Lektura do egzaminu z osobowości.

Osobowość. Teorie i badania. R.2

Dane psychologii osobowości:

• Dane autobiograficzne (dane-L)- informacje dotyczące osoby, które można uzyskać z historii jej życia lub zapisków autobiograficznych, danych osobowych: oceny szkolne, dane sadowe; użyteczne w badaniach typu: relacja miedzy inteligencja a osiągnięciami szkolnymi, związek miedzy przestępczością a osobowością.

• Dane obserwacyjne (dane-O)- informacje dostarczone przez obserwatorów, mających wiedze o danej osobie takich jak rodzice przyjaciele, nauczyciele lub wyszkolonych obserwatorów; dostarczane w postaci skal szacunkowych dotyczących ogólnych charakterystyk osobowości (bliscy), mogą być uzyskane również w formie obserwacji konkretnych zachowań (obserwator).

• Dane testowe (dane-T)- informacje uzyskane na podstawie procedur eksperymentalnych lub standaryzowanych testów; np. pomiar czasu reakcji, wynik z testu inteligencji

• Dane ze sprawozdań subiektywnych (dane-S)- z samoopisu, informacje dostarczane przez osobę badana. Zwykle maja postać odpowiedzi w kwestionariuszu. W takim przypadku osoba badana przyjmuje role obserwatora i dokonuje oszacowań dotyczących samej siebie.

Zastosowanie różnych typów danych:

- psychologowie osobowości polegają głownie na sprawozdaniach subiektywnych(S)- dane łatwe do uzyskania

- inne typy pomiarów (L,O,T)stosowane w celu sprawdzenia użyteczności danych-S:

1. Zgodność danych różnego typu:

   1. Dane S – dane T

Dane kwestionariuszowe często są niezgodne z danymi z procedur laboratoryjnych. W kwestionariuszu(S) istnieje tendencja do odwoływania się do ogólnych sadów o szerokim zasięgu, podczas gdy procedury eksperymentalne(T) mierzą charakterystyki osobowości w bardzo konkretnym kontekście.

1. Dane S - dane O

Dwa stanowiska:

Dane z sprawozdań subiektywnych są poparte ocenami szacunkowymi dostarczonymi przez współmałżonków, przyjaciół.

Te dwa źródła mogą dostarczać różnych danych, szczególnie gdy charakterystyka, podlegająca oszacowaniu ma charakter oceny. Na samoopis wpływa tendencyjność samopoznania, natomiast na oszacowania obserwatorów- poziom trudności obserwacji i oceny danej charakterystyki (cecha łatwa do zaobserwowania powoduje większa zgodność miedzy danymi różnego typu jak również miedzy danymi pochodzącymi od różnych obserwatorów).

Podsumowując, nie jesteśmy w stanie stwierdzić, iż wyniki oceny osobowosci, uzyskane z różnych źródeł, zawsze charakteryzują się wysoką zgodnością.

1. Wady danych pochodzących z różnych źródeł:

   1. dane- S: sposób prezentacji pytań w kwestionariuszach może kształtować samoopis czyichś zachowań czy postaw; kwestia kłamania lub nieświadomego zniekształcania odpowiedzi;

   2. dane- O: często rożni ludzie w odmiennie oceniają osobowość tej samej osoby

   3. dane- T: badania prowadzone w nie- naturalnym środowisku- brak trafności ekologicznej,

każdy z typów danych odpowiada określonemu rodzajowi badań:

np. badanie subiektywnych doświadczeń- dane- S

badanie sprawności w wykonaniu zadania- dane- T

Ideałem byłoby uzyskiwanie danych ze wszystkich źródeł, ale problemem jest czasochłonność takich badań. Jeśli już przeprowadzane to badania takie rzadko stanowią test konkretnych hipotez, maja raczej charakter eksplorujący.

Rzetelność i trafność:

W badaniach dążymy do systematycznych obserwacji, które mogą być powtórzone i są związane z interesującym nas pojęciem.

• Rzetelność- miara stopnia stabilności, wiarygodności i możliwości powtórzenia obserwacji. Konieczna, aby móc formułować interpretacje teoretyczną uzyskanych wyników. Czynniki nierzetelności obserwacji:

- osoba badana- wykonanie zadania podlega przypadkowym wpływom przelotnych czynników,

- eksperymentator- podawanie odmiennych instrukcji osobom badanym,

- różnie przeprowadzany pomiar i interpretacja wyników ( brak dbałość przy obliczaniu wyników, )

• Trafność- miara stopnia odzwierciedlenia przez obserwacje zjawisk lub zmiennych, które nas interesują. Trafny pomiar jest równocześnie rzetelny i daje użyteczne rezultaty.

Etyka badań i polityka społeczna:

Wymiar etyczny badań- jak przeprowadzane są badania? Jak przedstawia się ich rezultaty?

- eksperymenty Milgrama (rażenie prądem) i Zimbardo (zachowanie strażników więziennych) sa niezwykle ważne, ale nieetyczne.

Lista zasad etycznych APA (Ethical Principles of Psychologists):

„ psycholog prowadzi badani z szacunkiem i troską o godność oraz dobro ludzi uczestniczących w badaniach”

- informacja o ryzyku jeśli takie istnieje

- zawarcie czytelnej i uczciwej umowy z uczestnikami dot. zobowiązań i odpowiedzialności każdej ze stron,

- ochrona badanych przed fizycznym i psychicznym dyskomfortem, krzywdą, niebezpieczeństwem,

Naukowa uczciwość w badaniach czyli problem fałszowania wyników- rozwiązaniem wymóg, aby każdy wynik badań mógł być powtórzony przez innych badaczy.

Problem wpływu indywidualnych zniekształceń oraz tendencyjności na to, jak będą rozwijane obszary badawcze, jak również na rodzaj danych, które są przyjęte jako potwierdzające daną teorię. (np. tendencyjność w problemach dot. różnic międzypłciowych)

Rola badań w podejmowaniu decyzji personalnych i w kształtowaniu polityki społecznej- psychologowie odpowiedzialni za ostrożność w prezentowaniu swoich odkryć i za informowanie innych o ograniczeniach tychże.

Podejścia do badań:

• Studium przypadku i badania kliniczne-(Freud) intensywne badanie pojedynczych osób poprzez badanie obserwacje naturalnych zachowań lub sprawozdań werbalnych. Na nich opierały się niektóre teorie osobowości. Dają punkt wyjścia do stawiania hipotez.

1. Reakcja na stres pola walki.

Psychoanalitycy Grinker, Spiegel to autorzy książki na temat stresu charakterystycznego dla kombatantów wojennych, mechanizmach powstawania lęku i relacji miedzy lękiem a bezradnością. Początkowa reakcja na stres to stan podniesionego napięcia i uwagi. Mechanizm ten jest adaptacyjny, gdyż osoba staje się psychicznie i fizycznie przygotowana na kłopoty, jest w stanie przeciwdziałać zagrożeniu i uniknąć utraty kontroli. W radzeniu sobie ze stresem kluczową rolę odgrywa poczucie mistrzostwa- bezradności. Pewność siebie jest zmieszana przez fizyczne zmęczenie, brak przyjaciół, bliskość zagrożenia. Utrzymanie przekonania, ze jest się niepodatnym na zranienie staje się coraz trudniejsze, przewyższa poczucie bezradności, które budzi lęk. Przedłużający się stres może prowadzić do choroby- reakcji neurotycznej, psychosomatycznej. Reakcje te należą do kategorii zmęczenia operacyjnego(lęk, depresja, zmęczenie psychosomatyczne). Częsta w takich sytuacjach depresja wiąże się z poczuciem porażki i zranionej dumy. Składową lęku jest bezradność.

Bibring: łączy depresję z lekiem przed słabością, sytuacją zagrożenia wobec której człowiek jest bezradny, poczuciem nieuchronności losu i obniżeniem samooceny

• Badani laboratoryjne i eksperymentalne- wiążą się z manipulacją zmienną, a ich cele jest ustalenie związku przyczynowo- skutkowego, zakładają scislą kontrole zmiennych i prowadzenie badań na wielu osobach w przeciwieństwie do badań klinicznych(obserwacja w naturalnych warunkach, brak kontroli zdarzeń)

1. Wyuczona bezradność – sutek stresu i poczucia bezradności

Seligman: badania nad wyuczoną bezradnością u psów:

- przenoszenie reakcji wyuczonej bezradności z sytuacji niekontrolowanej na taką w której bodźce awersyjne są do uniknięcia,- nie dotyczyło to jednak wszystkich psów wiec za wyuczona bezradność odpowiadają różnice indywidualne,

- wraz z kolejnymi próbami w sytuacji niekontrolowanej psy reagowały na szok elektryczny coraz bardziej biernie- klasyczna reakcja wyuczonej bezradności,

- trudności w zmianie tej reakcji- niezwykle trudna zmiana oczekiwań „zrozpaczonych” psów,

Hiroto:

- w przypadku ludzi wyuczona bezradność może się pojawić w wyniku obserwacji bezradnego modela (szczególnie, gdy model jest uważany za podobnego)

- u ludzi skutki doświadczania braku kontroli zależą od tego jak osoba interpretuje to, co się wydarzyło- NOWY POSTULAT

Wyjaśnienie zjawiska wyuczonej bezradności wg Seligmana:

Uczenie się ze zachowanie nie wpływa na rezultat ma implikacje motywacyjne, poznawcze emocjonalne:

1. niekontrolowane wydarzenia podważają motywacje organizmu do inicjowania innych zachowań, które mogłyby prowadzić do kontroli.

2. brak kontroli nad wcześniejszymi zdarzeniami utrudnia uświadomienie sobie, ze można mieć kontrole nad następnymi

3. Powtarzający się brak kontroli nad zdarzeniami prowadzić może do depresji,

Zapobieganie i leczenie:

1. Umożliwienie zdobycia doświadczeń, w których osoba może sprawować kontrolę

2. Kontrola nad doświadczeniami traumatycznymi- (psy, które miały za sobą traumatyczne przeżycia nie stały się bezradne)

Terapia osób z depresja: prowadzenie gier, zabaw o rosnącym poziomie trudności zaczynając od tych które gwarantują powodzenie.

Badania Seligmana:

- manipulacja, systematyczne oddziaływaniem,

- kontrola zmiennych,

• Kwestionariusze osobowości i badania korelacyjne-

Testy i kwestionariusze są stosowane, gdy szczegółowe badanie pojedynczych osób jest niemożliwe lub niepożądane, lub nie można przeprowadzić eksperymentów laboratoryjnych, zaleta kwestionariuszy jest to, ze można zebrać dane od duzej liczby osob jednoczesnie.

Badania korelacyjne- celem ustalenie związku pomiędzy zmiennymi, współzmienności

1. Zewnętrzne- wewnętrzne poczucie kontroli

Hiroto w swoich badaniach nad wyuczona bezradnością u ludzi uwzględnił roznice pod względem poczucia kontroli. Poczucie kontroli to pojecie wprowadzone przez Rottera(społeczno- uczeniowa teoria osobowości) i oznacza ogólne oczekiwanie dot. czynników determinujących nagrody i kary w czyim życiu.

- wewnętrzne/zewnętrzne poczucie kontroli mierzone skalą poczucia kontroli (I-E)

- zewnętrzne p.k = wyuczona bezradność

1. Atrybucje przyczynowe- styl wyjaśniania

Przeformułowany model wyuczonej bezradności:

Kiedy ludzie odkrywają ze są bezradni zadają sobie pytanie dlaczego tak się dzieje i odpowiadają na nie w kategoriach atrybucji przyczynowych. Ludzie mogą przypisywać przyczynę swojej bezradności:

-Sobie samym, swojej bezradności- p. wewnętrzna, osobista bezradność

-naturze sytuacji- zewnętrzna, o uniwersalnym charakterze

Ludzie mogą spostrzegać swoja sytuacje jako stabilną, trwałą lub niestabilną czasową.

-związek atrybucji z samooceną,

1. Kwestionariusz stylu atrybucyjnego (ASQ):

- mierzy różnice indywidualne w posługiwaniu się trzema wymiarami atrybucji: wewnętrzna- zewnętrze, specyficzne- ogólne, stabilne- niestabilne,

- osoby badane są proszone o podanie przyczyny każdego z dwunastu hipotetycznych zdarzeń (6 pozytywnych, 6 negatywnych; interpersonalne lub związane z osiągnięciami) a następnie oszacowanie tej przyczyny na wymienionych wymiarach,

Na podstawie badań kwestionariuszowych wysnuto wniosek, ze istnieje związek pomiedzy stylem atrybucji złych zdarzeń- wewnętrzne, stabilne, ogólne (obwinianie swojego, charakteru nie zachowania) i objawami depresji. /badania korelacyjne wiec nie można stwierdzić związku przyczynowo- skutkowego/

IV. Styl wyjaśniania: /podsumowanie doniesień z badań/

1. rozległy wpływ wyuczonej bezradności na zachowanie,

2. ludzie posiadają stabilne style wyjaśniania, ale nie niezmienne,

3. styl taki ma motywacyjne, emocjonalne i behawioralne implikacje,

4. objawy wyuczonej bezradności podobne do objawów depresji,

5. terapia poznawcza może ulepszyć styl wyjaśniania i poprawić stan osoby chorej na depresje,

6. wyuczona bezradność i pesymistyczny styl wyjaśniania są związane ze słabym zdrowiem,

Problemy dotyczące teorii:

- odpowiedzi na ASQ mogą nie odpowiadać rzeczywistym atrybucjom,

- ludzie mogą mieć wyjaśnienia konkretnych zdarzeń niż ogólne style wyjaśnienia,

- ważność składowych stylu wyjaśnienia (trzy wymiary) i waga atrybucji dla zdarzeń pozytywnych pozostają kwestiami do rozstrzygnięcia,

- styl wyjaśnienia: poprzedza depresję czy jest czynnikiem towarzyszącym depresji?

- wyniki pesymizmu z ASQ nie pokrywają się z wynikami z innych kwestionariuszy,

- czy atrybucje są międzykulturowe?

Ocena alternatywnych podejść do badań:

Studium przypadku I badania kliniczne	Badania laboratoryjne I eksperymentalne	Kwestionariusze i badania korelacyjne
Mocne strony: Bezpośrednia analiza zachowań w naturalnym środowisku obserwacja pełnej złożoności procesów osobowościowych i badanie zjawisk typu stres wojenny dogłębna analiza jednostki,	Mocne strony: precyzyjna manipulacja zmiennymi dane wolne od tendencyjnej, subiektywnej interpretacji, ustalenie zw. przyczynowo- skutkowych łatwość replikacji,	Mocne strony: Badanie szerokiego zakresu zmiennych B. związku pomiędzy wieloma zmiennymi, Łatwość w uzyskaniu dużej próby
Słabe strony: nieusystematyzowane obserwacje subiektywne interpretacje danych- brak rzetelności sprawozdania werbalne- zniekształcenia pamięci, kłamstwa badanych,	Słabe strony: warunki laboratoryjne odlegle od sytuacji naturalnych, zmienne sugerujące hipotezę badawcza- ukryte w sytuacji eksperymentalnej wskazówki, które sugerują badanemu hipotezę i sposób zachowania, który ja potwierdzi. efekt oczekiwań eksperymentatora- zachowanie e., nieświadome, sugerujące,	Słabe strony: mała kontrola nad zmiennymi zniekształcenia w samoopisach styl reagowania na test: zgoda- tendencja do zgadzania się lun niezgadzania z pozycjami testowymi- „potakiwacze- negatywiści”; aprobata społeczna- odpowiedzi społ. akceptowalne,

Teoria osobowości i badanie osobowości:

• związek miedzy teoria i badaniami: teoria sugeruje kierunek dalszych badań, a badania dostarczają środków do testowania hipotez wyprowadzonych z teorii,

• teoria bez badań to spekulacje

• badania bez teorii to gromadzenie faktów,

• osobiste preferencje badaczy w wyborze sposobu prowadzenia badań,

• teorie ściśle związane z procedurami pomiaru,

Pomiar osobowości:

Oszacowanie- termin stosowany do opisu prób pomiaru aspektów osobowości ludzi w celu sformułowania praktycznej decyzji: wybór pracownika, terapii; termin używany również do opisu: usiłowania stworzenia całościowego obrazu danych osób poprzez uzyskanie dużej różnorodności informacji o nich(zastosowanie wielu testów).