W języku potocznym przez finanse rozumiemy zjawiska i procesy pieniężne; polegają one na gromadzeniu i podziale środków pieniężnych;

FINANSE - zasoby pieniężne, operacje oraz normy prawne ich dotyczące

System finansowy – ogół zasad i instytucji finansowych stworzonych przez obowiązujące w danym państwie i w danym czasie prawo finansowe

PODZIAŁ FINANSÓW

Finanse dzielimy na prywatne i publiczne, różnice między finansami publicznymi a prywatnymi polegają na:

1) Fundusze publiczne gromadzone są na zasadzie przymusu i przeznaczone na zaspokojenie potrzeb publicznych, natomiast prywatne służą realizacji głównie celów osobistych,

2) Zakres finansów publicznych jest dużo szerszy,

3) Operacje finansowe dokonywane w zakresie finansów publicznych rzutują na ogólną równowagę finansową państwa

System finansów publicznych – ogół zasad i instytucji stanowiących podstawę dokonywania publicznych wyborów dotyczących operacji finansowych

System prawa finansowego – zasady oraz instytucje utworzone i funkcjonujące na podstawie obowiązującego w danym państwie i w danym czasie prawa finansowego

Podmioty tworzące sektor finansów publicznych

-Organy władzy publicznej, Organy administracji rządowej, Organy kontroli państwowej i ochrony prawa, Sądy i trybunały,

-Jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, samorząd województwa) oraz ich związki

-Jednostki budżetowe,

-Samorządowe zakłady budżetowe

-Agencje wykonawcze

-Instytucje gospodarki budżetowej

-Państwowe fundusze celowe

Funkcje finansów publicznych

alokacyjna (państwo dysponując zasobami pieniężnymi w formie budżetu może przemieszczać środki finansowe na zadania, które ma obowiązek spełniać, albo też na dziedziny wymagające dofinansowania lub też na dziedziny, które ze swojej istoty nie przynoszą zysku a ich prowadzenie jest konieczne dla istnienia państwa i zbiorowych potrzeb obywateli)

redystrybucyjna (tzw. wtórny podział PKB; w każdym współczesnym społeczeństwie istnieją potrzeby zbiorowe, które państwo powinno zaspokajać, co rodzi potrzebę stosowania mechanizmu podzielenia środków uzyskanych w sferze produkcyjnej do sfery nieprodukcyjnej; funkcja ta jest podstawą funkcji finansów publicznych)

kontrolna (redystrybucja PKB dokonywana poprzez obieg pieniężny pozwala poprzez ściśle określone reguły ewidencjonowania wszystkich zjawisk finansowych poprzez jednostki sektora publicznego na wyciąganie wniosków o stanie gospodarki państwa i przeciwdziałanie nadużyciom mogących powstać w gospodarowaniu finansami publicznymi; umożliwia także kontrole prowadzenia tejże gospodarki)

stabilizacyjna (spełnianie przez finanse publiczne ww. 3 funkcji powoduje materializowanie się funkcji 4; polega ona na tym, że prawidłowe alokowanie środków, ich redystrybucja oraz wnikliwa kontrola umożliwia wypełnianie przez państwo celu nadrzędnego tzw. stabilizacji gospodarczej- zmniejszanie bezrobocia, regulowanie popytu publicznego, rozwój harmonijny równomierny; mechanizm tej funkcji polega na tym, że państwo poprzez dobór odpowiednich źródeł swoich dochodów oraz ustalenie kierunków ich wydatkowania może zachęcać lub zniechęcać podmioty do aktywności gospodarczej)

BUDŻET PAŃSTWA

Na podstawie Konstytucji oraz Ustawy o finansach publicznych budżet państwa można określić jako:

plan finansowy obejmujący dochody i wydatki oraz przychody i rozchody państwa, uchwalany przez Sejm na okres jednego roku kalendarzowego, zwanego rokiem budżetowym, w formie ustawy budżetowej

EKONOMICZNE FUNKCJE BUDŻETU PAŃSTWA

redystrybucyjna - budżet państwa, przejmując podatki, cła i inne opłaty od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych dokonuje ich rozdziału pomiędzy inne podmioty, zarówno w wyniku transferów nieodpłatnych (renty, emerytury, pomoc publiczna, nieoprocentowane kredyty) jak i przez zakup dóbr i usług na rynku.

skarbowa - budżet przejmuje podatki, cła i inne opłaty

alokacyjna - budżet służy rozmieszczeniu dóbr i usług w gospodarce, przez finansowanie inwestycji publicznych

bodźcowa - przez redystrybucję dochodu budżet (zwłaszcza zakupy dóbr i usług, ale także dotacje i subwencje) stymuluje działalność podmiotów gospodarczych, podaż, popyt i ceny

ZASADY BUDŻETOWE

Zasady budżetowe - zasady, reguły postępowania, które powinny być przestrzegane w ustalaniu przez Sejm zadań i form gospodarki finansowej państwa a także w kontrolowaniu działania rządu. Powinno to zapewnić sprawne i racjonalne wykorzystywanie budżetu.

zasada zupełności budżetu - polega na zestawieniu w budżecie wszystkich a nie tylko wybranych dochodów i wydatków państwa.

zasada jedności – oznacza, że istnieje tylko jeden dokument na całość dochodów i wydatków państwa (jedno zestawienie zwane budżetem). W ramach tej zasady rozróżnia się jedność formalną i materialną. Jedność formalna osiągana jest poprzez budowę zbiorczego budżetu państwa, obejmującego budżet władz centralnych i terenowych, co powinno zapewnić lepszą kontrolę i większą przejrzystość wydatków budżetowych. Jedność materialna natomiast głosi, że dochody tworzące fundusz budżetowy mają przeznaczenie ogólne, tzn. nie są z góry związane z określonymi celami finansowanymi z budżetu.

zasada jawności – polega na tym, że społeczeństwo (obywatele) są zaznajomieni z budżetem jego treścią sposobem uchwalania oraz ze sprawowaniem nad nim kontroli. W praktyce oznacza to raczej prezentowanie dochodów i wydatków organom przedstawicielskim, różnym ciałom i organizacjom społecznym.

zasada realności – postuluje maksymalną precyzję w planowaniu dochodów i wydatków budżetowych.

zasada szczególności – oznacza, że w budżecie muszą być zawarte cele szczegółowe konkretne, a nie określone w sposób ogólny.

zasada równowagi – jest to dążenie do tego, aby dochody były równe wydatkom, co w praktyce nie jest jednak nigdy osiągane (zawsze występuje nadwyżka lub deficyt budżetowy), a w każdym wypadku idealne zrównoważenie dochodów i wydatków jest stanem wyjątkowym; poprzestaje się tu więc na postulacie, że nadwyżka budżetowa wypracowana podczas okresu wysokiej koniunktury powinna służyć pokryciu deficytu podczas recesji; ta zasada jest nazywana Złotą Zasadą Budżetową.

zasada jasności – (przejrzystości) polega na takiej konstrukcji budżetu i na takim ujęciu dochodów i wydatków, który umożliwia prawidłowe planowanie i łatwość oceny przez parlament i opinie publiczną; służy temu klasyfikacja dochodów i wydatków (działy, paragrafy).

zasady charakterystyczne dla zarządzania finansami przedsiębiorstwa- przy konstruowaniu budżetu należy dążyć do oszczędności, efektywności, elastyczności itp.

KLASYFIKACJA ŚRODKÓW PUBLICZNYCH

Metoda bezzwrotna – dochody i wydatki budżetowe

Metoda o charakterze czasowym (zwrotna) – przychody i rozchody budżetowe

System podatkowy ogół przepisów prawnych i instytucji finansowych w zakresie ustalania i poboru podatków. Obejmuje on nie tylko przepisy prawne dotyczące instytucji podatków, ale także całą strukturę podmiotów, które podatki pobierają, płacą je oraz te, które wyznaczają ich indywidualną wysokość, w tym także warunki ich płatności.

Czynniki kształtujące system podatkowy

czynniki ekonomiczne

-wybór właściwych źródeł podatkowych

-wybór odpowiedniego momentu procesu gospodarczego

-właściwe i precyzyjne określenie podmiotu gospodarczego, który ma być objęty obowiązkiem podatkowym, oraz ustalanie właściwej wysokości nakładanych podatków

czynniki zewnętrzne (globalne)

-występująca koniunktura gospodarcza na świecie

-rola danego państwa w gospodarce światowej

czynniki wewnętrzne

-warunki społeczno-gospodarcze

-stopień rozwoju gospodarczego

-typ ustroju politycznego

-rola i zakres władzy państwowej

Podatek jest klasyczną daniną publiczną.

Wedle najbardziej rozpowszechnionej definicji podatek to pieniężne, ogólne, nieodpłatne, przymusowe i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub innych związków publicznoprawnych, np. samorządów.

CECHY PODATKU

-Jest pobierany w pieniądzu. Obecnie prawo nie przewiduje podatków w naturze.

-Wszystkie podmioty objęte są podatkiem i zasady ustalania i poboru podatku odnoszą się do każdego podmiotu, który spełnia warunki określone przez [prawo podatkowe

-Państwo (lub inny podmiot uprawniony do pobierania podatku) nie jest zobowiązane do ekwiwalentnego świadczenia na rzecz podatnika

-Państwo może stosować środki przymusu w celu wyegzekwowania podatku

-Państwo nie dokonuje zwrotu podatku, z wyjątkiem zbyt wysokiego lub niezgodnego z prawem pobrania podatku

FUNKCJE PODATKU

fiskalna (inaczej dochodowa), sprowadza się do tego, że podatek pełni bardzo ważną rolę jako podstawowy rodzaj dochodów budżetowych. Jego rozmiary przewyższają wpływy z innych tytułów, takich jak opłaty, cła czy pożyczki. Podatki zabezpieczają pokrycie głównych wydatków publicznych.

regulacyjna, polega na kształtowaniu dochodu i majątku będących w dyspozycji podatników. Akceptowana jest w każdych warunkach społecznych i politycznych. Dzięki podatkom następuje redystrybucja dochodu i majątku narodowego między podatnikami, a związkami publicznoprawnymi, jakimi są państwo i organy samorządu terytorialnego.

stymulacyjna, oznacza wykorzystanie instrumentów podatkowych w celu wywarcia wpływu na warunki działania jednostek oraz na kierunki i tempo ich rozwoju. Funkcja stymulacyjna realizuje się poprzez zróżnicowanie obciążeń podatkowych, dzięki czemu podatek może wpłynąć zachęcająco lub zniechęcająco na podejmowane decyzje w sprawie prowadzenia działalności. Praktycznym wyrazem realizacji tej funkcji w sensie pozytywnym jest system zwolnień i ulg podatkowych.

informacyjna. polega na tym, że realizacja wpływów podatkowych ogółem lub z określonego podatku dostarcza informacji o prawidłowościach bądź nieprawidłowościach przebiegu procesów gospodarczych. Znaczne obniżenie wpływów od podmiotów gospodarczych może świadczyć, np. o trudnościach ze zbytem produkcji lub z wyegzekwowaniem należności od niektórych kontrahentów.

KLASYFIKACJA PODATKÓW

I kryterium - kryterium przedmiotowe

-Podatki majątkowe

-Podatki przychodowe

-Podatki dochodowe

-Podatki konsumpcyjne

II kryterium - podział ze względu na budżet uprawniony do otrzymywania podatku

-Podatki rządowe (centralne)

-Podatki samorządowe (lokalne)

III Kryterium – podział ze względu na „przerzucalność”

-Podatki bezpośrednie

-Podatki pośrednie

PODATKI CENTRALNE

-Charakterystycznymi cechami podatku VAT są:

-Powszechność opodatkowania

-Wielofazowość

-Opodatkowanie obrotu netto

-Potrącalność podatku

Zakres podmiotowy

Podatnikami podatku od towarów i usług są:

-osoby prawne,

-jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej,

-osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności

-Nie uznaje się za podatnika podatku od towarów i usług:

-organów administracji publicznej,

-urzędów administracji publicznej w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączenie czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Stawki podatku VAT

Stawki mają charakter liniowy i są wyłącznie stawkami procentowymi.

-Stawka podstawowa – 22%

-Stawka obniżona – 7%

-Stawka 3%

-Stawka 0%

-Zwolnienie podatkowe