1. Systematyka ubezpieczeń:

1. Ubezpieczenia (główny podział):

• Społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe)

• Zdrowotne

• Prywatne (majątkowe i osobowe)

1. Ubezpieczenia:

• Gospodarcz;e (na rynku usług i rynku finansowym)

• Społeczne (w polityce zabezpieczenia społecznego)

1. Ubezpieczenia:

• Społeczne (gospodarstw domowych)

• Gospodarcze (przedsiębiorstw)

1. Ubezpieczenia w perspektywie organizacyjnej i prawnej:

• Przymusowe lub dobrowolne wspólnoty ubezpieczeniowe

• Podmioty organizujące usługi ubezpieczeniowe (spółki akcyjne lub państwowe jednostki organizacyjne)

• Ochrona ubezpieczeniowa ( stosunki cywilnoprawne na podstawie umów ubezpieczenia – ubezpieczenia prywatne / stosunki publicznoprawne powstające z mocy prawa z udziałem instytucji społecznych, np. ZUS – powszechne usługi ubezpieczeniowe)

1. Integracja i dezintegracja ubezpieczeń:

• Integracja – pozwala uzyskać podejście uniwersalne, bez podziałów i systematyk

• Dezintegracja – ułatwia zrozumienie poszczególnych części (prawo ubezpieczeń społecznych i prawo ubezpieczeń gospodarczych)

1. Prawo ubezpieczeń społecznych a gospodarczych:

• Podobieństwo metod i ryzyk w ubezpieczeniach osobowych i społecznych (ryzyko choroby, wypadku, starości)

• Wspólna cecha przymusu ubezpieczenia (ubezpieczenia obowiązkowe i dobrowolne)

1. Integracja w kontekście gospodarstw domowych (bezpieczeństwo dochodów, ryzyko utraty zdolności do pracy czy śmierci żywiciela):

• Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (bazowe)

• Ubezpieczenia osobowe i niektóre ubezpieczenia majątkowe (dodatkowe)

1. Ubezpieczenia społeczne a prywatne:

1. Społeczne:

• Mechanizm gospodarowania – powszechne ubezpieczenie wzajemne (nieobliczone na zysk)

• Organizacja usługi – ubezpieczenie przymusowe dla określonych kategorii ludności; wykonywana przez specjalne utworzone mniej lub bardziej autonomiczne instytucje publiczne

• Zasada kompensaty/ podział funduszu ubezpieczeniowego – świadczenie nie ma jedynie finansowego charakteru, ale uwzględnia też potrzeby, np. renta minimalna (techniki zaopatrzeniowe i opiekuńcze)

• Świadczenie może przekraczać wielkość poniesionej osobiście szkody (procent kompensaty dochodu jest większy przy ubezpieczeniu o zdefiniowanym świadczeniu niż przy ubezpieczeniu o zdefiniowanej składce)

• Realizują cel społeczny bardziej niż indywidualny

• Pokrycie świadczeń – składkami (dochodami oskładkowanymi) i dotacją budżetową; wyjątkiem są nowe ubezpieczenia emerytalne

• Organizowane i oferowane na zasadzie wyboru publicznego

1. Prywatne:

• Mechanizm gospodarowania – ubezpieczenie komercyjne obejmujące jedynie grupę zainteresowanych konsumentów

• Organizacja usługi – ubezpieczenie dobrowolne; wykonywana przez towarzystwa ubezpieczeniowe

• Pokrycie świadczeń – ze składek, rezerw i kapitałów towarzystwa ubezpieczeniowego

• Organizowane i oferowane na zasadach rynkowych

1. Kompensacja:

• Ubezpieczenia społeczne – stracony dochód

• Ubezpieczenia majątkowe – szkoda

• Ubezpieczenia osobowe - umówione straty z powodu ryzyk osobowych

1. Ubezpieczenia na życie (dział I):

• Wypadek ubezpieczeniowy jako śmierć ubezpieczonego lub dożycie przez niego określonego wieku

• Długoterminowość i gwarantowana wypłata świadczenia w znacznie odleglejszym horyzoncie czasowym w stosunku do innych tego typu ubezpieczeń

• Rodzaje ubezpieczeń:

1. Na życie – na wypadek śmierci – w tym na dożycie (emerytalne ubezpieczenie dodatkowe)

2. Posagowe, zaopatrzenia dzieci

3. Na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym

4. Rentowe (ubezpieczenie renty kapitałowej)

5. Wypadkowe i chorobowe, jeśli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach a-d

1. Ubezpieczenia nie na życie (dział II) – ubezpieczenia majątkowe i ubezpieczenia osobowe niebędące ubezpieczeniami na życie:

• Komunikacyjne (OC, AC)

• Nieruchomości (ogień, zalanie, kradzież, włamanie, żywioły, odpowiedzialność cywilna z tytułu posiadania nieruchomości)

• Odpowiedzialności cywilnej (grupy zawodowe)

• Finansowe (gwarancyjne, kaucyjne, kredytów)

• Transportowe (ładunku przewożonego, samochodów w transporcie, osób)

• Rolnicze

1. Pozostałe ubezpieczenia osobowe i majątkowe (dział II):

• Wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej

• Choroby

• Casco pojazdów: lądowych, szynowych, powietrznych, żeglugi morskiej i śródlądowej

• Przedmiotów w transporcie, obejmujące szkody na transportowanych przedmiotach

• Szkód spowodowanych żywiołami (ogień, eksplozja, burza, inne żywioły, energia jądrowa, obsunięcia ziemi, topnięcia)

• Pozostałych szkód rzeczowych (grad, mróz, kradzież), nieujęte wcześniej

• Odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju (posiadanie i użytkowanie pojazdów lądowych z napędem własnym, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika)

1. Ubezpieczenia OC (dział II):

• Odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju (posiadanie i użytkowanie statków powietrznych, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika)

• Odpowiedzialności cywilnej (posiadanie i użytkowanie statków żeglugi śródlądowej i morskiej, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika)

• Odpowiedzialności cywilnej ogólnej, nieujętej wcześniej

1. Ubezpieczenia finansowe (dział II):

• Kredytu (ogólna niewypłacalność, kredyt eksportowy, spłata rat, kredyt hipoteczny, kredyt rolniczy)

• Gwarancja ubezpieczeniowa (bezpośrednia i pośrednia)

• Różne ryzyka finansowe (utrata zatrudnienia, złe warunki atmosferyczne, utrata zysków, nieprzewidziane wydatki handlowe, utrata wartości rynkowej)

1. Inne ubezpieczenia (dział II):

• ochrony prawnej

• świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania

1. Instytucje ubezpieczeń:

1. Ujęcie podmiotowe:

• Prywatne podmioty konkurujące i gospodarujące na rynku ubezpieczeń (Towarzystwa Ubezpieczeniowe)

• Instytucje nadzorujące (KNF)

• Instytucje chroniące konsumentów (Rzecznik Ubezpieczeniowy, UFG, PBUK, Sądy)

• Instytucja ubezpieczeń poza rynkiem tworzona na podstawie ustawy (ZUS, NFZ)

1. Ujęcie przedmiotowe:

• Rozwiązania ubezpieczeń – określone reguły funkcjonowania instytucji ubezpieczeń, które wynikają z prawa krajowego i europejskiego

• Usługi finansowe – publiczne, czyli regulowane przez państwo (dostępne na zasadach powszechnych, przymus ubezpieczenia) oraz prywatne, czyli podlegające prawom rynku (popyt, podaż, konkurencja)

1. Ubezpieczenia:

• Ujęcie ekonomiczne – urządzenie gospodarcze (i społeczne), którego nadrzędnym zadaniem jest łagodzenie (lub w pełni likwidowanie) negatywnych skutków zdarzeń losowych poprzez rozłożenie ciężaru tego łagodzenia na wiele jednostek, którym dane zdarzenia zagrażają

• Ujęcie finansowe – gwarancje finansowe, udzielane przez instytucje prywatne (towarzystwa ubezpieczeniowe, TUW) lub instytucje publiczne na wypadek zaistnienia zdarzeń losowych na podstawie gromadzonych przez nich funduszy ubezpieczeniowych

1. Finanse ubezpieczeń:

• Przychód – składka za przyjęcie ryzyka (strumienie transferowe)

• Wydatki – wypłata odszkodowań (strumienie transferowe)

1. Metody zarządzania (manipulowania) ryzykiem:

• Unikanie ryzyka (wystrzeganie się zagrożeń)

• Ograniczanie ryzyka (redukowanie możliwych zagrożeń)

• Rozłożenie ryzyka (rozproszenie ewentualnych zagrożeń)

• Zatrzymanie ryzyka (ponoszenie ewentualnych strat)

• Transfer ryzyka (przenoszenie strat na inny podmiot)

• Repartycja strat (ciężar strat jest rozkładany na większą liczbę podmiotów)

1. Prawo ubezpieczeń gospodarczych – obejmuje całokształt norm prawnych regulujących stosunki związane z organizacją ubezpieczeń na zasadach rynkowych, zasady podejmowania i wykonywania działalności ubezpieczeniowej oraz zasady i warunki udzielania ochrony ubezpieczeniowej:

• Normowanie ochrony ubezpieczeniowej (umowa ubezpieczenia) – Kodeks Cywilny

• Normowanie działalności – stosunki prawa handlowego i stosunki publiczno-prywatne (Towarzystwa Ubezpieczeniowe w formie spółki akcyjnej, prowadzenie działalności ubezpieczeniowej) – Ustawa o działalności ubezpieczeniowej

1. Umowa ubezpieczenia – jedna strona (ubezpieczający) zobowiązana jest do zapłaty oznaczonego co do wysokości świadczenia pieniężnego (składka) a druga strona (ubezpieczyciel) zobowiązana jest do zapłaty umówionego świadczenia pieniężnego w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku ubezpieczeniowego.

2. Przedmiot działalności ubezpieczeniowej – czynności związane z oferowaniem i udzielaniem ochrony na wypadek ryzyka wystąpienia skutków zdarzeń losowych.

3. Prawo ubezpieczeń społecznych:

• całokształt norm dotyczących ochrony ubezpieczeniowej udzielanej na ustawowych zasadach realizujących sprawiedliwość społeczną w przypadku zajścia różnego rodzaju zdarzeń losowych, przez okres wywołanych z tego powodu trudnych sytuacji życiowych (inwalidztwa, choroby, macierzyństwa, starości), które dotyczą ubezpieczonego

• normy prawne regulujące system, czyli organizację i finansowanie ubezpieczeń społecznych oraz prawa do świadczeń z zakresu ubezpieczeń społecznych

1. Polityka społeczna (polityka zabezpieczenia społecznego):

• Proces uspołeczniania czystej gospodarki rynkowej

• Kształtuje strukturę społeczną (zainteresowanie ludźmi), korzysta z ubezpieczeń w celu budowy systemów bezpieczeństwa socjalnego (klasyczne ubezpieczenie społeczne), czy też określonego modelu konsumpcji (cywilnoprawne ubezpieczenie obowiązkowe)

• Podejmowana w celu złagodzenia ryzyk społecznych:

1. Choroba, macierzyństwo – ubezpieczenie chorobowe

2. Inwalidztwo – ubezpieczenie rentowe

3. Starość – ubezpieczenie emerytalne

4. Śmierć żywiciela – ubezpieczenie rodzinne

5. Bezrobocie – ubezpieczenie bezrobocia

6. Wypadki przy pracy – ubezpieczenie wypadkowe

1. Ryzyko jako proces:

• powiązane i następujące po sobie różnego rodzaju przyczyny, przewidywane skutki, stadia, które w określony sposób można kontrolować

• zespół różnego rodzaju elementów stanowiących jego części składowe (faktory ryzyka), m.in. niebezpieczeństwo i hazard

1. Główne czynniki (faktory) ryzyka:

• Niebezpieczeństwo – przyczyna lub źródło straty, zwiększające ryzyko, zachodzące stadialnie w sekwencji czasowej

• Hazard – zespół warunków i okoliczności, w których dane niebezpieczeństwo realizuje się, tzn. tych, które mają wpływ na jego rozmiar i nasilenie

1. Stadia realizacyjne niebezpieczeństwa:

• Faza I – niebezpieczeństwo jako potencjalne zagrożenie

• Faza II – akt realizacji niebezpieczeństwa

• Faza III – skutki niebezpieczeństwa

1. Rodzaje hazardu:

• Fizyczny – możliwy do przewidzenia i rozpoznania, to warunki zewnętrzne lub cechy fizyczne mające bezpośredni wpływ na nasilenie przyczyn strat, rodzi zdarzenia losowe i straty (oblodzenie jezdni)

• Duchowy – niezwracanie uwagi na elementy zagrożenia po zawarciu umowy ubezpieczeniowej, subiektywna reakcja ubezpieczonego, wywołana świadomością istnienia ochrony ubezpieczeniowej:

1. Słabszy – obniżenie staranności oraz wzrost niedbalstwa lub obojętności wobec zagrożeń

2. Silniejszy – zaniedbanie wszelkich działań mających na celu zapobieżenie realizacji ryzyka wywołane wyłącznie faktem zawarcia odpowiedniego ubezpieczenia

• Moralny – zespół warunków podmiotowych danej osoby, wyrażających się w negatywnych tendencjach charakterologicznych, nieuczciwość, skłonność do defraudacji, człowiek sam wywołuje ryzyko, trudny do rozpoznania

1. Sposoby ograniczania hazardu:

• Fizyczny – uwzględnianie w umowach ubezpieczeniowych elementów zaliczanych do tego typu hazardu, np. ryzyko pożaru obiektu budowlanego – typ, konstrukcja, lokalizacja, przeznaczenie

• Duchowy – środki techniczno – ubezpieczeniowe o charakterze dyscyplinującym lub prewencyjnym, najczęściej regulacja Ogólnych Warunków Ubezpieczenia (OWU), sankcje za zawinione spowodowanie wypadku (odmowa wypłaty świadczenia także przez ZUS) oraz klauzule staranności z OWU, np. zobowiązanie ubezpieczonego do zamykania pojazdu samochodowego

• Moralny:

1. Środki techniczno-ubezpieczeniowe, tj. odmowa zawarcia umowy z osobą, która popełniła przestępstwo ubezpieczeniowe, ograniczenie wysokości świadczenia ubezpieczeniowego, stosowanie udziału własnego ubezpieczonego, system bonus-malus

2. Środki prawne, tj. sankcje w postaci odbioru wypłaconych zasiłków chorobowych wraz z odsetkami przez ZUS, regres ubezpieczeniowy do odpowiedzialnego cywilnie sprawcy szkody, rozwiązanie umowy ubezpieczenia

1. Cechy zdarzeń losowych:

• Niezależność od podmiotów nimi dotkniętych (nie są spowodowane umyślnym działaniem lub zaniechaniem tych podmiotów)

• Nadzwyczajność (nie są z góry określoną koniecznością dla podmiotów, których dotykają lub nie jest znany czas w jakim nieuniknione zdarzenie musi nastąpić)

• Statystyczna prawidłowość (występują w sposób pozwalający na określenie prawdopodobieństwa ich realizacji w masie zagrożonych przedmiotów)

• Losowość (brak możliwości wskazania konkretnych podmiotów, które nim ulegną)

1. Wypadek ubezpieczeniowy:

• Zdarzenie przyszłe w momencie zawierania umowy

• Zdarzenie niepewne

• Zdarzenie prawne – z nastąpieniem wypadku ubezpieczeniowego ekspektatywa ubezpieczeniowe przekształca się w wierzytelność ubezpieczeniową, czyli skonkretyzowane prawo o charakterze majątkowym

• Jest następstwem działania ludzkiego lub sił przyrody

1. Uszczególnienie ryzyka w ubezpieczeniach:

• Niepewność (absolutna, niemierzalna, mierzalna wyłącznie prawdopodobieństwem bez statystyki)

• Ryzyko sensu stricte (jeżeli niepewność jest mierzalna statystycznie to ryzyko jest ubezpieczalne)

• Zdarzenie losowe (ziszczenie się ryzyka)

• Wypadek ubezpieczeniowy (określone skutki asekurowane przez ubezpieczenie)

1. Charakterystyka ryzyka:

1. Jako szansa nastąpienia straty:

• Szansa straty niemierzalna – prawdopodobieństwo, że coś się wydarzy

• Szansa straty mierzalna – kwantyfikowana stopniem prawdopodobieństwa

1. Jako możliwość nastąpienia straty:

• Prawdopodobieństwo określonego zdarzenia zawartego w przedziale (0;1)

• W takim rozumieniu, ryzyko nie nadaje się do kwantyfikacji i wielkości, ponieważ ryzyko jest ubezpieczalne, jeżeli zostanie ustalone, jaka jest możliwość straty dla określonych dóbr, w określonym czasie oraz przy określonych warunkach i osobach

1. Jako stan rzeczywisty (z punktu widzenia ubezpieczyciela):

• Pewien stan realnej rzeczywistości, w którym istnieje możliwość niekorzystnego odchylenia się wyniku rzeczywistego w stosunku do wyniku założonego lub oczekiwanego w danej sytuacji

• Przewidywalność tych odchyleń zależy od liczby uwzględnionych zagrożeń (im więcej uwzględnionych zagrożeń, tym bardziej przewidywalne)

• Dobrą miarą ryzyka w tym ujęciu jest odchylenie standardowe

1. Rodzaje ryzyka:

1. Ze względu na charakter strat:

• Finansowe – powodują straty dające się ująć finansowo (np. ryzyka w ubezpieczeniach majątkowych)

• Niefinansowe – powodują straty niedające się ująć finansowo (np. ryzyka w ubezpieczeniach osobowych – dożycie wieku)

1. Ze względu na wpływ czasu/ postępu na dane ryzyko:

• Statyczne – występuje niezależnie od czasu czy postępu ekonomicznego, technologicznego i cywilizacyjnego; nie są źródłem zysku dla społeczeństwa (straty wynikające z działania żywiołów przyrodniczych, naturalnych procesów starzenia się materiałów i środowiska geologicznego)

• Dynamiczne – jest pochodną zmian ekonomicznych, technologicznych i organizacyjnych, ryzyka kreowane przez zmiany cen, gustów konsumentów, kryzysy gospodarcze, modę, inflację; „wzbogacają” społeczeństwo (straty finansowe zarówno w skali jednostki jak i zbiorowości)

1. Podział według Mowbray’a:

• Czyste – ryzyko, którego zrealizowanie się powoduje stratę, a niezrealizowanie nie przynosi żadnych korzyści; zaliczamy do nich ryzyka statyczne; przeważnie istnieją z natury rzeczy

• Spekulatywne – ryzyko, którego zrealizowanie się uzasadnia oczekiwanie korzyści lub poniesienie straty (np. ryzyko inwestycyjne); zaliczamy do nich ryzyka dynamiczne; są tworzone w sposób sztuczny

1. Ze względu na źródła niebezpieczeństwa:

• Naturalne (przyrodnicze) – kreowane przez przyrodę, tzw. ryzyko elementarne

• Społeczne – kreowane przez człowieka jako jednostkę bądź społeczeństwo (np. ryzyko pożaru związane z użytkowaniem przez człowieka energii elektrycznej)

1. Fazy metody ubezpieczenia:

• Faza I (ochronna) – ryzyko składka zdarzenie losowe

• Faza II (realizacyjna) – zdarzenie losowe strata świadczenie

1. Etapy zarządzania ryzykiem:

• Identyfikacja – określenie możliwych zdarzeń, działań, które mogą spowodować albo zwiększyć szkody

• Oszacowanie ryzyka – badanie częstotliwości wystąpienia poszczególnych rodzajów szkód (ustalenie rozmiarów szkód, określenie wartości majątku narażonego na szkodę)

• Dylemat podmiotu narażonego na ryzyko – czy ubezpieczyć przedmiot przed ryzykiem czy też nie

• Określenie odpowiedniej metody kontroli ryzyka (decyzja finansowa) – kontrola rzeczowa, kontrola finansowa, pozostałe metody manipulacji ryzyka

1. Elementy metody ubezpieczenia:

1. Ryzyko ubezpieczalne (czyste)

2. Składka:

• Ujęcie ekonomiczne - ekwiwalentny do poziomu ryzyka wkład pieniężny, wnoszony na rzecz członków zorganizowanej wspólnoty ryzyka do funduszu ubezpieczeniowego („wejściówka do wspólnoty ryzyka”)

• Ujęcie prawne – świadczenie wnoszone na rzecz ubezpieczyciela, który dysponuje funduszem ubezpieczeniowym, z którego mają być kompensowane straty wynikłe z określonych zdarzeń losowych, doświadczanych tylko przez niektórych członków tej wspólnoty

1. Cele gromadzenia składek:

• Zgromadzenie adekwatnej wielkości funduszu ubezpieczeniowego, pokrywającego wypłatę należnych świadczeń, zapewnia wypłacalność ubezpieczyciela, „ekwiwalentność funduszowa”

• Określenie udziału każdego z ubezpieczonych w funduszu ubezpieczeniowym, przez to zachowanie adekwatnej relacji między składką a świadczeniem, „ekwiwalentność kompensacyjna”

1. Ekwiwalentność kompensacyjna w ubezpieczeniach społecznych – wprowadzenie reformy emerytalnej, polegającej na tym, że emerytury dla osób przechodzących na emeryturę od 2009 roku oblicza się głównie ze składek, czyli dzieląc składki przez przeciętne dalsze trwanie życia; im dłuższy okres życia emeryta, tym większe ryzyko finansowe, czyli niższe świadczenie. Ekwiwalentność kompensacyjną uzyskuje się, więc na poziomie świadczenia a nie na poziomie składki.

2. Składka jako cena gwarancji ubezpieczeniowej:

• Ujęcie transakcyjne (handlowe) – opłata za przejęcie przez zakład ubezpieczeń finansowych skutków zaistnienia ryzyka (opłata za korzystanie z ochrony ubezpieczeniowej)

• Ujęcie prawne – przedmiot zobowiązania ubezpieczającego w oparciu o wzajemną umowę ubezpieczenia

1. Cechy zdarzenia losowego:

• Niezależność zdarzeń od woli lub ich wystąpienie wbrew woli osób dotkniętych zdarzeniami

• Wystąpienie ich jest możliwe ale nieprzesądzone

• Statystyczna prawidłowość ich występowania

• Nadzwyczajność

• Losowość

1. Podstawa wyliczenia straty na podstawie oceny powstałej szkody osobowej lub majątkowej:

• Szkoda majątkowa – określony uszczerbek przedmiotu ubezpieczenia, czyli zmniejszenie jego wartości (kompensatą jest odszkodowanie, tzw. świadczenie wyrównawcze)

• Szkoda osobowa – określony stopień utraty zdrowia lub utrata życia w relacji do umówionej sumy za zajście zdarzenia losowego, które dotyka osobę (kompensata umowna, tzw. świadczenie niewyrównawcze – umówione)

• Szkoda społeczna – stratą jest utracony zarobek, tj. zasiłek chorobowy, jak również stopień i rodzaj naruszenia sprawności organizmu, który ustala lekarz orzecznik ZUS (kompensata utraconego zarobku, a w ubezpieczeniach zdrowotnych kompensata jako restytucja zdrowia)

1. Czynniki wpływające na chęć korzystania z ubezpieczeń:

• Świadomość ubezpieczeniowa

• Przezorność ubezpieczeniowa

• Dochodowość

1. Ryzyko a składka:

1. Procedura:

• Rachunek aktuarialny – ustalenie przez ubezpieczyciela wysokości składki netto, tzw. składka czysta, aktuarialna, odpowiadającej danemu ryzyku. Kosztem ochrony ubezpieczeniowej jest jednak składka brutto, czyli składka netto powiększona o koszty organizacji ochrony ubezpieczeniowej i obowiązkowych wpłat do m.in. KNF, UFG

• Wysokość składki w ubezpieczeniu indywidualnym zależy od sumy ubezpieczenia (lub sumy gwarancyjnej) stanowiącej górną granicę odpowiedzialności finansowej zakładu ubezpieczeń; wynika ona z wartości przedmiotu ubezpieczenia lub ustalonego zakresu ochrony ubezpieczeniowej

• W ubezpieczeniach społecznych składka może być ograniczana (np. ubezpieczenie emerytalne) lub nie musi mieć ścisłego związku z ryzykiem

1. Kalkulacja:

• Ubezpieczenia prywatne – taryfikacja, czyli tabela stóp składek dla ryzyk obejmowanych danym rodzajem ubezpieczenia, powstała na podstawie przyjętych wskaźników szkodowości; występuje selekcja ryzyka, czyli np. w ubezpieczeniach osobowych według płci i wieku ubezpieczonego, a w ubezpieczeniach majątkowych to stopień narażenia danego obiektu na ryzyko

• Ubezpieczenia społeczne – brak taryfikacji i selekcji ryzyka; występuje ustawowe określenie stawki składki ubezpieczeniowej w odniesieniu do podstawy, którą stanowi wynagrodzenie lub deklarowana kwota

1. Wpływ na produkt i wynik w działalności gospodarczej:

• OWU (Ogólne Warunki Ubezpieczenia) – opis oferowanego produktu ubezpieczeniowego, na etapie tworzenia produktu stanowi jego koncepcję poddawaną obróbce aktuarialnej i konfrontacji z marketingiem ubezpieczeniowym

• Wniosek o ubezpieczenie – jego treść służy szczegółowemu opisaniu przejmowanego przez ubezpieczyciela ryzyka; składa i podpisuje go ubezpieczający, zaświadczając w ten sposób o cechach i stanie przedmiotu ubezpieczenia

• Wynik z działalności ubezpieczeniowej – składka brutto minus świadczenia i inne koszty ochrony ubezpieczeniowej jako wynik z działalności bezpośredniej (techniczno-ubezpieczeniowej), a także wynik z działalności finansowej, czyli z lokat funduszy ubezpieczeniowych, tj. kapitałów własnych i rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

1. Proces underwritingu – proces ubezpieczeniowy, w którym ubezpieczyciel podpisuje się pod wnioskiem ubezpieczeniowym, akceptując transfer ryzyka na siebie i podejmuje decyzję o:

• Przejęciu ryzyka na warunkach standardowych – sprzedaż bezpośrednia lub przez agentów

• Przejęciu ryzyka na warunkach niestandardowych – sprzedaż przez brokerów

• Odmowie ochrony ubezpieczeniowej

• Underwriting medyczny – identyfikacja wpływu stanu zdrowia na ryzyko

• Underwriting finansowy – identyfikacja wpływu kondycji ekonomicznej przedsiębiorstwa na ryzyka finansowe lub identyfikacja ewentualnych zagrożeń finansowych gospodarstwa domowego, wynikających ze śmierci żywiciela

1. Prewencja ubezpieczeniowa ubezpieczyciela:

• Techniczno-ubezpieczeniowa (bezkosztowa) – wprowadza do procedur ubezpieczeniowych rozwiązania wpływające na zachowania ostrożnościowe ubezpieczonych, np. system bonus-malus, czyli system polegający na premiowaniu obniżkami składek za bezszkodowy przebieg ubezpieczenia (bonus) oraz karaniu zwyżkami składek za zbyt szkodowy przebieg ubezpieczenia (malus)

• Konstruowanie propozycji udziału własnego (koszt ubezpieczonego w stracie) – pokrycie części powstałej szkody przez ubezpieczającego

• Finansowa (koszt ubezpieczyciela) – partycypacja finansowa (uczestnictwo) ubezpieczyciela w przedsięwzięciach o charakterze zapobiegawczym z funduszu prewencyjnego

1. Zarządzanie ryzykiem:

1. Czyim ryzykiem zarządzamy?

• Ujęcie ekonomiczne – przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe

• Ujęcie prawne – osoby fizyczne i prawne

1. Kto zarządza ryzykiem?

• Przedsiębiorstwo

• Gospodarstwo domowe

• Państwo

• Organizacje pozarządowe (zrzeszające podmioty ekonomiczne)

1. Jak zarządzać ryzykiem?

• Przedsiębiorstwa – unikanie i kontrola ryzyka majątkowego związanego z posiadaniem środków produkcji oraz ryzyka osobowego związanego z personelem oraz oddziaływaniem na inne osoby (transfer ryzyka na kontrahentów, samoubezpieczenie, ubezpieczenia); rezultatem jest ograniczenie i wyeliminowanie ryzyka oraz łagodzenie skutków ryzyka

• Gospodarstwa domowe – unikanie i kontrola ryzyka majątkowego związanego z zamieszkaniem i wszelkim majątkiem osobistym, także ryzyka osobowego związanego z chorobą, wypadkiem przy pracy (doubezpieczenie osobowe, ubezpieczenie mienia, więzi rodzinne i sąsiedzkie)

1. Przypadki zaangażowania państwa w kontrolę szkodowości:

• Interes państwa wymaga upowszechnienia określonych procedur bezpieczeństwa (BHP, prawo drogowe, przepisy przeciwpożarowe)

• Państwo świadczy usługi tanie (w zakresie dóbr publicznych, np. policja i wojsko)

1. Cele ubezpieczeń:

1. Ogólne:

• Kompensacja strat losowych (kontrola sądów, ochrona konsumenta)

• Prewencja (zmniejszenie kosztów kompensacji)

1. Szczegółowe:

• Poczucie bezpieczeństwa

• Ciągłość procesów gospodarczych

• Stymulacja wzrostu gospodarczego

• Gwarancje rozwoju niebezpiecznych dziedzin gospodarczych (żegluga, energetyka jądrowa

1. Funkcje ubezpieczeń wobec ryzyka:

1. Ochronna – przed możliwym wystąpieniem ryzyka:

• Gotowość zakładu ubezpieczeń do wypłaty odszkodowania w razie wystąpienia szkody u osoby ubezpieczonej

• Łagodzenie skutków ryzyka

1. Prewencyjna – zmniejszenie możliwości zajścia ryzyka:

• Prewencja materialna – oddziaływanie na częstotliwość wypadków, finansowanie przez zakład ubezpieczeń przedsięwzięć prewencyjnych

• Prewencja niematerialna – zmniejszenie odpowiedzialności prawnej za ryzyko ubezpieczeniowe – działalność zmierzająca do zmniejszenia szkód losowych poprzez instrumenty systemu bonus-malus, instytucji udziału własnego, ograniczenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, regresu oraz instrumenty legislacyjne

1. Finansowa – kumulowanie środków wspólnoty ubezpieczeniowej oraz finansowanie świadczeń poszkodowanych:

• Redystrybucja – możliwa przez kumulowanie środków i następnie proporcjonalne rozdzielanie środków finansowych pomiędzy własnych adresatów

• Lokata – inwestowanie chwilowo wolnych środków finansowych zgromadzonych przez zakłady ubezpieczeń w różne instrumenty finansowe, np. akcje, obligacje, lokaty bankowe, w celu osiągnięcia dochodów

• Kontrola finansowa – kontrola z przedmiotem ubezpieczenia (ryzyko nadpłacenia składki) oraz weryfikacja wartości przedmiotu ubezpieczenia przez ubezpieczyciela (ograniczenie odpowiedzialności ubezpieczeniowej)

1. Wychowawcza – źródło nauki i wiedzy

1. Rodzaje instytucji ubezpieczeniowych:

1. Publiczne:

• Zakłady administracyjne lub państwowe/samorządowe osoby prawne – instytucje prowadzące działalność w sferze zabezpieczenia społecznego na zasadach ubezpieczeniowych, tworzone przez państwo albo inne podmioty dopuszczone do odrębnej organizacji ubezpieczeniowej przez państwo (OFE)

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Chorych (NFZ) dysponujące władzą administracyjną

• Fundusze ubezpieczeniowe ze składek określanych przez władze publiczne (rachunkowość budżetowa)

• Przymus ubezpieczeniowy, odrębna publiczna organizacja ubezpieczeniowa, instytucje ubezpieczeniowe realizujące zadania publiczne

1. Prywatne:

• Towarzystwa Ubezpieczeniowe zakładane przez osoby prywatne

• Formy prawne takie jak: spółki akcyjne, Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych, podmioty cywilnoprawne

• Fundusze ubezpieczeniowe gromadzone ze składek w wysokości ustalonej przez towarzystwa (rachunkowość ubezpieczeniowa)

• Instytucja ubezpieczeniowa jako przedsiębiorca na wolnym rynku

1. Formy gospodarcze działalności ubezpieczycieli:

1. Ubezpieczenia bezpośrednie:

1. Asekuracja – stosunek ubezpieczeniowy między ubezpieczającym a ubezpieczycielem

2. Koasekuracja – wielozakładowy stosunek ubezpieczeniowy, czyli kilku ubezpieczycieli jednocześnie wystawia polisę ubezpieczeniową, która dotyczy określonej części ryzyka, wedle umowy wewnętrznej między koasekurantem. Wymaga wspólnego oferowania ubezpieczenia.

1. Ubezpieczenia pośrednie:

1. Reasekuracja:

• Pozwala na stabilizację wyniku finansowego ubezpieczyciela, likwidacja wahań w dochodach, wyrównanie wahań związanych z występowaniem tzw. ciężkich ryzyk powodujących konieczności wypłaty wysokich świadczeń

• Instrument poprawy jakości usług ubezpieczeniowych, a w szczególności jej finansowania

• Ubezpieczyciel to cedent, reasekurowany a reasekurator to cesjonariusz

1. Retrocesja:

• Inaczej wtórna reasekuracja lub koasekuracja, polega na tym, że reasekurator oddaje część składek wtórnemu reasekuratorowi i retro cesjonariuszowi w zamian za obietnicę pokrycia ryzyka

• Reasekurator to z jednej strony retrocedent a z drugiej retro cesjonariusz

1. Ubezpieczenia a reasekuracja:

1. Ubezpieczenie:

• Tworzenie scentralizowanego funduszu, akwizycja, likwidacja szkód, spory sądowe

• Przewaga stosunków krajowych

• Ubezpieczony otrzymuje odszkodowanie lub świadczenie

• Warunkiem umowy nie jest złożenie zabezpieczenia

1. Reasekuracja:

• Brak scentralizowanego funduszu, zamiast akwizycji może być broker reasekuracyjny

• Przewaga stosunków międzykrajowych

• Reasekurowany otrzymuje pokrycie odszkodowania w sytuacji szkody, a także prowizję i udział w zysku, jeżeli nie ma szkody

• Stosowane są depozyty reasekuracyjne

1. Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych (TUW):

• „Spółdzielnie” prowadzące działalność ubezpieczeniową

• Członkostwo związane jest z wykupieniem polisy

• Ryzyko grupy jest niższe od średnich ryzyk ubezpieczanych w Towarzystwach Ubezpieczeniowych, to tzw. „ryzyko dobre” TUW Rejent Life.

• Może ubezpieczać osoby nie będące członkami pod warunkiem, że płacą one składki stałe, a łącznie ich wielkość nie przekroczy 10% całkowitej składki

• Zmniejszenie składki jest możliwe dzięki zmniejszonym kosztom administracyjnym i non-profit

1. TUW a ubezpieczeniowa spółka akcyjna:

1. TUW:

• Nie jest spółką handlową, jej działalność określona jest przez prawo ubezpieczeniowe

• Jego celem jest wzajemne zapewnienie członkom lub osobom trzecim odszkodowań lub świadczeń

• Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego jest niższa

• Członkowie są ze sobą powiązani społecznie/zawodowo/rodzinnie/lokalizacyjnie oraz są finansowo zobowiązani do przyczyniania się do tworzenia funduszu

• Nadwyżki są przeznaczane na wzrost kapitałów własnych i wysoką pojemność ubezpieczeniową lub obniżenie składek na przyszłość

1. Ubezpieczeniowa spółka akcyjna:

• Jest spółką handlową, do której stosuje się przepisy KSH

• Jej celem jest osiąganie zysku

• Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego jest wyższa

1. „Małe TUW”:

• TUW posiadające ograniczony zakres działania ze względu na małą liczbę członków, niewielką liczbę lub niskie sumy zawieranych ubezpieczeń bądź też niewielki terytorialny zasięg działalności

• Roczny przepis składki nie przekracza równowartości w złotych 5 mln EURO

• Ubezpiecza jedynie własnych członków

1. Systemy odpowiedzialności:

1. W ubezpieczeniach majątkowych:

• Odpowiedzialność proporcjonalna

• Ubezpieczenia „na pierwsze ryzyko”

• Techniczno-ubezpieczeniowe ograniczenie wysokości odszkodowania

• Zasada proporcjonalności w ubezpieczeniach wielokrotnych

• Instytucja kulancji (Polska Izba Odszkodowań)

1. W ubezpieczeniach życiowych:

• Zasada dobrej wiary

• Nieodszkodowawczy charakter świadczenia ubezpieczeniowego

• Kumulacja świadczeń

1. Mechanizm kompensacyjny:

• Suma ubezpieczenia – górna granica odpowiedzialności ubezpieczyciela obowiązująca strony, jeśli umowa nie zawiera innych rozstrzygnięć określających zakres ubezpieczenia (klauzule zmniejszające lub zwiększające odpowiedzialność ubezpieczyciela)

• Wartość ubezpieczenia – rzeczywista wartość interesu majątkowego ubezpieczającego podlegającego ochronie (od wartości ubezpieczeniowej sumy ubezpieczenia zależy wysokość składki)

1. Zależność pomiędzy sumą ubezpieczenia a wartością ubezpieczenia:

• Suma ubezpieczenia = wartość ubezpieczenia – pokrycie pełnej straty ubezpieczającego

• Suma ubezpieczenia < wartość ubezpieczenia – niepokrycie pełnej straty ubezpieczającego

• Suma ubezpieczenia > wartość ubezpieczenia – wypłata odszkodowania w wysokości odpowiadającej szkodzie (zawsze mniejsza od rzeczywistej straty)

1. Odpowiedzialność proporcjonalna:

• Stosowana w ubezpieczeniach majątkowych, z wyjątkiem ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej

• Polega na tym, że zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w wysokości pozostającej w takim samym stosunku do wielkości szkody, w jakim suma ubezpieczeniowa pozostaje do wartości ubezpieczenia

• Występuje szkoda częściowa i szkoda całkowita

1. Odpowiedzialność „na pierwsze ryzyko”:

• Polega na tym, że zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w wysokości poniesionej szkody do wysokości sumy ubezpieczenia; w przypadku, gdy szkoda jest wyższa od sumy ubezpieczenia, to jej część wykraczająca poza ramy określone sumą ubezpieczenia nie zostaje pokryta

• Najczęściej stosowana, gdy szkoda powstaje z natury swej jako częściowa lub przy zmiennych stanach ilościowych i wartościowych mienia

• „Pierwsze ryzyko” – zakład ubezpieczeń uznaje za ubezpieczoną w pełnej wartości dowolną część mienia do granicy sumy ubezpieczenia, która to część jest wystawiana w pierwszej kolejności na działanie wypadku ubezpieczeniowego

• „Drugie ryzyko” – część szkody, która stanowi nadwyżkę powyżej sumy ubezpieczenia i nie podlega pokryciu przez zakład ubezpieczeń; wysokość odszkodowania stanowi różnicę pomiędzy wypłaconym odszkodowaniem z „pierwszego ryzyka” a sumą ubezpieczenia

1. Techniczno-ubezpieczeniowe ograniczenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń – franszyza (określona część lub całość szkody, która obciąża ubezpieczającego, mimo że suma ubezpieczenia może być równa wartości ubezpieczenia:

1. Franszyza warunkowa (integralna):

• Zakład ubezpieczeń jest zwolniony z obowiązku wypłaty odszkodowania za szkodę, która nie przekroczyła ustalonego minimum określonej części (kwoty/procentu) sumy ubezpieczenia bądź też wartości ubezpieczenia (tzw. redukcja małych szkód); jeżeli szkoda przekroczy tę wysokość to zakład ubezpieczeń odpowiada za szkodę w pełnej wysokości

• Ustanawia się ją głównie dlatego, aby uwolnić zakład ubezpieczeń od prowadzenia postępowań likwidacyjnych, w znacznej liczbie spraw dotyczących drobnych szkód, których koszty likwidacji mogłyby być większe od wielkości szkody

1. Franszyza bezwarunkowa (redukcyjna):

• Zakład ubezpieczeń obniża kwotę wypłaconego odszkodowania o określoną sumę lub ustalony procent wartości ubezpieczenia (tzw. redukcja wszystkich szkód); następuje to w każdym przypadku szkody i przy każdej wysokości szkody

• Ustanawia się ją dla tych szkód, które są spowodowane zdarzeniami losowymi, ale wyłącza spod ochrony ubezpieczeniowej ubytki naturalne w ubezpieczonym mieniu, które nie można uznać za szkody

• Stosowana najczęściej w ubezpieczeniach towarowych

1. Udział własny:

• Ubezpieczający ponosi określony udział w odszkodowaniu, którego faktyczna wysokość zostaje ustalona dopiero po wystąpieniu wypadku ubezpieczeniowego

• Udział własny w szkodzie oznacza, że odszkodowanie ubezpieczeniowe wypłacane ubezpieczającemu ulega zmniejszeniu o ustalony procent udziału własnego

• Może być stosowany w:

1. Odpowiedzialności proporcjonalnej:

2. Systemie „na pierwsze ryzyko” – odszkodowanie ubezpieczeniowe nie pokrywa całej szkody (w granicach sumy ubezpieczenia), lecz jest zmniejszone o określoną część; w przypadku przekroczenia sumy ubezpieczenia, udział własny liczony jest zawsze od straty, która jest maksymalnie pokrywana

1. Rynek ubezpieczeniowy:

1. Ujęcie przedmiotowe – segment rynku ogólnego, który obejmuje całokształt usług ubezpieczeniowych; zaliczamy go do tzw. rynku usług finansowych

2. Ujęcie podmiotowe – obejmuje wszystkie osoby i podmioty uczestniczące w dystrybucji usług ubezpieczeniowych, ale także podmioty, organy i instytucje zrzeszające uczestników rynku oraz podmioty kontrolujące i nadzorujące jego działalność i funkcjonowanie

3. Ujęcie segmentowe – grupy podmiotów uczestniczące w całym procesie dystrybucji usług ubezpieczeniowych, tj. od ubezpieczających do zakładów ubezpieczeń i reasekuracji

1. Polski rynek ubezpieczeniowy i reasekuracyjny:

1. Od strony podaży:

• Ubezpieczyciele (ubezpieczeniowe spółki akcyjne, TUW)

• Instytucje ubezpieczeniowe (UFG, PBUK)

• Samorząd ubezpieczeniowy (PIU)

• Stowarzyszenie Aktuariuszy

• Instytucje nadzoru ubezpieczeniowego (KNF, Ministerstwo Finansów , Rzecznik Ubezpieczonych)

1. Od strony popytu:

• Ubezpieczający

• Rzecznik Ubezpieczonych

• Organizacje konsumenckie

1. Pośrednicy ubezpieczeniowi:

• Agenci i brokerzy ubezpieczeniowi i reasekuracyjni

• Stowarzyszenia agentów i brokerów

• Instytucje pomocnicze i usługowe, tj. firmy odszkodowawcze, kancelarie prawne, rzeczoznawcy, specjaliści, nauczyciele zawodu

1. Komisja Nadzoru Finansowego (KNF):

1. Ogólna charakterystyka:

• Centralny organ administracji rządowej, którym kieruje powołany przez premiera Przewodniczący

• Jego decyzje są ostateczne i przysługuje na nie skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego

• Zajmuje się ochroną interesów ubezpieczonych, w tym uposażonych, członków funduszy emerytalnych, uczestników Pracowniczego Programu Emerytalnego, poprzez zapobieganie sytuacji, w której zakład ubezpieczeń traci zdolność wypłaty należnych tym osobom świadczeń ubezpieczeniowych

1. Zakres nadzoru ubezpieczeń:

• Zakłady ubezpieczeń ( z wyjątkiem UFG, PBUK i KUKE S.A.)

• Brokerzy ubezpieczeniowi i reasekuracyjni

1. Zadania nadzorcze ubezpieczeń:

• Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku ubezpieczeniowego oraz ochrony ubezpieczeniowej

• Wydawanie zezwoleń na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej, brokerskiej, agencyjnej

• Kontrola działalności i stanu majątkowego zakładów ubezpieczeń i brokerów

1. Prerogatywy (przywileje) KNF w zakresie ubezpieczeń:

• Wyznaczenie z urzędu likwidatora zakładu ubezpieczeń oraz zarządzenie jego przymusowej likwidacji

• Wydawanie zaleceń w celu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości

• Składanie wniosków o ogłoszenie upadłości zakładu ubezpieczeń

• Stosuje sankcje (włącznie z kartami pieniężnymi)

• Wydawanie i wycofywanie zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej

1. Minister Finansów:

1. Kompetencje:

• Polityka ubezpieczeniowa + legislacja i opracowanie rządowych projektów ustaw z zakresu ubezpieczeń

• Wydawanie aktów wykonawczych

1. Prerogatywy:

• Nadzór nad KUKE S.A.

• Ustalanie w formie rozporządzeń OWU

• Ogłaszanie listy akcjonariuszy i brokerów w Dzienniku Urzędowym Ministra Finansów

• Nadzór nad działalnością UFG, w tym zarządzenie usunięcia nieprawidłowości w wyznaczonym terminie i wnioskowanie do właściwego organu Funduszu o odwołanie członka Funduszu odpowiedzialnego za powstałe nieprawidłowości

• Nakładanie kary pieniężnej na PBUK do wysokości płatności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, w przypadku niedopełnienia obowiązków

1. Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG):

1. Ogólna charakterystyka:

• Instytucja ubezpieczeniowa posiadająca osobowość prawną

• Ma prawo wystawiania tytułu egzekucyjnego, tytułu wykonawczego w trybie egzekucji administracyjnej w zakresie karnej opłaty pieniężnej w stosunkach do podmiotów naruszających obowiązek zawarcia ubezpieczeń wymienionych w Ustawie

1. Zadania:

• Wypłata pieniężnego odszkodowania za szkody na mieniu i osobie, gdy posiadacz pojazdu mechanicznego oraz rolnik lub osoba pracująca w gospodarstwie rolnym będący sprawcami szkody, nie zawarli umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC

• Wypłata ograniczonego odszkodowania tylko za szkody na osobie, gdy nieustalony sprawca bądź niezidentyfikowany pojazd mechaniczny wyrządził szkodę w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną sprawcy lub gdy szkoda została wyrządzona przez rolnika, którego tożsamość nie ustalono

• Zaspokajanie roszczeń osób uprawnionych z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz rolników, w przypadku upadłości zakładu ubezpieczeń

• Zaspokajanie roszczeń osób uprawnionych z tytułu umów ubezpieczenia na życie w wysokości 50% wierzytelności (nie więcej niż 30 000 EURO), w przypadku upadłości zakładu ubezpieczeń

• Gromadzenie danych dotyczących reprezentantów do spraw roszczeń ustanawianych przez zakłady ubezpieczeń na podstawie ustawy o działalności ubezpieczeniowej oraz dane organu odszkodowawczego ustanowionego w każdym państwie członkowskim UE

1. Polskie Biuro Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (PBUK):

1. Ogólna charakterystyka:

• Instytucja ubezpieczeniowa posiadająca osobowość prawną

• Zrzesza zakłady ubezpieczeń prowadzące obowiązkowe ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów w ruchu zagranicznym, których przynależność do PBUK jest obowiązkowa

1. Zadania:

• Wystawianie dokumentów ubezpieczonym, ważnych w ruchu zagranicznym

• Zawieranie umów z zagranicznymi biurami ubezpieczeń komunikacyjnych w wzajemnym uznawaniu dokumentów ubezpieczeniowych

• Organizowanie likwidacji szkód spowodowanych na terytorium Polski przez ubezpieczone pojazdy zagraniczne i ich bezpośrednia likwidacja

• Określenie zasad i trybu dystrybucji przez zakłady ubezpieczeń krótkoterminowych umów ubezpieczeniowych OC dla posiadaczy pojazdów wjeżdżających na terytorium Polski bez ważnych dowodów ubezpieczenia OC

• Ustalanie wzorów dokumentów ubezpieczenia OC w ruchu zagranicznym oraz ewidencjonowanie takich umów

1. Polska Izba Ubezpieczeń (PIU):

1. Ogólna charakterystyka:

• Instytucja ubezpieczeniowego samorządu gospodarczego posiadająca osobowość prawną

• Zrzesza wszystkie działające w kraju zakłady ubezpieczeń na zasadzie obowiązkowości

• Członkowstwo powstaje z chwilą podjęcia przez dany zakład działalności ubezpieczeniowej lub działalności gospodarczej w ramach powołanego przez siebie przedsiębiorstwa

1. Zadania:

• Reprezentowanie zakładu ubezpieczeń wobec organów władzy i administracji oraz podejmowanie działań w celu ochrony ich interesów

• Opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu ubezpieczeń i współdziałanie przy ich opracowywaniu

• Współdziałanie z nadzorem ubezpieczeniowym oraz z krajowymi i zagranicznymi organizacjami i stowarzyszeniami ubezpieczeniowymi

• Polubowne rozstrzyganie sporów między członkami Izby

• Sprawowanie pieczy nad przestrzeganiem zasad uczciwej konkurencji na rynku ubezpieczeniowym

1. Rzecznik Ubezpieczonych (RU):

1. Ogólna charakterystyka:

• Organ konsumencki powoływany na 4-letnią kadencję przez Ministra Finansów

• Jego zadaniem jest reprezentowanie oraz obrona interesów ubezpieczonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia

• Wykonuje swoje zadania przy pomocy Biura Rzecznika Ubezpieczonych

• Organem opiniodawczym jest Rada Ubezpieczonych, składająca się z 12 członków wskazanych przez Krajowy Sejmik Samorządowy, Organizacje konsumenckie, Organizacje pracodawców oraz Rzecznika Praw Obywatelskich

1. Zadania:

• Opiniowanie aktów prawnych z zakresu ubezpieczeń

• Informowanie nadzoru ubezpieczeniowego o nieprawidłowościach w działalności zakładów ubezpieczeń

• Działalność o charakterze edukacyjno-informacyjnym z zakresie ubezpieczeń

1. Jednolity Rynek Ubezpieczeniowy w UE:

• Współpraca Polski ze Wspólnotą w celu przyjęcia wspólnego zbioru przepisów i norm dotyczących rachunkowości oraz nadzoru i systemów regulacyjnych w takich dziedzinach jak bankowość, ubezpieczenia i finanse

• Zasada asymilacji (standardu narodowego) – zakaz dyskryminacji podmiotów zagranicznych, które prowadzą działalność w tej samej sferze gospodarki w stosunku do podmiotów krajowych

• Zasada jednolitej licencji - zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w jednym z krajów UE, nie wyłącza możliwości prowadzenia takiej działalność w pozostałych krajach UE (brak obowiązku ubiegania się o odrębne zezwolenia w każdym z krajów)

• Zasada jednego nadzoru – wykonywanie działalności ubezpieczeniowej przez krajowy i zagraniczny zakład ubezpieczeń mający siedzibę w państwie niebędącym członkiem UE, ale mający zgodę na wykonywanie takiej działalności na terytorium RP, podlega nadzorowi organu nadzoru

1. Archetypy (pierwowzory) ubezpieczeń:

1. Archetyp ubezpieczeń wzajemnych – ubezpieczenie karawan kupieckich w Kodeksie Hammurabiego

2. Archetyp awarii wspólnej – koinonia w prawie rodyjskim (lex Rhodia de iactu), to co zostaje poświęcone dla wszystkich, powinno być przez wszystkich poniesione

3. Archetypy ubezpieczenia komercyjnego:

• Foenus nauticum (pożyczka morska), czyli transakcja kredytowo-handlowa polegająca na udzieleniu przez bankierów wysokooprocentowanej pożyczki, która nie podlegała zwrotowi w razie utraty statku lub ładunku

• Foenus quasi-nauticum, czyli transakcja w zakresie podróży lądowych; umowy sprzedaży oraz osobne unieważnienie – bankier kupował towar w podróży z zapłatą ceny odroczoną do ziszczenia się warunku utraty rzeczy wskutek wypadku losowego oraz drugą umową towarzyszącą, wskazującą, że pierwsza traci ważność w przypadku pomyślnego finału podróży

1. Działalność ubezpieczeniowa w średniowieczu:

• Zanik pożyczki morskiej i fikcyjnej umowy sprzedaży o funkcji ubezpieczenia po bulli papieskiej w 1230 r.

• Pojawienie się umowy ubezpieczenia oderwanej od transakcji handlowej (assecuramentum)

• 1384 r. – pierwszy dokument ubezpieczeniowy

• Tworzenie wspólnot ryzyka poza obszarami kultury antycznej, tzw. germańskie „gildie” kupieckie ( ochrona udzielana na zasadzie wzajemności w razie pożaru, śmierci, kradzieży, wypadku w podróży morskiej czy lądowej)

• Brandgildie – udzielanie pomocy pomiędzy gildiami

• Związki chłopskie – pokrywanie strat członków związku w razie pożaru lub padnięcia bydła

1. Początki prawa ubezpieczeń w Polsce:

• 1528 r. – Ordunek Górny Jana Opolskiego, czyli obowiązek wnoszenia składek do kas brackich ziemi opolskiej, raciborskiej, bytomskiej, celem pomocy ubogim, chorym i niezdolnym do pracy górnikom

• 1761 r. – Wilkierz Gdański (ubezpieczenie morskie)

• 1544 r. Porządek Ogniowy

• Utworzenie Towarzystwa Ogniowego dla miast w Prusach Południowych (ziemie pod zaborem pruskim) na podstawie dekretu królewskiego z 1803 r.

• 1816 r. – powołanie Ogólnego Towarzystwa Ogniowego w Królestwie Polskim, które w 1843 r. zostało przekształcone w Dyrekcję Ubezpieczeń kierującą Główną Kasą Oszczędnościową; wprowadzono nowe działy ubezpieczeń, tj. majątkowe i osobowe

1. Działalność ubezpieczeniowa w Polsce XX wieku:

• W okresie PRL funkcjonowanie dwóch państwowych zakładów ubezpieczeń, tj. Państwowy Zakład Ubezpieczeń oraz WARTA TUiR

• Wprowadzenie ubezpieczeń umowno-obligatoryjnych, czyli powiązanie systemu finansowego ubezpieczeń z systemem finansowym państwa (bezpośredni nadzór państwa nad działalnością zakładów ubezpieczeń)

• Ubezpieczenie w III RP – zmiany systemowe, prywatyzacja i demonopolizacja ubezpieczeń, gospodarka rynkowa, perspektywy integracji z UE, dopuszczenie zagranicznych ubezpieczycieli, w 1999 r. zmiany systemu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych