Hegel. Jacob Burckhardt

Znaczenie filozofii heglowskiej w tworzeniu podwalin dyscypliny

Filozofia ta opiera się na fundamentalnym założeniu, u podstaw systemu, dlatego jest przekonujący w stosunku do paradoksu Hegla założenie w stosunku do otaczającej rzeczywistości jest takie, że jest ona racjonalna. Doświadczamy czegoś co jakoś tłumaczy zawilca rzeczywistość w sposób klarowny, racjonalny. Racjonalność systemu i jego podwaliny są wynikiem takiej a nie innej hermeneutycznej pozycji Hegla.

HEGEL biografia w pewien sposób tłumaczy to jak on postrzega rzeczywistość i jak ją tłumaczy. Protestancki rodowód, wychowanie – słowo odgrywające b. ważną rolę, wychowanie oparte o studiowanie tekstów – w tekście jest objawienie, które jest przedmiotem codziennej troski dobrego protestanta , dominacja tekstów, idei, pomysłów, głód obrazów. Uczeń Schellinga głosi poglądy wg których sztuka była najwyższą formą filozofii, zespalała filozofię z absolutem – te poglądy w jakieś mierze miały wpływ. Kant zajmuje się pięknem, Hegel sztuką. Z punktu widzenia konstruowania tej filozofii b. ważne w jakim dziejowym momencie wychowywał się, tworzył 1770 – 1831 to lata rewolucji francuskiej – w Europie wszystko się zmienia fundamentalnie pod wpływem ideałów rewolucji, ustalony porządek, odrzucone dotychczasowe hierarchie, ideały, uniwersalizm, nowy porządek – okres chaosu w całej Europie, wojny napoleońskie, pierwsza paneuropejska wojna też w koloniach. Ostatecznie podjęto próbę restauracji danego porządku na kongresie wiedeńskim ale rozpętanie tych sił nigdy nie pozwoliło na powrót do dawnego ancien regime, daleko idące mentalne konsekwencje, polityczne okresu burzy i naporu XVIII/XIX nie dały się już wypisać ze spuścizny Eu cywilizacji. Moment dziejowy w którym wyrasta i tworzy podwaliny swej filozofii – wpływ na myśleniu o świecie, rzeczywistości – próba racjonalizacji rzeczywistości. Kultura – fundamentalna zmiana w rozumieniu tego czym jest sztuka, jaka jest jej misja, dotychczasowe pewniki ulegają zachwianiu w kon. XVIII i pocz. XIX – wplecione w zmiany zachodzące w rozumieniu piękna u Kanta – ideał m – p ulega zakwestionowaniu, pojawiają się nowe sposoby myślenia i ten zostaje zastąpiony ideałem ekspresyjnym - liczy się to co artysta może wypowiedzieć, wyrazić na temat tego jak on widzi, odczuwa, odbiera rzeczywistość, zachwianie jednego z fundamentalnych pewników + z artystami zaczyna konkurować przemysł i wizerunek powielany na różne inne sposoby już nie tylko artysta kopiuje rzeczywistość a mamy nowe media graficzne – techniki, przemysł, który zaczyna kopiować wytwory będące dotąd wytworami rzemiosła, wiele identycznych przedmiotów, które nie są już wyjątkowym wytworem rąk ludzkich a dziełem maszyny, to zaczyna zacierać granicę między tym co jest dziełem a produktem. Na pocz. XIX co zmienia kwestie związane z naśladowczą rolą sztuki – fotografia zaczyna konkurować z człowiekiem w naśladowaniu rzecz. a człowiek ma znikome możliwości konkurowania z nią rola artysty, która dotąd sprowadzała się do roli naśladowcy rzecz. znów jest podważana. Fundamentalne zmiany w polit. i kulturze powodują że dotychczasowy zhierarchizowany, przewidywalny obraz świata zostaje zaburzeniu. Filozofia Hegla jest próbą odpowiedzi na zmiany zachodzące w świecie na przełomie XVIII/XIX, na coś nazywanego modernizmem – odmienna od dotychczasowej postawa wobec rzeczywistości , próba racjonalnego podejścia do tych przemian by nadać im sens, zjawiska te uporządkować i znaturalizować.

Próbuje znaleźć odp. na wyzwania zmieniającego, modernizującego się świata.

Filozof, IDEALISTA – wyznaje pierwotność idei wobec materii. W ontologicznym sporze stoi po stronie idealistów. Wpływ na kształtowanie się jego pomysłów na filozof. – Kant, Schelling – poglądy na kulturę.

Jak ta chaotyczna rzeczywistość powinna być rozumiana, czy jest racjonalne wytłumaczenie dla tych dramatycznych wydarzeń, których świadkiem było jego pokolenie (rewolucja, wojny). habilituje się w 1801 w Jenie z religii filozofii państwa. Włączenie badań nad sztuką w jego przekrojowe myślenie o tym czym jest hist. cywilizacji w ogóle, jako hist. przemian dialektycznych. Katedra w Wienie odebrana z powodów polit. , skazany na ‘naukową banicję’, dyrektor gimnazjum w Norymberdze (gorycz). Koniec okresu wojen, moment przełomowy 1816 – po kongresie otrzymał ponownie pozycję na uniwersytecie w Heidelbergu, Berlinie (zmarł tam na cholerę – pocz. XIX nadal niepokoje, zagrożenia w Europie, którym próbował dawać opór w swej filozofii). Istotne protestanckie wychowanie, reprezentował poglądy typowe dla współczesnej sobie klasy średniej, burżuazyjnej, przywiązanie do porządku z jednoczesnym przekonaniem że pewien okres cywilizacji się wokół nich kończy, coś nowego się pojawia. Hegel podporządkował swą filozofię próbie skonstruowania systemu, który na podstawie dotychczasowych przesłanek dotyczących kultury i cywilizacji proponował dość optymistyczne rozwiązanie, kolejny krok nie mógł być gorszy od poprzedniego, nowa epoka była kolejnym krokiem w kierunku logicznego, celowego rozwoju dziejów, chaotyczny świat zmierzał jednak mimo oznak chaosu w kierunku wyznaczonym przez logiczny rozwój ducha, idei.

Prace decydujące o fundamentalnej roli Hegla w rozwoju filozofii – Fenomenologia ducha 1806. Nauka logiki 3T. 1812 – 16, Wykłady z filozofii dziejów.

Podstawy zapatrywania na to, czym była rzecz. postrzegał ją poprzez pryzmat dominacji idei, ducha. W centrum systemu filozoficznego Hegla znajdował się DUCH ABSOLUTNY – nie duch dziejów, czasu… Absolutny – w sensie ontologicznym prapoczątek wszystkiego – materializując się zapoczątkował to wszystko czego jesteśmy świadkami, dokonał pierwszej t zw. dialektycznej przemiany – był duchem, z ducha wynikła materia i od tej pory, ponieważ to duch, idea rządzi światem i jego przemianami, wszystko co się dzieje zdaniem H. jest świadectwem celowego, logicznego, racjonalnego rozwoju owego ducha absolutnego. Teleologia = celowy rozwój NIE chaotyczny, duch absolutny nie wprowadza zmian, które byłyby w jakiś sposób irracjonalne ponieważ jego cechą jest logika. Podstawą rzeczywistości są pojęcia ogólne wynikające z praprzyczyny, d. absolutnego, które są jednocześnie źródłem i zasadą wszystkich przemian w świecie. Pierwsza przemiana to ta ducha, idei w materie, każda kolejna nasi tę samą cechę – dialektyczności – dialektyka zakłada, że to co powstaje jest zawsze zaprzeczeniem tego z czego powstaje, każda teza postuluje swoją anty tezę a w wyniku powstałej syntezy rodzi się kolejna przemiana dialektyczna – jeśli duch był tezą to materia jest antytezą w wyniku tego postaje synteza na bazie której nastąpi kolejna przemiana dialektyczna.

Czym się zajmuje metoda dialektyczna – podstawa filozofii Hegla? służy do badania przemian zachodzących na podst. tych nieustannych przemian ducha absolutnego, bada jak duch po urzeczywistnieniu się hist. w przyrodzie i kulturze (materialnych objawach ducha) powraca do samego siebie i zdobywa pełnię samoświadomości – to cel tego procesu. Duch dąży do uzyskania samoświadomości – ten proces jest racjonalny, celowy. Ten proces materializuje się w każdej dziedzinie życia : o nich kolejno pisze H. – jak duch materializuje się w hist., przyrodzie, kulturze – w każdej z tych dziedzin zachodzące przemiany są widzialnymi etapami kolejnych racjonalnych przemian ducha absolutnego. Zdaniem H. zadaniem filozof. było zatem badanie manifestacji ducha w świecie zewnętrznym. Poprzez badanie tego co nas otacza mogliśmy dojść do pewnej wiedzy o duchu i jego racjonalnym rozwoju. Czytelny postulat by filozof. uzasadniał i tłumaczyła rzeczywistość jako racjonalną, celową. Wynik tych zabiegów był próba zmierzenia się z modernizującym się światem.

Jak rozumiał historię ? racjonalny charakter tej filoz., sposób myślenia o chaotycznych zjawiskach jako czymś co da się racjonalnie usytuować w czasie, w pewnym ciągu racjonalnych wydarzeń, był b. atrakcyjny z punktu widzenia ówczesnej kultury, która na różnych obszarach zaczęła rozpływać się w narastającym chaosie, dając racjonalną odpowiedź stanowiła b. atrakcyjny model badawczy. Dla historyków hist. w ujęciu H. była próbą badania stopniowego badania stopniowego rozwoju ducha w dziejach, kolejnych etapów rozwoju ducha w ciągu diachronicznym czyli w kolejnych, następujących po sobie jednostkach czasu.

Dysonans z jednej str. duch nie zna momentu spoczynku a jednocześnie dla H. w jego rozumieniu hist. czasy jemu współczesne jawiły się jako szczytowe osiągnięcie rozwoju ducha absolutnego Pruskie Państwo dobra organizacja, dbałość o porządek, jednocześnie umożliwiające współudział warstwy mieszczaństwa i burżuazji, relig. chrześc. w redakcji protestanckiej jawiła mu się jako szczytowe ucieleśnienie ducha absolutnego. Po raz 1 zmaga się z problemem determinacji wszystkiego poprzez rozwój ducha z tym co jest jednocześnie próbą wyłamania się spod logicznego, niedającego możliwości wyboru rozwoju ducha – przykład napięcia pomiędzy determinizmem wynikającym z dominującej roli przemian ducha absolutnego a narastającym kultem wybitnej jednostki (romantyczny kult jednostki) rola jednostki dla H. dla którego kluczową rolę odgrywają przemiany ducha – napięcie między genialną jednostka a jej zdeterminowaniem poprzez ducha absolutnego, nieustające pyt. czy wybitna jednostka zawsze musi realizować pewną trajektorię dziejów wytyczoną przez ducha absolutnego, czy istnieje możliwość opozycji i zmiany tej trajektorii dziejów rozwoju ducha przez wybitne jednostki ? chcą być konsekwentnym musiał przyznać, że wybitna jednostka musi realizować założenia narzucone przez ducha a. inaczej nie byłby absolutny bo to absolut wyznacza cele i kolejne etapy działania.

Zakłada, że rozwój ducha, ponieważ jest procesem teleologicznym zakłada pewien postęp, w hist. ten postęp naznaczony był pojawianiem się wlk systemów kulturowo – cywilizacyjnych i to wlk narody, cywilizacje ucieleśniały kolejne etapy rozwoju ducha a. Najbardziej prymitywny etap w rozwoju polit. , hist. reprezentowany jest przez starożytny wschód kiedy duch a. wcielał się w despotę – władcę absolutnego. Okres grecko – rzymski, klasyczny to okres większej samowiedzy ducha kiedy wciela się w elitę danego narodu, arystokrację, a w 3 okresie rozwoju – germańsko – chrześc. duch osiąga samoświadomość i jego wola uzewnętrznia się w całej ludzkości (w tej części do której on należał, nie w masie bez przygotowania intelektualnego, wykształcenia). Państwo było największym wcieleniem ducha, Pruskie, idealne ucieleśnienie ducha a. w jego szczytowej fazie rozwoju – w sprzeczności z koncepcją nieustannego rozwoju ducha ale to nie jedyny problem w tym systemie.

Jak w tej koncepcji nieustannego rozwoju ducha absolutnego rozumieć rolę, misję, posłannictwo sztuki ?

Wykłady o sztuce wygłoszone w Berlinie przez Hegla w l. 20. Opublikowane pośmiertnie. W stosunku do filoz. Kanta dowartościowuje poznanie zmysłowe i rolę zmysłów ?? kolejna sprzeczność z jednej str. H. uznawał m.in. za Schellingiem, że sztuka ma szczególne znaczenie jeśli chodzi o sposób materializacji ducha, sztuka jak być może żaden inny aspekt rzeczywistości jest w stanie wykazać piękno idei natomiast nie dowartościowuje sztuki i poznania zmysłowego bezproblemowo bo nadal przedmiotem jego zainteresowania i naprawdę cenna jest sama idea, ducha absolutny jest sprawą kluczową natomiast problemem w sztuce jest sztuka, jej forma zmysłowa bo to w niej jest zawarte to co ma wartość najwyższą idea. Ten dualizm między formą i treścią – ideą jest tym co będzie punktem wyjścia dla kolejnych pokoleń badaczy h. sztuki bo to tutaj b. czytelnie, b. systematycznie pojawia się rozróżnienie na formę i ideę (treść) , ta kwestia dualizmu formy i treści inaczej rozumianych to coś co się pojawia w antyku ale nie takie rozumienie jako forma będąca nośnikiem pewnej treści w ujęciu H., on kodyfikując ten rozdział jednocześnie zapoczątkowuje swą filozof. badania systematyczne nad formą a z drugiej str. nad treścią – też można ją badać bo można badać systematycznie, racjonalnie sposób jaki pewna idea pojawia się w sztuce.

W stosunku do Kanta filozof. H. jest krokiem do tyłu jeśli chodzi o dowartościowanie poznania zmysłowego, bo dla niego liczy się idea, to co abstrakcyjne, duch, nie to co zmysłowe. Nie oznacza to by jego pomysły na rozumienia sztuki jako materializacji ducha nie były istotne punktu widzenia h. sztuki. To H. jest tym u którego kolejne pokolenia badaczy h. sztuki poszukiwały racjonalnego modelu klasyfikowania i organizowania dziejów sztuki bo jeśli rozwój ducha jest rozwojem racjonalnym to rozwój sztuki jako materializacji ducha musi być też racjonalnym rozwojem który zatem może być przedmiotem racjonalnego badania. Bez tego sposobu myślenia o hist. sztuka byłaby zbiorem dość różnorodnych chaotycznych przemian a filozof. H. wyposaża nas w narzędzia racjonalnego poznania sztuki bo sztuka i jej rozwój są racjonalne jako manifestacja racjonalnego, teleologicznego rozwoju ducha absolutnego. Piękno było dla H. zmysłowym przyświecaniem idei natomiast sztuka była poznawaniem praw ducha, jeśli duch rozwija się racjonalnie to przemiany w sztuce są równie racjonalne. Pojęcie sztuki było wiec wg niego proste sztuka sama w sobie była fenomenem wtórnym, powierzchownym, ponieważ jego filozof. uprzywilejowała ideę i myśli więc sztuka jako zmysłowe ucieleśnienie idei była dla niego sama w sobie nie b. ważna. Doznanie zmysłowe więc też było tylko mętnym odbiciem idei – Platon . sztuka jawiła się jako niedoskonałe odzwierciedlenie absolutnego ducha w formie materialnej więc problem sztuki tkwi w materialnej formie sztuki, która była ograniczeniem sztuki.

Z punktu widzenia h. sztuki istotne następujące punkty w filozof. H. :

- sztuka rysuje się jako pewna zmienna próba uchwycenia niezmiennej, jako absolut, istoty ducha więc sztuka dla H. wyraża podstawowe idee danej kultury bo one są ucieleśnione w koncepcji ducha a. i w związku z tym odmienna sztuka ma u swej podstawy owego niezmiennego ducha tak czy inaczej. Taką sztukę możemy racjonalnie badać.

- cała filozof. oparta jest na zasadzie dialektycznej przemiany, sztuka jest tez czymś co podlega zasadzie dialektycznych przemian, sztuka sama w sobie jest dialektyczna – z jednej str. jest idea jako podstawa a z drugiej forma sztuki jako materializacja tej idei – sama sztuka jako pojęcie jest pojęciem dialektycznym.

- forma jest konfiguracją materiały zmysłowego dla H. więc to tu jawi się krytyczny podział na treść i formę. Istotne stają się relacje między treścią i formą będące później punktem wyjścia dla dalszych badań h. sztuki. H. rozróżnia 3 stopnie, fazy relacji między treścią i formą (ideą i materializacją) : na najbardziej prymitywnym etapie rozwoju ducha absolutnego mamy do czynienia z tzw sztuką symboliczną, w której duch poszukuje ucieleśnienia, perfekcyjnej materializacji ale jest ona jeszcze daleka od perfekcji, dość abstrakcyjna, ułomna. Ucieleśnieniem tej sztuki symbolicznej jest arch. czasów najdawniejszych –w abstrakcyjnych, geometrycznych bryłach możemy odszukać poszukiwanie ducha w bardziej wysublimowanej formie.

Kolejna ambiwalencja sztuka klasyczna jest pewnym idealnym punktem relacji między formą i ideą, w szt. klasycznej idea znajduje wolne, adekwatne ucieleśnienie odpowiednie do charakteru idei, w tej szt. mamy do czynienia z idealną harmonią między treścią i formą. Niezależnie od tego że istnieje kolejny etap rozwoju ducha który się ucieleśnia w innych formach, z punktu widzenia samej sztuki H. dowartościowuje (po raz kolejny, V., W. , inni badacze) klasycyzm, niezależnie od tego, że ducha a. dalej ewoluuje i kolejny etap to inna sztuka ale z punktu widzenia samej sztuki jako relacji między treścią i ideą, to w epoce klasycznej osiąga perfekcję, forma jest perfekcyjna i adekwatna do odzwierciedlania pewnych treści – klasyczna rzeźba. Kolejnym etapem i relacji forma- treść sztuka romantyczna, kiedy przedmiotem sztuki staje się nie tyle świat zewn. a wewn., idei, pewna duchowość stojąca ponad zmysłowością bo to co zmysłowe jest bezwartościowe, wartościowy duch a . i jego kolejne przemiany ku samoświadomości, doskonałości. Formą istotną na tym 3 etapie malarstwo ale naprawdę dla H. nie jest to jeszcze odp. na zapotrzebowanie perfekcyjnego ucieleśnienia idei bo sztuka ma jeden ale fundamentalny problem jest zmysłowa. Materialna i w tym tkwi ograniczenie sztuki jako nośnika idei, ducha, nie przeskoczy samej siebie, musi mieć materialną str., perfekcyjna formą sztuki jest RELIGIA – sztuka bez sztuki, bez formy materialnej – to alternatywa dla sztuki natomiast jej zmysłowość jest jej fundamentalnym problemem.

Dla h. sztuki filozofia H. okazała się mieć znaczeni fundamentalne, do dziś bo jej atrakcyjność polega na umiejętności narzucenie pewnego racjonalnego systemu na otaczającą rzeczywistość jawiącą się jako ogromny, narastający chaos. Znalazł odp. na to jak myśleć o dziejach szt. to jego filozofia wprowadza pewien przekonywający ‘naukowy’ (światopogląd oparty na wnikaniu w istotę zmieniającego się ducha – naukowy , wątpliwe dziś ale w XIX, XX to było podstawą naukowości tego systemu), naukowy model narracyjny – jeśli duch rozwija się racjonalnie to możemy racjonalnie badać zjawiska hist. bo nie mogą być przypadkowe, chaotyczne, wpisują się w pewną racjonalną teleologiczną całość. Ten model też daje się narzucić w hist. rozwoju formy jak i rozwoju znaczeń – ducha narzucał formę i dawał się badać racjonalnie wobec czego i forma dawała się tak badać.

Więc dzieje sztuki jako odbicie rozwoju ducha są racjonalne i procesem teleologicznym , nic nie dzieje się przypadkowo, przemiany w sztuce są z góry narzucone przez racjonalny rozwój ducha.

Dzieje sztuki rozumiane jako rozwój ducha można badać zarówno na osi diachronicznej – badając kolejne czasowe odsłony, zmienność zjawisk w czasie ale równocześnie można też badać zjawiska zachodzące w kulturze synchronicznie co wynika z tego, że jest jeśli cała otaczająca nasz rzecz. jest wynikiem materializacji ducha a. to wynika z tego zasada, że możemy porównywać ze sobą różnorodne zjawiska w kulturze, występujące e w tym samym czasie a to porównywanie jest zasadne bo wszystkie one są ucieleśnieniem jednego i tego samego ducha a. Materializacja ducha a. w pewnym momencie czasu jest duchem tego czasu. Różnica ! – duch a. ewoluuje w czasie natomiast manifestacja ducha absolutnego w danym momencie jest duchem czasu, to nie duch czasu rozwija się w czasie!! Dialektycznie rozwija się ducha absolutny, duch czasu to jedynie manifestacja ducha absolutnego w danym momencie dziejów to związane jest z synchronicznym badaniem różnych zjawisk w kulturze bo duch a. manifestując się w różnych zjawiskach w kulturze w danym momencie jako duch czasu stanowi o jedności wszystkich tych zjawisk – dlatego możemy porównywać renesansową muzykę, poezję, arch., polit. bo wszystkie one są manifestacją tego samego ducha w danym momencie, manifestacją tego samego ducha czasu, który jest manifestacja ducha a. w danym momencie w czasie. Diachronicznie rozwija się duch a. a kiedy przetniemy oś czasu w danym momencie o w tym mamy do czynienia z duchem czasu. To otworzyło badaczom drogę do niezwykłych poczynań – porównywanie Renes. Obuwia z polit. bo we wszystkim tkwi ten sam duch czasu, ta sama manifestacja ducha a. w danym momencie. Więc możemy mówić o czymś jak duch danej epoki , czyli duch czasu, czyli duch a. w pewnej epoce, pewnym momencie rozumiany synchronicznie natomiast cechą ducha absolutnego jest diachroniczny rozwój w dziejach.

Rozwój sztuki jest procesem dialektycznym , sama sztuka jest dialektyczna jako linearny twór idei i formy ale jej rozwój jest także rozwojem dialektycznym, musi się odbywać na zasadzie tezy i antytezy zmierzającej ku pewnej syntezie.

Co to oznacza dla sztuki ? z jednej strony deprecjacje sztuki i doznania zmysłowego jako odbicie tylko wyższego świata pojęć i idei ale stanowi też swoiste dowartościowanie sprzeczność – jako perfekcyjny środek poprzez który manifestuje się duch i pewien ideał. filozofia ta jest uwarunkowana takim a nie innym światopoglądem i hist. doświadczeniami. Dzieło jest ponadczasowe w swojej wartości ale dla H. jest ono jednocześnie przemijającym wcieleniem idei czyli ducha a.

Podsumowanie: sztuka i jej dzieje dla H. chronologiczny zapis ewolucji w manifestowaniu się ducha absolutnego w ujęciu diachronicznym. Albo mogła być tez rozumiana jako jedność form artystycznych i kulturowych w danej epoce czyli w ujęciu synchronicznym – badania różnych aspektów ducha czasu, danej epoki. Z jednej str. sztuka jest racjonalnym teleologicznym procesem i tak można ją badać a z drugiej str. możemy ten proces ‘przeciąć’ i badać to co się dzieje w danym momencie jako pewną kulturową jedność bo w każdym aspekcie kultury danego okresu manifestuje się ten sam duch – danej epoki, czasu.

To zadecydowało o krytycznej roli modelu H. w dziejach h. sztuki, na tyle krytycznej że nie można się od tego modelu wyzwolić do dziś.

JACOB BURCKHARDT

Próbował się przeciwstawić modelowi H. ale z dość wątpliwymi rezultatami. Nowe sposoby myślenia o sztuce po H. , które z nim łączymy/ nie.

Próbuje się wyzwolić z H. ostatecznie mu ulega. Skodyfikował w dużej mierze badania nad sztuką t zw. włoskiego renesansu. Pierwszy raz h. sztuki pracujący na uniwersytecie jako historyk sztuki, do tej pory to dziejopisarze, koneserzy, filozofowie. Tu akademicka h. sztuki – jako dyscyplina akademicka pojawia się w Niemczech w l. 30 XIX, ma bezpośredni związek z badaniami H. – kiedy pojawił się przełomowy badacz, który narzucił nowy system ‘naukowy’ rozumienia rzecz. – h. sztuki staje się dyscypliną akademicką. Ur. się i zmarł w Bazylei – Szwajcar – największe nazwiska i systemy metodologiczne a h. sztuki związane ze Szwajcarami w j. niemieckim. Wychowany w duchu protestantyzmu, syn protestanckiego duchownego, pocz. studiował teologię, potem h. sztuki u Franciszka Kuglera (jako jeden z pierwszych spisał m.in. dzieje szt. nowożytnej w Europie), historię u Leopolda von Rankego (wybitny historiograf dziejów Prus) – ludzie wykonujący fundamentalną pracę porządkując h. sztuki i wpisując ją w dzieje heglowskiego rozwoju. Wykładał w Bazylei, Zurychu, Bazylei (praca od 1859). Początkowo wykładał i hist. i hist. sztuki, kultury, od 1886 wykładał wyłącznie hist. sztuki. Postać legenda, kto w dużej mierze zdefiniował badania nad h. sztuki stawiając wł. Renesans w centrum tych badań co jest kontynuacja kanonicznego podejścia do sztuki wywodzącego się z Vasariego. B. twórczy myśliciel, przyjaciel Nietzego, fascynacja Schopenhauerem ale odmienne wnioski, B. daleki od idei nacjonalistycznych, skrajności, wyważony w poglądach a jednocześnie wyraźnie dostrzegał więcej od ludzi mu współczesnych, intuicja - zagrożenia wynikające z fascynacji nacjonalizmem, totalitaryzmem. Nauczyciel Heinricha Wolfflina. Prace – zarówno sztuka antyczna (Czasy Konstantyna Wlk 1853, Cicerone – przewodnik, Kultura odrodzenia we Włoszech 1860) też prace nad Grecją starożytną, duży zakres zainteresowań.

Tekst dotyczący refleksji na temat hist. podejście B. do historii – te refleksje zaczynają się od odrzucenia racjonalnego pojmowania rozwoju hist. Czym jest hist. w ujęciu B. pewien układ zdarzeń pół przypadkowych (half random). Rzeczy się dzieją, możemy być świadkiem tych wydarzeń ale nie dają się one wpisać w logikę z żelazną konsekwencją jakiej życzy sobie Hegel. Świadome zerwanie z dotychczasową tradycją – napisać o hist. że jest pół przypadkowa to zupełnie zignorować całą dotychczasową tradycję historiografii od V. przez W. etc . ale nawiązuje mimo wszystko do tych wlk systemów pisania o dziejach.

c.d.

Należy koncentrować się na wielkich i wybitnych jednostkach. Wynik głebokiego przekonania, że istnieją jednostki, wokół, których ogniskują się pewne fundamentalne dla historii zmiany. Własnie w tych jednostkach a nie innych można znaleźć uzasadnienie dlatego, że w historii następują pewne zmiany. Działania jednostki uzasadniają te zmiany lub po prostu nas o nich informują. B. wraca do Hegla, m. in. W tym na czym zamierza się koncentrować, mianowicie na wielkich instytucjach jakimi są państwo, religia i kultura. Przekonanie o istnieniu teolologii dziejów, które rozwijają się w taki sposób, że można mimo wszystko mówić o jakiejś celowości tych procesów. Filozofię historii Hegla nazywa centaurem. Centauryczność filozofii heglowskiej polega na sprzeczności w samej sobie, generalnie filozofia i historia to pojęcia, które pozostają ze sobą w sprzeczności zdaniem B. i tworzenie systemu opartego na f. i h. jest skazane z góry na niepowodzenie. Wszystko podporządkowane jest idei racjonalnej, świat jest racjonalnie uporządkowany, a historia świata jest procesem racjonalnym. Historia musi być tym racjonalnym procesem nieuchronnego marszu tego ducha, który się manifestuje w rzeczywistości. Cel ponadczasowy tego rozwoju jest nam nieznany. Dajemi się zwieść pewnymi ideami, które nie mają nic wspólnego z tym ponadczasowym rozwojem historycznym, a są pewnym personalnym bagażem. Przed tym ostrzega B. Odrzuca zasadę tych historycznych zasad. Odrzuca badania diachroniczne, mówiąc, że nie ma podstaw by narzucać pewne z góry przyjęte zasady i przykładać je do rozwoju historii, zakładając, że one muszą być racjnalne, z drugiej strony należy obserwować zjawiska w jednym momencie, czyli poprzez badanie tzw. Ducha czasu. B. praca o czasach Konstantyna Wielkiego, gdzie porównywał różne aspekty kultury w czasach Konstantyna. Są to nadal badania podporządkowane filozofii heglowskiej, ale badanie nad kulturą danej epoki, czyli badani azakładające jedność kultury wynikającą z jedności ducha czasu. B. w swojej pracy o Włoszech porównywał politykę, poezję, różne zjawiska kultury, ze sztuką włoskiego odrodzenia, również wynika z głębokiego przekonania, że niezależnie od tego, że nie ma mozliwości wniknięcia w logikę procesów dziejowych, to jesteśmy w stanie oceniać różne przejawy kultury w danym momencie ponieważ ich jedność wynika z jedności ducha czasu, który manifestuje się w różnych aspektach kultury.

Atrakcyjność Hegla była ogromna i jego naśladowców były całe rzesze. Fakt, że ktoś taki jak B. usiłuje krytykować H. i szuka jakiejś innej metody na zmierzenie się z logiką albo jej brakiem w dziejach, samo w sobie jest cenne. Trafne metody na temat pracy historyka w ogóle. Każda metoda jest otwarta dla krytyki i żadna nie będzie uniwersalna. W momencie kiedy usiłuje się pisać z góry przyjętej pozycji, że dzieje są racjonalne to wpisuje się tam pewne własne uprzedzenia, wnosi się to tego własny bagaż; cały proces dziejów prowadzi do naszej epoki, to zdaniem B. jest problemem historyka, który patrzy na historię z perspektywy własnych czasów. Historyk nie może uwolnić się od samego siebie i tego kim jest, bo pisze z pozycji osoby obarczonej pewnymi poglądami. Tekst ten antycypuje pewne myśli na temat historii o dobrych lat kilkadziesiąt. W centrum badań historyka i jego perspektywy powinno się znaleźć powinien być człowiek. Humanizm u B. jeszcze jest zależny w jakiś sposób od spuścizny Vasariego, ale z drugiej strony ten nacisk na jednostkę stojącą w opozycji do świata i przedmiotu badań z kolei jest sygnałem na burckhardtowski modernizm. Modernizm epistemologiczny, relacja do wiedzy, konstruowanie wiedzy na temat historii, ze względu na to istotna jest autonomia jednostki, wobec świata jaki poznaje. B. odrzuca teleologię dziejów, zamierza badać zjawiska, które się powtarzają, które są stałe i typowe. B. ostrzega młodych adeptów historii przed konstruowaniem historii jako refleksji tego kim jesteśmy. Wyjątkowy dystans do H. jak i do metod historycznych w ogóle. Jako pierwszy wykazał pewne nieścisłości w filozofii Hegla i wyniósł tę dysuksję poziom wyżej, postawił pytania wobec metody historycznej w ogóle. B. ugruntował rolę historii sztuki jako wiodącej dyscypliny humanistycznej, historia sztuki w jego pojęciu stanowi klucz do zrozumienia kultury w ogóle, jak również poltyki, poezji. Ugruntował także wiodącą rolę badań nad kulturą nowożytną szczególnie nad włoskim renesansem. Był przeciwnikiem heglizmu w interpretacji dziejów, a więc badania procesów w myśli diachronicznej, ale uległ wizji H. jeśli chodzi o możliwość nadań w sposób synchroniczny. Przeciwnik ekonomizmu, reduktywnemu rozumieniu dziejów sztuki jako wyniku uwarunkowań czysto ekonomicznych. Był także przeciwnikiem całkowicie pozytywistycznego rozumienia rzeczywistości poprzez pryzmat zmysłowych i fizycznych zjawisk- jest coś takiego jak duch i tego ducha należy badać w dziejach. Autor licznych sugestii na temat pracy historyka i metod badawczych historii, które antycypują późniejsze przemiany w dyscyplinach artystycznych.