Rynek finansowy to rynek, na którym dokonuje się transferu kapitału od osób lub instytucji, które dysponują nadwyżką zasobów pieniężnych do osób lub instytucji, które zgłaszają na nie zapotrzebowanie i mają możliwość efektywnego ich zastosowania.
Rynek finansowy to rynek na którym zawierane są transakcje finansowe polegające na zakupie lub sprzedaży instrumentów finansowych.
Rynki finansowe to rynki, na których przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe.
Instrument finansowy:
-prawa i zobowiązania majątkowe, jakie wynikają z kontraktu zawartego między dwoma stronami na rynku finansowym
-kontrakt między dwoma stronami regulujący zależność finansową w jakiej obie strony pozostają
Rodzaje instrumentów finansowych:
Aspekt własnościowy:
O charakterze wierzycielskim (mające charakter pożyczki – np. depozyty bankowe, weksle, obligacje)
O charakterze własnościowym (mające charakter udziału w majątku, kapitale podmiotu gospodarczego – np. akcje)
Kryterium generowania dochodów:
Przynoszące stały dochód (zazwyczaj są to obligacje)
Przynoszące dochód zmienny (akcje)
Kryterium czasu:
Krótkoterminowe o terminie zapadalności do 1 roku (tzw. instrumenty pieniężne, np. transakcje dotyczące kupna i sprzedaży walut); spekulacyjne
Długoterminowe o terminie zapadalności powyżej 1 roku (tzw. instrumenty kapitałowe); inwestycyjne
Ze względu na charakter emitenta instrumentu:
Bezpośrednie instrumenty finansowe – emitowane przez niefinansowe podmioty gospodarcze, władze lokalne, centralne, rządy;
Pośrednie instrumenty finansowe – emitowane przez instytucje finansowe, np. kredyt, pożyczka;
Rynek finansowy – miejsce spotkań kapitało dawców i kapitało biorców.
Uczestnicy rynku finansowego:
Kapitałodawcy (nabywcy instrumentów finansowych:
Gospodarstwa domowe (np. zakup akcji, obligacji, lokata bankowa)
Przedsiębiorstwa (np. zakup bonów skarbowych)
Władze publiczne (np. lokowanie rezerw dewizowych
Kapitałobiorcy (wystawcy instrumentów finansowych:
Gospodarstwa domowe (np. kredyt hipoteczny)
Przedsiębiorstwa (np. emisja akcji lub obligacji)
Władze publiczne (np. emisja obligacji skarbowych lub komunalnych)
Finansowanie pośrednie
Finansowanie bezpośrednie
Na rynkach finansowych występują:
towar - którym są określone instrumenty finansowe, np. lokata, kredyt, pożyczka, akcja, obligacja
cena - która zależy od rodzaju instrumentu (w przypadku instrumentów depozytowych i pożyczkowych są to stopy procentowe, dla waluty – kurs walutowy, dla akcji i udziałów – ich bieżące ceny rynkowe itp.)
podaż – podmioty oferujące instrumenty finansowe w zamian za pieniądze
popyt – podmioty nabywające instrumenty finansowe i wyzbywające się płynności w formie pieniędzy
Do podstawowych czynników kształtujących podaż środków na rynku finansowym zalicza się:
oszczędności gospodarstw domowych przeznaczone na przyszłe wydatki konsumpcyjne lub w lokaty w aktywach przynoszących dochód
zyski przedsiębiorstw
dodatkową kreację pieniądza przez system bankowy
zyski inwestorów instytucjonalnych
Do podstawowych czynników kształtujących popyt na środki na rynku finansowym zalicza się:
realizowaną przez państwo politykę gospodarczą w tym przede wszystkim politykę pieniężną i fiskalną
sytuację na rynku finansowym, będącą odzwierciedleniem ogólnej koniunktury gospodarczej
różnicę pomiędzy wysokością własnych środków będących w dyspozycji uczestników rynku finansowego a zapotrzebowaniem na pokrycie potrzeb finansowych tych podmiotów
Rola rynku finansowego:
umożliwia podmiotom gospodarującym uniezależnienie decyzji konsumpcyjnych i inwestycyjnych od wielkości posiadanych w danym momencie zasobów (umożliwia elastyczne kształtowanie czasowej struktury konsumpcji i inwestycji)
stwarza większe możliwości wzrostu efektywności wykorzystania zasobów w gospodarce
stwarza inwestorom możliwości zróżnicowania pakietów posiadanych aktywów oraz ograniczania ryzyka
Funkcje rynku finansowego:
Alokacja kapitału – przepływ środków finansowych następuje tam, gdzie mogą być najbardziej potrzebne. Zyskują na tym te sektory gospodarki lub podmioty, które zapewniają najbardziej efektywne wykorzystanie kapitału;
Mobilizacja kapitału – następuje transformacja oszczędności w inwestycje. Podejmujący decyzję o rezygnacji z bieżącej konsumpcji na rzecz inwestycji mają szansę na zysk stanowiący nagrodę za obecne wyrzeczenia i podjęcie ryzyka;
Obrót pieniężny – instytucje rynku finansowego i instrumenty finansowe umożliwiają szybki, bezpieczny, sprawny i tani przepływ kapitału pomiędzy różnymi miejscami;
Wycena kapitału i ryzyka – inwestycje finansowe wiążą się z ryzykiem, które wynika z niepewności efektów inwestycji. Efektywny rynek finansowy, na którym istnieje wiele możliwości inwestycyjnych pozwala na obiektywną ocenę efektów inwestycji i związanego z nią ryzyka;
Barometr koniunktury – sytuacja na rynku finansowym jest pochodną ogólnej sytuacji w gospodarce i finansach publicznych. Może też dawać sygnały wyprzedzające o zmianach koniunktury.
Struktura podmiotowa rynków finansowych
Instytucje regulujące i nadzorujące rynki finansowe
Organy władzy państwowej, których główne zadanie polega na tworzeniu regulacji prawnych, a w mniejszym zakresie spełniają funkcje nadzorcze, do nich można zaliczyć parlament (uchwalający ustawy regulujące funkcjonowanie rynku finansowego), władze wykonawcze (rząd, ministrowie – wydają akty prawne niższego rzędu, a także mogą pełnić niektóre funkcje nadzorcze nad instytucjami rynku finansowego),
Przyjmując za kryterium zakres integracji nadzoru nad poszczególnymi segmentami systemu finansowego wyróżnia się dwa podstawowe modele:
Nadzór sektorowy – zakładający istnienie odrębnych instytucji nadzorujących poszczególne segmenty finansowe, tj. sektor bankowy, ubezpieczeniowy i rynek kapitałowy,
Nadzór zintegrowany – polegający na całkowitym lub częściowym łączeniu funkcji nadzorczych nad wszystkimi bądź niektórymi segmentami rynku finansowego w jednej instytucji o charakterze „mega nadzorcy”.
Podejście funkcjonalne – powszechnie określane jako „Twin Peaks”. Zakłada ono utworzenie dwóch odrębnych instytucji nadzorczych odpowiedzialnych za różne aspekty nadzoru finansowego:
Jedna instytucja jest odpowiedzialna za nadzór ostrożnościowy nad wszystkimi instytucjami finansowymi (ang. Prudential supervision). W ramach tego modelu nadzór ostrożnościowy z reguły ulokowany jest w banku centralnym; funkcja licencyjna i regulacyjna;
Druga instytucja kontroluje prawne aspekty operacji finansowych (ang. Conduct-of-business supervision) i opowiada za ochronę konsumentów.
Kryterium stopnia zaangażowania banku centralnego w nadzór bankowy, czy też szerzej, nadzór finansowy, można wskazać na trzy następujące modele:
Bank centralny odpowiedzialny tylko za nadzór bankowy (nadzór niebankowy poza bankiem centralnym);
Bank centralny odpowiedzialny za nadzór finansowy (zarówno bankowy, jak i niebankowy);
Bank centralny nie zaangażowany w nadzór finansowy.
Za zapewnieniem znacznego zaangażowania banku centralnego w sprawowanie nadzoru bankowego przemawia wiele argumentów, z których najważniejsze odnoszą się do następujących kwestii:
Stabilność systemu finansowego jako jeden z celów działania banku centralnego,
Przepływ informacji – korzyści dla polityki pieniężnej i nadzorczej,
Uniknięcie powielania pewnych zadań,
Rola banków centralnych w czasie kryzysu w systemie finansowym,
Uwarunkowania historyczne.
Wśród najważniejszych czynników, które mają wpływ na sposób organizacji nadzoru nad systemem finansowym wymieniane są:
Poziom rozwoju ekonomicznego kraju,
Rozmiar rynku finansowego,
Struktura systemu finansowego i Rozwój konglomeratów finansowych,
Koszty działalności instytucji nadzorczych,
Czynniki/uwarunkowania Polityczne,
Uwarunkowania historyczne.
Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór nad:
Sektorem bankowym,
Rynkiem kapitałowym,
Rynkiem ubezpieczeniowym,
Rynkiem emerytalnym (oprócz ZUS),
Instytucjami płatniczymi i biurami usług płatniczych,
Instytucjami pieniądza elektronicznego,
Sektorem kas spółdzielczych.
Celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku.
Do zadań KNF należy:
Podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego;
Podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności;
Podejmowanie działań informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego;
Udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym;
Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty;
Wykonywanie innych zadań określonych ustawami.
Funkcje KNF:
Licencyjna – udzielanie zezwoleń na prowadzenie działalności przedsiębiorstw,
Kontrolna – przeprowadzanie stałych i możliwie szybkich analiz sytuacji i podległych sektorów rynku finansowego i instytucji tam działających,
Dyscyplinarna – bezpośrednie oddziaływanie na nadzorowane instytucje finansowe, możliwość zastosowania przymusu i określonych w prawie sankcji,
Regulacyjna – wyznaczanie minimalnych standardów bezpieczeństwa w działalności instytucji a szczególnie bezpieczeństwa klienta.
KNF realizuje swoje cele – zadania m.in. poprzez:
Egzekwowanie przestrzegania prawa przez podmioty nadzorowane,
Podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym,
Stworzenie możliwości polubownego rozstrzygania sporów pomiędzy uczestnikami rynku finansowego,
Współpracę z uczestnikami rynku finansowego oraz dialog i wspólne działania zorientowane na rozwój rynku.
Polski model nadzoru finansowego
Od listopada 2015 r. – mandat makroostrożnościowy został przypisany do Komitetu Stabilności Finansowej,
„Spaghetti bowl effect” w krajowej skali?
KSF = nadzór typu overnight. KNF = nadzór o charakterze supervision. Dodatkowo rola ministra finansów jako regulatora (twórcy prawa).
Nadzór makroostrożnościowy w Polsce:
Nadzór makroostrożnościowy obejmuje identyfikację, ocenę i monitorowanie ryzyka systemowego oraz działania mające na celu ograniczenie tego ryzyka poprzez zastosowanie instrumentów makroostrożnościowych.
Celem tego nadzoru jest ograniczanie ryzyka systemowego, w szczególności poprzez wzmacnianie odporności systemu finansowego i w konsekwencji wspieranie długookresowego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego kraju.
Komitet Stabilności Finansowej
Pełni funkcję organu właściwego w zakresie nadzoru makroostrożnościowego w Polsce,
Jest odpowiedzialny za kształtowanie polityki makroostrożnościowej oraz koordynację działań w ramach zarządzania kryzysowego,
Pracom w zakresie:
Nadzoru makroostrożnościowego przewodniczy Prezes NBP, a obsługę Komitetu zapewnia NBP,
Zarządzania kryzysowego przewodniczy Minister Finansów, a obsługę Komitetu zapewnia Ministerstwo Finansów,
Podstawowym zadaniem KSF jest identyfikowanie, ocena i monitorowanie ryzyka systemowego powstającego w systemie finansowym lub jego otoczeniu,
Drugim kluczowym zadaniem KSF jest inicjowanie działań mających na celu ograniczanie zidentyfikowanych zagrożeń dla stabilności finansowej.
Europejski System Nadzoru Finansowego (ESNF) – zdecentralizowany, wielopoziomowy system organów mikro- i makroostrożnościowych – utworzono z myślą o zapewnieniu konsekwentnego i spójnego nadzoru finansowego w UE. System nadzoru przechodzi obecnie poważne zmiany w związku z powstaniem unii bankowej.
| Właściwość miejscowa | Państwo członkowskie | Krajowy organ nadzoru finansowego | Krajowy bank centralny |
|---|---|---|---|
| Unia Europejska | Sieć krajowych organów nadzoru finansowego – koordynacja właściwego przedmiotowo ESA | Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego | |
| Nadzór mikroostrożnościowy | Nadzór makroostrożnościowy | ||
| Właściwość rzeczowa |
W Unii Europejskiej nadzór mikroostrożnościowy, tj. nadzór nad poszczególnymi instytucjami, charakteryzuje się wielopoziomowym systemem organów.
Poszczególne poziomy tego systemu można podzielić ze względu na obszar nadzoru sektorowego i regulacji (bankowość, ubezpieczenia i rynki papierów wartościowych) oraz szczebel, na którym odbywa się nadzór i regulacja (europejski i krajowy). W celu zapewnienia spójności i zgodności między poszczególnymi poziomami utworzono różne organy i instrumenty koordynujące.
Na szczeblu europejskim Europejskie Urzędy Nadzoru są odpowiedzialne za nadzór mikroostrożnościowy, natomiast za codzienny nadzór odpowiadają instytucje na szczeblu krajowym. EUNB (nadzór bankowy), EIOPA(nadzór ubezpieczeniowy) i ESMA(nadzór nad rynkiem finansowym) to organy UE posiadające własną osobowość prawną, które są reprezentowane przez swoich przewodniczących; organy te zachowują niezależność i działają jedynie w interesie całej Unii.
Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EUNB) – zadania
Zapewnienie stabilności, skuteczności i spójności regulacji i nadzoru;
Przyczynianie się do stabilności i skuteczności systemu finansowego; zapobieganie arbitrażowi regulacyjnemu; zapewnianie równego poziomu nadzoru;
Ochrona konsumentów;
Wzmocnienie międzynarodowej koordynacji w zakresie nadzoru finansowego;
Odpowiednia regulacja nadzoru instytucji kredytowych.
Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA)
Urząd ten funkcjonuje podobnie do EUNB, jednak jego działalność jest związana głównie z zakładami ubezpieczeń.
Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA)
ESMA funkcjonuje podobnie do pozostałych Europejskich Urzędów Nadzoru, jednak jego działalność jest związana przede wszystkim z rynkami papierów wartościowych i instytucjami uczestniczącymi. W UE urząd ten ponosi wyłączną odpowiedzialność za rejestrację agencji ratingowych i nadzór nad nimi.
Wspólny Komitet Europejskich Urzędów Nadzoru
Wspólny Komitet odpowiada za ogólną i międzysektorową koordynację działań, mającą na celu zapewnienie międzysektorowej spójności nadzoru,
Wspólny Komitet obejmuje swą działalnością następujące obszary:
Konglomeraty finansowe;
Księgowość i audyt;
Mikroostrożnościowy analizy rozwoju sytuacji oraz zagrożeń i słabości na poziomie międzysektorowym w odniesieniu do stabilności finansowej;
Detaliczne produkty inwestycyjne;
Środki przeciwdziałania praniu pieniędzy;
Wymiana informacji między ERRS a Europejskimi Urzędami Nadzoru oraz rozwój stosunków miedzy tymi instytucjami.
Wspólny Komitet jest odpowiedzialny za rozstrzyganie sporów międzysektorowych między organami ESNF.
Nadzór makroostrożnościowy – Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego
Działalność tej Rady ma służyć zapobieganiu ryzyka systemowemu w zakresie stabilności finansowej w Unii Europejskiej w odniesieniu do zmian o charakterze makroekonomicznym i ograniczaniu go;
ERRS powierzono różne zadania oraz zapewniono instrumenty umożliwiające ERRS wykonanie tych zadań, m.in.:
Gromadzenie i analizę istotnych informacji;
Identyfikację ryzyka i uszeregowanie ryzyka pod względem ważności;
Wydawanie ostrzeżeń i zaleceń i monitorowanie działań następczych;
Wydawanie poufnych ostrzeżeń i udostępnianie Radzie oceny, w przypadku gdy ERRS uzna, że może wystąpić sytuacja nadzwyczajna;
Współpracę ze wszystkimi innymi stronami ESNF;
Koordynację swoich działań z międzynarodowymi instytucjami finansowymi.
Jednolity mechanizm nadzorczy (od 2015)
Celem jednolitego mechanizmu nadzorczego jest zapewnienie konsekwentnego i spójnego nadzoru nad instytucjami kredytowymi w celu zapobiegania arbitrażowi regulacyjnemu i przeciwdziałania rozdrobnieniu unijnego rynku usług finansowych. Do uczestniczących państw członkowskich należą wszystkie państwa członkowskie strefy euro oraz państwa członkowskie spoza tej strefy, które postanowiły doń przystąpić.
Europejski Bank Centralny
Zadania EBC obejmują udzielanie zezwoleń instytucjom kredytowym, zapewnianie zgodności z wymogami ostrożnościowymi i innymi wymogami prawnymi i przeprowadzenie przeglądu nadzorczego.
Poza zadaniami mikroostrożnościowymi EBC powierzone zostają również zadania makroostrożnościowe oraz udostępniane są mu odpowiednie narzędzia makroostrożnościowe, na przykład związane z buforami kapitałowymi. W związku z tym dostosowano strukturę zarządzania EBC poprzez powołanie Rady ds. Nadzoru.
Instytucje organizujące obrót - grupa podmiotów mająca za zadanie przede wszystkim stworzenie technicznych warunków sprawnego przebiegu oraz rozliczania transakcji, których przedmiotem są instrumenty finansowe.
Do tych podmiotów zaliczamy:
Giełdy;
Instytucje pozagiełdowe rynku regulowanego;
Depozyty papierów wartościowych;
Domy maklerskie;
Firmy zarządzające aktywami.
Giełda – jest to regularne, odbywające się w określonym czasie i miejscu, podporządkowane określonym zasadom spotkanie stron składających zlecenia kupna i sprzedaży instrumentów finansowych dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym. Najstarszą formą giełd jest targowisko.
Ze względu na przedmiot obrotów można wyróżnić:
Giełdy papierów wartościowych – organizują obrót tzw. papierami przynoszącymi zmienny dochód (m.in. akcje) oraz niektórymi papierami przynoszącymi stały dochód (np. obligacje);
Giełdy towarowe;
Giełdy usług;
Giełdy mieszane (towarowo-pieniężne) – na tych giełdach są zawierane zarówno transakcje towarowe, jak i transakcje finansowe.
Ze względu na skalę działania wyróżnia się giełdy o znaczeniu:
Światowym – inwestorzy i emitenci mogą pochodzić z całego świata, mają największą ilość obrotów, kapitalizacji, np. w Londynie;
Regionalnym- działający w ramach określonego regionu, np. Warszawska Giełda Papierów Wartościowych;
Lokalnym – obejmują rynek krajowy.
Według kryterium formy prawnej, a ściślej – sposobu oddziaływania państwa na funkcjonowanie giełd, można wyodrębnić:
Giełdy korporacyjne – instytucja prywatno-prawna, tworzona najczęściej przez zrzeszenia kupców i przemysłowców, bankierów, samorząd miejski, bądź przyjmują formę spółki akcyjnej;
Giełdy organizowane przez państwo – instytucja publicznoprawna, powstała na mocy decyzji organu administracji państwowej.
Sposób zawierania transakcji na giełdzie:
System aukcyjny – ceny danego instrumentów są zapisywane na tablicy ofert poprzez dane przekazywane przez maklerów, brak w Europie;
System elektroniczny.
W dniu 22 marca 1991 r. Sejm uchwalił ustawę Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych. W odniesieniu do giełdy ustawa ta określiła, że instytucja ta powinna zapewniać:
Koncentrację podaży i popytu na papiery wartościowe dopuszczone do obrotu giełdowego w celu kształtowania powszechnego kursu;
Bezpieczny i sprawny przebieg transakcji i rozliczeń;
Upowszechnianie jednolitych informacji umożliwiających ocenę aktualnej wartości papierów wartościowych dopuszczonych do obrotu giełdowego.
Giełda Papierów Wartościowych
Zadaniem GPW jest organizacja obrotu instrumentami finansowymi. Giełda zapewnia koncentrację w jednym miejscu i czasie ofert kupujących i sprzedających w celu wyznaczenia kursu i realizacji transakcji.
Przedmiotem działalności Spółki jest działalność określona w pkt. 66.11.z Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), w tym:
Prowadzenie giełdy instrumentów finansowych, praw majątkowych lub praw do towarów giełdowych lub innej działalności w zakresie organizowania obrotu takimi instrumentami, prawami lub towarami giełdowymi oraz innej działalności związanej z tym obrotem,
Prowadzenie działalności w zakresie edukacji, promocji i informacji związanej z funkcjonowaniem rynku kapitałowego,
Organizowanie alternatywnego systemu obrotu.
GPW prowadzi handel na czterech rynkach:
Główny Rynek GPW działa od dnia uruchomienia Giełdy w dniu 16.04.1991 roku;
NewConnect to zorganizowany i prowadzony przez Giełdę rynek działający w formule alternatywnego systemu obrotu, który rozpoczął działalność 30.08.2007;
Catalyst do rynek instrumentów dłużnych – obligacji komunalnych, korporacyjnych i listów zastawnych, który powstał 30.09.2009 roku;
Treasury BondSpot Poland – hurtowy obrót obligacjami skarbowymi prowadzony przez BondSpot.
GPW
Główny Rynek GPW – rynek regulowany. Rynek akcji działający zgodnie z dyrektywami UE, obejmuje rynek kasowy dla spółek o wartości rynkowej powyżej 15 mln euro oraz rynek instrumentów pochodnych
472 notowane spółki w tym 51 zagranicznych
Kapitalizacja rynku (spółki krajowe i zagraniczne): 1.212 mld zł.
NewConnect – rynek alternatywny. Rynek, który umożliwia pozyskanie kapitału małym firmom, łączy młode, dynamiczne rozwijające się spółki z inwestorami oraz z Głównym Rynkiem GPW
429 notowanych spółek w tym 10 zagranicznych
Kapitalizacja runku 9 mld zł.
Catalyst – rynek obligacji (rynek regulowany i alternatywny). Platforma obrotu dla obligacji skarbowych, korporacyjnych oraz komunalnych
Wyemitowane obligacje: 552 mld zł.
Od I kwartału 2012 roku grupa dodatkowo organizuje i prowadzi obrót na rynkach prowadzonych przez Towarową Giełdę Energii S.A. („TGE”, „TGE S.A.”):
Rynki Energii (Rynek Dnia Bieżącego, Rynek Dnia Następnego, Rynek Terminowy Towarowy, Aukcje energii),
Rynek Praw Majątkowych,
Rynek Uprawnień do Emisji CO2.
Ponadto od tego samego kwartału za pośrednictwem spółki Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych S.A. („IRGiT”), grupa prowadzi Izbę Rozliczeniową oraz Izbę Rozrachunkową, natomiast za pośrednictwem spółki TGE S.A. – Rejestr Świadczeń Pochodzenia.
Przedmiot obrotu na rynkach GPW:
Akcje,
Obligacje,
ETF-y – Giełdowe Fundusze Inwestycyjne,
Warranty – prawo do zakupu lub sprzedaży po z góry określonej cenie instrumentu finansowego,
Produkty strukturyzowane, np. obligacje strukturyzowane; brak ochrony kapitału,
Indeksy giełdowe (WIG 20),
Kontrakty terminowe,
Opcje.
Główny Rynek GPW
Wymogi formalne
Spółka akcyjna,
Kapitalizacja wszystkich akcji spółki – co najmniej 15 mln euro (dla spółki notowanej przez min. 6 miesięcy na rynku NewConnect – 12 mln euro),
Brak ograniczeń w zbywalności akcji,
Brak postępowania upadłościowego lub likwidacyjnego,
Zatwierdzone memorandum informacyjne lub prospekt emisyjny (chyba, że nie wymagane),
Publikacja sprawozdań finansowych z ostatnich 3 lat obrotowych,
Rozproszenie akcji: przynajmniej 15 % akcji objętych wnioskiem o dopuszczenie w rękach drobnych akcjonariuszy oraz 100 tys. akcji o wartości 1 mln euro w rękach drobnych akcjonariuszy (na rynek podstawowy 25 % lub 500 tys. akcji o wartości 17 mln euro).
Rodzaje notowań na GPW
Notowania ciągłe
W czasie notowań ciągłych, kupujący i sprzedający składają zlecenia, które po przekazaniu na giełdę są realizowane na bieżąco, pod warunkiem zgodności cen lub trafiają do arkusza zleceń i oczekują ofert przeciwnych o odpowiedniej cenie, umożliwiających zawarcie transakcji. Przy realizacji zleceń obowiązują dwa priorytety: cena i czas złożenia zlecenia. Oznacza to, że w przypadku gdy czekają na realizację dwa zlecenia w identycznej cenie, jako pierwsze realizowane jest to, które zostało przekazane na giełdę najwcześniej;
Notowania jednolite
Notowania w systemie kursu jednolitego opierają się na procedurze tzw. fixingu, czyli wyznaczenia ceny papieru wartościowego na podstawie zleceń złożonych przed rozpoczęciem notowań;
Transakcje pakietowe
Transakcje zawierane poza systemem notowań ciągłych oraz kursu jednolitego. Najczęściej zawierane przez dużych inwestorów, którzy przed ich zawarciem uzgodnili ich szczegóły (cenę, ilość, termin rozliczenia).
NewConnect
Jest rynkiem dla spółek:
O dużej dynamice wzrostu,
Zarówno dla start-upów, które dopiero budują swoją historię, jak również dla przedsiębiorstw z dłuższą historią,
Poszukujących kapitału rzędu od kilkuset tysięcy do kilkudziesięciu milionów złotych,
Reprezentujących sektory innowacyjne, oparte przede wszystkim na aktywach niematerialnych (np. IT, media elektroniczne, telekomunikacja, biotechnologie, ochrona środowiska, energia alternatywna, nowoczesne usługi),
Z wizją rozwoju.
Wymogi formalne
Spółka akcyjna,
Wartość nominalna akcji min. 0,10 zł,
Brak ograniczeń w zbywalności instrumentów finansowych,
Brak postępowania upadłościowego lub likwidacyjnego,
Umowa z Autoryzowanym Doradcą i Animatorem Rynku,
Zatwierdzony odpowiedni dokument dopuszczeni owy, zawierający zbadane sprawozdanie finansowe za ostatni rok obrotowy,
Minimalna wartość kapitału własnego emitenta – 500.000 zł,
Ograniczenie możliwości wprowadzania akcji uprzywilejowanych cenowo (na 12 m-cy).
Segmenty rynku NewConnect
Mają na celu zwiększenie transparentności emitentów notowanych na alternatywnym rynku akcji. Spółki mogą zostać zakwalifikowane do jednego z niżej wymienionych segmentów:
NC Lead – spółki z najmniejszym ryzykiem,
NC High Liquidity Risk – spółki ze średnim ryzykiem,
NC Super High Liquidity Risk – spółki mające problemy z płynnością i wypłacalnością; spółki obarczone najwyższym ryzykiem.
Część spółek, których akcje znajdują się w obrocie na rynku NC może znajdować się poza wyróżnionymi segmentami.
Catalyst
Tworzą go cztery platformy obrotu. Dwie prowadzone przez GPW – w formule rynku regulowanego i ASO – przeznaczone są dla klientów detalicznych (klient, który zawiera transakcje na stosunkowo nieduże kwoty), analogicznie dwa rynki BondSpot dedykowane są klientom hurtowym (rynek ASO na platformie BondSpot). Wszystkie przeznaczone są dla nieskarbowych instrumentów dłużnych – obligacji komunalnych, korporacyjnych oraz listów zastawnych.
Wymogi formalne
Spółka akcyjna, spółka z. o. o. , JST, bank,
Publiczny dokument informacyjny (prospekt) zatwierdzony przez KNF (na rynek regulowany)
Lub
Dokument informacyjny (na ASO),
Minimalna wielkość emisji 1 mln zł,
Zbywalność obligacji nie jest ograniczona,
Wobec emitenta nie toczy się postępowanie upadłościowe lub likwidacyjne,
Obowiązek współpracy z Autoryzowanym Doradcą.
Instytucje pozagiełdowe rynku regulowanego
BondSpot SA – jest unikalną w skali kraju instytucją dysponującą licencją na prowadzenie regulowanego rynku pozagiełdowego i jednocześnie mogącą tworzyć platformy elektronicznego obrotu papierami wartościowymi i instrumentami finansowymi także na rynku nieregulowanym (tzn. niepodlegającym nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego).
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych - jest centralną instytucją odpowiedzialną za prowadzenie i nadzorowanie systemu depozytowo- rozliczeniowego w zakresie obrotu instrumentami finansowymi w Polsce.
Historia
Polski centralny depozyt papierów wartościowych powstał w 1991 roku jako jeden z działów Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie;
7 listopada 1994 roku nastąpiło wydzielenie tego działu ze struktur GPW i odtąd Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. funkcjonuje jako samodzielna, niezależna spółka akcyjna, której 1/3 akcji należy do Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Skarbu Państwa. 1/3 do GPW, a 1/3 do Narodowego Banku Polskiego;
1 lipca 2011 roku nastąpiło wydzielenie ze struktur KDPW izby rozliczeniowej KDPW_CCP, co było efektem przyjętej i realizowanej Strategii Krajowego Depozytu na lata 2010-2013;
Izba KDPW_CCP jest odpowiedzialna za prowadzenie rozliczeń transakcji zawieranych na rynku regulowanym oraz w alternatywnym systemie obrotu i prowadzenia systemu zabezpieczania płynności rozliczeń;
Do 1 czerwca 2011 roku funkcje te pełnił KDPW. Spółka KDPW_CCP jest w 100% własnością Krajowego Depozytu.
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW)
Jest odpowiedzialny za prowadzenie rozrachunku transakcji zawieranych na rynku regulowanym oraz ASO (alternatywne systemy obrotu), jak również prowadzenie centralnego depozytu papierów wartościowych.
Realizuje szereg usług dla emitentów, jak pośredniczenie w wypłacie dywidendy dla akcjonariuszy, asymilację, zamianę, konwersję i podział akcji, realizację prawa poboru.
Zadania KDPW
Rozrachunek transakcji
Rynek regulowany
ASO
OTC kasowy
Centralny depozyt papierów wartościowych
Prowadzenie kont depozytowych
Rejestrowanie i przechowywanie papierów wartościowych
Zdarzenia korporacyjne
Połączenia operacyjne z zagranicznymi CSDs
Prowadzenie referencyjnych baz danych
Wypłaty transferowe OFE
System rekompensat
Fundusz Gwarancyjny
Agencja kodująca (kody ISIN, LEI)
Repozytorium transakcji
Giełdowa Izba Rozrachunkowa (GIR KDPW)
Zadania KDPW_CCP:
Rozliczanie transakcji
Rynek regulowany
ASO
OTC derywaty (pozagiełdowe)
OTC REPO
Zarządzanie ryzykiem rozliczeniowym
SPAN
VaR
Zarządzanie zabezpieczeniami
PLN
Obligacje skarbowe
Bony skarbowe
Spółki WIG20
Gwarancje bankowe
Szczegółowe zadania KDPW
Deponowanie
Rejestracja
Organizacja, prowadzenie i nadzorowanie systemu depozytowo-rozliczeniowego w zakresie obrotu instrumentami finansowymi w Polsce.
Zadania KDPW
Prowadzenie kont depozytowych dla uczestników, na których w formie elektronicznego zapisu, rejestrowane są papiery wartościowe,
Rejestrowanie oraz przechowywanie instrumentów finansowych podlegających dematerializacji na kontach depozytowych uczestników,
Rozrachunek transakcji zawieranych na rynkach regulowanych: GPW oraz BondSpot, a także transakcji zawieranych poza rynkiem regulowanym (NewConnect, MTS-Poland),
Nadzorowanie zgodności wielkości emisji papierów wartościowych znajdujących się w obrocie,
Realizacja zobowiązań emitentów wobec właścicieli papierów wartościowych (np. wypłata dywidendy, scalanie akcji),
Przydzielanie kodów ISIN i LEI polskim emisjom instrumentów finansowych (KDPW jest krajowym organem odpowiedzialnym za ich nadawanie).
Wszystkie papiery wartościowe dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym muszą być zarejestrowane w KDPW.
Obecnie w systemie KDPW zarejestrowane są następujące papiery wartościowe:
Akcje (krajowe i zagraniczne),
Obligacje (Skarbu Państwa, NBP(banku centralnego), korporacyjne(krajowe i zagraniczne), komunalne, zamienne, EBI, z prawem pierwszeństwa, obligacje niepubliczne, listy zastawne),
Certyfikaty inwestycyjne funduszy inwestycyjnych,
Kontakty Futures (na indeks WIG20, na walutę, na akcje),
Indeksowe jednostki udziałowe,
Opcje (Europejskie- można je wykonać tylko w ściśle określonym momencie), (na indeks WIG20, na akcje).
Wyjątkiem są Bony skarbowe – przechowywanie, rozliczanie oraz rozrachunek – system Narodowego Banku Polskiego.
Podmioty organizujące obrót papierami wartościowymi
Podmioty prowadzące działalność maklerską to firmy inwestycyjne do których należą: domy maklerskie, banki prowadzące działalność maklerską, zagraniczne firmy inwestycyjny oraz zagraniczne osoby prawne prowadzące działalność maklerską na terytorium Polski.
Działalność maklerska obejmuje wykonywanie czynności polegających na:
Przyjmowaniu i przekazywaniu zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych,
Wykonywaniu zleceń, o których mowa w pkt. 1, na rachunek dającego zlecenie,
Nabywaniu lub zbywaniu na własny rachunek instrumentów finansowych,
Zarządzaniu portfelami, w skład których wchodzi jeden lub większa liczba instrumentów finansowych,
Doradztwie inwestycyjnym,
Oferowaniu instrumentów finansowych,
Świadczeniu usług w wykonaniu zawartych umów o submisje inwestycyjne i usługowe lub zawieraniu i wykonywaniu innych umów o podobnym charakterze, jeżeli ich przedmiotem są instrumenty finansowe,
Organizowaniu alternatywnego systemu obrotu (ASO).
Działalnością maklerską jest również wykonywanie przez firmę inwestycyjną czynności polegające na:
Przechowywaniu lub rejestrowaniu instrumentów finansowych, w tym prowadzeniu rachunków papierów wartościowych oraz prowadzeniu rachunków pieniężnych,
Udzielaniu pożyczek pieniężnych w celu dokonania transakcji, której przedmiotem jest jeden lub większa liczba instrumentów finansowych, jeżeli transakcja ma być dokonana za pośrednictwem firmy inwestycyjnej udzielającej pożyczki,
Doradztwie dla przedsiębiorstw w zakresie struktury kapitałowej, strategii przedsiębiorstwa lub innych zagadnień związanych z taką strukturą lub strategią,
Doradztwie i innych usługach w zakresie łączenia, podziału oraz przejmowania przedsiębiorstw,
Wymianie walutowej, w przypadku gdy jest to związane z działalnością maklerską,
Sporządzaniu analiz inwestycyjnych, analiz finansowych oraz innych rekomendacji o charakterze ogólnym, dotyczących transakcji w zakresie instrumentów finansowych,
Świadczeniu usług dodatkowych związanych z submisją usługową lub inwestycyjną,
Wykonywaniu czynności określonych w pkt. 1-7, których przedmiotem są instrumenty bazowe instrumentów pochodnych.
Firma zarządzająca aktywami to firmy świadczące zróżnicowane usługi w zakresie szeroko rozumianego doradztwa finansowego.
Usługi skierowane są do
Inwestorów działających na rynku kapitałowym,
Przedsiębiorstw.
Przedsiębiorstwo zarządzające aktywami (asset management company) to – w rozumieniu polskiego prawa – podmiot świadczący na podstawie umowy o zarządzanie portfelem usługę zarządzania aktywami, polegającą na odpłatnym podejmowaniu i realizacji decyzji inwestycyjnych na rachunek klienta, w ramach pozostawionych przez zleceniodawcę do dyspozycji zarządzającego środków pieniężnych lub maklerskich instrumentów finansowych.
Główne zadanie asset management (dla inwestorów) – świadczenie usług polegających na profesjonalnym lokowaniu środków klientów (inwestorów) w instrumenty finansowe według uzgodnionych strategii inwestycyjnych. Jest to usługa dostosowana do indywidualnych potrzeb inwestorów, ze szczególnym zwróceniem uwagi na ich preferencje w zakresie: horyzontu czasowego inwestycji, akceptowalnego poziomu ryzyka, wymaganej stopy zwrotu, płynności środków.
Portfele standardowe – konstrukcja tego produktu opiera się na zaproponowaniu klientowi gotowego portfelu instrumentów finansowych. W zależności od ekspozycji klienta na ryzyko proponowane mu są strategie mniej lub bardziej agresywne.
Portfele indywidualne – budowane są w ścisłej współpracy z klientem. Rodzaje instrumentów wchodzących w skład portfela ustalane są razem z doradcą inwestycyjnym. Zarządzający uwzględnia sezonowość nadwyżek finansowych, płynność finansową czy też zmianę oczekiwań inwestycyjnych w przyszłości. Często elementem strategii inwestycyjnej jest optymalizacja opodatkowania dochodu z portfela inwestycyjnego.
Zadania asset management (dla przedsiębiorstw)
Opracowanie strategii finansowania przedsiębiorstwa,
Pozyskiwanie zewnętrznych źródeł finansowania,
Wprowadzanie papierów wartościowych do obrotu,
Restrukturyzacja firm,
Fuzje i przejęcia wraz z organizacją ich finansowania.
Pośrednicy finansowi (instytucje finansowe) – przedsiębiorstwa świadczące usługi na rzecz podmiotów dysponujących oszczędnościami (podmiotów nadwyżkowych) oraz podmiotów poszukujących funduszy pieniężnych (podmiotów deficytowych), niezbędnych im do sfinansowania ich zamierzeń konsumpcyjnych, inwestycyjnych i produkcyjnych.
Zadania pośredników finansowych:
Ułatwianie przepływu funduszy od podmiotów nadwyżkowych do podmiotów deficytowych,
Tworzenie instrumentów, które z jednej strony umożliwiają lokowanie posiadanych nadwyżek pieniądza, z drugiej zaciąganie pożyczek pieniężnych,
Transformacja terminów zapadalności.
Rodzaje pośredników finansowych:
Instytucje depozytowe (banki),
Instytucje niedepozytowe (fundusze inwestycyjne, emerytalne).
Rola banków jako pośredników finansowych:
Przyjmowanie depozytów,
Udzielanie kredytów,
Sekurytyzacja aktywów,
Prowadzenie na zlecenie emisji obcych,
Funkcje dodatkowe, w tym:
Rola gwaranta,
Banku – powiernika dla funduszy emerytalnych i inwestycyjnych,
Banku – reprezentanta,
Zarządzanie portfelem inwestycji.
Usługi inwestycyjne
Prawo bankowe do usług inwestycyjnych zalicza:
Wykonywanie przez banki terminowych operacji finansowych,
Wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych,
Obejmowanie i nabywanie akcji i praw z akcji,
Obejmowanie udziałów w innej osobie prawnej,
Nabywanie jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych,
Zaciąganie zobowiązań związanych z emisją papierów wartościowych,
Dokonywanie obrotu papierami wartościowymi,
Świadczenie usług konsultacyjno-doradczych w sprawach finansowych dla podmiotów indywidualnych i instytucjonalnych,
Inne usługi finansowe.
Zgodnie z ustawą o obrocie instrumentami finansowymi, banki posiadają uprawnienia w ramach usług inwestycyjnych do:
Przyjmowania i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych,
Wykonywania zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych na rachunek dającego zlecenie,
Nabywania lub zbywania na własny rachunek instrumentów finansowych; zarządzania portfelami, w skład których wchodzi jeden lub większa liczba instrumentów finansowych,
Doradztwa inwestycyjnego; oferowania instrumentów finansowych,
Świadczenia usług w wykonaniu zwartych umów o submisje inwestycyjne i usługowe lub zawierania i wykonywania innych umów o podobnym charakterze, jeżeli ich przedmiotem są instrumenty finansowe,
Organizowania alternatywnego systemu obrotu.
Usługi inwestycyjne na rynku pieniężnym
Banki komercyjne mogą:
Organizować emisje lub submisje krótkoterminowych papierów wartościowych,
Zajmować się ich rozliczeniem kasowym,
Przechowywać i rozliczać transakcje tymi papierami,
Udzielać zabezpieczeń spłaty wierzytelności, na które opiewają papiery,
Organizować rynek wtórny dla nich lub jedynie obrót nimi na danym rynku.
Usługi inwestycyjne na rynku papierów wartościowych
Do usług wykonywanych w ramach działalności inwestycyjnej przez bank komercyjny na rynku papierów wartościowych zalicza się:
Działalność brokerską i dealerską,
Private placement,
Pośrednictwo w zakresie sprzedaży papierów wartościowych,
Pełnienie roli depozytariusza, powiernika oraz agenta transferowego,
Gwarantowanie emisji,
Transakcje instrumentami pochodnymi.
Usługi brokerskie – to działalność polegająca na przyjmowaniu od klientów dyspozycji nabycia/sprzedaży określonych papierów wartościowych, przekazywaniu zleceń na rynek regulowany, a następnie na rozliczeniu transakcji.
Na rynku wyróżnia się dwa rodzaje usług brokerskich:
Usługi brokerskie dyskontowe – polegają na przyjmowaniu i przekazywaniu dyspozycji klientów przez bank, w tych usługach klient przejmuje na siebie całość działalności analitycznej, wykorzystując w dużym stopniu analizę techniczną,
Usługi brokerskie pełne – są to usługi dyskontowe wzbogacone o usługę doradztwa wspomagającej decyzje podejmowane przez klienta; świadczone doradztwo polega na nieodpłatnym udzielaniu rekomendacji maklerskich w zakresie obrotu papierami wartościowymi, co umożliwia odróżnienie go od usługi jaką jest doradztwo finansowe.
W ramach usług brokerskich na zlecenie klienta przez bank oferowana jest usługa daytrading polegająca na zawieraniu transakcji otwierania i zamykania pozycji na tym samym walorze w ciągu jednego dnia. Brokerzy w zależności od skali zleceń i transakcji wykonują usługi brokerskie detaliczne lub instytucjonalne. Usługi instytucjonalne odnoszą się do najbardziej dochodowych klientów instytucjonalnych, np. funduszy inwestycyjnych, funduszy emerytalnych oraz instytucji ubezpieczeniowych.
Działalność dealerska banku komercyjnego polega na nabywaniu i sprzedaży określonych papierów wartościowych lub innych aktywów na rachunek i w imieniu banku.
Kryterium polityki inwestycyjnej
Fundusze akcyjne,
Fundusze hybrydowe,
Fundusze obligacyjne,
Fundusze rynku pieniężnego,
Fundusze wyspecjalizowane.
Fundusze hybrydowe
Fundusze budujące portfel inwestycyjny złożony zarówno z akcji jak i instrumentów dłużnych. W tej grupie wyróżniamy:
Fundusze stabilnego wzrostu (stable growth funds) – o bardziej konserwatywnej polityce i niższym udziale akcji w łącznej wartości portfela (max 30%-40%),
Fundusze zrównoważone – o większym udziale akcji w wartości portfela (50-60%) i bardziej aktywnej polityce inwestycyjnej. Fundusze tej grupy często stosują strategię market timing zmieniając poziom alokacji funduszu w rynek akcji i obligacji w zależności od oczekiwań co do koniunktury rynkowej.
Fundusze obligacyjne
Fundusze lokujące niemal wszystkie aktywa w instrumenty dłużne głównie o stałym oprocentowaniu. Strategia funduszu może przewidywać koncentrację na inwestycjach w jeden rodzaj obligacji (np. tylko obligacje skarbowe, tylko komunalne) lub dywersyfikacje portfela na różne typy instrumentów dłużnych.
Fundusze rynku pieniężnego
Fundusze te inwestują niemal wyłącznie w instrumenty finansowe rynku pieniężnego tj. o terminie zapadalności poniżej 1 roku. Ich podstawową cechą jest wysoka płynność portfela i niskie ryzyko inwestycyjne. Są często traktowane przez inwestorów jako najbliższy substytut depozytu bankowego.
Fundusze wyspecjalizowane (alternatywne)
Fundusze branżowe – lokujące w papiery emitowane przez emitentów z określonej branży gospodarki,
Fundusze nieruchomości – dokonujące inwestycji na rynku nieruchomości,
Fundusze Private equity / venture capital,
Fundusze hedgingowe.
Funkcjonowanie funduszu private equity
Komercyjne fundusze private equity są największymi dostawcami kapitałów private equity w Polsce. W uproszczeniu można powiedzieć, że istnieją dwa główne modele funkcjonowania funduszu private equity:
Funkcjonuje jeden podmiot zorganizowany jako spółka akcyjna (lub jako spółka z. o. o.) lub
Funkcjonują dwa podmioty: fundusz właściwy i spółka zarządzająca.
Anioły biznesu (business angels)
Największą grupą nieformalnych inwestorów private equity (w odróżnieniu od instytucjonalnych inwestorów private equity) stanowią inwestorzy określani jako business angels. EBAN szacuje, że w Europie funkcjonuje około 125 tysięcy aktywnych inwestorów, a około 1 mln potencjalnych inwestorów określanych jako „business angels”.
Business angels (anioły biznesu) to osoby fizyczne, które inwestują stosunkowo niewielkie kwoty w przedsięwzięcia o dużym potencjale wzrostu, wnosząc jednocześnie od przedsięwzięcia swoje doświadczenie, operacyjny know-how oraz zdolności.
Venture capital
Klasycznie rozumiany kapitał wysokiego ryzyka, czyli VC, to środki lokowane przez fundusze finansowe w firmy znajdujące się w początkowej fazie rozwoju, zwykle z branż wysokich technologii (IT, bio- i nanotechnologia, farmacja, odnawialne źródła energii). Fundusze VC inwestują także w bardziej tradycyjne branże, pod warunkiem jednak, że oferowany przez daną firmę produkt/technologia, czy świadczona usługa ma charakter innowacyjny, może stać się źródłem przewagi konkurencyjnej i przyczynić się do szybkiego wzrostu wartości przedsiębiorstwa.
Konstrukcja funduszu
Fundusze otwarte – fundusze o zmiennym kapitale, które gromadzą kapitał poprzez sprzedaż jednostek uczestnictwa,
Fundusze zamknięte – fundusze o stałym kapitale,
Fundusze mieszane.
Fundusz otwarty
Fundusz o zmiennym kapitale, który gromadzi kapitał poprzez sprzedaż jednostek uczestnictwa. Fundusz taki ma obowiązek przyjmować na bieżąco nowych członków sprzedając im jednostki uczestnictwa, w wymaganej przez nich ilości. Równocześnie, fundusz musi w każdej chwili umożliwiać wycofanie się inwestora z funduszu, poprzez odkupienie i umorzenie posiadanych przez niego jednostek uczestnictwa.
Fundusz zamknięty
Fundusz o stałym kapitale, który gromadzi kapitał poprzez emisję (publiczną lub niepubliczną) certyfikatów inwestycyjnych lub akcji. Kapitał funduszu może być zmieniony jedynie w wyniku nowej emisji certyfikatów, co jednak zdarza się stosunkowo rzadko.
Fundusz mieszany
Stanowi rozwiązanie pośrednie pomiędzy funduszem otwartym a zamkniętym. Fundusz mieszany gromadzi kapitał poprzez emisje certyfikatów inwestycyjnych w stałej liczbie, lecz po spełnieniu określonych warunków jest zobowiązany do ich wykupu i umorzenia na żądanie uczestnika funduszu.
Kryterium zasięgu geograficznego
Fundusze inwestycyjne o zasięgu krajowym,
Fundusze inwestujące za granicą,
Fundusze bez określonego zasięgu geograficznego.
Kryterium wysokości opłat i prowizji
Fundusze prowizyjne – fundusze pobierające opłaty za nabywanie lub umarzanie tytułów udziału,
Fundusze bezprowizyjne – fundusze pobierające wyłącznie opłaty za zarządzanie aktywami.
Fundusze inwestycyjne w Polsce
Fundusz inwestycyjny może być utworzony jako:
Fundusz inwestycyjny otwarty FIO,
Specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty SFIO,
Fundusz inwestycyjny zamknięty FIZ.
Ustawa o funduszach inwestycyjnych wprowadziła następujące konstrukcje funduszy inwestycyjnych:
Fundusze z różnymi kategoriami jednostek,
Fundusze z wydzielonymi subfunduszami,
Fundusze podstawowe i powiązane,
Fundusze funduszy,
Oraz następujące typy funduszy inwestycyjnych:
Fundusze rynku pieniężnego,
Fundusze portfelowe,
Fundusze aktywów niepublicznych,
Fundusze sekurytyzacyjne.
Konstrukcja funduszu z różnymi kategoriami jednostek uczestnictwa polega na tym, że fundusz, mimo że prowadzi jednorodną politykę inwestycyjną (tworzy jeden portfel inwestycyjny), może zbywać uczestnikom jednostki uczestnictwa różnych kategorii.
Fundusze podstawowe i fundusze powiązane
Konstrukcja popularnie zwana hub and spoke. Polega na tym, że towarzystwo tworzy grupę funduszy składającą się z jednego funduszu podstawowego i kilku lub kilkunastu funduszy powiązanych.
Fundusze z wydzielonymi subfunduszami (fundusze parasolowe)
Konstrukcja ta pozwala na utworzenie w ramach jednego funduszu inwestycyjnego kilku subfunduszy, z których każdy będzie mógł realizować własną politykę inwestycyjną. Istotę funduszu z wydzielonymi subfunduszami najlepiej oddaje jego potoczna nazwa „fundusz parasolowy”. Parasolem jest tutaj cały fundusz, który posiada osobowość prawną i może być podmiotem praw i obowiązków. Pod parasolem zaś znajdują się subfundusze, które w rzeczywistości są odrębnymi portfelami inwestycyjnymi i osobowości prawnej nie posiadają.
Fundusze funduszy
Konstrukcja funduszu funduszy polega na tym, że fundusz inwestycyjny tworzy jeden portfel inwestycyjny, w którego skład wchodzą wyłącznie jednostki uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne innych funduszy inwestycyjnych, niekoniecznie tego samego towarzystwa.
Fundusze portfelowe
Działają w formie prawnej funduszu zamkniętego. Cechą charakterystyczną funduszu tego typu jest możliwość ciągłego emitowania i umarzania certyfikatów inwestycyjnych. Swoją nazwę fundusz zawdzięcza temu, że jego portfel inwestycyjny może opierać się na składzie portfela indeksu giełdowego lub składzie portfela papierów wartościowych określonym w statucie funduszu, ale nie opartym na indeksie (tzw. portfelu bazowym).
Ograniczenia inwestycyjne funduszy inwestycyjnych:
I grupa aktywów – papiery wartościowe i instrumenty rynku pieniężnego emitowane przez krajowe, zagraniczne i międzynarodowe instytucje publiczne, (aktywa bezpieczne),
II grupa aktywów – papiery wartościowe i instrumenty rynku pieniężnego emitowane przez podmioty prywatne,
III grupa aktywów – instrumenty pochodne,
IV grupa aktywów – jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych otwartych,
V grupa aktywów – depozyty i listy zastawne,
VI grupa aktywów – pozostałe – odnosi się tylko do funduszy zamkniętych.
Cele inwestycji za pośrednictwem funduszy
Możliwość czerpania dochodów z lokat, które nie są dostępne dla pojedynczych inwestorów ze względu na brak odpowiednio dużego kapitału,
Ograniczenie kosztów operacji na rynku finansowym dzięki dużej skali dokonywanych operacji.
Podstawowe cele inwestycyjne funduszy
Zapewnienie bezpieczeństwa – utrzymanie siły nabywczej zainwestowanego kapitału, czyli zabezpieczenie powierzonego kapitału przed ryzykiem straty,
Osiągnięcie wzrostu – zwiększenie wartości zainwestowanego kapitału, a co za tym idzie – powiększenie wartości udziałów w funduszu,
Przynoszenie dochodu – uzyskiwanie stałego dochodu, okresowo wypłacanego przez fundusz, a pochodzącego na przykład z odsetek od obligacji i dywidend z akcji.
Rola funduszy inwestycyjnych na rynku finansowym
Pośrednika finansowego – fundusze kojarzą uczestników rynku finansowego, pośrednicząc pomiędzy podmiotami poszukującymi kapitału na sfinansowanie swoich przedsięwzięć inwestycyjnych lub konsumpcyjnych a podmiotami dysponującymi nadwyżkami kapitału,
Emitenta – fundusze występują w roli kapitało biorców pozyskując środki na budowę swoich portfeli inwestycyjnych poprzez zbywanie tytułów uczestnictwa lub emisję certyfikatów.
Inwestora instytucjonalnego – fundusze występują w roli kapitało dawców alokując zgromadzone fundusze w instrumenty dostępne na rynku finansowym. Realizując swoją strategię inwestycyjną dokonują oceny i selekcji dostępnych projektów inwestycyjnych ze względu na ich atrakcyjność przyczyniając się do poprawy efektywności wykorzystania kapitałów dostępnych na rynku finansowym.
Zakłady (towarzystwa, firmy ubezpieczeniowe)
Podmiot prowadzący działalność ubezpieczeniową (z reguły na podstawie zezwolenia odpowiedniego organu), która polega na przyjmowaniu zobowiązania do wypłacenia, w zamian za składkę ubezpieczeniową, określonej kwoty w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego.
Zadania
Ochrona ubezpieczeniowa,
Działalność prewencyjna,
Działalność finansowa (inwestowanie).
Rodzaje aktywów
Papiery wartościowe emitowane, poręczone lub gwarantowane przez Skarb Państwa oraz organizacje międzynarodowe, których członkiem jest RP,
Obligacje emitowane lub poręczone przez jednostki samorządu terytorialnego lub związki jednostek samorządu terytorialnego,
Inne dłużne papiery wartościowe o stałej stopie dochodu,
Akcje, w tym dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, a także notowane na tym rynku prawa poboru, prawa do akcji,
Jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne w funduszach inwestycyjnych,
Inne dłużne papiery wartościowe o zmiennej stopie dochodu,
Udziały,
Listy zastawne,
Pożyczki, w tym zabezpieczone hipotecznie lub przez instytucje finansowe oraz pożyczki pod zastaw praw wynikających z umów ubezpieczenia na życie,
Inne.
Fundusze emerytalne
Z punktu widzenia zależności między wielkością wnoszonej składki a wartością świadczenia:
Fundusze o zdefiniowanym świadczeniu,
Fundusze o zdefiniowanej składce.
Aktywa funduszy emerytalnych są prawie takie same jak aktywa zakładów ubezpieczeniowych.
Kolejnymi pośrednikami finansowymi są:
Fundusze hedgingowe, fundusze typu hedge
Fundusz ETF – otwarty fundusz inwestycyjny notowany na giełdzie
Firmy faktoringowe, leasingowe
Fundusze pożyczkowe
Fundusze doręczeniowe.
Emitenci
Wszystkie podmioty występujące na rynku pierwotnym z popytem na pieniądz oraz podażą instrumentów finansowych. Są to podmioty nie posiadające wystarczających zasobów pieniądza do zrealizowania swoich zamierzeń konsumpcyjnych, inwestycyjnych bądź produkcyjnych, a także zasobów potrzebnych do uregulowania ich wymagalnych zobowiązań.
Do podmiotów tych można zaliczyć:
Gospodarstwa domowe,
Przedsiębiorstwa,
Instytucje finansowe,
Państwo,
Organy samorządu terytorialnego,
Podmioty zagraniczne.
Inwestorzy
To przede wszystkim te podmioty, które dysponują oszczędnościami pieniężnymi i poszukują korzystnych lokat. Występują na rynkach jako nabywcy instrumentów finansowych.
Do podmiotów tych można zaliczyć:
Gospodarstwa domowe, Przedsiębiorstwa, Instytucje finansowe, Państwo, Organy samorządu terytorialnego, Podmioty zagraniczne.