DEKORACJE ADWENTOWE I BOŻONARODZENIOWE – DAWNIEJ I DZIŚ

Boże Narodzenie obchodzone jest przez chrześcijan od IV wieku naszej ery. Jako dzień Narodzin Chrystusa przyjęto datę 25 grudnia, a 24 grudnia jako Wigilię, czyli przedświęcie z obowiązującym postem, modlitwą i czuwaniem w oczekiwaniu na święto. Z dniem, a także nocą wigilijną, związane były różnorodne legendy i symbole, jednak najistotniejsze było przeżywanie wielkiego przełomu w dziejach świata – narodzin Chrystusa. Dzień wigilijny upływał w całej Polsce głównie pod znakiem przygotowań do wspólnej uroczystej wieczerzy. Świątecznym przystrojeniem izby i stołu były snopy zboża, słoma, siano i ziarna. Snopy zboża ustawiano w kącie izby lub pod stołem. Słomę, lub częściej siano, kładziona na stole, który następnie okrywano pięknym obrusem. Dawniej okna stanowiły ważny punkt świątecznej dekoracji. Niegdyś w oknach stawiano świece, które nawiązywały do narodzin Jezusa. Światło symbolizuje gotowość mieszkańców domu do powitania Chrystusa. Oprócz tego były sygnałem , że ten dom jest otwarty dla niezapowiedzianego gościa. Dziś miejsce świec zastąpiły fantazyjne dekoracje w postaci bałwanków, lampionów, wycinanek oraz sztucznego śniegu, z którego możemy wykonać zimowe krajobrazy.

Nieodzownym atrybutem świąt Bożego Narodzenia i wystroju świątecznego wnętrza była umieszczana w nim w dzień Wigilii i pozostawiana na całe święta zielona gałąź, okryta trwałą, „zawsze żywą” zielenią, która na całym świecie i od wieków otaczana jest czcią, a symbolizuje życie, zdrowie, radość, siły witalne, pomyślną wegetację i wzrost roślin. W krajach śródziemnomorskich była to gałąź laurowa lub oliwna, a w Europie Środkowej i Północnej – drzewo iglaste np. świerk, jodła, sosna, lub gałąź derenia czy bukiet jemioły. W wielu regionach Polski występowała bardzo charakterystyczna dekoracja świąteczna znana pod nazwą podlaźnik lub boże drzewko. Był to wieszany u pułapu nad stołem wigilijnym rozwidlony wierzchołek świerku lub gałąź sosnowa, albo też okrągła słomiana tarcza z przypiętymi gałązkami iglastymi. Przybranie stanowiły „światy”, na które składały się elementy wycięte z papieru, ciasteczka, jabłka, orzechy itp. Każda ozdoba miała swoje znaczenie, np. jabłka były symbolem zdrowia, urody i sił witalnych. Najmłodszym rodzajem dekoracji mieszkań w okresie Bożego Narodzenia jest choinka, ustawiana najczęściej na podłodze. Choinki znane były w Niemczech już w XV wieku, a do Polski dotarły wraz z kolonistami niemieckimi w czasie zaborów. Początkowo dekorowano je podobnie jak podlaźnik. Z czasem pojawiły się nowe ozdoby choinkowe, własnoręcznie wykonane z papieru, słomek, wydmuszek jaj, piórek itp. Szklane ozdoby – bombki choinkowe i elektryczne oświetlenie uczyniły wielką zmianę w sposobie dekorowania choinek. Obecnie w całym świecie dekoruje się świątecznie ulice i place miast, witryny sklepowe itp. Mniejsze dekoracje można zamówić i kupić, natomiast zielone gałęzie coraz częściej zastępuje się sztucznymi.

Dekoracje adwentowe

Adwent to okres poprzedzający święta Bożego Narodzenia, czas oczekiwania na syna Bożego. Rozpoczyna się w niedzielę po dniu św. Andrzeja i ma przygotować wiernych do nadchodzących najpiękniejszych świąt w całym roku kalendarzowym. Dawniej był okres postu i miłosierdzia – nie odbywały się żadne zabawy taneczne, nie śpiewano i nie się bawiono. Dziś jest trochę inaczej, ale wiele osób nadal pości i odmawia sobie wiele przyjemności. Wierni z lampkami adwentowymi (przeważnie dzieci) w tym czasie uczęszczają na nabożeństwa roratne do kościołów. Dawniej powszechnym zwyczajem w pierwszą niedzielę adwentu było zrywanie gałązek jabłoni, wiśni czy śliwy, które wkładano do wody. Jeśli na gałązce rozwiną pączki i zakwitną na Boże Narodzenie – według zwyczaju wróży to pomyślny, zdrowy i urodzajny rok. W czasie Adwentu powszechny w domach był zawieszony lub położony na stole wieniec adwentowy wykonany z świerku lub jedliny.
Niegdyś był zawieszany pod lampą nad stołem w pokoju. Wieniec, którego rozmiary były różne, lecz na ogół nie przekraczały 30 cm. średnicy, opleciony był czerwoną wstążką, czasem ozdobiony kupnymi grzybkami z masy lub pozłacanymi szyszkami. Nieraz przyczepiano na wstążce kartonową gwiazdę ,która zwisała kilkanaście centymetrów pod wieńcem płaszczyzną równolegle do wieńca. Do wieńca przymocowywano w różnych odstępach - przy pomocy specjalnych uchwytów bądź za pomocą druciku - cztery świeczki, najczęściej czerwone. W pierwszą niedzielę Adwentu zapalono jedną ze czterech świeć, które symbolizują cztery tygodnie oczekiwania na święta. Przy zapalonej świecy na wieńcu śpiewano pieśni adwentowe, po czym ją gaszono. W następną niedzielę zapalano dwie i tak kolejno aż zapalono cztery świece. W czasie wieczerzy wigilijnej świeczki te wypalały się do końca, wówczas dopiero zapalano świeczki na choince. Zwyczaj ten ma swoje korzenie w tradycji Niemiec.
Wieńce adwentowe wciąż ulegają przeobrażeniom i modyfikacjom, zgodnie z fantazją i umiejętnościami florystów, np. wprowadza się wielokrotność liczby świec, czyli 8, 12, 16 itd., korzysta się z zupełnie innych materiałów na podkłady. Wykonuje się też bardzo dużo wieńców i wianuszków zupełnie pozbawionych świec. Wianki można też przygotować z samych szyszek, owoców, przypraw, pierników itp. Różne są ich średnice i raczej nie zapala się świec – są jedynie dekoracją. Zwyczaj wieszania wieńca na drzwiach pochodzi ze Skandynawii, i stanowi rodzaj zaproszenia do domu.

Dekoracje świąteczne

Do innych form dekoracji na Boże Narodzenie, również związanych ze zwyczajami ludowymi i specyficzną symboliką należą:

• pałąkowaty lichtarz – pałąk z drewna w formie podkowy, często obwiązany bukszpanem, ozdobiony jabłkami, orzechami, ptaszkami oraz świecami;

• piramidy z jabłek;

• rajskie drzewko – konstrukcja z listewek z obrazkiem przedstawiającym grzech pierworodny, całość udekorowana jabłkami, orzechami, piernikami, gałązkami jodły; czasami obrazek ustawia się na pieczywie;

• kula lub piramida – formy zbudowane z owoców lub toczone z drzewa i ozdabiane świecami, jabłkami, wypiekami, orzechami i zielonymi gałązkami.

Jedną z najstarszych dekoracji jest girlanda. Zdobi się nią elewacje budynków, bramy wjazdowe, balustrady itp. Girlandy wykonuje się z gałązek stroiszu np. jodły lub pędów bezlistnych. Na święta Bożego Narodzenia często dekoruje się girlandy, także te sztuczne, lampkami, bombkami, kokardami i szyszkami.

Najczęściej spotykaną dekoracją świąteczną jest jednak choinka. Towarzyszy tradycji świątecznej. Jest także symbolem zbliżających się świąt. Wykonuje się ją obecnie z przeróżnych materiałów – nawet z samych lampek świątecznych. Najmilsze jest chyba jednak prawdziwe drzewko, w każdym domu ozdobione inaczej – zgodnie z tradycją rodzinną. Poleca się głównie rośliny iglaste o stożkowatych formach, a także regularnych – kolumnowych lub kolistych, w tym:

• świerk kłujący,

• jodła górska,

• świerk biały,

• jodła koreańska,

• świerk srebrny,

• świerk serbski,

• jodła kaukaska.

Ze względu na niewielką powierzchnię mieszkań i w związku z tym ograniczone możliwości bardzo atrakcyjne są dekoracje świąteczne przypominające ją kształtem. Często stylizuje się też szopki, świeczniki i różnorodne stroiki świąteczne. „Dyżurnym” elementem tego ostatniego jest świeca, podobnie zresztą jak podstawka, gałązki stroiszu i ozdoby np. kokardki, bombki, rośliny, figurki itp.