EUKACJA OSÓB DOROSŁYCH
Kształcenie osób dorosłych wymaga poszerzonej wiedzy na temat dynamiki ich rozwoju psychicznego, sił regulujących funkcje psychiczne oraz umiejętnego ich doskonalenie, a także na wiedzy o procesach poznawczych takich jak: myślenie czy pamięć.
Edukacja ta jest o tyle łatwiejsza, że człowiek dorosły jako uczeń jest istotą uspołecznioną, która umie działać harmonijnie z innymi ludźmi, członkami grupy edukacyjnej. Ludzie dorośli potrafią opanować lenistwo, a naukę traktują poważnie. Edukacja jest dla nich szansą życiową na zmianę pozycji w hierarchiach społecznych. Nauczyciele uczący starszą grupę muszą jednak pamiętać o pewnych trudnościach, które mogą zaistnieć. Osoby starsze potrzebują więcej powtórzeń treści zadań, mniejszej porcji materiału oraz częstszych przerw między jednostkami lekcyjnymi. Wraz z wiekiem pojawiają się także zmiany w pamięci długotrwałej. Zmiany te polegają na prędkości utrwalenia i odtwarzania informacji. Problemy z pamięcią dotyczą szczegółów, ale nie zasad ogólnych, prawidłowości i pojęć. Należy pamiętać, że osoby te posiadają już wykształcone techniki uczenia się, i że podczas kształcenia należy opierać się na ich doświadczeniu.
Podstawą metodyki nauczania się zasady dydaktyczne: „”Zasady w pedagogice oznaczają zarówno normy postępowania uznawane za właściwe w celu osiągnięcia założonych celów pedagogicznego postępowania, jak też formułują podstawy na których opiera się postępowanie właściwe dla procesu wychowaniu lub nauczania” 1
Wśród zasad kształcenia osób dorosłych możemy wymienić wiele różnego typu modeli, zajmiemy się jednak jednym – modelem technologicznym. W modelu technologicznym pierwsza zasada dotyczy poglądowości. Poglądowość wykazuje na konieczności zdobywania wiedzy o rzeczywistości przez bezpośrednie poznawanie wydarzeń, procesów, rzeczy i zjawisk. Mogą być one zastąpione różnorodnymi pomocami naukowymi takimi jak: tabele, modele, wykresy. Dzięki tej zasadzie łatwiej jest zrealizować następujące zadania: kształtowanie pojęć, zrozumie i zapamiętanie myśli, uogólnień praw naukowych, zrozumienie istoty i sposobu wykonywania danych czynności.
Kolejna zasada to zasada przystępności polega na stopniowaniu trudności, dostosowywaniu treści i metod nauczania do rozwoju i możliwości poszczególnych jednostek
Zasada trzecia – systematyczności dotyczy nie tylko uczniów ale też nauczycieli, i przez obie te grupy powinna być przestrzegana. Uczeń powinien w sposób systematyczny przyswajać wiadomości i umiejętności a co jest z tym związane także systematycznie je utrwalać. Natomiast nauczyciel powinien kierować edukacją, ujmować materiał nauczania we właściwej kolejności tak by uczeń go opanował i zapamiętał.
Zasada świadomego i aktywnego uczestnictwa realizowana jest poprzez metody nauczania. Wymaga ona od ucznia podjęcia próby w określeniu problemu, wyszukania potrzebnego materiału w celu odróżnienia tego, co istotne i ważne od tego co jest drugorzędne.
Zasada kolejna dotyczy kształtowania umiejętności uczenia się. Jest głównym założeniem edukacji ustawicznej, w której szczególny nacisk kładzie się na rozwijanie umiejętności pracy umysłowej i przygotowanie do samokształcenia.
Zasada łączenia teorii z praktyką służy do przygotowania do racjonalnego posługiwania się wiedzą w rozmaitych sytuacjach praktycznych, w przekształcaniu otaczającej rzeczywistości.
Nową zasadą w porównaniu z nauczaniem dzieci i młodzieży jest zasada wykorzystywania doświadczeń osób dorosłych. Jest to ważne, ponieważ doświadczenia dorosłych są bogate i różnorodne.
Proces edukacji osób dorosłych musi być bardziej zindywidualizowany, nauczyciel musi właściwie reagować na potrzeby i możliwości osób uczących się, ponieważ środowisko to jest bardziej zróżnicowane pod względem wieku, doświadczeń i celów kształcenia, dlatego też kolejna zasada dotyczy indywidualizacji i zespołowości.
Zasada trwałości wiedzy wskazuje na konieczność podejmowania i stosowania przez nauczyciela licznych zabiegów dydaktycznych, aby uczniowi ułatwić trwałe zapamiętanie poznanych treści i umiejętności.
Ostatnia zasada to – zasada ustawiczności kształcenia, dotyczy ona całożyciowego charakteru edukacji – od dzieciństwa do starości co oznacza, że obejmuje ona także cały system oświaty. Taka edukacja służy aktualizacji wiedzy, podnoszeniu klasyfikacji, nadążaniu za rozwojem nauki i techniki a przede wszystkim zapewnienia możliwości stałego rozwoju i wzbogacania osobowości.
Wymienione zasady kształtują całą edukację osób dorosłych, tak aby przyswajany materiał był zrozumiały i łatwy do przyswojenia, a nowe umiejętności powiązane z doświadczeniami które posiada uczeń. Zasadami tymi muszą się kierować jednocześnie uczniowie i nauczyciele. W pracy nauczyciela istotne jest także dobranie odpowiednich metod od którego w dużym stopniu zależy osiągnięcie założonych celów dydaktycznych. F. Ubrańczyk, wyróżnia metody podające: metoda opowiadaniowa, wykładowa, gawędziarska. Do grup metod która opiera się na wiedzy lub też doświadczeniu zdobytych przez uczniów zaliczamy: pogadankę, dyskusję, ćwiczenia. Kolejna grupa metod do metody stosowane do których zaliczamy: obserwację, pokaz, inscenizację, pracę z książką, metodę laboratoryjną, oraz metodę eksperymentu.
Czesław Kupisiewicz wyróżnia metody oparte na słowie, obserwacji, pomiarze i działalności praktycznej uczących się. Na kursach w których dominują treści teoretyczne oraz konferencjach przeważają metody oglądowe i słowne. Metody praktyczne wykorzystywane są tam gdzie uczeń zdobywa jakieś umiejętności wraz z zdobywaniem podstaw teoretycznych. W przypadku edukacji zawodowej istotne metody to: gry dydaktyczne: metoda przypadków, sytuacyjna, inscenizacji i gier planszowych. Ważna funkcję w edukacji spełniają także konsultację czy porady których uczący zasięga swojego nauczyciela.
Dobór metod jest w przypadku edukacji ustawiczny bardzo istotny, ponieważ to właśnie poprzez odpowiednio dobrane metody jesteśmy w stanie w łatwiejszy sposób osiągnąć wiedzę jaka jest na aktualnie niezbędna w sposób o wiele łatwiejszy. Metody aktywizujące pozwalają na poznawanie poprzez doświadczenie co jest bardzo korzystne, ponieważ zwykłą wiedzę teoretyczną łatwiej w jest pojąc w sposób praktyczny, i łatwiej ja zapamiętać.
W edukacji ustawicznej ważne jest aby nauczyciele organizowali tak zajęcia by uczniowie mogli realizować swoje marzenia i poszerzać wiedzę i umiejętności w sposób przystępny. By współpraca między nimi była zrównoważona, a czas poświęcony na naukę owocny i wartościowy. Dlatego trzeba odpowiednio dostosować zasady metody, formy kształcenia by nauczyciel i uczeń wspólnie dążyli do osiągnięcia postawionych celów.
BIBLIOGRAFIA
- Jankowski D, Przyszczypkowski K., Skrzypczak J. „Podstawy edukacji dorosłych – zarys problemowy” Poznań 2003
- Matlakiewicz, Stolarczyk, Szewc „Dorośli uczą się inaczej” Toruń 2009
- Migała P. Edukacja dorosłych – powszechną i wielowymiarową formą aktywności człowieka http://www.wse.waw.pl/aa%20materialy%20dydaktyczne/TiR_Socjologia_czasu_wolnego_Migala.pdf
- Półturzycki J. „Dydaktyka dorosłych” Warszawa 1991
M.S. Knowels, E.F. Holton, R.A. Swanson, Edukacja dorosłych. Warszawa 2009↩