Nazwa teorii wychowania- jedna z podst dyscyplin pedagogicznych, do których zalicza się też ped ogólną, dydaktykę, ped porównawczą, specjalną, społeczną i historię wychowania i oświaty. Nie jest więc jednolitym systemem twierdzeń, czyli jakąś osobną teorią. W Polsce ta nazwa pojawiła się w okresie powojennym. Jej przedmiotem jest pojęcie wychowania w wąskim znaczeniu (rozwój społeczny, moralny, kulturalny, fizyczny)

Wychowanie w wąskim rozumieniu- kształtowanie postaw i innych cech osobowości dzieci i młodzieży oraz stwarzanie im warunków samoaktualizacji drzemiących w nich możliwości.

Teoria wychowania zajmuje się:

-formułowaniem celów jakie powinny być realizowane w procesie wychowawczym

-tworzeniem sposobów umożliwiających realizację danych celów

- różnymi czynnikami warunkującymi powodzenie lub niepowodzenie zaprojektowanej działalności wychowawczej (podmiotowe traktowanie, racjonalne organizowanie ich życia i pracy, umiejętność nawiązywania z nimi kontaktów, poznanie ich i umożliwianie im kierowaniem własnym rozwojem)

Niektórzy twierdzą że ta dyscyplina powinna zajmować się tylko świadomym wywoływaniem zmian w świadomości wychowanka a nie tworzeniem celów. Inni mówią, że formułowanie celów i zagadnień jest bardzo ważne aby poprawnie kierować procesem wychowania, jeszcze inni mówią, że nie ma w ogóle potrzeby wyodrębniania teorii wychowania jako odrębnej dyscypliny.

Jest to dyscyplina która cały czas jest w trakcie powstawania.

Historia TW:

Lata 1945-48:

-powoływanie się na dorobek pedagogiki międzywojennej

-poddanie ostrej krytyce niektórych założeń: np. pajdocentryzmu ( dziecko w centrum procesu wychowania)-uważano, że należy jedynie pomagać mu w spontanicznym, naturalnym i swobodnym rozwoju;

-doceniono rolę wychowawców (nauczycieli) w procesie wychowawczym- mieli oni celowo i świadomie wpływać na kształtowanie się osobowości dziecka (szczególnie do budowy nowego ustroju społeczno-politycznego w Polsce)

-myśli o wychowaniu zaczęto poddawać większej cenzurze i uczyniono ją przedmiotem manipulacji.

Lata 1949-56:

-TW stała się obiektem ideologicznego nacisku ze strony władz państwowych

-wystąpił regres w naukowym rozwoju TW

- głoszono poglądy, jakie narzucała pedagogika radziecka (kształtowanie w wychowankach z góry zaprogramowanej świadomości politycznej tzw „urabianie ich”)

-przywiązanie uwagi do systemu kolektywnego wg A. Makarenki –jego postulaty zalecano realizować wg „martwej litery”, czyli dosłownie;

-te poglądy nie spotykały się z uznaniem większości pedagogów polskich, którzy uważali, że są one obce tradycji wychowania znanej z okresu międzywojennego; równie bolesna była laizacja w procesie wychowania która dążyła do ateizacji młodzieży;

Lata 1956-89:

-TW wkroczyła w nowy, bardziej dynamiczny okres rozwoju

-nawiązywano kontakty nie tylko z Krajami socjalistycznymi ale i zachodnioeuropejskimi;

-wypracowano podstawy badań metodologicznych TW, dzięki temu nie uchodziła za dyscyplinę jedynie o charakterze normatywno-filozoficznym, która pełniła funkcję ideologiczną, ale nabrała charakteru empiryczno-indukcyjnego

-podjęto się badań nad skutecznością różnych form pracy wychowawczej na zajęciach lekcyjnych i pozalekcyjnych.

-zajmowaną się także spuścizną takich pedagogów jak: A. Makarenka, J. Koczak, C. Freinet, W.A.Sucholiński, S. Neill.

-nie cieszyła się jednak zbyt wysokim prestiżem naukowym (bezmyślna usłużność wobec instytucji państwowych i oświatowych, podporządkowanie się ideologii marksistowskiej, nadal istniejąca cenzura która stworzyła niejako autocenzurę;)

Sposoby uprawiania TW:

-Ważnym zadaniem stało się odideologizowanie TW- chciano zadbać o to by nie szukano dla niej wsparcia jedynie w narzucanej ideologii instytucji oświatowych, państwowych i politycznych;

-uznano potrzebę powoływania się na wartości uniwersalne i ponadczasowe, aby wzbogacić TW pod względem naukowym i nie skazywać jej na stronnicze podejście do zagadnień, którymi się zajmuje;

3 inne sposoby uprawiania TW:

-refleksji poszukującej nad wychowaniem-sprecyzowanie używanych w TW pojęć, ukazanie złożoności procesu wychowania, w tym celu powoływanie się na dorobek innych dyscyplin naukowych jak np. psychologia, socjologia, antropologia, aksjologia i etiologia; poszukiwanie zasadności twierdzeń głoszonych w TW, analiza interesujących TW problemów, umiejętność dostrzeżenia w nich błędów, nieścisłości. Korzystanie z literatury obcojęzycznej w celu poprawnej refleksji nad wychowaniem, zainteresowanie się konkretnymi problemami wychowawczymi, jakie napotykają w swej pracy rodzice, wychowawcy i nauczyciele. Wsparcie TW o badania empiryczne i doświadczenia oraz odbywanie praktyki pedagogicznej.

-prowadzenie badań empirycznych- jest sprawdzianem jej naukowego charakteru, badania weryfikacyjne (ustalenie zależności między metodami i formami oddziaływań a ich następstwami w sferze zachowań i postaw dzieci i młodzieży). Badania diagnostyczne (opis określonych cech i dynamiki funkcjonowania badanych faktów i zjawisk bez wnikania w istniejące między nimi relacje). Ważne są też: obserwacja i eksperyment pedagogiczny, techniki socjometryczne, wypracowania, ankiety, skale ocen, testy, a także badania ilościowe i jakościowe (badania zorientowane na wyeksponowaniu wielkości i liczebności danego zjawiska ale także na jakościowym opisie tego zjawiska).

- sięganie do własnych doświadczeń pedagogicznych- jest to najbardziej zaniedbane ogniwo w całokształcie jej poczynań naukowo-badawczych. Teoretycy wychowania boją się ponosić współodpowiedzialność za prawidłowy przebieg procesu wychowawczego. W pedagogice najtrwalej zapisały się tylko te innowacje, które były poparte praktyką pedagogiczną, były z nią ściśle związane, a także były przez nią weryfikowane i ulepszane. Bez wsparcia praktyką pedagogiczną nie jest skuteczna jakakolwiek innowacyjność.

Perspektywy teorii wychowania:

-otwarcie się na różne poglądy o wychowaniu- świadoma i celowa ocena osiągnięć TW w świetle osiągnięć innych nauk, jak np. w psychologii humanistycznej czy antypedagogice;

-otwarcie się na założenia psychologii humanistycznej (krytyczna ocena wobec rozumienia wychowania jako procesu o charakterze interwencyjnym, kontrola metod i form oddziaływań wychowawczych, które nie liczą się z podmiotowością wychowanka i ich współodpowiedzialnością za własny rozwój.

-krytyczne otwarcie się na różne poglądy o wychowaniu, np. antypedagogów, którzy twierdzą że dziecko od urodzenia wie, co jest dla niego dobre a co nie, lub psychologów humanistycznych, którzy uważają, że jedynie trening interpersonalny jest skutecznym sposobem samoaktualizacji jednostki.

-wystrzeganie się jednostronnego uprawiania TW- wymaga to konfrontacji głoszonych przez nią twierdzeń z oglądami innych dyscyplin naukowych, należy też odwoływać się do znanych osobowości i analizować różne systemy wartości.

-konieczność wielorakich poszukiwań w TW- należy uprawiać ją zgodnie z własnymi zainteresowaniami oraz wg najwyższych własnych uzdolnień i możliwości. O ostatecznym jej dorobku decydują nie oczekiwania władz oświatowych ale przede wszystkim konkretne osiągnięcia którymi TW będzie mogła się poszczycić.

Wstępne refleksje nad wychowaniem

Wychowanie w szerokim znaczeniu- wychowanie skoncentrowane zarówno na rozwoju uczuciowym i umysłowym jednostki, jak również na sferze jej motywacji i konkretnych działań. Wychowanie takie jest utożsamiane z kształtowaniem osobowości pod względem wszystkich jej cech. Inaczej mówiąc, jest to ogół procesów i właściwości psychicznych tj. intelektualnych, emocjonalnych i wolicjonalnych łącznie z działaniem.

Wychowanie w wąskim znaczeniu- kształtowanie charakteru jednostki, w którym silna, stała, samodzielna i praktyczna wola jest skierowana na cele wartościowe, a szczególnie na cele moralne.

Wielość definicji wychowania:

Wychowanie:

Wg Guryckiej- dynamiczny złożony układ oddziaływań społecznych, instytucjonalnych, interpersonalnych, pośrednich i bezpośrednich wywołujących zmiany w osobowości człowieka.

Wg Durkheima- oddziaływanie pokoleń dorosłych na te, które nie dojrzały jeszcze do życia społecznego.

Wg Berezinki- takie działanie, poprzez które ludzie starają się w sposób trwały udoskonalić układy dyspozycji psychicznych innych ludzi lub też utrzymać ich stany uznane za wartościowe lub też zapobiegać powstawaniu dyspozycji, które postrzega się negatywnie.

Wg Schulza- planowa aktywność człowieka zorientowana na osiągnięcie pewnych celów, tj. pewnych pożądanych i trwałych zmian w osobowości ludzi.

Uproszczone rozumienie wychowania:

-celowe sterowanie procesem uczenia się człowieka

-oddziaływanie na wszechstronny rozwój osobowości

-działanie wywierające na człowieka określony wpływ

-zjawisko przenikające całe życie społeczne

-dorastanie do zadań

- kierowanie rozwojem.

Wychowanie jako oddziaływanie bezpośrednie lub pośrednie:

BEZPOŚREDNIE- dostrzegane przez rzeczników tzw. socjologizmu( uwydatnia związane z wychowaniem oddziaływania zewnętrzne na wychowanka-wychowanie z góry zaprojektowane, zaplanowane)

POŚREDNIE- postrzegane przez zwolenników naturalizmu (oddziaływania niejako od wewnątrz, czyli respektowanie jego spontanicznego, naturalnego rozwoju-jest to głównie wspomaganie wychowanka w jego rozwoju i nieprzeszkadzanie mu w tym).

Wychowanie jako dokonywanie zmian w rozwoju wychowanków:

Wychowanie dyrektywne- proces bezpośredniego dokonywania zmian w rozwoju dzieci i młodzieży, wywieranie wpływu na te zmiany głównie przez osoby dorosłe. Dlatego te osoby stanowią główny warunek do skutecznego realizowania celów wychowawczych, takie wychowanie odbywa się praktycznie bez samego udziału wychowanków lub ten udział jest znacznie ograniczony.

Wychowanie jako wspomaganie w rozwoju wychowanków:

Wychowanie niedyrektywne- dyskretne dopingowanie wychowanków do osobistego angażowania się w proces samowychowania, samorealizacji i pracy nad sobą. Aktywizowanie dziewcząt i chłopców w ich samorozwoju, czyli świadomym dokonywaniu pozytywnych zmian w ich własnych zachowaniach i postawach wobec innych.

Wychowanie a socjalizacja i inkulturacja:

Szerokie rozumienie socjalizacji- kształtowanie osobowości społecznej oraz wchodzenie w kulturę, tzw. inkulturacja.

Węższe rozumienie socjalizacji- proces oddziaływania społecznego na jednostkę; Proces adoptowania się dzieci, młodzieży i dorosłych do warunków środowiskowych w jakich przypadło im żyć na co dzień.

Wywieranie przez środowisko na jednostkę może mieć nie tylko wpływ bezpośredni, czyli poprzez oddziaływania zewnętrzne, ale także wpływ pośredni, tzn. jednostka może mniej lub bardziej ulegać wpływom środowiska, albo celowo się im przeciwstawiać.

Socjalizacja pierwotna- jednostka ulega wpływom środowiska już od wczesnego dzieciństwa.

Socjalizacja wtórna- jest kontynuacją socjalizacji pierwotnej.

Pojęcie inkulturacji- proces uczenia się kultury lub wrastania w nią, bądź proces kulturowego przystosowania. Proces inkulturacji odbywa się głównie za pomocą mowy, czyli słownego porozumiewania i tzw. kulturowego modelowania.

Podobieństwa w wychowaniu i socjalizacji:

-adaptacja do społeczeństwa i kultury

- złożoność

-interakcyjność

- relatywność

-długotrwałość

Różnice:

-wychowanie- świadoma i celowa interwencja w procesy socjalizacyjno-inkulturacyjne; jest procesem zamierzonym, zaplanowanym,

Wychowanie a opieka

Wg Radlińskiej- skuteczne wychowanie jest pozbawione przesadnie interwencyjnego charakteru, jest procesem wspomagającym dzici w ich normalnym i naturalnym rozwoju. Opieka natomiast jest przydatna szczególnie tam, gdzie przejawiają się takie niekorzystne dla człowieka zjawiska jak choroby, defekty organiczne, zaburzenia, złe przyzwyczajenia, braki w sprawności i wykształceniu, samotność.

Wychowanie i opieka stanowią układ przeplatający się wzajemnie w takim stopniu, że można mówić jedynie o procesie opiekuńczo-wychowawczym bez dzielenia go na opiekę i wychowanie.

Różnice między opieką a wychowaniem: OPIEKA- jest działalnością pierwotną od niemowlęctwa, zapewnia ciągłość istnienia gatunku ludzkiego jako wartości fundamentalnej, w wychowaniu natomiast zabiega się głównie o przekazanie dziedzictwa kulturowego innych pokoleń, opieka stanowi niemal wyłączną część działalności opiekuńczej wobec dzieci, młodzieży dorosłych upośledzonych umysłowo lub nieuleczalnie chorych bądź będących ofiarami sił żywiołowych.

Cechy wychowania-

-złożoność

-interakcyjność

-relatywność

-długotrwałość

WG KONCEPCJI BEHAWIORYSTYCZNEJ:

Zachowanie człowieka zależy od uwarunkowań zewnętrznych, a wychowanie jest bezpośrednim oddziaływaniem na wychowanków w formie np. rożnego rodzaju manipulacji i indoktrynacji połączonych z bogatym zestawem nagród lub kar albo jednocześnie jednych i drugich.

Skrajna koncepcja behawiorystyczna:

• Przeżycia wewnętrzne jednostki są jej osobistą sprawą i nie powinny interesować innych

• Wszelkie zachowanie człowieka jest w istocie reakcja na bodźce z zewnątrz

• Pozbawienie wychowanka prawa do własnej decyzji

• Przedmiotowe traktowanie – człowieka traktuje się, jako tworzywo pozbawione własnych kompetencji, aspiracji, oczekiwań, wartości

• Wychowankowie pozbawieni są własnej aktywności i samodzielności w procesie ich rozwoju i wychowania

Umiarkowana koncepcja behawiorystyczna:

• Warunkowanie instrumentalne – stosowanie wzmocnień pozytywnych (wzmacniają tendencje do powtórzeń reakcji pożądanych np. pochwały, uznania, nagradzanie) i negatywnych (zahamowanie np. nagany, kary).

• Manipulowanie wzmocnieniami (nagrodami i karami)

WG KONCEPCJI HUMANISTYCZNEJ:

• Człowiek ma swoje własne życie i własną tożsamość. Nie stanowi niczyjej własności. Ma pełne prawa do własnej aktywności i samodzielności tj. podejmowania różnych zadań, samodzielnego myślenia i rozwiązywania własnych problemów.

• Człowiek ma prawo i obowiązek ponoszenia odpowiedzialności za własny rozwój

• W postępowaniu z wychowankiem zaleca się patrzeć na niego z jego punktu widzenia „jego oczami”

• Potrzeba aktualizowania tkwiących w jednostce możliwości. W ich odkryciu i wykorzystaniu można mu pomóc poprzez stwarzanie odpowiednich warunków sprzyjających samorealizacji.

• Wychowanie wyklucza wszelkiego rodzaju narzucenia i celowo rezygnuje z form przymusu w tym także posłuszeństwa, podporządkowania się dorosłym.

• Człowiek z natury jest dobry

WG KONCEPCJI PSYCHOSPOŁECZNEJ:

• Na kształtowanie osobowości szczególny wpływ mają uwarunkowania społeczne

• Człowiek jest istotą społeczną, zależną od ludzi. O jego zachowaniu decyduje sytuacja społeczna. Podlega wpływom stosunków międzyludzkich

Wg H. S. Sullivana:

• Decydującym czynnikiem rozwoju człowieka są stosunki interpersonalne z innymi ludźmi, bezpośrednie lub pośrednie

• Charakter interpersonalny maja takie zjawiska jak: spostrzeganie, myślenie, zapamiętywanie, marzenia senne

• Konieczność otwartej i szczerej wymiany opinii i stanowisk wzajemnego porozumiewania się

Wg E. Fromma i K. Horney:

• Bez kontaktów człowiek czuje się samotny i wyobcowany

• Potrzeby miłości, braterstwa, tożsamości, transcendencji (wykraczania poza siebie), układu odniesienia i czci

• Człowiek powinien być twórczy i wolny

• Pozbawienie poczucia bezpieczeństwa i nadmiar lęku wzmacnia skłonność do odsuwania się i izolowania od ludzi lub niechętnego i wrogiego występowania przeciwko ludziom

WG KONCEPCJI PEDAGOGICZNYCH:

Wg J. Korczaka:

• Prawo dziecka do szacunku, prawo do tego by było, kim jest, prawo do radosnego dzieciństwa, prawo do współdecydowania o własnym losie, prawo do niepowodzeń i łez, prawo do posiadania rzeczy i tajemnic.

• Troska o rozwój samorządności (sąd koleżeński, rada samorządowa, sejm dziecięcy)

• Uważał każde dziecko za wartościowego człowieka, który zasługuje na taki sam szacunek jak dorosły

Wg A. Kamińskiego:

• Wykorzystanie doświadczeń harcerskich

• Nauka poprzez przeżywanie

• Skuteczność procesu dydaktycznego zależy od osobowości nauczyciela

• Cztery sposoby organizacji lekcji: zabawy dydaktyczne, zajęcia w grupach, lista umiejętności i swoista atmosfera wychowawcza

• Wartości moralne: dzielność, altruizm, poczucie odpowiedzialności, przyjaźń, braterstwo, panowanie nad sobą, sprawiedliwość.

Wg C. Freineta:

• Nauka poprzez przeżywanie

• Zapewnienie uczniom swobodnej ekspresji (komunikowanie innym własnych uczuć i myśli, wyrażanie siebie), konsekwentne realizowanie idei samorządności(różnorodna działalność dla dzieci zgodnie z ich zainteresowaniami) i odpowiednie wyposażenie klas szkolnych.

• Metody freinetowskie: opracowanie swobodnych tekstów (swobodna ekspresja słowna związana z życiem), sporządzanie gazetek szkolnych, prowadzenie korespondencji międzyszkolnej, techniki swobodnej ekspresji: plastycznej, muzycznej, tanecznej, teatralnej

Wg A. S. Neilla:

• Dziecko jest z natury dobre i ma wszelkie dane by być szczęśliwym

• Wychowanie w swobodzie – każdy może robić, co chce pod warunkiem, że nie ogranicza swobody pozostałych kolegów i dorosłych

• Ramowy rozkład dnia – regulował życie w szkole i internacie. Klasy 3 – 4 uczniów

• Rozwój samorządności i samorządu

• Wysokie wymagania stawiane wychowawcom i nauczycielom

• Zabiegał nie tylko o rozwój intelektualny, lecz także o bogate życie emocjonalne

Wg ks. J. Bosko:

• Wielostronny rozwój młodzieży, jako uczciwych obywateli i dobrych chrześcijan

• Wysoko ceni prowadzenie dialogu, poszukiwanie prawdy, zabieganie o poprawne stosunki międzyludzkie

• System opiera się na trzech filarach: miłość, rozum i religia

o Miłość – głęboka przyjaźń z wychowankiem, okazywanie im zaufania i szczerości i gotowości do bezinteresownego wspomagania

o Rozum – regulamin, wszelkie nakazy, polecenia powinny być uzasadnione; niemotywowane strachem

o Religia – pogłębienie u młodzieży prawdziwej religijności; przywiązywał dużą wagę do bojaźni Bożej (np. dekalog)

Wg W. A. Suchomlińskiego:

• Wychowywać w harmonii z naturą, w kontakcie z przyrodą

• Przeżywanie na sobie np. wycieczki do lasu, do muzeum, filharmonii

• Koncentrowania się na wychowaniu moralnym w pracy dydaktyczno – wychowawczej z uczniami

• Rozwijanie dobroci u uczniów odbywa się poprzez okazywanie im szacunku i wyrozumiałości, tworzenie atmosfery serdeczności oraz za sprawą wygłaszania pogadanek o podstawowych normach moralnych

WARTOŚCI ŹRÓDŁEM WYCHOWANIA:

WARTOŚCI:

• Jest wiele sposobów rozumienia wartości

• Wszystko, co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki, społeczeństwa i godne pożądania, dostarcza pozytywnych przeżyć, mobilizuje do działania

• Wyrażają to, co być powinno, czego pragniemy, wpisują pewien sens ostateczny, ukazują to, co istotne, to, do czego warto dążyć

• Są filarami, na których opiera się życie społeczne, osobiste, wspólnotowe

• Dwa podzbiory wartości: pozytywne i negatywne jak dobro i zło, prawda i fałsz

Teoria obiektywistyczna:

• Wartości są traktowane, jako właściwość przedmiotów istniejąca niezależnie od tego jak ludzie je oceniają

• Charakter absolutny i powszechnie obowiązujący (są niezależne od wewnętrznych przeżyć człowieka, jego pragnień, potrzeb i uczuć)np. dobro, prawda, piękno

Teoria subiektywistyczna:

• Wartości są właściwościami ukonstytuowanymi przez człowieka w zależności od jego potrzeb, pragnień i dążeń

• Pojawiają się, jako rezultat subiektywnych doznań

Teoria obiektywno – subiektywna:

• Wartość ma w sobie coś istniejącego niezależnie od osoby oceniającej i coś przez nią zdeterminowanego

Skrajna teoria wartości

• Jeżeli w czymś widzę sens to to jest ważne, jeżeli nie dostrzegam sensu to to nie jest wartością

KLASYFIKACJA WARTOŚCI:

Wg E. Sprangera:

• Wartości teoretyczne

• Wartości ekonomiczne

• Wartości estetyczno – artystyczne

• Wartości społeczne

• Wartości polityczne

• Wartości religijne

Wg M. Rokeacha:

• Wartości ostateczne, odnoszące się do najważniejszych celów w życiu człowieka oraz wartości instrumentalne dotyczące najogólniejszych sposobów postępowania. Każdej z tych grup podporządkowuje się osiemnaście różnych wartości.

• Pierwsza grupa wskazuje na cele, które ludzie czynią przedmiotem swych dążeń

• Druga odnosi się do sposobów postępowania i cech osobowości, dzięki którym cele te da się zrealizować

Wg J. Homplewicza:

• Wyróżnił transcendentne i naturalne wartości wychowania, które podporządkował Wartości Nadrzędnej, jaką jest Bóg

• Transcendentne wartości wychowania

o Powszechny imperatyw czynienia dobra i unikania czynienia zła

o Postawę wiary, nadziei i miłości

o Ideę dziecięctwa Bożego i łączności z Bogiem

• Wartości transcendentne są uosobieniem wewnętrznych wartości etycznych wychowania odnoszących się do wartości związanych z osobowością człowieka, z wszechstronnym rozwojem, z jego postawą i czynami.

• Naturalne wartości wychowania

o Szacunek dla człowieka

o Godność człowieka

o Dojrzałość intelektualna i emocjonalna, tolerancja

Wg R. Jedlińskiego:

• Transcendentne (Bóg, świętość, wiara, zbawienie)

• Uniwersalne (dobro, prawda)

• Estetyczne (piękno)

• Poznawcze (wiedza, mądrość, refleksyjność)

• Moralne (bohaterstwo, godność, honor, miłość, przyjaźń, odpowiedzialność, sprawiedliwość, skromność, szczerość, uczciwość, wierność)

• Społeczne (demokracja, patriotyzm, praworządność, solidarność, tolerancja, rodzina)

• Witalne (siła, zdrowie, życie)

• Pragmatyczne (praca, spryt, talent, zaradność)

• Prestiżowe (kariera, sława, władza, majątek, pieniądze)

• Hedonistyczne (radość, seks, zabawa)

Patrząc na skale R. Jedlińskiego zbudować skalę wartości współczesnej młodzieży około 20/25 lat

1. Prestiżowe

2. Pragmatyczne

3. Hedonistyczne

4. Społeczne

5. Moralne

6. Estetyczne

7. Poznawcze

8. Uniwersalne

9. Witalne

10. Transcendentne

ROLA WARTOŚCI W WYCHOWANIU:

Wychowanie do wartości w świecie współczesnym

• Destruktywne wpływy współczesnej cywilizacji

• Postępująca sekularyzacja (moralne wsparcie w religii)

• Relatywizm moralny (wychowanie do wartości)

• Brak odnowy moralnej

Wychowanie do wartości w społeczeństwie pluralistycznym

• Społeczeństwo pluralistyczne (wolność, demokracja) antytezą kolektywizmu (akcentuje rolę grup i wspólnot)

• Zalety społeczeństwa pluralistycznego

o Osobista odpowiedzialność za losy narodu i państwa

o Wolność i równość wobec prawa

• Wychowanie w społeczeństwie wielokulturowym

o Ogół ludzi należących do odmiennych nacji i ras

o Wyznawcy różnych religii, sekt

o Członkowie opcji politycznych i światopoglądowych

o Ludzie uczą się akceptować, rozumieć i szanować osoby pochodzące z innych kręgów kulturowych

Wychowanie do wartości uniwersalnych

• Wartości uniwersalne podstawowym przedmiotem wychowania

• Drugorzędne znaczenie wartości materialnych w wychowaniu

• Wartości uniwersalne w wychowaniu

WARTOŚCI PREFEROWANE W WYCHOWANIU:

Altruizm

• Troska o dobro konkretnej osoby lub grupy osób

• Utożsamia się z niesieniem różnego rodzaju pomocy lub wsparcia jednej, kilku, a niekiedy i więcej osobom; z uświadomieniem sobie potrzeby okazywania im swojej troski; z bezinteresownością tego typu doświadczeń; z pełną ich dobrowolnością.

• Niesienie pomocy jest możliwe w sferach: materialnej, cielesnej, informacyjnej, moralnej, motywacyjnej, emocjonalnej.

• Bezinteresowne świadczenie na rzecz innych

Tolerancja

• Uznawanie prawa innych ludzi do wyrażania własnych poglądów i do używania odmiennych od naszych sposobów postępowania, jeśli nie sprzeniewierzają się one dobru wspólnemu i godności jednostki

• Nie oznacza akceptacji zła

• Mimo odmienności nie ma szkodliwości

Odpowiedzialność

• Wg R. Ingerdena z odpowiedzialnością mamy doczynienia w czterech różnych sytuacjach:

o Gdy ktoś ponosi odpowiedzialność za coś

o Gdy ktoś podejmuje odpowiedzialność za coś

o Gdy ktoś jest za coś pociągany do odpowiedzialności

o Gdy ktoś działa odpowiedzialnie

• Przez odpowiedzialność moralną rozumie się świadome i dobrowolne podejmowanie czynów, zgodnych z zasadami i normami moralnymi, przy czym niespełnienie tych czynów pociąga za sobą sankcje

Wolność

• Wychowanie do wolności:

o Zdolność dokonywania trafnych wyborów moralnych

o Wysoko cenić wartości podstawowe

o Nauka przestrzegania niezbywalnych praw (naturalne prawa: prawo do życia, pracy, własnych przekonań, osobistego rozwoju, założenia rodziny i decydowania o wychowaniu własnych dzieci)

Sprawiedliwość

• Czyn sprawiedliwy zakłada wyświadczanie każdemu jedynie należnego mu dobra lub należnego mu zła

• Sprawiedliwość wymienna – „każdemu to samo”

• Sprawiedliwość rozdzielcza – „każdemu według jego zasług”

CELE WYCHOWANIA:

CELE:

• Pewien postulowany stan osiągany w wyniku oddziaływań wychowawczych

• Są to standardy(normy) wychowawcze wskazujące na pożądane społecznie i moralnie zachowania i postawy oraz inne cechy osobowości wychowanków.

• Określają one pożądane i oczekiwane zmiany, jakie pod wpływem respektowania odpowiednich metod, środków i warunków kształtują się w osobowości wychowanków w postaci poglądów, postaw, nawyków oraz innych cech osobowości

o Zmiany mają charakter poznawczo – instrumentalny (poznawanie świata, ludzi i wartości łącznie z wywieraniem na nich własnego wpływu) jak i motywacyjno – emocjonalny (formowanie stosunku wychowanka do świata i ludzi, jego przekonań i postaw, systemu wartości i celu życia)

• Są wyrazem określonych wartości

Cele formalne (instytucjonalne) – cele na gruncie wychowania instytucjonalnego np. szkoła

Cele nieformalne (własne) – cele w środowisku naturalnym np. rodzina

Rodzaje celów wychowania:

• Cele kreatywne np. wywołać nowe zainteresowania

• Cele optymalizujące np. zwiększyć wrażliwość

• Cele minimalizujące np. osłabić agresję

• Cele korekcyjne np. zmienić postawę przekonania

Uzasadnianie celów wychowania:

• Wykazywanie zgodności celów z wartościami: poznawczymi, moralnymi, estetycznymi (prawdy, dobra, piękna)

• Poszukiwanie podobieństwa celów do norm moralnych

Rodzaje norm moralnych (M. Ossowska)

• W obronie biologicznego istnienia

• W obronie godności

• W obronie niezależności (brak przymusu zewnętrznego)

• W obronie prywatności

• Służące potrzebie zaufania

• Strzegące sprawiedliwości

• Wobec konfliktów społecznych

KONTROWERSJE WOBEC CELÓW WYCHOWANIA:

• Niedokładność wobec celów wychowania

o Zarówno wartości, normy i cele wychowania są wyrazami bliskoznacznymi, zawierają w sobie więcej podobieństw niż różnic

• Ogólność w formułowaniu celów wychowania

o Indywidualne rozumienie podstawowych celów wychowania (dowolna interpretacja, zależna od własnych opcji filozoficznych, światopoglądowych, ideowych, politycznych, religijnych)

o Cele mało precyzyjne i wielkoznaczne

• Wielość celów wychowania

o Zbyt duża liczba celów nie jest korzystna gdyż każdy z nich można uznać za równie wartościowy

o Niebezpieczeństwo może wystąpić gdy realizuje się cele bez wewnętrznego przekonania o ich słuszności, gdy następuje protest wychowanków

• Niedocenianie celów wychowania

o Antypedagogika

 Zapobieganie narzucaniu celów, których realizacja jest niemożliwa

 Podpowiadanie wychowankom drogi

 Życie samo podpowiada, jakie cele są najodpowiedniejsze dla wychowanka

o Filozofia Rousseau

 Rozwijanie tylko tego, co leży w psychice (umożliwiać ujawnianie wrodzonych zadatków i urzeczywistnianie ich w naturalnych warunkach)

W POSZUKIWANIU WIARYGODNYCH CELÓW WYCHOWANIA:

Cele wychowania wg Brezinki

• Uwzględnia wychowanie w aspekcie:

o Rozwojowym

 Wspomaganie w rozwoju fizycznym i psychicznym

 Opiekuńcza funkcja wychowania (troska o naturalny przebieg rozwoju)

 Ochrona przed nadmiarem stresów i frustracji

 Dbanie o poczucie bezpieczeństwa, samopoczucie, zdrowie psychiczne

o Społecznym

 Przystosowanie wychowanka do warunków i sytuacji, w jakich przyjdzie mu żyć

 Przyswajanie systemu wartości i norm swoich wychowawców

o Kulturowym

 Przyswajanie materialnego i duchowego dorobku ludzkości

 Oczekuje się aby wychowankowie posiedli wiedzę o życiu i świecie, poprawnie myśleli, wzbogacili wewnętrznie całą osobowość

 Wyzwalanie ciekawości i zainteresowania kulturą

o Religijnym

 Umożliwia odpowiedź na problemy egzystencjalne

 Pomaga w chwilach rozczarowań, porażek, samotności, przynosi ulgę w cierpieniu moralnym, chorobie, łagodzi lęk przed śmiercią

 Znalezienie sensu własnej egzystencji

• Zróżnicowanie celów wychowania:

o W rodzinie

 Zaufanie do życia i świata (poczucie własnej egzystencji)

 Gotowość do kierowania się instynktem samozachowawczym (wysiłek pracy, zadań)

 Rozsądne rozumienie świata i siebie samego

 Kultura serca

 Samodyscyplina

o W szkole

 Rozwijanie poczucia przynależności do większej grupy

 Kształtowanie postaw patriotycznych

 Rozsądne rozumienie świata i siebie samego

 Gotowość do usamodzielnienia się i samodyscypliny

Cele wychowania w świetle trzech nurtów w moralności

• Nurt mądrości życiowej (Postawa wobec otaczającego świata)

o Konieczność przynoszenia ulgi w ludzkim cierpieniu

o Głównym celem jest asekurowanie się przed cierpieniem i nabywanie umiejętności bezbolesnego znoszenia

o Zabieganie o wartości duchowe (wiedza, czystość sumienia)

o Brak przywiązania do rzeczy materialnych

• Nurt perfekcjonistyczny (Postawa dążąca do własnej doskonałości)

o Troska o własną doskonałość (walka ze skłonnościami, rozwijanie cech wartościowych)

o Poczucie przewagi nad innymi (godność, honor, kwalifikacje moralne, dobre maniery, dobre urodzenie)

o Skupienie na sobie samym

o Zgodność czynów i myśli z uznanym wzorem doskonałości

• Nurt społeczny (Postawa czuła na krzywdę ludzką, ofiarność, solidarność, humanitaryzm)

o Wysoko ocenia się czyny przyczyniające się do dobra wspólnego

Godne preferencji cele wychowania

• Rozwój społeczno – moralny

o Aktywność samowychowawcza (uczciwość, pilność, kreatywność)

• Dwutorowość oddziaływań wychowawczych (samowychowanie i kierowanie z zewnątrz)

• Uwewnętrznienie u wychowanków:

o Altruizmu (zabieganie o dobro drugiego człowieka w sposób świadomy, bezinteresowny)

o Tolerancji (wyrozumiałość wobec innych ludzi)

o Poczucia odpowiedzialności

o Wolności (odpowiedzialność za swe postępowanie)

o Sprawiedliwości (przestrzeganie prawa)

• Troska o zdrowie psychiczne

• Wartości uniwersalne

Pojecie celów wychowania.

Klasyfikacje celów wychowania(formalne i nieformalne, optymalizujące, minimalizujące, korekcyjne i kreatywne).

Kontrowersje wokół celów wychowania (niedokładność, ogólnikowość celów wychowania, wielość celów wychowania).

Poszukiwanie wiarygodnych celów wychowania.

Godne preferencji cele wychowania.

Potrzeba stanowienia celów wychowania (intencjonalność wychowania, pluralizm, wielokulturowość).

Warunki wiarygodności celów wychowania (zgodność celów z wartościami, uwzględnianie aspektu rozwojowego, społ., kulturowego i religijnego, konstruowanie celów nadrzędnych i podrzędnych, określanie celów długo i krótkoterminowych, dostosowywanie celów do zaistniałej sytuacji wychowawczej, rezygnacja z nadmiernej ilości celów.

8 postaw rodzicielskich: pozytywne i negatywne;

Pozytywne-

-akceptacji-akceptują takim, jakie jest

-współdziałania-rodzice bardzo lubią spędzać czas ze swoim dzieckiem

-Rozumnej swobody-potrafią kształtować swobodę do wieku i dojrzałości swojego dziecka

-Uznania praw dziecka- rodzice szanują podstawowe prawa dziecka;

Negatywne-

-odrzucająca-jawnie manifestują swoją niechęć wobec dziecka, rodzice apodyktyczni, zdystansowani emocjonalnie, komunikują dziecku niezadowolenie z niego

-unikająca-zaspokajają potrzeby swojego dziecka, ale brak dziecku tych rodziców;

-nadmiernie wymagająca-rodzice przenoszą na dzieci własne niespełnione aspiracje,

-nadmiernie ochraniająca-rodzice nadmiernie ochraniająca;

Style jednorodne(obaj rodzice jednakowo oceniają zachowania dziecka, stawiają te same wymagania i kryteria) i niejednorodne(każdy z rodziców inaczej ocenia zachowanie dziecka).

Funkcja :

-prokreacyjna

-opiekuńczo-wychowawcza

-