Dydaktyka

27.02.2015 – ćwiczenia 1

Zaliczenie – nieformalna ocena do końcowej oceny z przedmiotu, dwa kolokwia mniejsze. Forma testowa + pytanie otwarte. Zalicza 50%.

Dydaktyka – jest subdyscypliną pedagogiki, teoria kształcenia, zajmuje się kształceniem, uwarunkowania kształcenia, warunki w jakich ten proces przebiega, jego efekty. Proces ten przebiega w instytucji – w szkole, przy czym dydaktyków ogólnych interesuje proces kształcenia ogólnie, nie zaważając na poziom kształcenia, czy przedmiot.

Dydaktyki szczegółowe – metodyki nauczania, np. metodyka nauczania języka angielskiego w szkole podstawowej

Cechy kształcenia szkolnego:

-celowe

-intencjonalne

-systematyczne

-planowane

Główne pojęcia dydaktyczne:

KSZTAŁCENIE, NAUCZANIE, UCZENIE SIĘ + SAMOKSZTAŁCENIE, WYKSZTAŁCENIE

Kształcenie – (całość procesów nauczania i uczenia się, prowadzących do wielostronnego rozwoju, zdobywania doświadczeń, kształcenia postaw i poglądów)

1. nauczanie + uczenie się

Nauczanie – (przekazywanie informacji, przy wyznaczonym celu i drodze do jego osiągnięcia)

1. organizowanie uczenia się ucznia,

2. tworzenie warunków do uczenia się ale jego ingerencja w samo uczenie się ucznia nie jest tak silna jak w pierwszym rozumowaniu

3. wspieranie uczenia się

Uczenie się – (proces indywidualny przyswajania wiedzy i doświadczeń)

1. proces w trakcie, którego pod wpływem poznania, doświadczenia, ćwiczenia dochodzi do rozwoju osobowości

Zadania współczesnego nauczyciela

-transmitowanie wiedzy i doświadczenia

-rozwijanie sił twórczych i zdolności innowacyjnych uczniów

-kształtowanie postaw i charakteru uczniów

-organizowanie działalności praktycznej dzieci

-sprawdzenie i ocenianie osiągnięć szkolnych

-przekonywanie do kształcenia równoległego i do uczenia się przez całe życie

09.03.2015. – ćwiczenia 2

Zasady kształcenia – ogólne normy postępowania dydaktycznego nauczyciela i działalności uczniów, wynikające z podstawowych prawidłowości procesu dydaktycznego.

Motywacja do uczenia się.

Należy dążyć do realizacji motywacji wewnętrznej.

1. Być przyjacielem ucznia – to nie to samo, co być jego nauczycielem.

2. Zrozumieć ucznia – to nie to samo, co usprawiedliwiać jego występek.

3. W pracy nauczyciela mieć rację – to nie to samo, co wychowywać.

15.03.2015 – ćwiczenia 3

Cel ogólny – zwykle jeden główny

Cel operacyjny - zawierają się w celu ogólnym, szczegółowe

Operacjonalizacja celów

-zamiana calu ogólnego na równoważny mu zbiór celów operacyjnych

Struktura celu operacyjnego

-zachowanie ucznia – działanie

Uczeń będzie umiał: wskazać, rozwiązać, porównać, zestawić

-sytuacja sprawdzania – warunek

Otrzymawszy mapę, nie mając notatek, posługując się tekstem

-kryterium

Przynajmniej 85%, cztery z pięciu przyczyn

Procedura operacjonalizacji przewiduje następujące działania:

1. Zapisanie celów w postaci ogólnej

2. Intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel (czym się charakteryzuje, co potrafi)

3. Luźne zapisy zachowań

4. Selekcja luźnych zapisów

5. Klasyfikacja luźnych zapisów (np. według taksonomii)

6. Sformułowanie celów operacyjnych

7. Sprawdzenie celów operacyjnych

8. Ewentualne powtórzenie etapów 2-7

23.03.2015 – ćwiczenia 4

Metoda nauczania – systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający osiąganie celów kształcenia

Sposoby swej pracy z dziećmi i młodzieżą nauczyciel powinien dobierać w zależności od:

-wiek uczniów

-charakter właściwości poszczególnych przedmiotów nauczania

-celów i zadań dydaktycznych

Klasyfikacja metod nauczania według Czesława Kupisiewicza :

spostrzeganie

-pokaz (prezentacja)

-pomiar

Oparte na słowie – werbalne

-opis i opowiadanie

-wykład

-pogadanka

-dyskusja

-praca z książką

Należy stosować różne metody i je przeplatać. Metody powinny aktywizować uczniów.

30.03.2015 – ćwiczenia

Nauczanie problemowe i gry dydaktyczne

Czym jest problem ?

-sytuacją trudną

-sytuacją nową dla podmiotu

-sytuacją niepewną

Dla problemu charakterystyczne jest to, że owe sytuacje łączą się ze sobą.

Problem

-rodzaj zadania (sytuacji), którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanego zasobu wiedzy

Rozwiązanie problemu jest możliwe dzięki czynności myślenia produktywnego, która prowadzi do wzbogacenia wiedzy podmiotu.

Pseudoproblemy = problemy pozorne

• Zadania źle postawione i zawierające fałszywe założenia

• Zadania, które można wykonać bez trudu, ale które uważa się za problemy

W zależności od czynności, w której powstają problemy, można wyróżnić trzy zasadnicze ich rodzaje:

• Problemy orientacyjne (poznawcze) – często brak wiedzy o świecie

• Problemy decyzyjne – w trakcie podejmowania decyzji = trudny wybór

• Problemy wykonawcze – powstają w trakcie wykonywania danej czynności

Analiza struktury problemu

• Cel (C)

• Początkowe dane (So)

So C Sn

Typy problemów

Typ I

- w sytuacji początkowej dane są wszystkie potrzebne informacje

- cel jednoznacznie określa poszukiwaną sytuację końcową

Typ II

- sytuacja początkowa zawiera wszystkie niezbędne informacje

- cel nie określa jednoznacznie sytuacji końcowej

So C ?n

Typ III

- dane początkowe są całkowicie lub częściowo niedostępne

- cel jednoznacznie określa sytuację końcową

?o C Sn

Typ IV

- nieokreślona sytuacja początkowa

- nieokreślony jednoznacznie cel

?o C ?n

Problemy konwergencyjne = jedno rozwiązanie

Problemy dywergencyjne = wiele rozwiązań

Etapy rozwiązywania problemów

1. Odczucie i dostrzeżenie problemu

2. Sformułowanie problemu

3. Wysunięcie hipotez/propozycji rozwiązań

4. Weryfikacja hipotez

5. Działanie zgodne z obraną hipotezą

Gry dydaktyczne

• Metody nauczania należące do grupy metod problemowych

• Organizują treść kształcenia w modele rzeczywistych zjawisk, w celu zbliżenia procesu poznawczego uczniów do poznania bezpośredniego, dzięki dostarczeniu okazji do manipulowania modelem.

W grach dydaktycznych stwarzamy model rzeczywistości – uczniowie mogą modelować tym modelem manipulować, dzięki temu że mogą nim manipulować, ich zaangażowanie i poznanie jest większe.

Np.

Burza mózgów

Jest metodą przeznaczoną do samodzielnego i szybkiego wymyślania przez uczniów zbioru hipotez przy wykorzystaniu myślenia intuicyjnego

Metoda sytuacyjna/przypadków

Polega na bardzo dokładanym rozpatrzeniu jakiegoś przypadku, tak skonstruowanego, żeby był on typowy dla dużej klasy zdarzeń.

Metoda biograficzna

Polega na szukaniu pomysłów rozwiązań określonych problemów w biografii ludzi, którzy mieli (lub mają) do czynienia z podobnymi problemami

Metoda symulacyjna

W symulacji (inscenizacji) odgrywane są role zgodnie z ich obrazem w świecie realnym.

Gracze mają znaczne możliwości, oddziaływania na model, który wskutek ich działań podlega zmianom.

Pożytki z nauczania problemowego = wszystko to daje skuteczność pedagogiczną

-zaangażowanie uczniów

-łatwo zapada w pamięć

-dramaturgia (ciekawość i emocje)

-kształtuje wiele umiejętności poznawczych i społecznych

-motywacja do działania

-dobry sposób głębokiego poznania materiału nauczania podczas projektowania

Ćwiczenia – 13.04.2015

Formy organizacyjne kształcenia (gdzie i w jakiej liczbie ?)

Podział form organizacyjnych:

• Ze względu na liczbę uczniów uczestniczących w procesie kształcenia

-nauczanie indywidualne (kosztochłonne, brak społecznego życia)

-nauczanie zbiorowe

• Ze względu na miejscę pracy ucznia

-szkole (klasowo-lekcyjne, laboratoryjne, świetlicowe)

-pozaszkolne (praca domowa, wycieczka, zajęcia w zakładach produkcyjnych, usługowych itp.)

System klasowo – lekcyjny

-od XVI wieku

• Style kierowania pracą uczniów

-styl relacyjny (demokratyczny, interaktywny, partycypacyjny, niedyrektywny; łatwy w pracy z dojrzałymi uczniami; do zadań kreatywnych)

-styl zadaniowy (autokratyczny; dominacyjny; dyrektywny; uczniowie musza wywiązać się z pewnych zadań; sprawdza się kiedy autorytet nauczyciela jest wątpliwy; dużo do zrobienia w krótkim czasie)

• Organizacja przestrzeni szkolnej

- układ tradycyjny – sprzyja pracy, domiacja nauczyciela

-układ segmentowy/klubowy – (dookoła stołu) sprzyja pracy w grupie, uspołecznienie

-podkowa – sprzyja prezentacji

-układ seminaryjny – nauczyciel siedzi z uczniami na równi itp.

-układ kołowy (agoralny, okrągły stół) – w dyskusjach, wymianach zdań

Wycieczka

-nie rozszerzaj zanadto programu dydaktycznego wycieczki

-rozpoznaj uczestników wycieczki jako grupę społeczną

-w toku wycieczki ogranicz swoje wypowiedzi do niezbędnego minimum

-niech uczniowie przygotują się do wycieczki

-podziel grupę na zespoły zadaniowe

-pozwól, w granicach bezpieczeństwa, wykazać się młodzieży samodzielnością

-wykorzystaj dorobek poznawczy i społeczny wycieczki

Nauka domowa

-forma pozaszkolna

Rodzaje prac domowych :

• Prace polekcyjne – utrwalenie wiadomości po lekcji, zadania, powtarzanie wiadomości

• Prace przedlekcyjne

• Prace uzupełniające lub rozszerzające

Funkcje prac domowych:

• Walory poznawcze

• Walory kształcące

• Walory wychowawcze – nauka systematyczności, rzetelności

Obciążenie uczniów pracą domową

-mające źródło w złej pracy szkoły

-tkwiące w środowisku rodzinnym

-tkwiące w uczniach

Ćwiczenia – 20.04.2015

Procesy kształcenia – jako zintegrowany proces nauczania i uczenia się

Proces kształcenia obejmuje:

-nauczycieli

-uczniów,

-treści kształcenia

-środowisko dydaktyczno – wychowawcze

Trzy rodzaje wiedzy:

-deklaratywną – wiem, że – mam świadomość że posiadam jakąś wiedzę

-proceduralną – wiem, jak – wiem jak się zachować, postąpić, ale nie muszę tego umieć

-kontekstowa – wiem, kiedy i dlaczego, zachować się tak a nie inaczej

Proces kształcenia

Uporządkowany w czasie ciąg pewnych zdarzeń obejmujący czynności nauczycieli i uczniów, które służą wywołaniu zmian w uczniach, stosownie do przyjętych celów kształcenia.

1. Moment wyjściowy:

Uświadomienie celów i zadań kształcenia oraz ukształtowanie u uczniów pozytywnej motywacji uczenia się

Motywacja w świetle teorii wartości i oczekiwań

Motywacja = oczekiwania (wiara uczącego się w to, że odniesie sukces) x wartość (jaką uczenie się ma w oczach ucznia)

Rada dla nauczycieli : uczyń naukę = ważną, ciekawą, przyjemną

1. Poznawanie nowych faktów:

2. Nabywanie nowych pojęć

Pojęcie – najmniejszy zorganizowany element wiedzy człowieka

1. Poznawanie prawidłowości i systematyzowanie wiedzy

-prawidłowości proste formułuje się z łańcuchów pojęć

-prawidłowości złożone powstają w efekcie połączenia prawidłowości prostych

1. Przechodzenie od teorii do praktyki

Umiejętność – zdolność posługiwania się nabytą widzą przy wykonaniu określonych zadań

Nawyk – doskonale wyćwiczona umiejętność

Algorytm – norma niezawodnego działania

1. Wykonywanie zadań praktyczno – wytwórczych

Kierowanie zajęciami praktycznymi przez nauczyciela – ćwiczenie

1. Sprawdzenie i ocena osiągnięć

-jeśli cele nie zostały osiągnięte, jest to informacja zwrotna, że coś poszło nie tak

Ogniwa procesu nauczania – uczenia się mają charakter dyrektyw postępowania metodycznego nauczycieli.

Treści kształcenia - całokształt podstawowych wiadomości i umiejętności z różnych dziedzin oraz z praktyki społecznej, przewidziany do opanowania przez uczniów podczas ich pobytu w szkole.

Koncepcje programowe = pedagogiczne teorie doboru treści kształcenia

Materializm (encyklopedyzm) dydaktyczny

Formalizm dydaktyczny

Utylitaryzm dydaktyczny

Materializm funkcjonalny Okoń

Strukturalizm Sośnicki

Teoria problemowo – kompleksowa B. Suchodolski

Treść kształcenia powinny odpowiadać wymaganiom:

Naukowe psychologiczne społeczne zawodowe kulturowe

Dobór materiału

Ćwiczenia 27.04.2015

Planowanie pracy dydaktyczno-wychowawczej i rzeczywisty przebieg zajęć

Planowanie dydaktyczne – przygotowanie nauczyciela do zajęć

-merytoryczne

-metodyczne

Planowanie :

1. Czynności uczniów

2. Wyposażenie

3. Czynności nauczyciela

4. Czas planowany

Trzy części dobrego planu/przebiegu zajęć

1. Część wstępna (cele lekcji, podniesienie motywacji do uczenia się, organizacja zajęć, nawiązanie do wcześniejszej wiedzy)

2. Część główna (obserwacje, wypowiedzi uczniów, pisanie, czytanie, ćwiczenia, prace praktyczne)

3. Część końcowa (podsumowanie, wnioski, oceny, plany na przyszłość)

Konspekt zajęć

Imię i nazwisko

Temat lekcji/zajęć

Czas trwania

Grupa (liczebność; wiek)

Cele:

-ogólny

-szczegółowe/operacyjne

Metody

Formy organizacyjne

Środki dydaktyczne

Przebieg zajęć

1. Część przygotowawcza

2. Część zasadnicza

3. Część końcowa

Zalety planowania dydaktycznego

1. Porządkowanie treści kształcenia

2. Przygotowanie do lekcji

3. Rozważanie podejmowanie decyzji

Wady planowania dydaktycznego

1. Pracochłonność

2. Obniżenie wrażliwości i elastyczności nauczyciela

3. Pozorowanie działania

Przyczyny zachowań zakłócających :

-zależne od nauczyciela

-zależne od uczniów

-wynikające ze specyfiki szkoły jako instytucji i jej ukrytego programu

Czynniki sprzyjające utrzymaniu porządku w klasie

-jasne zasady

-dobre relacje

-dobra organizacja

-motywacja

-ciekawe lekcje

Efektywny nauczyciel – ćwiczenie

-rejestr wskazówek pedagogicznych – złote myśli dla pedagoga

Dydaktyka – 01.05.2015

Ewaluacja osiągnięć uczniów to :

1. Sprawdzanie osiągnięć szkolnych – upewnianie się, czy uczniowie uzyskali oczekiwane osiągnięcia

2. Ocenianie osiągnięć – ustalanie i komunikowanie oceny szkolnej

Ocena szkolna – informacja o wyniku kształcenia wraz z komentarzem

Rodzaje sprawdzania :

Pomiar dydaktyczny

Jest przyporządkowaniem symboli (ocen) uczniom w taki sposób, by relacje między symbolami odpowiadały relacjom między uczniami ze względu na określenie osiągnięcia

Pomiar różnicujący

Układem odniesienia wyniku każdego ucznia są wyniki innych uczniów.

Pomiar sprawdzający

Układem odniesienia wyniku każdego ucznia są wymagania programowe

Pomiar sprawdzający wielostopniowy

Pomiar oparty na wymaganiach wielostopniowych (struktura warstwowa programu kształcenia)

Test osiągnięć szkolnych

Jest zbiorem zadań reprezentujących wybrany zakres treści kształcenia w taki sposób, by z ich wyników można było wnioskować o poziomie opanowania treści

Rodzaje testów:

• Rodzaj pomiaru:

-różnicujący

-sprawdzający

-sprawdzający wielostopniowy

• Zaawansowanie konstrukcyjne

-nieformalny

-standaryzowany

• Zasięg stosowania

-nauczycielski

-szerokiego użytku

• Sposób udzielania odpowiedzi

-praktyczny

-ustny

-pisemny

Zadania testowe

Jest najmniejszą względnie niezależną cząstką testu, wymagają od ucznia udzielenia odpowiedzi.

Zadania testowe (test praktyczny):

• Próba pracy – polega na wykonaniu czynności zawodowej w pełni wyposażonym miejscu pracy

• Zadanie nisko symulowane

• Wysoko symulowane

Zadania testowe (test pisemny):

• Zadania wyboru wielokrotnego

• Zadania na dobieranie

• Zadania typu prawda – fałsz

• Zadania krótkiej odpowiedzi i z luką

• Zadania rozszerzonej odpowiedzi

Zadania wyboru wielokrotnego (WW) :

-trzon objaśniający pytanie + gotowe odpowiedzi + wers traktory (kuszące ale złe odpowiedzi)

Zadania na dobieranie (D)

-elementami strukturalnymi zadania na dobieranie (D) są hasła i odpowiedzi

Zadania typu prawda – fałsz (P-F)

-potwierdzenie lub zaprzeczenie prawdziwości twierdzenia

Zadanie krótkiej odpowiedzi (KO)

-wymaga od ucznia udzielenia odpowiedzi w postaci słowa, liczby, zadania, wyrażenia matematycznego lub najwyżej 2-3 zadań

Zadanie z luką (L)

-wymaga od ucznia uzupełnienia zdania brakującym wyrazem

Koncepcja testu

Jest zbiorem decyzji dotyczących przeznaczenia, treści i formy narzędzia pomiaru dydaktycznego, które ma być zbudowane.

Ćwiczenia – 18.05.2015

OCENIANIE OSIĄGNIĘĆ UCZNIÓW

Ocenianie ma wspomagać pracę nauczyciela, ale przede wszystkim ma pomóc uczniowi w :

-poznaniu swoich możliwości

-rozwoju psychospołecznym

-nabywaniu wiedzy/rozwoju poznawczym

-budowanie auto motywacji

-kształtowaniu zainteresowań

Ocenianie

• Sumujące – dokonywane zazwyczaj na końcu procesu kształcenia, podsumowujemy dokonanie i osiągnięcia ucznia

• Kształtujące – bardziej systematyczne, ma przyczyniać się do dalszego rozwoju ucznia

Ocena kształtująca musi informować = jasne cele + pochwała + misja

Pułapki oceniania szkolnego (Subiektywizm oceniania)

1. Efekty serii

Wynikają z kolejności uzyskiwania informacji

1. Efekt pierwszeństwa – informacja, która dotarła do nas jako pierwsza ma największy wpływ na ocenę

2. Efekt świeżości – informacja, która jest jedną z ostatnich informacji która dociera

3. Efekt kontrastu (efekt Ebbinghausa) – jeden uczeń wyróżnia się na tle klasy negatywnie np. zielone włosy, bądź pozytywnie itp.

4. Efekt aureoli – dodatnia ocena jakiejś jednaj właściwości ucznia przenosi się na inną ocenę ucznia

5. Efekt diabelski (efekt Golema) – negatywna ocena jakiejś jednej właściwości ucznia przenosi się na inną ocenę ucznia

1. Efekty kulturowe

Wynikają z wpływu norm społecznych na oceniającego

1. Efekt płci – inaczej ocenia się dziewczęta i chłopców

2. Efekt etniczny – cecha wyróżniająca się, może mieć to pozytywny albo negatywny efekt

3. Efekt optymizmu – stawianie uczniom piątek, aby ich zadowolić

4. Efekt negatywizmu – stawianie ocen niskich, bądź ich zaniżania

5. Efekt nastoju – wszystko zależy od nastroju nauczyciela

1. Efekty niedostatku informacji

Wynikają z ograniczeń procedury oceniania

1. Efekt potwierdzania (tendencyjne potwierdzanie hipotez) – łatwiej nam zgadzać się z opinią którą postawiliśmy, a niżeli ją zmienić

2. Efekt ostrożności (błąd tendencji centralnej) - nie wystawiamy ocen skrajnych, nie stawiamy 5 i 1, z ostrożności

3. Efekt pośpiechu – brakuje nam czasu i oceny formułujemy od czasu

Oszustwo egzaminacyjne

Oszustwo egzaminacyjne ucznia – ukryte posługiwanie się informacją uzyskaną z innych źródeł niż własna wiedza i praca, dokonywanym w celu uzyskania pożądanego wyniku egzaminu.

Oszustwo egzaminacyjne nauczyciela – celowe naruszanie reprezentatywności treści i wyników egzaminu oraz ułatwienie, wspomaganie i tolerowanie oszustwa egzaminacyjnego uczniów.

Efekt samospełniającego się proroctwa /Efekt Pigmaliona/

-formułujemy oczekiwania w stosunku do osób i wydarzeń

-wyrażamy te oczekiwania za pomocą rozmaitych sygnałów

-ludzie mają skłonność do reagowania na te sygnały przez dostosowanie do nich swojego zachowania

W rezultacie pierwotne oczekiwanie staje się prawdą

Zasady dobrego oceniania – kodeks etyczny oceniania szkolnego

25.05.2015 – ćwiczenia

Wymiary subiektywnego środowiska szkolnego

• Życzliwość vs wrogość

• Sensowność vs bezsensowność (poczucie że uczeń jeśli coś robi ma to jakiś sens)

• Kontrola vs brak kontroli (uczeń ma poczucie że ma wpływ na środowisko – to czy może coś zorganizować itp.)

Cechy uczniowskiego zachowania

-uczestnictwo

-aspiracje

-wytrwałość