1. Definicja masażu i masażu leczniczego

• Masaż

• Metoda oddziaływania fizykalnego; oddziaływanie bodźcami mechanicznymi na tkanki przy biernym zachowaniu się masowanego

• Zewnętrzny bodziec mechaniczny, którego źródłem jest ściśle określona praca rąk masażysty na tkankach masowanych

• Masaż leczniczy

• Jest to takie stosowanie wielu sposobów wykonania masażu, których celem jest poprawienie psychofizycznej sprawności chorego

• Znajduje zastosowanie w profilaktyce, leczeniu i rehabilitacji wielu chorób

1. Metody masażu, formy i rodzaje masażu leczniczego

Kierunki masażu:

• Masaż leczniczy

• Masaż sportowy

• Masaż higieniczno-kosmetyczny

Metody masażu leczniczego:

• masaż wykonywany ręcznie

• masaż wykonywany aparatem

• metody łączone

Rodzaje masażu leczniczego:

• masaż klasyczny

• masaże specjalistyczne

• masaż w środowisku wodnym

• masaż przy użyciu aparatów

Formy masażu leczniczego:

• masaż krótkobodźcowy: ok. 10-20 min (codziennie)

• masaż średniobodźcowy: ok. 20-30 min (codziennie, co 2 dzień)

• masaż długobodźcowy: ok. 30-45 min

Formy masażu leczniczego: częściowy, ogólny

2. Kwalifikacje zawodowe masażysty

• Znajomość anatomii, fizjologii, fizjopatologii człowieka

• Znajomość psychologii z elementami pedagogiki

• Sprawność manualna

1. Cechy psychofizyczne masażysty

• Pełna sprawność fizyczna i psychiczna

• Umiejętność współpracy z pacjentem, obserwacja reakcji chorego na zabieg

• Cierpliwość, wyrozumiałość, troska o chorego, chęć niesienia pomocy, takt

2. Przeciwskazania do zawodu masażysty

• Zaburzenia równowagi, uszkodzenia błędnika, zawroty głowy

• Choroby skóry, ch. alergiczne

• Wady narządu ruchu

• Nadmierne pocenie się rąk

• Niewydolność uk. krążenia

• astma oskrzelowa

• choroby uk. nerwowego

1. Wymagania dla gabinetu masażu

• Stanowisko ze stołem do masażu, dojście z obu stron

• Stół z regulacją wysokości lub odpowiednie krzesło

• Miejsce do przebrania

• Umywalka

• Toaleta

• Odpowiednie oświetlenie

• Wentylacja

• Temperatura ok. 20-22⁰C

2. Zasady BHP

• Wygodny i przewiewny strój masażysty

• Stabilne, wygodne obuwie

• Ręce umyte przed i po masażu, wysuszone

• Skóra rąk czysta bez zmian chorobowych, krótkie paznokcie

• Bez biżuterii, zegarka

• Skóra pacjenta umyta, czysta, bez zmian chorobowych

1. Zasady dawkowania masażu klasycznego

• Każdy zabieg masażu rozpoczynamy i kończymy głaskaniem

• Początkowe chwyty powinny być łagodne i delikatne, w miarę wzrostu czasu i ilości czasu zabiegów bodziec może być silniejszy. Masaż powinien być wykonywany poniżej progu bólu

• Dawkowanie masażu uzależnione jest od odczynu, czyli reakcji pacjenta

• Masaż wolny, rytmiczny jest bodźcem łagodniejszym niż masaż wykonywany szybko, arytmicznie

1. Zasady metodyczne w masażu klasycznym

• Przed wykonaniem masażu – wywiad z pacjentem

• Masaż wykonujemy na rozebranym ciele

• Odpowiednie pozycje złożeniowe (maksymalnie rozluźnione tkanki)

• Kierunek masażu zgodny z przebiegiem naczyń limfatycznych (do węzłów chłonnych), naczyń krwionośnych (dosercowo), włókien mięśniowych

• Nie masujemy węzłów chłonnych

• Każdy chwyt powtarzamy kilkakrotnie

• Przerwany ruch powtarzamy od miejsca początkowego

• Przerwany zabieg na krótszy czas zaczynamy od początku

• Czas masażu zależy od: jednostki chorobowej, okolicy masowanej, aktualnego stanu zdrowia pacjenta, objętości masowanej

• Nie wykonujemy masażu bezpośrednio po posiłku

• Siła masażu narasta wraz ze wzrostem liczby wykonywanych zabiegów

• Siła masażu zależy od: wieku pacjenta, płci, stanu fizycznego organizmu, budowy ciała, stanu zdrowia

• Po masażu zalecany jest odpoczynek, tym dłuższy im obszerniejszy masaż (15-20min)

• Po pierwszych zabiegach może ustąpić pozorne pogorszenie stanu zdrowia

• Masaż wykonujemy w seriach 10-12 masaży

• Im większy jest obszar masowania tym krótszy czas trwania każdego odcinka

1. Zasady techniki złożeniowej

• Bezpieczna dla pacjenta, stabilna

• Wygodna dla pacjenta – komfort psychiczny w czasie zabiegu

• Ułatwiająca rozluźnienie – zbliżenie przyczepów mięśniowych

• Ułatwiająca odpływ krwi i chłonki

1. Techniki masażu (opis, cele, przeciwwskazania)

2. Głaskanie

3. Rozcieranie

4. Ugniatanie

5. Oklepywanie

6. Wibracja

7. Wstrząsanie

8. Wyciskanie

1. Głaskanie

• Stosowane najczęściej

• Każdy masaż rozpoczyna się i kończy głaskaniem

• Wykonuje się od obwodu w kierunku dosercowym

Rodzaje głaskania:

• Głaskanie powierzchowne: nacisk delikatny; działa na skórę i na receptory w skórze

• Głaskanie głębokie: mocniejszy nacisk, z wyraźnym fałdem pod palcami, działa na skórę i receptory w skórze, na naczynia żylne i chłonne powierzchowne

Cele głaskania:

• Złuszczanie naskórka

• Podniesienie temperatury masowanej okolicy

• Poprawa napięcia skóry

• Lepsza elastyczność i sprężystość skóry

• Lepsze odżywienie skóry

• Udrożnienie gruczołów łojowych i potowych

• Przyspieszenie gojenia się ogniska zapalnego

• Obniżenie pobudliwości zakończeń nerwowych czuciowych skóry

• Przepchnięcie krwi żylnej i chłonki w kierunku dosercowym

2. Rozcieranie

• Działa na tkankę łączną

• Rodzaje: powierzchowne i głębokie

• Stosowane głównie na okolice stawów, w leczeniu przykurczy, blizn, zrostów pourazowych i po zabiegach operacyjnych, zgrubień torebki stawowej

Kierunki rozcierania:

• Spiralne prostolinijne (o małej amplitudzie) – aby nie dopuścić do zrostów tkanki

• Podłużne skokami (od przyczepu mięśnia do brzuśca) – oddziaływanie na receptory ścięgniste

• Poprzeczne (zygzakiem) – przemieszczenie tkanki łącznej w stosunku do tkanek leżących obok

• Koliste – w drenażu limfatycznym i masażu segmentalnym

Cele rozcierania:

• Poprawa ukrwienia

• Przebudowa tkanki łącznej kolagenowej (blizny)

• Poprawa elastyczności ścięgien i więzadeł

• Przyspieszenie wchłaniania obrzęków, krwiaków, wysięków

• Uaktywniony przepływ limfy w przestrzeniach międzykomórkowych

• Likwidacja zrostów tkankowych

Przeciwwskazania do rozcierania:

• Okolice obrzęków w stanach zapalnych

• Choroba Bürgera

• Skaza naczyniowa

• Po przebytym zakrzepowym zapaleniu żył

2. Ugniatanie

• Dotyczy mięśni

• Wykonujemy najczęściej oburącz; na małych mięśniach można jednorącz

• Ręce płynnie przesuwają się po masowanym mięśniu

• Tempo: 40-50 ruchów/min

Rodzaje ugniatania:

• Ugniatanie szczypczykowe: chwyt mięśnia między kciuk a palec wskazujący

• Ugniatanie poprzeczne: działa pobudzająco, wyciska substancje z tkanek

• Ugniatanie podłużne: wzdłuż włókien mięśniowych, przepycha krew i chłonkę z naczyń leżących obwodowo do centralnych; działa rozluźniająco

Cele ugniatania:

• Duże przekrwienie masowanego obszaru

• Zwiększony przepływ krwi

• Poprawa odżywienia mięśni

• Pobudzenie (ug.poprzeczne) lub rozluźnienie (ug.podłużne) mięśni

• Poprawa wymiany tkankowej

• Szybsza regeneracja po wysiłku

• Utrzymanie napięcia oraz elastyczności mięśni i ścięgien

• Oddziaływanie na CUN poprzez receptory (proprioreceptory)

2. Oklepywanie

• Uderzanie rękami masażysty w masowane tkanki

• Jest to silny bodziec mechaniczny

• Powinno być sprężyste i krótkie, aby nie wywołało bólu

• Tempo: wolne 100-120 uderzeń/min lub szybkie 250-300 uderzeń/min

Rodzaje oklepywania:

• Lekkie: miotełkowe

• Średnie: łóżeczkowe, energiczne miotełkowe

• Mocne: siekące

Działanie oklepywania:

• Poprawa stanów troficznych mięśni

• Zmniejszenie się pobudliwości nerwowej w nerwicach (okl.lekkie)

• Zmniejszenie się bólów neuralgicznych

• Okl. średnie: pobudzanie tkanki nerwowej i mięśniowej, podniesienie napięcia tych tkanek

• Okl. silne: hamuje czynność tkanki nerwowej i mięśniowej

• Okl. silne i średnie: rozbijanie tkanki tłuszczowej, przyspieszenie przemiany materii

Wskazania do oklepywania:

• Nerwice wegetatywne

• Neuralgie

• Porażenia wiotkie

• Zaniki mięśni

• Obniżenie napięcia mięśni

Przeciwskazania do oklepywania:

• Skaza naczyniowa

• Obrzęki

• Choroby Bürgera i Raynauda

• Żylaki

• Porażenie spastyczne

• Wzmożone napięcie mięśni ostre nerwobóle i zapalenia nerwów

1. Wibracja

• Przekazywanie tkankom drgań o małej amplitudzie i dużej częstotliwości

• Może być ręką masażysty lub za pomocą aparatów wibracyjnych

• Rzadko stosowana pojedynczo

Rodzaje wibracji:

• Labilna: wzdłuż przebiegu mięśni, nerwów i naczyń; drgania przekazywane przez kciuk i palec trzeci

• Stabilna: na punkty bolesne; 5-15 sekund i 5 sekund przerwy (głaskanie)

Cele wibracji:

• Obniżenie pobudliwości nerwowej

• Działanie przeciwbólowe

• Zmniejszanie obrzęków

• Przyspiesza tworzenie kostniny (stabilna)

2. Wstrząsanie

• Przekazywanie tkankom drgań o dużej amplitudzie i małej częstotliwości

• Najczęściej stosujemy wstrząsanie kończyny dolnej lub górnej

• Rzadziej stosujemy wstrząsanie klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy

Działanie wstrząsania:

• Obniżenie napięcia mięśni

• Rozluźnienie aparatu więzadłowego

• Poprawa krążenia obwodowego i chłonki

1. Wyciskanie

• Jest to drenaż limfy

• Rodzaje: oburącz, jednorącz

Cele wyciskania:

• Przepchnięcie krwi w naczyniach żylnych i chłonki w naczyniach chłonnych w kierunku serca

• Zwiększenie przepływu krwi i limfy

• Szybsze odprowadzanie produktów przemiany materii

• Ułatwienie dopływu do tkanek krwi utlenionej

• Pobudzanie CUN

2. Wałkowanie

• Stosowane na ramieniu i udzie

• Jest to odmiana ugniatania połączonego z głaskaniem

• Działanie delikatniejsze niż ugniatanie

Wskazania do wałkowania:

• Mięśnie osłabione

• Po urazach

• Kruchość naczyń włosowatych

• Patologiczne stany naczyń obwodowych

1. Wskazania i przeciwskazania do masażu

Przeciwskazania do stosowania masażu:

• Stany podgorączkowe i gorączka

• Ostre stany zapalne

• Świeży zawał

• Tętniaki

• Nieuregulowane nadciśnienie

• Niewyrównane wady serca

• Proces nowotworowy w okolicy masowanej

• Stany zapalne i alergiczne skóry

• Zapalenia węzłów chłonnych

• Zapalenia żył, zakrzepy żylne

• Krwotoki

• Żylaki, owrzodzenia podudzi

• Łamliwość kości

• Choroby narządów wewnętrznych -> masaż powłok brzusznych

Wskazania do masażu:

• Wzmożone napięcie mięśni

• Bóle w obrębie układu ruchu

• Ograniczenie ruchomości w stawach

• Zaniki mięśni

Wskazania szczegółowe:

• Układ krążenia:

• Obniżone ciśnienie krwi

• Otłuszczenie serca nieznacznego stopnia

• Choroby obwodowych naczyń krwionośnych

• Skóra:

• Zaburzenia odżywcze w chorobach naczyń krwionośnych i chłonnych

• Przewlekłe i nawracające odmrożenia

• Blizny

• Cele kosmetyczne

• Narząd ruchu – mięśnie szkieletowe:

• Zaniki mięśni z bezczynności lub niedoczynności ruchowej

• Porażenia i niedowłady wiotkie

• Stany pourazowe mięśni

• Przewlekłe stany zapalne

• Zmęczenie mięśni (masaż sportowy)

• Stany pourazowe: stłuczenia, skręcenia, zwichnięcia po ustąpieniu ostrego odczynu zapalnego

• Choroby z przeciążenia

• Przykurcze w stawach

• Zesztywnienie po unieruchomieniu

• Stany pooperacyjne narządu ruchu

• Choroby reumatyczne

• Mięśnie gładkie:

• Niedowłady żołądka, jelit

• Nawykowe zaparcia

• Opadnięcia trzewi

• Układ nerwowy:

• Przewlekłe zapalenie nerwów

• Nerwobóle

• Zespół wypadnięcia krążka międzykręgowego

• Stany po urazach CUN

1. Budowa i funkcje tkanki łącznej

• Funkcje tkanki łącznej

  • Łączenie różnych komórek, tkanek, narządów ze sobą

  • Nadaje kształt naszemu ciału

  • Przeciwdziała grawitacji

• Skład tkanki łącznej

  • Komórki

  • Substancja międzykomórkowa: istota podstawna i część włóknista

Komórki:

• Fibroblasty (najliczniejsze, biorą udział w procesie gojenia)

• Niezróżnicowane (przekształcają się w fibroblasty)

• Tuczne (zawierają histaminę, wpływa na ukrwienie i odżywienie tkanki)

• Makrofagi (komórki żerne, unieszkodliwiają drobnoustroje, neutralizują toksyczne związki, komórki ochronne)

• Plazmatyczne (występują w gruczołach, węzłach chłonnych, szpiku kostnym, wytwarzają przeciwciała)

• Limfocyty, granulocyty, monocyty (f. obronne w stanach zapalnych)

• Tłuszczowe (umieszone w tkance podskórnej w postaci grudek tłuszczowych)

• Barwnikowe (odpowiadają za kolor skóry, wytwarzają barwnik)

Część włóknista:

• Włókna kolagenowe -> zbudowane z białka (kolagenu), pogrupowane w pęczki, mają f. mechaniczną, trwałą, odporne na uszkodzenia, mają małą zdolność rozciągania się (2%), ulegają ciągłej przebudowie, by je zniszczyć trzeba dłuższej siły, z wiekiem mogą się odkształcać

• Włókna sprężyste -> zbudowane z elastyny, występują pojedynczo, są bardzo elastyczne, mają wysoką zdolność rozciągania (150%)

• Włókna siateczkowate -> zbudowane z retikuliny, mają zdolność przekształcania się w włókna kolagenowe

Istota podstawna:

• Ma postać żelu, w którym zanurzone są komórki

• Funkcje: mechaniczna, odżywcza (pośredniczy w wymianie pomiędzy komórkami, a naczyniami krwionośnymi i chłonnymi)

1. Typy tkanki łącznej

• Zbita – dużo komórek i włókien; tworzy skórę, ścięgna (tkanka włóknista) i więzadła (tkanka sprężysta)

• Luźna (wiotka) – mało komórek, dużo substancji międzykomórkowej; wchodzi w skład wszystkich narządów

Formy tkanki łącznej:

• Forma upostaciowana – przebieg włókien upostaciowanych np. w ścięgnie

• Forma nieupostaciowana – włókna przebiegają w różnych kierunkach; tworzy torebki stawowe, błony

1. Wpływ masażu na tkankę łączną

• Tkanka wiotka: poprawa odżywienia, ukrwienia, uelastycznienia tkanki (poprawa sprężystości włókien), zapobieganie degeneracji

• Tkanka zbita (w zależności od techniki): rozluźnienie, pobudzenie, uelastycznienie, przyrost i rozrost

1. Wpływ masażu na tkankę chrzęstną

Wpływ pośredni poprzez uk. nerwowy, naczynia krwionośne i limfatyczne, skórę – poprawa odżywienia, co zapobiega zwyrodnieniom.

1. Wpływ masażu na tkankę kostną

• Wpływ pośredni: lepsze ukrwienie, odżywienie, przyrost procesów kostnych

• Po złamaniach: mechaniczne uszkodzenie okostnej, co utrudnia zrost kostny i dlatego masaż w miejscu świeżego kostnienia jest niewskazany

1. Wpływ masażu na tkankę tłuszczową

• Rozdrobnienie nadmiaru tłuszczu

• Zmniejszenie tkanki pod wpływem intensywnego masażu

• Przyspieszenie przemiany materii

1. Budowa i funkcje skóry

• Skóra jest to najbardziej zewnętrzna powłoka ciała

• Funkcje skóry:

  • Ochronna (chroni organizm przed czynnikami zewnętrznymi i utratą wody)

  • Bierze udział w procesie termoregulacji

  • Jest narządem zmysłu

• Budowa skóry:

  • Naskórek

  • Skóra właściwa

  • Tkanka podskórna

Naskórek:

- Nabłonek wielowarstwowy płaski

• warstwa zrogowaciała

• warstwa jasna

• warstwa ziarnista

• komórki kolczyste <- najgrubsza warstwa

• błona podstawna (rozrodcza) – produkuje melaninę

- Co 128 dni komórki złuszczają się i następuje wymiana całego naskórka

Tonofibryle – cienkie włókienka, które nadają elastyczność, ułatwiają rozciągliwość naskórka

Skóra właściwa:

• Warstwa brodawkowata – tkanka łączna włóknista; włókna sprężyste, komórki tuczne, istota nieupostaciowana, ew. komórki mięśni gładkich napinających włosy

• Warstwa siateczkowata – tkanka łączna włóknista; układ włókien regularny, dużo włókien kolagenowych

Tkanka podskórna

• Zbudowana z tkanki łącznej wiotkiej, zwiera zmienną ilość komórek tłuszczowych

• Przebiegają w niej duże naczynia krwionośne

• Ukrwienie skóry

• Naskórek – brak

• Skóra właściwa – małe naczynia krwionośne (tętniczki, naczynia włosowate, żyły)

• Tkanka podskórna – duże naczynia powierzchowne

• Unerwienie skóry

  • Liczne włókna nerwowe, przechodzące w splot leżący w tkance podskórnej

  • Cienkie pni wytwarzają sploty leżące w warstwie brodawkowatej

  • Zakończenia nerwowe różnego rodzaju

1. Receptory skóry

   • Receptory ciepła – zakończenie Ruffiniego

   • Receptory zimna – kolbki Krauzego

   • Receptory dotyku – ciałka Merkela, ciałka Meisnera

   • Receptory bólu – ciałka bólowe

   • Receptory ucisku – ciałka Paciniego, zakończenia Golgi Mazzoniego

2. Wpływ masażu na skórę (poszczególne warstwy)

• Naskórek

  • Techniki: głaskanie, rozcieranie, ugniatanie

  • Działanie złuszczające

  • Usuwanie obumarłych komórek naskórka

  • Skóra lepiej oddycha

  • Otwarcie porów skóry

  • Uelastycznienie i odmłodzenie naskórka

  • Lepsze odżywienie warstwy podstawnej

• Skóra właściwa

  • Techniki: głaskanie głębokie, rozcieranie, ugniatanie

  • Wyciśnięcie wydzieliny gruczołów potowych i łojowych

  • Ułatwione wydzielanie wydzieliny

  • Udrożnienie gruczołów i kanałów łojowych i potowych

  • Oczyszczenie skóry

  • Poprawa krążenia w naczyniach włosowatych

  • Przepchnięcie krwi żylnej w kierunku dosercowym

  • Wzrost temperatury o 1-3⁰C – rozszerzenie naczyń, przyspieszenie przemiany materii, obiegu i przepływu chłonki

• Tkanka podskórna

  • Rozluźnienie lub pobudzenie (zależnie od techniki)

  • Uelastycznienie

  • Odżywienie

  • Usunięcie obumarłych komórek

  • Poprawa procesu przemiany materii

• Naczynia krwionośne

  • Wspomożenie przepływu krwi

  • Rozszerzenie naczyń

  • Wzrost przepływu w kapilarach

• Unerwienie skóry

  • Uspokajanie lub pobudzenie

1. Podział topograficzny mięśni

• Mięśnie głowy

• M. szyi

• M. klatki piersiowej

• M. brzucha

• M. grzbietu

• M. obręczy kończyny górnej i m. k. górnej wolnej

• M. obręczy k. dolnej i m. k. dolnej wolnej

1. Budowa włókna mięśniowego

• Komórka mięśnia poprzecznie prążkowanego (włókno mięśniowe) zbudowana jest z:
  - błony komórkowej (sarkolema)
  - licznych jąder
  - cytoplazmy (sarkoplazma)
  - włókienek kurczliwych (miofibryli).

• Miofibryle wykazują poprzeczne prążkowanie.

• Miofibryle składają się z jeszcze cieńszych niteczek, zwanych miofilamentami które zbudowane są z kurczliwego białka (miofilamenty cienkie – aktynowe, miofilamenty grube – miozynowe)

• Miofilamenty wzajemnie zachodzą na siebie (odcinki ciemne), a tam gdzie są same miofilamenty cienkie – odcinek jasny

• W połowie odcinka jasnego znajduje się błona graniczna

• Odcinek miofibryli oddzielony pomiędzy dwoma błonami granicznymi to sarkomer. Sarkomer posiada cały odcinek ciemny i po połowie odcinka jasnego po bokach ciemnego.

1. Rodzaje włókien mięśniowych (białe, czerwone)

• Białe:

  • Są jaśniejsze

  • Mają większą średnicę

  • Mają niedużo sarkoplazmy, nieliczne mitochondria

  • Posiadają dużą ilość włókien kurczliwych

  • Czas skurczu krótki

  • Duża siła skurczu, mała odporność na zmęczenie

• Czerwone:

  • Są ciemniejsze

  • Mają mniejsza średnicę

  • Mają więcej sarkoplazmy, dużo mitochondriów

  • Mają mniej włókien kurczliwych

  • Otoczone gęstszą siecią naczyń włosowatych

  • Czas skurczu długi

  • Mała siła skurczu, duża odporność na zmęczenie

1. Budowa mięśni ogólnie

• Połączone z kośćmi za pomocą ścięgien

• Pojedyncze włókna mięśniowe, pęczki włókien i cały mięsień otaczają błony łącznotkankowe

• Między włóknami jest tkanka łączna luźna z naczyniami, nerwami

• W 1/3 bliższej jest ujście większych naczyń i działamy (ugniatanie) od części dalszej do 1/3 bliższej.

1. Wpływ masażu na tkankę mięśniową

• Działanie miejscowe

  • Usprawnia pracę mięśni

  • Poprawa zdolności do skurczu i rozkurczu

  • Podnosi lub obniża napięcie mięśni

  • Usuwa metabolity np. kwas mlekowy

  • Ułatwia i przyspiesza procesy przemiany materii

  • Poprawa ukrwienia

  • Poprawa odżywienia

  • Działanie rozgrzewające (rozszerzenie naczyń krwionośnych)

  • Poprawa dotlenienia

  • Poprawa jędrności i elastyczności

• Działanie pośrednie

  • Wpływ drogą unerwienia segmentarnego, drogą układu krążenia, także na mięśnie gładkie i mięsień sercowy

1. Wpływ masażu na układ krążenia

• Wzrost objętości wyrzutowej i pojemności minutowej serca

• Przyspieszenie procesów dyfuzyjnych w płucach

• Podczas ugniatania skurcz, a potem rozkurcz naczyń krwionośnych

• Dostarczanie większej ilości krwi do płuc i naczyń obwodowych, przyspieszenie krążenia

• Poprawa pracy mięśni gładkich w naczyniach (skurcz i rozkurcz)

1. Wpływ masażu na układ chłonny

• Szybsze odprowadzenie chłonki

• Usprawnienie pracy układu chłonnego

1. Wpływ masażu na układ nerwowy

• Lekki masaż działa uspokajająco

• Masaż o średniej mocy pobudza

• Masaż bardzo mocny hamuje czynność

• Masując mięśnie działamy bezpośrednio na nerwy je unerwiające

• Masując tkanki działamy na zakończenia nerwów

• Lepsze ukrwienie, odżywienie i utlenienie tkanki nerwowej

• Regulacja przewodzenia bodźców i reagowania na bodźce

• Regulacja proporcji współdziałania układu współczulnego i przywspółczulnego

1. Wpływ masażu na układ oddechowy

• Przyspieszenie wymiany gazowej w płucach

• Wzrost zapotrzebowania na tlen (dobra wentylacja gabinetu)

• Usprawnienie mięśni oddechowych (przepona i mięśnie międzyżebrowe)

• Pełniejszy wdech i wydech

• Pobudzenie czynności wydzielniczej drzewa oskrzelowego

• Udrożnienie dróg oddechowych

1. Wpływ masażu na układ pokarmowy

• Masaż brzucha usprawniający pracę narządów jamy brzusznej (żołądek, j. cienkie, j. grube)

• Poprawa ukrwienia

• Poprawa czynności wydzielniczej gruczołów

• Poprawa trawienia

• Przyspieszenie wydalania produktów niewykorzystanych

• Usprawnienie mięśni brzucha

1. Wpływ masażu na układ moczowy

• Poprawa ukrwienia i odżywienia nerek

• Wzrost czynności filtracyjnej nerek

• Przyspieszenie wydalania moczu (masaż okolicy nerek, podbrzusza i pęcherza moczowego)

• Masując okolicę lędźwiowo-krzyżową usprawniamy zwieracze

1. Wpływ masażu na przemianę materii

• Przyspieszenie procesów biochemicznych zachodzących w organizmie

• Przyspieszenie usuwania produktów zużytych

• Poprawa zaopatrzenia tkanek w tlen i substancje odżywcze

• Usuwanie kwaśnych metabolitów przemiany materii

• Ułatwienie spalania tłuszczów i usuwanie ich z organizmu

1. Drenaż limfatyczny (definicja, zasady, techniki)

• Definicja

Drenaż limfatyczny jest to jedno z działań fizjoterapeutycznych. Terapeuta poprzez powolny masaż usprawnia krążenie limfy. Zabieg ten pozwala zapobiegać chorobom wynikającym z obrzęków będących wynikiem zaburzeń przepływu krwi i limfy. W wyniku tego tworzą się obrzęki i zastoje chłonki w których gromadzą się toksyny z przemiany materii.

Drenaż limfatyczny ma szczególne zastosowanie w usuwaniu obrzęków po przebytych chorobach.

• Techniki drenażu limfatycznego

  • Głaskanie

  • Rozcieranie spiralne

  • Rozcieranie koliste

  • Wyciskanie

  • Ugniatanie

• Zasady drenażu limfatycznego

  • Podwójne opracowanie stawów

  • Drenaż kończyn wykonujemy w kierunku dosercowym, od części bliższych do dalszych

  • Drenaż tułowia wykonujemy w kierunku głównych węzłów chłonnych

  • Przeciwskazania jak przy masażu klasycznym

• Drenaż kończyny górnej:

  • Masaż stawu barkowego

  • Masaż ramienia od łokcia do barku

  • Masaż stawu łokciowego

  • Masaż stawu barkowego

  • Masaż przedramienia od nadgarstka do stawu łokciowego

  • Masaż stawu nadgarstkowego

  • Masaż stawu łokciowego

  • Masaż ręki i palców

  • Masaż stawu nadgarstkowego

  • Głaskanie ogólne całej kończyny

• Drenaż kończyny dolnej

  • Masaż stawu biodrowego

  • Masaż uda od kolana do biodra

  • Masaż stawu kolanowego

  • Masaż stawu biodrowego

  • Masaż podudzia od kostki do kolana

  • Masaż stawu skokowego

  • Masaż stawu kolanowego

  • Masaż stopy

  • Masaż stawu skokowego

  • Głaskanie ogólne całej kończyny

• Czas trwania drenażu:

  • Czas trwania drenażu jednej kończyny wynosi ok. 10 min

  • Czas trwania drenażu całego ciała wynosi ok. 70 minut (kończyny, głowa i szyja, grzbiet, klatka piersiowa, brzuch)

1. Lecznictwo uzdrowiskowe i klimatoterapia

1. LECZNICTWO UZDROWISKOWE

• Lecznictwo uzdrowiskowe polega na zorganizowanym postępowaniu leczniczym, w którym wykorzystuje się bodźcowe oddziaływanie naturalnych tworzyw leczniczych, klimatu, piękna przyrody oraz fizykalnych metod leczniczych.

• Leczenie uzdrowiskowe prowadzone jest w innym środowisku niż to, w którym pacjent żyje i pracuje. Może stanowić kontynuację leczenia ambulatoryjnego i szpitalnego wielu chorób przewlekłych.

• Uzdrowisko

  • Miejscowość o korzystnym i leczniczo oddziałującym klimacie, pięknej przyrodzie, posiadającą bogate zasoby naturalnych tworzyw leczniczych (wody mineralne, peloidy) oraz właściwie zorganizowaną służbę zdrowia i zakłady lecznicze (sanatoria, zakłady kąpielowe, fizykalne oraz pijalnie)

• Cele lecznictwa uzdrowiskowego

  • Leczenie chorób przewlekłych, skracanie okresu zdrowienia po wielu chorobach

  • Rehabilitacja

  • Utrwalenie poprzednio uzyskanych wyników leczniczych

  • Profilaktyka chorób

  • Utrzymanie zdolności do pracy (w przypadku chorób zawodowych)

• Zadania (cele szczegółowe) lecznictwa uzdrowiskowego:

  • Zmiana nawyków zdrowotnych w zakresie żywienia i aktywności fizycznej

  • Uwolnienie się od nałogów

  • Poprawa kondycji biologicznej organizmu

  • Zwiększenie sił obronnych organizmu

• Trzy sfery działania uzdrowiskowego

  • Odciążenie lub wyłączenie z działania szkodliwego wpływu środowiskowego i niehigienicznego trybu życia

  • Normalizacja czynności – pobudzenie wewnętrznych zdolności organizmu do porządkowania zaburzonych czynności i do zwiększenia ekonomiki tych czynności

  • Zwiększenie zdolności narządów do aktywnego przeciwdziałania wpływu środowiska (zwiększenie zdolności adaptacyjnych)

• Cechy pobytu w uzdrowisku:

  • Turnusy sanatoryjne łączą czynniki powszechnie dostępne z naturalnymi

  • Pobyt w uzdrowisku reguluje tryb życia, sprzyja wypoczynkowi i odpowiedniej ilości snu

  • Aktywny tryb życia, regularne pory posiłków wiążą się znacząco ze zdrowym stylem życia i przynoszą poprawę samopoczucia

• Kierunki lecznictwa uzdrowiskowego

  • Leczenie balneologiczne

  • Leczenie fizykalne

  • Leczenie klimatyczne

  • Leczenie ruchem

  • Leczenie dietetyczne

  • Wychowanie zdrowotne

  • Metody specjalne (psychoterapia, trening relaksacyjny, biblioterapia, muzykoterapia, choreoterapia)

  • Leczenie farmakologiczne tylko w przypadkach koniecznych

• Zakłady

  • Przychodnie uzdrowiskowe

  • Uzdrowiskowe zakłady przyrodolecznicze

  • Prewentoria uzdrowiskowe

  • Sanatoria uzdrowiskowe

  • Szpitala uzdrowiskowe

• Odczyn uzdrowiskowy (kąpielowy)

  • Przejściowe pogorszenie się stanu zdrowia pacjenta, może pojawić się na początku pobytu i kuracji w uzdrowisku

  • Cechują go takie objawy jak:

    • Objawy subiektywne: Bezsenność lub nadmierna senność, uczucie rozbicia, apatyczny lub depresyjny nastrój, niepokój, drażliwość, bóle głowy, brak łaknienia, nudności, mocniejsze bicie serca, uczucie kłucia lub ucisku w klatce piersiowej, zaparcia, biegunka, itp.

    • Objawy obiektywne: spadek czy wzrost ciśnienia, wzrost poziomu OB., wzrost temp. ciała itp.

  • Trwa zazwyczaj od 1-7 dni

• Fazy kuracji uzdrowiskowej

  • Faza pierwsza (adaptacyjna)

    • Obejmuje pierwsze 2-3 dni pobytu w uzdrowisku

    • Chory adaptuje się do zmienionego środowiska, zmienia tryb życia, zachowania, zmieniają się otaczający ludzie, w tym pacjenci i personel

    • Pacjent jest wyłączony z życia zawodowego i domowego

    • Mogą wystąpić przejściowe objawy jak bóle głowy, niepokój, drażliwość, itp. Zabiegi powinny być dawkowane ostrożnie

  • Faza druga

    • Od dnia 4 do 16-19

    • Zaostrzenie dolegliwości (wahania ciśnienia u nadciśnieniowców, bóle wieńcowe u sercowców, bóle stawów u reumatyków) lub pojawienie się nowych objawów. Jest to odczyn uzdrowiskowy. Jego nasilenie świadczy o zbyt intensywnym leczeniu.

    • Należy zredukować dawkowanie zabiegów

    • Objawy odczynu występują u ok. 50% pacjentów

  • Faza trzecia

    • Faza najefektywniejsza, od 16-19 dnia

    • Zmniejszają się dolegliwości (bóle, duszności, itp.), poprawia się sprawność i wydolność fizyczna, usprawnia się uk. krążenia i oddychania, zwiększają się zdolności obronne organizmu

    • Człowiek staje się odporniejszy na infekcje i stresy przez długi okres po wyjeździe

• Wybór uzdrowiska

  • Wskazania i przeciwskazania do uzdrowiska

  • Profile (kierunki) lecznicze uzdrowisk

  • Metody lecznicze stosowane w uzdrowisku

  • Tryb skierowania i kwalifikowania do uzdrowiska

• Wskazania do leczenia uzdrowiskowego

  • Choroby układu krążenia: przewlekłe choroby serca i naczyń wieńcowych, stany po zawale, wady serca, stany po operacjach serca i naczyń kończyn, nadciśnienie tętnicze, przewlekłe choroby naczyń kończyn dolnych

  • Choroby układu oddechowego: przewlekłe nieżyty górnych dróg oddechowych i zatok, stany po operacjach laryngologicznych i torakochirurgicznych, POCHP (przewlekła obturacyjna choroba płuc), rozstrzenia oskrzeli, astma, pylica

  • Choroby układu trawienia: choroba wrzodowa żołądka, przewlekłe nieżyty żołądka i dwunastnicy, przewlekłe choroby przełyku, nieżyty jelit, przewlekłe choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, przewlekłe zapalenie trzustki i stany po ostrym zapaleniu

  • Choroby przemiany materii i uk. wydzielania wewnętrznego: cukrzyca, otyłość, nadczynność i niedoczynność tarczycy, choroby przysadki i nadnerczy

  • Choroby reumatyczne i ortopedyczno-urazowe: RZS, ZZSK (zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa), stany po operacjach stawów, stany po amputacji kończyn, wady postawy i wady wrodzone

  • Choroby układu nerwowego: nerwobóle, przewlekłe zapalenia nerwów, korzeni i splotów, stany po urazach nerwów i splotów, stany po udarach, po urazach czaszkowo-mózgowych, po zapaleniu mózgu i opon mózgowych, mózgowe porażenia dziecięce i inne

  • Choroby kobiece: przewlekłe stany zapalne narządu rodnego, stan y po operacjach ginekologicznych, zaburzenia wieku przekwitania, niepłodność z zaburzeniami cyklu miesiączkowego

  • Choroby skóry: przewlekłe zapalenia skóry, także alergiczne, łuszczyca, rybia łuska, schorzenia łojotokowe, choroby naczyniowe skóry, owrzodzenia skóry, liszaj płaski i zanikowy, łysienie plackowate, bielactwo

  • Choroby zawodowe: stany po zatruciach, zmiany w układzie krwiotwórczym spowodowane zatruciami lub promieniowaniem jonizującym, pylica płuc, przewlekłe nieżyty oskrzeli i inne

• Przeciwskazania do lecznictwa uzdrowiskowego

  • Choroby o ostrym przebiegu

  • Choroby ze wskazaniami do zabiegów chirurgicznych

  • Żółtaczka

  • Niewydolność krążenia

  • Cukrzyca z mocnymi zmianami naczyniowymi, powikłania cukrzycy

  • Nowotwory

  • Padaczka

  • Choroby psychiczne, nerwice uciążliwe dla otoczenia, niepełnosprawność umysłowa, otępienie, demencja starcza

  • Alkoholizm i narkomania

  • Ciąża i okres karmienia

  • Chorzy zniedołężniali, unieruchomieni, niezdolni do samoobsługi

  • Chorzy w ciężkim stanie ogólnym, wymagający leczenia szpitalnego

  • Szczegółowe przeciwskazania kardiologiczne (np. migotanie przedsionków)

• Przeciwskazania do lecznictwa uzdrowiskowego ze względów epidemiologicznych

  • Ostre choroby zakaźne do zakończenia izolacji i całkowitego wyzdrowienia

  • Przewlekłe choroby zakaźne i nosicielstwo chorób zakaźnych, choroby przenoszone drogą płciową

  • Choroby pasożytnicze

1. KLIMATOTERAPIA

• Leczenie klimatem. Lecznicze zastosowanie bodźców klimatycznych

• Klimat -> Oparty na wieloletnich obserwacjach, charakterystyczny dla danego obszaru zespół zjawisk i procesów atmosferycznych, kształtujących się pod wpływem jego właściwości fizycznych i geograficznych

Klimatologia nauka o klimacie

Bioklimatologia nauka badająca związki pomiędzy procesami fizjologicznymi organizmów a klimatem. Ocenia i analizuje konkretne warunki klimatyczne ze względu na ich oddziaływanie na ustrój ludzki

• Czynniki klimatyczne:

Wszystkie czynniki wpływające na zjawiska klimatyczne np.:

• Szerokość geograficzna

• Wysokość nad poziomem morza

• Wpływ mórz, oceanów i lądów

• Ukształtowanie fizyczne gruntów

• Warunki nasłonecznienia

• Kierunki napływu mas powietrza itp.

• Elementy klimatyczne

  • Nasłonecznienie

  • Temperatura powietrza

  • Wilgotność powietrza

  • Ciśnienie atmosferyczne

  • Zachmurzenie

  • Opady atmosferyczne

  • Ruchy powietrza

  • Jonizacja powietrza

• Regiony klimatyczne Polskie

  • Klimat nizinny

  • Klimat morski

  • Klimat górski

Klimat nizinny

• Obejmuje największy obszar Polski

• Jego cechą jest duża zmienność pogody

• Występuje dość znaczne zróżnicowanie w skrajnych regionach np. na Suwalszczyźnie występują dłuższe i bardziej mroźne zimy, na Ziemi Lubuskiej – łagodna i wczesna wiosna oraz dłuższa i cieplejsza jesień

• Zima mało słoneczna i niezbyt śnieżna

• W rejonach bogatych w lasy można wyróżnić tzw. klimat nizinno-leśny

• Cechuje go słabe oddziaływanie bodźcowe

Klimat nizinno-leśny

• Łagodność w zmianach temperatury

• Wilgotność powietrza

• Ograniczenie nasłonecznienia

• Szczególnie korzystny dla ustroju jest wpływ zieleni leśnej, polegający na filtrowaniu zapylenia i pochłanianiu zanieczyszczeń gazowych powietrza

• Wskazania do leczenia w klimacie nizinnym:

  • Osoby w wieku podeszłym i starczym

  • Dzieci cierpiące na schorzenia reumatyczne

  • Chorzy, u których występują przeciwskazania do bodźcowego wpływu klimatu

  • Rekonwalescencja po przebytych chorobach i zabiegach operacyjnych

Klimat nadmorski

• Chłodna, zwykle słoneczna wiosna

• Umiarkowanie ciepłe, o zmiennej pogodzie i dość obfitych opadach lato

• Ciepła i słoneczna wczesna jesień

• Zima wietrzna i umiarkowanie zimna

• Walorem leczniczym jest obecność powietrzu aerozolu morskiego

• Duże nasłonecznienie oraz czyste powietrze napływające znad morza

• Jest to klimat bodźcowy

• Wskazania do leczenia w klimacie nadmorskim:

  • Przewlekłe choroby układu oddechowego

  • Niedoczynność gruczołu tarczowego

  • Choroby alergiczne

  • Niektóre choroby skóry (łuszczyca, trądzik młodzieńczy)

  • Krzywica

  • Profilaktyka chorób dzieci i chorób cywilizacyjnych

Klimat górski

• Zmniejszające się w miarę wzrostu wysokości ciśnienie atmosferyczne (ok.1,1kPa/100m)

• Obniżanie temperatury (ok. 0,6⁰C/100m)

• Wzrastające wraz z wzniesieniem natężenie promieniowania słonecznego

• Chłodniejsze lato i dłuższa, śnieżna zima

• Koniec zimy i początek wiosny jest słoneczny

• Jesień zazwyczaj słoneczna i piękna

• Ciepły i porywisty wiatr, zwany wiatrem halnym

• Jest to klimat wybitnie bodźcowy

• Korzystną cechą jest czyste powietrze

• Wskazania do leczenia w klimacie górskim:

  • Leczenie i profilaktyka przewlekłych chorób uk. oddechowego

  • Leczenie i profilaktyka chorób alergicznych

  • Rekonwalescencje

• Zabiegi klimatoterapeutyczne:

  • Kąpiele słoneczne (helioterapia)

  • Kąpiele powietrzne (aeroterapia)

  • Kąpiele powietrzno-ruchowe (połączone z ruchem na świeżym powietrzu)

  • Kąpiele morskie, rzeczne, jeziorne

  • Inhalacje naturalnego aerozolu morskiego lub tężniowego

• Talassoterapia

Wykorzystanie naturalnych walorów krajobrazu morskiego

• Kąpiele słoneczne nad brzegiem morza, na plaży

• Inhalacje aerozolu morskiego

• Kąpiele morskie

• Gimnastyka i spacery nad brzegiem morza

• Kąpiele słoneczne

  • Wielogodzinne przebywanie na plaży czy balkonach jest niekorzystne nawet dla człowieka zdrowego, a tym bardziej dla chorego

  • Długie opalanie wiosną (marzec, kwiecień) powoduje szereg komplikacji: oparzenia, udary, przeziębienia i infekcje dróg oddechowych, które niweczą efekt leczenia uzdrowiskowego

  • Dawkowanie kąpieli słonecznych:

    • Pierwsze ekspozycje na słońcu powinny wynosić 30 minut (osoby z jasną karnacją) do 40 minut (osoby z ciemną karnacją

    • W zapobieganiu osteoporozie wystarczy codziennie tylko 15-minutowa ekspozycja na słońce

    • Ostrożnie! -> dzieci, osoby starsze, kobiety w ciąży

    • Przy przedawkowaniu może wystąpić rumień, wysypka obok rumienia, oparzenie (bąble), zapalenie spojówek, bóle głowy, nudności, udar słoneczny

  • Przeciwskazania: tak jak przy promieniowaniu UV

• Kąpiele powietrzne

  • Przyjmuje się je w lekkiej odzieży, jeżeli jest ciepło to częściowo ubranym podczas leżakowania, spacerów, gier ruchowych, jazdy rowerem

  • Usprawniają się mechanizmy termoregulacyjne, następuje hartowanie i zwiększenie odporności organizmu

  • Często występuje lepsza tolerancja na zimno po leczeniu uzdrowiskowym

  • Dawkowanie kąpieli powietrznych:

    • Kąpiele powietrzne racjonalnie dawkowane wskazane są dla wszystkich chorych w uzdrowisku

    • Kąpiele powietrzne powinny być zalecane przez lekarza i odpowiednio dawkowane

    • Rozpoczynamy od leżakowania w pomieszczeniu z otwartym oknem, potem na werandzie, następnie na dworze i w dłuższym czasie

• SUBTERRANOTERAPIA

Jest to specyficzna metoda leczenia, w której głównym czynnikiem leczniczym jest mikroklimat komór solnych. Wykorzystuje ona naturalne właściwości mikroklimatu komór podziemnych, najczęściej wyrobisk solnych lub innych minerałów

Czynniki kształtujące mikroklimat komór solnych:

• Warunki termiczno-wilgotnościowe

• Temperatura powietrza, wilgotność i ruch powietrza

• Temperatura jest raczej niska 12-20⁰C

• Wilgotność jest zwykle wysoka i wynosi 70-90%

• Wilgotne powietrze zazwyczaj zalecane dla chorych z chorobami dróg oddechowych

• Skład chemiczny powietrza

  • Skład chemiczny powietrza w komorach w zakresie podstawowych gazów jest zbliżony do składu na powierzchni

  • Stężenie gazów toksycznych jak metan, tlenek węgla czy siarkowodór jest mniejsze

  • Skład powietrza jest systematycznie kontrolowany

• Ciśnienie atmosferyczne

  • Jest wyższe niż na powierzchni

  • Im głębiej leży komora tym większe ciśnienie

  • Powoduje zwiększone ciśnienie parcjalne tlenu we krwi i lepsze przyswajanie tlenu przez tkanki

• Jonizacja powietrza

  • Powstaje w skutek zwiększonej aktywności promieniotwórczej powietrza

  • Jej źródłem jest obecność w skałach izotopów potasu, uranu i innych pierwiastków promieniotwórczych

  • Zaobserwowano korzystny wpływ jonizacji ujemnej – wpływa ona korzystnie na drogi oddechowe oraz układ autonomiczny i hormonalny

• Stężenia i skład aerozolu

  • Aerozol składa się głównie z chlorku sodu

  • Zawiera też jony wapnia, jodu, magnezu i niektórych mikroelementów

  • Aerozol solny wpływa korzystnie na układ oddechowy, działa przeciwzapalnie i wpływa na gospodarkę mineralną ustroju

• Izolacja przed nadmiarem bodźców

  • Promieniowanie świetlne i kosmiczne

  • Promieniowanie elektromagnetyczne

  • Bodźce akustyczne

• Stan mikrobiologiczny powietrza

  • Czystość bakteriologiczna powietrza

• Zmniejszona grawitacja

  • Odciążenie pracy serca

  • Zmniejszenie obrzęków

• Program leczniczy sanatoriów podziemnych w Bochni i Wieliczce

  • Inhalacje aerozolu połączone z zajęciami ruchowymi (ćwiczenia oddechowe, gry sportowe)

  • Leżakowanie

  • Program edukacyjny

  • Muzykoterapia

  • Spacer traktem turystycznym

• Subterranoterapia nocna

  • Leczenie w nocy pomiędzy 22.00 a 6.00 rano

  • Przed snem stosuje się ćwiczenia ruchowe, muzykoterapię, choreoterapię przez ok. 1 godzinę

  • Pomiędzy 6.00 a 8.00 chorzy wykonują toaletę, gimnastykę poranną i przygotowują się do wyjazdu na powierzchnię

  • Cele leczenia nocnego:

    • Uzyskanie snu w czystym powietrzu i ciszy

    • Długie oddziaływanie aerozoli (11-12h)

    • Regeneracja dróg oddechowych (w nocy regeneracja przebiega lepiej)

    • Łagodzenie nocnych ataków astmy

    • Poprawa ogólnego samopoczucia

• Wskazania do subterranoterapii

  • Astma oskrzelowa

  • Przewlekłe nieżyty dróg oddechowych np. POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc)

  • Alergiczne choroby dróg oddechowych: alergia pyłkowa, przewlekłe alergiczne zapalenie nosa, gardła, wyprysk alergiczny

• Przeciwskazania do subterranoterapii

  • Jak przeciwskazania ogólne do fizjoterapii +

  • Nadczynność tarczycy

  • Ciąża

  • Klaustrofobia

  • Duża niesprawność ruchowa