi.

Syria, Jordania, Liban – 70 mld dol. Dla porównania Izrael 78 mld, Turcja 149 mld, Korea Płd 366 mld, Kraje Ligi Arabskiej 510 mld,, Egipt 1,3 mld, Tunezja, Maroko- 800 mln, Indonezja 2 mld, Malezja 4 mld, przemysł przetwórczy 10,5%, rolnictwo 13% ale w niektórych krajach prawie połowa to rolnicy, problemem jest także zadłużenie- pod koniec 95 roku 157 mln, deficyt budżetowy od 4,5 do 18% PKB

31. Poważnym problemem jest kwestia analfabetyzmu w krajach arabskich. Jak kształtowała się liczba analfabetów w latach 1980-2000 i jakie ma ona konsekwencje gospodarcze i społeczne?

• Analfabetyzm w krajach arabskich w 1980 roku sięgał 58 mln ludzi w wieku 15.64 lat

• 1990 61 mln, obecnie wzrost do około 66 mln,

Analfabetyzm krajach arabskich ma bardzo poważne konsekwencje gospodarcze i społeczne. Brak rozbudowanego systemu edukacji sprawia , że państwo nie posiada ani wykwalifikowanej siły roboczej ani twórczej masy będącej orędownikiem postępu. Nie sprzyja to rozwojowi gospodarczemu biorąc pod uwagę niewielką ilość osób zdolnych do pracy zawodowej ( ok.30 %) Brak siły roboczej wiąże się ze sprowadzaniem specjalistów z zagranicy , a co za tym idzie wysokimi kosztami. Brak pracy i zarobków pogłębia frustrację w społeczeństwie , niewykształcony motłoch jest jednak o wiele łatwiejszy do kontrolowania , bardziej podatny na wpływy ugrupowań fundamentalistycznych ( pranie mózgów) Arabowie tracą swoją tożsamość , gnuśnieją , brak w nich inicjatywy i jakiejkolwiek inwencji twórczej.

31. Jak wygląda sytuacja demograficzna monarchii i emiratów naftowych na Płw. Arabskim oraz status pracujących tam imigrantów arabskich i azjatyckich?

Sprowadzenie siły roboczej z zagranicy, Kuwejt Bahrajn mniej niż 1 mln rdzennej ludność, siła robocza- Hindusi, Pakistańczycy, imigranci pracownicy nie są w stanie otrzymać obywatelstwa, żołnierze USA stacjonujący w Iraku i Afganistanie, subkultura budowlana na podstawie Islamu.

Arabia Saudyjska- Zaludnienie wynosi ponad 26 mln w tym 5,5 mln obcokrajowców (szacunki CIA Factbook 2011r.). Wysoki przyrost naturalny sięgający 2,69%. Przeciętna arabska rodzina liczy tu ponad 6 osób. Społeczeństwo jest bardzo młode, 38,2% ludności ma mniej niż 15 lat. Bardzo duża grupa ludzi w wieku produkcyjnym – 59,4% społeczeństwa. Ludność w wieku emerytalnym to zaledwie 2,4% ludności. Liczni przybysze z Pakistanu, Etiopii czy Filipin. Liczba Filipińczyków sięga około miliona. Wraz z imigrantami do Arabii Saudyjskiej przybyli chrześcijanie.

32. Dlaczego do końca XIXw. Kurdystan mógł uchodzić za jeden ze spokojniejszych obszarów Bliskiego Wschodu.

Kurdowie – lud pochodzenia indoeuropejskiego zamieszkujący przede wszystkim krainę zwaną Kurdystanem podzieloną pomiędzy Turcję , Irak , Iran i Syrię na mocy traktatu z Lozanny w 1923 r. po tym jak państwa Ententy wycofały poparcie dla dążeń niepodległościowych Kurdystanu ( które proklamowało Królestwo Kurdystanu w październiku 1921 na mocy układu z Sevres gdzie postanowiono o utworzeniu niepodległego państwa Kurdyjskiego) Zmiana postawy państw ententy wynikała z faktu , że na terenie Kurdystanu odkryto złoża ropy naftowej. Wcześniej tereny zamieszkiwane przez Kurdów nie znajdowały się w sferze zainteresowań wielkich mocarstw gdyż nie posiadał większego znaczenia.

• Struktura plemienna, sytuacja zmienia się od czasu przyjazdu Europejczyków, nie ma przewrotów politycznych, Islam był wyznacznikiem- języki osmański, arabski(język prawa i religii), turecki, w Persji byli na uboczu ponieważ są sunnitami a w Persji głównym odłamem jest szyizm, dopiero w XIX wieku pojawiają się nacjonalizmy, jednak nie wśród Kurdów - oni chcieli utrzymać Kalifat, dopiero pod koniec XIX wieku odkryte zostają złoża ropy,

• Sprawa Kurdów ujrzała światło dzienne w 1920r. (następował stopniowy proces upodmiotowienia się Kurdów, budowa tożsamości narodowej) do tego czasu błogostan – Kurdystan był omijany przez najazdy różnych ludów np. Mongołów, teren ten był zawsze na peryferiach (czy to Imp. Aleksandra, Rzymskie czy Osmańskie). Miał małe znaczenie ekonomiczne, nikt Kurdom nie zagrażał, spokojnie istnieli. I wś – dążenia do rozczłonkowania Imp. Osmańskiego przez Europę, popierano więc mniejszości, powstanie nacjonalizmów.

33. Jakie ziemie obejmuje dzisiejszy Kurdystan i gdzie poza nimi zamieszkują Kurdowie?

Tereny współczesnego Kurdystanu płd-wsch Turcji, płn Iraku, śr-zach Iran, płn-wsch Syria, poza tym Kurdowie zamieszkiwali tereny imperium osmańskiego ,Imperium Perskiego i Macedońskiego, nie byli w stanie utworzyć samodzielnej jednostki państwowej. Obecnie żyją także w Azerbejdżanie, Azji Środkowej, Afganistanie, Europa Zach emigracja zarobkowa, Liban i Sudan.

34. Jak wyglądała sytuacja Kurdów Irańskich w latach 1941-1979?

• 25 VIII 1941 obalony zostaje szach Iranu Reza Khan(proniemiecki), wkroczenie wojsk radzieckich, Rosjanie popierali Kurdów bo chcieli zaszczepić marksizm

• Do Iranu przybywają wojska brytyjskie i radzieckie. ZSRR zdeterminowany by wprowadzić komunizm u Kurdów
  16 IX 1942 roku- komitet wskrzeszenia Kurdystanu(KOMALA), partia półjawna choć niepodległościowa, w orbicie interesów radzieckich

KOMALA – niepodległościowa, demokratyczna, półjawna partia, było w niej bardzo mało komunistów ---> VIII 1947 (cóż jak widać są małe rozbieżności w datach...;/ ja miałam tak napisane w notatkach)

• Komunistyczna Partia kurdyjska (próbowano ją połączyć z KOMALĄ).
  VIII 1945 r. demokratyczna partia Kurdystanu

• W międzyczasie (XII 1945) Azerowie ogłaszają powstanie Demokratycznej Republiki Azerbejdżanu
  22.01 1946 r. Proklamacja Kurdyjskiej Republiki Machabackiej (30% irańskiego Kurdystanu) w obecności oficerów radzieckich, duży zakres autonomii w ramach Iranu, na czele Mohammad Quazi

• 9 V 1946 r. Armia Czerwona opuszcza Iran, 17 XII 1946 r wojska Irańskie zajmują Mahabad- koniec Republiki Mahabadzkiej

• 31 III 1947 Quazi powieszony ------->wyrokiem sądu zdradził państwo irańskie

• Dochodzi do walk między Azerami a Kurdami (Ci pierwsi napuszczeni na drugich przez polityków irańskich)

• 1952- 1956 zamieszki, przy czym Iran idzie do przodu, następuje ożywienie gospodarcze, zmiana narodu Irańskiego, coraz większe masy Kurdów do miast, polityka irańska inna niż Turecka(Kurdowie mieli reprezentacje w parlamencie, byli doceniani i aresztowani np. w wojsku na stanowiska generalskie do 1979 roku względny spokój, od 1979 roku pojawia się Chomeini i kończy się spokój, rewolucja islamska- wykorzystywanie Kurdów

• 1952 i 1956 dwa powstania, rozładowanie sytuacji nastąpiło dzięki irańskicm przywódcom (reformy i ożywienie gospodarcze). Władze Iranu otwarte na arystokrację kurdyjską, wielu z nich zasiadło w parlamencie.

Wraz z przybyciem Chomeiniego w 1979 r. Syt. Kurdów drastycznie sie pogarsza -------> kolejna fala nacjonalizmu.

WOJNA W AFGANISTANIE ( ZARYS SYTUACJI)

Wojna w Afganistanie 1979-1989

• W roku 1933 w Afganistanie władzę przejął Muhammad Zahir. Rządził krajem, który w 1919r. zrzucił zależność od Wielkiej Brytanii, w czasie II wojny światowej zachował neutralność a w 1946 wszedł do ONZ. Mimo statusu suwerennego i niepodległego państwa, Afganistan borykał się z dużymi problemami gospodarczymi i społecznymi. Lekiem na uzdrowienie sytuacji w państwie miała być finansowa pomoc Ameryki, dzięki której Zahir otrzymał środki niezbędne do modernizacji armii. Z drugiej zaś strony USA zyskiwało cennego sojusznika sąsiadujące z ZSRR. Przyjaźń ta nie trwała jednak długo, gdyż Stany Zjednoczone zdecydowały się wspierać Pakistan. Osamotniony Muhammad Zahir zwrócił się w efekcie do konkurencji. Moskwa zgodziła się na swobodny tranzyt towarów przez terytorium swojego kraju a ponadto wysłała do Afganistanu swych inżynierów i doradców wojskowych. Tym samym Związek Radziecki bardziej zainteresował się swym południowym sąsiadem.

• W 1964r. Afganistan stał się monarchią konstytucyjną. Jednakże pozycja władcy nie była mocna. Nieudolne rządy króla doprowadziły do sformowania opozycji coraz śmielej krytykującej brak zdecydowania Zahira.

• Sytuację pogorszyła klęska suszy w 1970, kiedy to zmarło kilkaset tysięcy ludzi.

• 17 lipca 1973r. - napięcia nie wytrzymała grypa radykalnie nastawionych oficerów, którzy dokonali zamachu stanu, proklamując Afganistan Republiką. Na czele państwa stanął wuj Zahira, Muhammad Daud, zwany Czerwonym Księciem. Pierwszym posunięciem Dauda było skupienie w swych rękach urzędu prezydenta, premiera, ministra obrony narodowej i spraw zagranicznych. Drugą czynnością stało się zduszenie opozycji, która zbiegła do Pakistanu. Dla rządów Dauda największe zagrożenie stanowili członkowie Ludowo-Demokratycznej Partii Afganistanu. Partia ta nie była jednak jednolita wewnętrznie. Ustalił się podział na dwie frakcje: grupa Parczam (Sztandar) na czele z Babrakiem Karmelem, domagająca się demokratyzacji kraju, oraz organizacja Chalk (Lud), dowodzona przez Mohammeda Tarakiego i Hafizullaha Amina, domagających się wprowadzenia ustroju wzorowanego na sowieckim. Jednakże w obliczu dyktatury Dauda, partia skonsolidowała się i dokonała przewrotu

• 27 kwietna 1978r. -Rewolucja kwietniowa, w wyniku dyktatury Dauda Ludowo – Demokratyczna Partia Afganistanu wsparta przez część wojska, doprowadziła do przejęcia władzy przez Tarakiego. W trakcie walk o Kabul, Daud zginął.

• 30 kwietnia1978r. ogłoszono powstanie Demokratycznej Republiki Afganistanu, w której prym wiedli komunistyczni przywódcy.

REFORMY TARAKIEGO!

• Rozpoczęto reformę wojska i administracji, polegającą na przeprowadzeniu czystki, w wyniku której śmierć poniosło 3 tysiące ludzi, a 20 tysięcy trafiło do więzienia. Liderzy Parczamu zmuszeni zostali do emigracji, a Babrak Karmal zesłany został do Czechosłowacji w charakterze ambasadora.

• Taraki przeprowadził również reformę rolną, likwidując zadłużenie małych gospodarstw. Zmiany objęły również sferę kulturową. Zakazano kupowania żon, zrównano w prawach kobiety i mężczyzn, zorganizowano przymusowe nauczanie mające zlikwidować powszechny analfabetyzm oraz zwalczano muzułmańskich duchownych. Ostra polityka laicyzacji stała się przyczyną przyszłego buntu.

• końca 1978 roku w Afganistanie organizowano masowe protesty przeciwko władzy.

• 1978 (Luty) - Biuro Polityczne LDPA podjęło decyzję o nasileniu walki z islamem. Publicznie palono Koran, porywano i mordowano imamów oraz prześladowano mniejszość szyicką. W kraju zawrzało.

• Pierwsze walki wybuchły w marcu 1979r. w Nuristanie.

• 14 marca 1979 w Heracie wybuchło tzw. Powstanie czterech hut. Miejscowość ta została zbombardowana przez lotnictwo, co pochłonęło 5 tys. ofiar. W odwecie ludność zaatakowała radzieckie placówki, mordując inżynierów, lekarzy a nawet pielęgniarki, łącznie 60 Rosjan. W wyniku walk o Herat zginęło ok. 25-40 tys. osób. Wiosna 1979 upłynęła pod znakiem krwawych walk – 25 z 28 prowincji stanęło w ogniu. Ponadto w armii szerzyła się dezercja – ok. 40 tys. żołnierzy przeniknęło w szeregi rebeliantów.

• Siły rządowe rozpoczęły terror. W wyniku represji w roku 79. zginęło ok. 100 tys. Afgańczyków, a prawie pół miliona uciekło za granicę.

• We wrześniu 1979 Hafizullah Amin dokonał zamachu stanu mordując Tarakiego. Nowy prezydent nie załagodził terroru, co wywołało obawę ZSRR przed rozlewem fundamentalizmu islamskiego na całą Azję Środkową. Ponadto do szefa KGB, Jurija Andropowa, zaczęły napływać informacje mówiące o nawiązaniu kontaktu pomiędzy bojownikami a USA. W lipcu 1979 Jimmy Carter podpisał instrukcję nakazującą CIA dostarczenie opozycji afgańskiej uzbrojenia i środków finansowych. Dla sowieckich przywódców było to bardzo niepokojące z uwagi na możliwość utworzenia z Afganistanu nie tyle co republiki islamskiej, lecz sojusznika Stanów Zjednoczonych. W pośpiechu zaczęto formować 40. Armię w Tadżykistanie, która miała dokonać inwazji.

• Rozpoczęła się ona w nocy z 24 na 25 grudnia 1979. Funkcję głównodowodzącego objął gen. Borys Gromow. Wojsko w szybkim tempie zajęło strategiczne cele w stolicy i wzdłuż głównych dróg do Kandaharu i Heratu. Siedzibę prezydenta zajęło 500 komandosów, przybyłych do Kabulu 21 grudnia jako „ochrona” prezydenta.

• 27 grudnia rozpoczęli oni szturm na pałac prezydencki, chroniony przez 2,5 tys. żołnierzy. Atak powiódł się, a Amin i jego rodzina zostali zamordowani. Po całej akcji kabulskie radio nadało nagranie przemówienia Babraka Karmala , proszącego ZSRR o „bratnią pomoc”. Karmal został przywieziony do Afganistanu 28 grudnia i objął urząd prezydenta. Rząd kontrolował jedynie 20% terytorium, reszta pozostawała w rękach mudżahedinów

• Duży wpływ na losy wojny miała postawa USA. Od 1980 CIA zaopatrywało rebeliantów w karabiny maszynowe i ręczne granatniki. Pomoc na szeroką skalę zapoczątkował Regan. W lipcu 1986 mudżahedini otrzymali pierwsze dostawy wyrzutni rakiet przeciwlotniczych Stinger, które z łatwością pozwalały na niszczenie radzieckich śmigłowców bojowych Mi-24. Ponadto Regan za pośrednictwem CIA przekazywał partyzantom informacje o planach operacyjnych Armii Radzieckiej.

• Od połowy lat 80. radziecka okupacja Afganistanu zaczęła przypominać agonię. Siły rebeliantów wciąż rosły w siłę, gdyż do obozów szkoleniowych napłynęło 40 tys. ochotników z całego Bliskiego Wschodu. Armia radziecka była wykończona wojną nieprzynoszącą sukcesów. W tej sytuacji nowy prezydent ZSRR, Michaił Gorbaczow, rozpaczliwie szukał wyjścia z pułapki. W maju 1986 usunął ze stanowiska Babraka Karmala, a fotel prezydencki otrzymał Mohammad Nadżib. Nastąpiło złagodzenie polityki – Nadżib przyjął islamską wersję nazwiska-Nadżibullah, radio Kabul emitowało odczyty Koranu. Nie doszło jednak do porozumienia z Masudem, który dążył do całkowitej likwidacji Sowietów. Dla Gorbaczowa dalsza wojna nie miała sensu, ponadto zaczynało brakować na nią pieniędzy (wydano na nią ok. 100 mld $).

• Z tychże względów podpisał on w Genewie w kwietniu 1988r porozumienie z USA, Pakistanem, i rządem afgańskim, zakładające opuszczenie Afganistanu przez wojska sowieckie do 15 lutego 1989r. W tymże to dniu oddziały przekroczyły granicę w miejscowości Terez na tzw. „Moście przyjaźni”. Rząd komunistyczny w Kabulu otrzymał się do 1992r, kiedy to Masud zdobył stolicę.
  W wojnie Sowieci stracili ok. 60 tys. żołnierzy. Z kolei straty afgańskie były dużo większe, bo sięgnęły 1,5 ludzi, zaś 2-4 mln było rannych. Byli to zarówno mudżahedini jak i cywile. Ponadto miny-pułapki zakładane przez Rosjan spowodowały trwałe kalectwo blisko 700 tys. osób. Do 1984 liczba uchodźców sięgnęła 4 mln. Rosjanie do dziś nie ujawnili pełnych danych dotyczących alkoholizmu, narkomanii i chorób psychicznych wśród poborowych nie wytrzymujących okrucieństw wojny.

• Nur Mohamad Taraki – jeden z głównych liderów ruchu "Przebudzona Młodzież", składającego się głównie z mieszkającej w miastach inteligencji. Ruch ten docierał głównie do ludzi mieszkających w miastach. Celem było osłabienie emira i wzmocnienie społeczeństwa.

• Wybory do parlamentu (zaraz po wojnie), liczył on 120 osób (większa część konserwatywna). Przed tymi wyborami król uwięził zbyt aktywnych kandydatów.

• Mając na uwadze konieczność unowocześnienia kraju, emir zwrócił się o pomoc do USA ----------> budowa i unowocześnienie systemu irygacyjnego w Afganistanie (dolina rzeki Helman), budowa drogi asfaltowej w stronę Pakistanu. Dla USA Pakistan był bardzo ważnym punktem -------> członek paktu Bagdadzkiego, realizujący zachodnią politykę (przeciwwaga dla zwróconych ku Związkowi Radzieckiemu Indii).

• Afganistan chciał być niezależny, a Stanom tak naprawdę chodziło o to by rząd afgański kupował od nich broń. Jednak w 1948 r. Gdy Afgańczycy proszą o dostawę broni USA się nie zgadza. Później stawiają warunki: tranzyt przez Pakistan, zakup gotówką, oficjalne ogłoszenie zakupu. Afganistan nie otrzymuje jednak tak pokaźnej pomocy jakiej się spodziewał i tym samym zostaje pchnięty w ramiona ZSRR (Związek Radziecki chętny dostarczyć broń, związać się z sąsiadem i wykorzystać gospodarczo).

• 1963 r. Taraki założył Ludowo – Demokratyczną Partię Afganistanu (LDPA) i został jej przewodniczącym.

• W 65 r. Wybory do parlamentu – Taraki się nie dostaje. (wchodzi tylko Babrak Karmali) -----> parlament konserwatywny. Syt. Społeczno – gospodarcza zaczęła się pogarszać (1971 r. Susza, ofiary śmierci głodowej). Opozycja zamierzaa obalić monarchię (stało się to 17.07.1973, 24.08 tego roku król Zahi abdykuje we Włoszech).

• Mohamad Daud zostaje premierem i zaczyna wprowadzać reformy, co zostało źle przyjęte przez społeczeństwo. Później zostaje prezydentem , a w 1974 nowa konstytucja, która umacnia jego pozycję.

• LDPA rozpadła się na 2 frakcje: Lud (Taraki) i Sztandar (Karmali). 29.04.78 Daud zostaje zamordowany.

• 27.04.78 – rewolucja Saurska, ludowo-demokratyczna paria Afganistanu (znów połączona) przejmuje rządy.

• Taraki przeprowadza szereg reform: likwidacja lichwy, wyrównanie praw kobiet i mężczyzn, zakaz kupowania żon. Ostry sprzewic społeczeństwa. II 1979 Biuro polityczne LDPA podejmuje decyzję walki z klerem ---> jeszcze większy sprzeciw. Taraki nie spodziewał się tak ostrych wystąpień..po jakimś czasie rząd kontroluje tylko 1/3 kraju. Taraki jak i później Amin zwracali się o pomoc militarną do ZSRR. Po rewolucji Chmoeiniego w Iranie ZSRR coraz bardzo bał się rozlewu rewolucji w Afganistanie i innych krajach -------> interwencja w 1979 r.

35. Energiczne reformowanie Afganistanu przez rząd Tarakiego (LDPA – 2 frakcje) wywołało szok i sprzeciw społeczeństwa afgańskiego . Co ostatecznie zmusiło rząd Tarakiego o zwrócenie się o pomoc do ZSRR?

• 27 kwietna 1978r. – doszło wówczas do rewolucja kwietniowa, kiedy to w wyniku dyktatury Muhhamada Dauda zwanego Czerwonym Księciem , Ludowo – Demokratyczna Partia Afganistanu wsparta przez część wojska, doprowadziła do przejęcia władzy przez Tarakiego. W trakcie walk o Kabul, Daud zginął.

• Należy wspomnieć że w Ludowo – Demokratycznej Partii Afganistanu doszło wcześniej do rozłamu: Ustalił się podział na dwie frakcje: grupa Parczam (Sztandar) na czele z Babrakiem Karmelem, domagająca się demokratyzacji kraju, oraz organizacja Chalk (Lud), dowodzona przez Mohammeda Tarakiego i Hafizullaha Amina, domagających się wprowadzenia ustroju wzorowanego na sowieckim. Jednakże w obliczu dyktatury Dauda, partia skonsolidowała się i dokonała przewrotu

• 30 kwietnia ogłoszono powstanie Demokratycznej Republiki Afganistanu, w której prym wiedli komunistyczni przywódcy.

REFORMY TARAKIEGO!

• Rozpoczęto reformę wojska i administracji, polegającą na przeprowadzeniu czystki, w wyniku której śmierć poniosło 3 tysiące ludzi, a 20 tysięcy trafiło do więzienia.

• Taraki przeprowadził również reformę rolną, likwidując zadłużenie małych gospodarstw.

• Zmiany objęły również sferę kulturową. Zakazano kupowania żon, zrównano w prawach kobiety i mężczyzn, zorganizowano przymusowe nauczanie mające zlikwidować powszechny analfabetyzm oraz zwalczano muzułmańskich duchownych. Ostra polityka laicyzacji stała się przyczyną przyszłego buntu.

• 1978 (Luty) - Biuro Polityczne LDPA podjęło decyzję o nasileniu walki z islamem. Publicznie palono Koran, porywano i mordowano imamów oraz prześladowano mniejszość szyicką. W kraju zawrzało.

36. Dlaczego pomimo wielu próśb rządu afgańskiego , ostatecznie w grudniu 1979r. ZSRR ostatecznie zdecydował się na ingerencje w Afganistanie?

• We wrześniu 1979 Hafizullah Amin dokonał zamachu stanu mordując Tarakiego.

Nowy prezydent nie załagodził terroru, co wywołało obawę ZSRR przed rozlewem fundamentalizmu islamskiego na całą Azję Środkową. Ponadto do szefa KGB, Jurija Andropowa, zaczęły napływać informacje mówiące o nawiązaniu kontaktu pomiędzy bojownikami a USA. W lipcu 1979 Jimmy Carter podpisał instrukcję nakazującą CIA dostarczenie opozycji afgańskiej uzbrojenia i środków finansowych. Dla sowieckich przywódców było to bardzo niepokojące z uwagi na możliwość utworzenia z Afganistanu nie tyle co republiki islamskiej, lecz sojusznika Stanów Zjednoczonych. W pośpiechu zaczęto formować 40. Armię w Tadżykistanie, która miała dokonać inwazji.
Rozpoczęła się ona w nocy z 24 na 25 grudnia 1979. Funkcję głównodowodzącego objął gen. Borys Gromow.

37. Jakie były konsekwencje niewypowiedzianej wojny afgańsko-rosyjskiej?

Konsekwencje niewypowiedzianej wojny stanowiły:

• Sukces ofensywy mudżahedinów w pn-wsch Afganistanie (oni byli dozbrajani przez USA),

• Rosnący chaos w kraju,

• Zagrożenie falą fundamentalizmu

• obawa o utratę wpływów politycznych

• rewolucja Chomeiniego w Iranie ,flota USA znajdowała się wtedy w Zatoce perskiej, co budziło niepokój ZSRR,

• Wzrost wpływów państwa teokratycznego na muzułmanów zamieszkujących tereny obok Rosji,

• ZSRR chciała położyć kres konfliktowi wewnętrznemu w LDPA-> Taraki został obalony w 14 IX 1979r. przez Amina a Amin został zamordowany 29 XII 1979r. przez sowieckich komandosów i specjalne oddziały KGB podczas szturmu na pałac prezydencki- Amin szedł za bardzo w kierunku Zachodu, jego następcą został Babrak Karmali, który został wcześniej usunięty z kierownictwa LDPA. Przebywał on następnie na politycznym wygnaniu w Pradze i Moskwie.

38. Polityka Usa wobec Iraku uległa zasadniczej zmianie na skutek wydarzeń 11 września 2001 r. Jej wyrazem stała się dotkryna Busha. Kiedy została ona ogłoszona i jaką zawierała treść?

"Doktryna Bush'a" – przyjęta przez administrację prezydenta USA George'a W. Busha we wrześniu 2002 r. linia polityki zagranicznej .Prezydent Stanów Zjednoczonych George Bush przedstawił nową amerykańską doktrynę wojenną.

• W przesłanym Kongresowi dokumencie amerykański prezydent zapowiada obronę pozycji Stanów Zjednoczonych w świecie poprzez stosowanie "ataków wyprzedzających". Propozycja nowej strategii jest odpowiedzią na zmiany w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego. Dawniej w okresie zimnej wojny Amerykanie koncentrowali się na obronie przed wrogim państwem obecnie skupiają się na zdolności do odpowiedzi na nieoczekiwane zagrożenie.

• USA ma prawo do prewencyjnego ataku militarnego na każde państwo, które stanowi lub może stanowić zagrożenie dla Stanów Zjednoczonych Celem takich działań ma być nie tylko obrona mieszkańców Stanów Zjednoczonych, ale również utrzymanie amerykańskiej dominacji w świecie.

• Zgodnie z tymi założeniami USA rozpoczęły inwazję na Irak w 2003 roku, nazywaną II wojną w Zatoce Perskiej. Doktryna Busha jest mocno krytykowana na całym świecie, również w samych Stanach Zjednoczonych.

39. Jakie kraje i dlaczego wyraziły sprzeciw wobec rozpoczęcia drugiej wojny w zatoce perskiej?

Sprzeciw wobec wojny w Iraku wyraziła m.in. :

• Francja -kraj ten był od samego początku wielkim przeciwnikiem wojny w Iraku. Stanowisko rządu francuskiego było twarde i stanowczo nie zgadzało się z planami Stanów Zjednoczonych. Francuzi nie widzieli możliwości wysłania własnych żołnierzy na tę bezsensowną wojnę, chyba że Rada Bezpieczeństwa ONZ podjęłaby decyzję o ataku. Decyzja ta nie mogła jednak zostać podjęta bez zgody samej Francji będącej członkiem tej Rady(decyzje w Radzie Bezpieczeństwa ONZ zapadają jednogłośnie). Francuskim przedsiębiorcom bardzo zależy na przywróceniu stosunków handlowych z Irakiem teraz, kiedy wojna została już zakończona.

• Niemcy -postawa Niemiec była bardzo zbliżona do stanowiska Francji. Zdecydowany sprzeciw wobec amerykańskiego ataku na Irak spowodował nawet, że stosunki dyplomatyczne pomiędzy tymi dwoma krajami zostały poważnie nadszarpnięte. Władze niemieckie stwierdziły nawet, iż nie zaangażują się w wojnę nawet jeśli taką decyzję podjęłaby Rada Bezpieczeństwa ONZ. Bez wątpienia przez cały czas trwania wojny Niemcy należały do najbardziej zagorzałych jej przeciwników i bardzo krytykowały swego wschodniego sąsiada Polskę za podjętą decyzję poparcia Stanów Zjednoczonych. Do dnia dzisiejszego stosunki niemiecko- amerykańskie pozostawiają wiele do

• Rosja- postawa rządu rosyjskiego wobec działań podejmowanych przez Amerykanów była nieco bardziej liberalna. Co prawda Rosja nie uznawała ataku zbrojnego na Irak za jedyne i najlepsze rozwiązanie, ale także go nie wykluczała. Opowiadała się ona przede wszystkim za krokami dyplomatycznymi. Jednocześnie rosyjscy biznesmeni jak i przywódcy mięli świadomość, że przejęcie kontroli nad Irakiem przez Stany Zjednoczone oznacza zagrożenie i ograniczenie dla dotychczasowego dostępu do irackiej ropy.

• Arabia Saudyjska jest krajem, którego stanowisko jest trudne do przewidzenia. Przez szereg lat kraj ten postrzegany był na arenie międzynarodowej jako wierny sprzymierzeniec Waszyngtonu. Swoją lojalność wobec Ameryki potwierdzona została miedzy innymi w roku 1991 (wojna w Zatoce Perskiej). Zdziwiła zatem postawa tego kraju w momencie podejmowania decyzji o wojnie, kiedy przywódcy saudyjscy stwierdzili, że swego poparcia wobec Stanów udzielą wyłącznie wówczas, gdy atak poparty zostanie przez Radę Bezpieczeństwa ONZ. W rezultacie jednak zdanie zmienili i na powrót stali się sojusznikami Busha.

40. W nocy z 19/20 marca 2003 r. siły amerykańsko-brytyjskie rozpoczęły działania zbrojne przeciw Irakowi. Jakie cele przyświecały Stanom Zjednoczonym w tej wojnie?

Można dokonać szerokiej klasyfikacji celów jakie przyświecały Stanom Zjednoczonym w trakcie ataku na Irak:

• obronne

  • znalezienie i eliminacja broni masowego rażenia oraz baz terrorystów.

  • zdobycie cennych informacji na temat powiązań międzynarodowych organizacji terrorystycznych

• humanitarne

  • zakończenie sankcji ekonomicznych nałożonych na Irak i dostarczenie do tego kraju pomocy humanitarnej

• polityczne

  • likwidacja reżimu Saddama Husajna

  • pomoc w ustanowieniu demokracji w Iraku

• ekonomiczne

  • zabezpieczenie pól naftowych Iraku i innych zasobów naturalnych tego kraju

Wielu doradców i członków administracji Busha uzasadniało rozpoczęcie wojny bardziej ambitnymi celami, twierdząc, że ustanowienie dobrze prosperującej demokracji w Iraku stanie się na zasadzie dobrego przykładu katalizatorem podobnych przemian w innych krajach islamskich, które miałyby nastąpić spontanicznie i w rezultacie spowodować zanik przyczyn występowania terroryzmu. Cele te jednak nigdy nie były podawane jako jeden z oficjalnych celów wojny i miały charakter wypowiedzi kuluarowych.

Przeciwnicy wojny nie zgadzali się z wieloma argumentami przedstawianymi przez rząd USA. Twierdzono, że większości z tych celów nie da się zrealizować, że wojna da odwrotne do zakładanych rezultaty, i że deklarowane cele mają charakter czysto propagandowy. Rozmaite grupy politologów w różnych krajach twierdziły, że prawdziwymi celami wojny były:

• przejąć kontrolę nad irackimi rezerwami ropy naftowej i gazu ziemnego – po to, aby utrzymać monopol dolara na rynku paliwowym (Irak jako jeden z nielicznych krajów rozliczał swoje kontrakty paliwowe w euro)

• aby udowodnić, że USA sprawuje pełną kontrolę militarną nad największymi zasobami paliw na świecie

• niedopuszczenie do wzrostu cen paliw na świecie, co mogłoby skutkować ogólnoświatowym kryzysem ekonomicznym

• utrzymać i powiększyć dopływ państwowych środków finansowych do sektora militarno-zbrojeniowego

• utrzymać i wzmocnić "wojenną" popularność prezydenta Busha, która zapobiega obarczaniu go winą za atak terrorystyczny na Nowy Jork

• eliminacja nieprzychylnego Izraelowi rządu – w regionie pozostają już tylko Syria i Iran

• kontynuacja strategicznego okrążania Iranu