Cement – (koniec XIX/XX wiek) sproszkowany produkt, szarawe spoiwo budowlane ; hydrauliczny materiał wiążący, otrzymywany z surowców budowlanych, odporny na wodę. Obecnie cement wypala się w 1450 stopniach.
Pucolana – ceramiczny materiał budowlany, stosowany jako wypełniacz w zaprawach hydraulicznych. Jest to pył lub bardzo drobny popiół pochodzenia wulkanicznego. Powodował wiązanie wapna pod wodą i na powietrzu. Głównym składnikiem jest krzemionka.
spoiwa starożytne:
1200 p.n.e. – zaprawy wapienno – gipsowe do wykonywania posadzek oraz tarasów
2600 – 1600 p.n.e. – tynki z użyciem wapna, gipsu oraz podłoża
spoiwo wapienno – pucolanowe – z tufów, trasów, pumeksów, glin
Rodzaje wapna:
powietrzne
hydrauliczne – wiążące i twardniejące w zetknięciu z wodą. Uzyskiwane z wypalania wapieni gliniastych oraz marglistych. Uzyskane spoiwo ma charakter pośredni między wapnem, a cementem portlandzkim.
Ważniejsze cementy XIX wieku:
Romański(PL) – tzw. Parkera. Otrzymywany poprzez wypalanie wapieni marglistych w 1000 – 1100 stopniach. Zwany rzymskim ze względu na szary kolor. Tlenek wapnia całkowicie wiąże się z tlenkiem krzemu, glinu, żelaza, występujących w marglu. Popularny po 1900 roku.
Portlandzki – cement Aspolina. Wypalany w 1250 stopniach. Otrzymywany z mieszanki surowców(margli), wapieni, gliny.
Hutniczy – wiązał w temperaturach niższych.
Magnezjowy – tzw. Sorela. Spoiwo magnezjowe z wapieni dolomitowych.
Glinowy – powstały z boksytu oraz wapienia.
Pucolanowy – tzw. trasy. Grupa cementów nowożytnych, produkowanych z tufów, pyłów hutniczych, pumeksów, glin. Wypalany w 500 – 600 stopniach.
Hydrauliczny – spoiwo własnej produkcji Johna Smeatona.
Keena’a – z początku XX wieku. Z kamienia gipsowego z dodatkiem katalizatorów.
Surowce wykorzystywane do tworzenia cementu: margiel, wapień, glina, pucolany, tuf wulkaniczny, pumeksy, boksyt, żużel wielkopiecowy/szlaka.
Piece do wypalania cementu: szybowe i obrotowe(pierwsze pochodzą z 1890 roku, popularne w l.20-tych XIX wieku).
Trzy terminy murarskie:
Zaczyn – SPOIWO + WODA
Zaprawa – SPOIWO + WODA + PIASEK
Mieszanka betonowa – SPOIWO + WODA + GRUBE KRUSZYWO
Wytworem każdego cementu jest beton!
Beton - 1. Kompozyt powstały ze zmieszania spoiwa, wypełniacza i wody oraz ewentualnych domieszek w odpowiednich proporcjach. 2. Twarda, sztuczna skała, otaczająca ze wszystkich stron chodniki, pasy startowe, mosty, budynki mieszkalne itp. 3. Według angielskiego rozumienia był mieszanką piasku, cementu i wody bez kruszywa.
Spoiwa – materiały wiążące w reakcji chemicznej
Lepiszcza – materiały wiążące w wyniku przemiany fizycznej
Concrate – mieszanka zrobiona ze wszystkich składników jednocześnie
Podział betonu:
Oparte o spoiwa powietrzne: wiążące i twardniejące w powietrzu
Oparte o spoiwa hydrauliczne: wiążące i twardniejące w powietrzu i w wodzie
Dodatki do betonu: zmierzwione włosie, mielona ceramika, krew zwierzęca oraz mleko, sieczka, cięte lino krępowe, pakuły, twaróg, węgiel drzewny, wino.
Żelbet – szkielet z prętów stalowych lub siatki lub siatki układa się w deskowaniu (szalunku) na miejscu wbudowania elementu lub formie i zalewa się mieszanką betonową.
Zbrojenie - wkładki w postaci stalowych prętów, siatek lub innych kształtowników - np. umieszczone w betonie w celu zwiększenia jego wytrzymałości na rozciąganie.
Konstrukcje żelbetowe sprężone:
Beton sprężony – zbrojenie wykonuje się ze stali o wysokiej wytrzymałości na rozciąganie. Do elementu betonowego wprowadza się naprężenia ściskające przez rozciągnięcie zbrojenia przed zabetonowaniem.
Strunobeton – struny (pojedyncze druty lub ich wiązki złożone z kilku strun) napręża się w formie i stabilizuje na naciągu. Po zalaniu formowanego elementu i uzyskaniu przez beton przynajmniej 70% wymaganej wytrzymałości, naciąg jest zwalniany. Stal wprowadza do betonu naprężenie ściskające – w ten sposób uzyskujemy beton sprężony.
Kablobeton – w formie układa się kanały wzdłuż tras przebiegu kabli sprężających. Formę wypełnia się betonem. Po uzyskaniu przez beton minimum 70% wartości wymaganej wytrzymałości wprowadza się kable do kanałów i naciąga się je. Kable mocowane są na końcach, a kanały wypełniane zawiesiną – zaczynem cementowo wodnym. Po związaniu zaczynu otrzymuje się element monolityczny, w którym beton i stal współpracują ze sobą. Elementy kablobetonowe można sprężać w miejscu ich wbudowania.
Najczęstsze przyczyny uszkodzeń betonu:
Mechaniczne: ścieranie, uderzenie, przeciążenie, wybuch, wibracja
Chemiczne: czynniki agresywne(siarczany, miękka woda)
Fizyczne: zużycie, erozja, skurcz, krystalizacja soli, oddziaływania cieplne, zamrażanie/rozmrażanie
Ogień
Skutki:
Wymywanie składników, powstawanie porów
Odkształcenia, pękanie, rozsadzanie
Nierówności, ubytki
Więźba dachowa to drewniana konstrukcja dachu. Składa się z wiązarów z reguły połączonych między sobą jednym z systemów usztywnienia podłużnego.
Więźby krokwiowo jętkowe: krokwiowe, krokwiowo – jętkowe, storczykowe, stolcowe, wieszarowe, krążynowe.
Więźby płatwiowe: kleszczowe, rozporowe, stolcowe, wieszarowe
Rodzaje więźb:
Więźba krokwiowa – złożona z pary krokwi ustawionych w formie trójkąta równoramiennego. Krokwie osadzone są na końcach belki wiązarowej i łączą się wzajemnie u góry w kalenicy.
Więźba jętkowa – wprowadzenie między krokwie elementu zwanego jętką. Może posiadać jedną lub kilka jętek. Najkrótsza i najwyżej położona nazywana jest grzędą i dodatkowo wzmacnia górne połączenie krokwi. Podobną rolę spełnia występujący na dole miecz łączący krokiew z belką wiązarową.
stolcowa – więźba o stolcach stojących i leżących. Ramy stolcowe składają się ze stolców oraz płatwi usztywnionych mieczami. Mogą pojawić się również rygle i zastrzały.
wieszarowa – głównym elementem niosącym jest wieszar składający się ze stolca/stolców zwanego wieszakiem, dwóch podpierających go zastrzałów oraz belki wiązarowej.
Więźba storczykowa – wprowadzenie tzw. ramy wzdłużnej zwanej storczykową. Storczyki zawsze zawieszane są na krokwiach poprzez parę zastrzałów zwanych ramionami oraz dodatkowo w kalenicy i na jętkach. Storczyki ustawiane są bezpośrednio na belkach wiązarowych. Połączone są krótkimi poprzeczkami tzw. ryglami. Poza ryglami rama posiada skośne elementy usztywniające tj. zastrzały i miecze. Miecze posiadają niewielką długość i łączą zazwyczaj dwa elementy. Zastrzały są długimi elementami ustawionymi skośnie. Przebiegają zwykle przez więcej niż dwa elementy.
Więźba niezredukowana posiada w każdym wiązarze pełen program elementów. Może być ona natomiast zredukowana poprzecznie (gdy brakuje jętki lub innego elementu) oraz podłużnie (gdy storczyk ustawiony jest coraz rzadziej, a razem z nim zanikają elementy, które go podtrzymywały). Występuje również redukcja podwójna, gdy jednocześnie występują redukcja poprzeczna oraz podłużna.
Więźba płatwiowo – kleszczowa: stolcowe i wieszarowe. Cechą charakterystyczną są krowie oparte bezpośrednio na płatwiach, które spoczywają na stolcach lub wieszakach. Całą konstrukcję spinają kleszcze umieszczone bezpośrednio pod płatwiami. Wiązary pełne rozstawione są co kilka metrów. Między nimi znajdują się wiązary puste złożone najczęściej z samych krokwi. Wiązary pełne mogą być też pozbawione belki wiązarowej ponieważ spoczywają na płatwiach.
Więźba płatwiowo – kleszczowa stolcowa (o stolcach stojących) – kleszcze umieszczone pod płatwią kalenicową spinają krokwie poprzez stolce. Więźby stolcowe (o stolcach pochyłych: leżące i kozłowe) – stolce leżące nie są równoległe do krokwi i do nich nie przylegają ze względu na usytuowanie płatwi między nimi. Pochyłe ramy stolca leżącego zabezpieczone są kleszczami. Kleszcze położone są pod płatwiami i łączą krokwie poprzez stolce leżące. Więźba o stolcach kozłowych posiada ramy kozłowe ustawione w środku wiązara i skierowane ku krokwiom. Kleszcze położone są pod płatwiami, łącząc krokwie poprzez kozły.
Więźba płatwiowo – kleszczowa wieszarowa – podstawowy wieszar nad belką wiązarową może być jedno, dwu, trój wieszakowy.
Dach = Więźba dachowa + Pokrycie
Podział dachów ze względu na kształt:
Płaski – pulpitowy, dach jednospadowy(o jednej połaci dachowej). Ściany boczne budynku zwane są szczytowymi, a ściana na wysokości poddasza zwana jest pulpitową.
Dwu/Trój/Cztero – spadowy. Dwuspadowy – tzw. szczytowy, posiada dwie połacie dachowe. Ściany boczne w obrębie dachu zwane są szczytami. Czterospadowy – tzw. brogowy, dach o dwóch połaciach podłużnych w kształcie trapezu i dwóch połaciach bocznych w kształcie trójkąta.
Naczółkowy – dach dwuspadowy z dodatkowymi, krótkimi połaciami na ścianach szczytowych.
Półszczytowy – tzw. przyczółkowy, odmiana dachu dwuspadowego z okapem w ścianie szczytowej. Widoczny nad okapem fragment ściany zwany jest półszczytem górnym.
Łamany: francuski (mansardowy), polski (połacie są rozdzielone ścianą i mają jednakowy spadek), krakowski (posiada okna między połaciami). Dach zbudowany z połaci dachowych, zwykle rozdzielonych gzymsem lub ścianą.
Namiotowy – dach o trójkątnych połaciach zbiegających się w jednym wierzchołku.
Ostrosłupowy – dach o ściętych narożach, z dołożonymi przypustnicami
Rombowy – odmiana dachu namiotowego o ściętych narożach lub z czterema szczytami
Stożkowy
Kopulasty – dach w kształcie kopuły na różnym rzucie, najczęściej w postaci czaszy. Czasem posiada latarenkę.
Krążynowy – walcowy/łukowy, dach którego konstrukcja oparta jest na krążynach. Umożliwia to nadanie mu form sferycznych. Od nazwiska wynalazcy nazywana dachem Delorme’a.
Wieżowy – iglica, dach o dużej wysokości, czasem rozszerzający się w części dolnej, co umożliwia przejście od ścian budowli do wysokiego zwieńczenia. W przypadku, gdy dach jest bardzo wysmukły zwany jest iglicą.
Hełmowy – bardziej rozbudowane formy
Wklęsły – pogrążony/wgłębiony, część środkowa dachu umieszczona jest niżej niż część zewnętrzna. Bywa otoczony przez attykę. Woda deszczowa odprowadzana jest z jego środka przez system rynien.
Pilasty/Beczkowy/Żaglasty
Cebulasty
Historia
Płyty gipsowe zostały wynalezione w Stanach Zjednoczonych pod koniec XIX wieku, dzięki ulepszaniu materiału pierwotnie otrzymywanego ze smoły węglowej, obłożonej słomianą matą. Wkrótce rozpoczęto produkcję płyty gipsowej, która miała służyć do budowy lekkich ścianek działowych. Płytę stopniowo ulepszano w taki sposób, by była jeszcze lżejsza i bardziej trwała. W 1917 roku rozpoczęto produkcję płyt gipsowych w Europie, a cztery lata później w Japonii. Kolejny etap rozwoju przemysłu gipsowego nastąpił po II wojny światowej i związany był z wprowadzeniem prefabrykacji gipsowej oraz mieszanek gipsowych do prac wykończeniowych. Dziś wyroby gipsowe stosowane są do prac wewnątrz pomieszczeń i robót wykończeniowych oraz dekoracji. Niektóre z zastosowań i form gipsu współcześnie to: ścianki działowe, suche lub mokre tynki wewnętrzne, gładzie gipsowe, lekkie sufity podwieszane, elementy dekoracyjne i sztukateryjne, podkłady podłogowe, stropy, pustaki i bloczki gipsowe. Obecnie gips znany jest na placu budowy pod postaciami zapraw gipsowych do robót wykonywanych na mokro, tj. tynkowanie, szpachlowanie, wylewanie podkładów podłogowych, łączenie i osadzanie elementów, prace dekoracyjne oraz prefabrykowanych elementów gipsowych, jak płyty i pustaki ścienne oraz płyty gipsowo-kartonowe. Jako materiał do wnętrz wyroby gipsowe są używane do wykańczania powierzchni nowych i remontowanych ścian i sufitów. Do tego celu stosowane są płyty g-k, dekoracyjne i dźwiękochłonne, zaprawy tynkarskie, stiuki, sztablatury, detale architektoniczne. Gips całkowicie pochłonął zabudowę poddaszy czy obudowy instalacji i konstrukcji. Poza tym gips w postaci wylewek anhydrytowych i gipsowych na mokro oraz w postaci gotowych płyt – tzw. suchy jastrych używany jest do wykonywania podkładów podłogowych pod posadzki.
Wytrzymałość tworzyw gipsowych i gipsobetonów, uwzględniająca spadek ich wytrzymałości w stanie zawilgocenia, jest dostateczna, aby dopuścić te materiały do budowy ścian nośnych budynków niskich. Wymagania w zakresie odporności mechanicznej nie stanowią tak podstawowego problemu przy stosowaniu elementów gipsowych do wypełniania ścian np. w budynkach o konstrukcji szkieletowej. Obecnie w Polsce znanych jest w budownictwie polskim kilka systemów wznoszenia budynków gipsowych w rozwiązaniach szkieletowych (żelbet, stal lub drewno) lub bezszkieletowych – stosujących pustaki drobnowymiarowe o różnych kształtach, także z wkładkami termoizolacyjnymi lub docieplane wylewanym na budowie pianogipsem. Najbardziej znane to: system R, system KR, SOVA-system, Eko-Gips.
Gips na mokro
Tynki gipsowe wykonuje się techniką jednowarstwową, od razu ostatecznie wykańczając powierzchnię. Są one łatwe do kształtowania i wygładzania, przy czym powstaje mała ilość odpadów. Szybko schną i pozwalają uzyskiwać wysokie wydajności tynkowania.
Tynki gipsowe dostępne są w handlu w dwóch wersjach technologicznych. Jako tynki maszynowe, które wykonuje się na budowach przy zastosowaniu specjalnych agregatów tynkarskich oraz jako tynki ręczne, preferowane przy wykonawstwie prac remontowych z niewielkimi powierzchniami do otynkowania.
Gips umożliwia również wyrównywanie i wykańczanie posadzek. Te tzw. płynne jastrychy dają się łatwo nakładać i same się rozprowadzają. Są również idealne na warstwach izolacji akustycznej lub termicznej – dobrze tłumią dźwięki.
Od dawna znane są w Polsce bloczki gipsowe Pro-Monta. Mają kształt prostopadłościanu. Powierzchnie licowe płyt są równe i gładkie, a boki posiadają montażowe wpusty i pióra w kształcie trapezu. Taka konstrukcja płyt pozwala na szybki i wydajny montaż oraz uzyskanie ścian o dużej gładkości powierzchni bez jakiegokolwiek tynkowania. Charakterystyczne cechy płyt impregnowanych to: niska nasiąkliwość, łatwość przecinania i montażu oraz konkurencyjny koszt w porównaniu z rozwiązaniami tradycyjnymi. Płyty gipsowe PRO-MONTA mają zastosowanie przy wykonywaniu ścian działowych oraz obudowa słupów nośnych, kanałów wentylacyjnych i sanitarnych w pomieszczeniach budynków mieszkalnych, przemysłowych i użyteczności publicznej.
Gips na sucho
Systemy suchej zabudowy stanowią optymalną możliwość wykańczania wnętrz i są alternatywą dla tzw. mokrych. Unikalne cechy gipsu: lekkość, niepalność, czystość chemiczna stanowią że, znajduje on zastosowanie przy modernizacjach jak i przy wykańczaniu nowych pomieszczeń mieszkalnych, biurowych i użyteczności publicznej.
Płyty gipsowo-kartonowe montowane do istniejącej ściany nadają się do wykonywania tynków ścian wewnętrznych, zarówno w budynkach nowych jak i remontowanych. Płyty osadzone na podłożu murowanym stanowią tzw. suchy tynk i mogą być przyklejane bezpośrednio do ścian nośnych za pomocą kleju gipsowego jak i mocowane na konstrukcjach nośnych wykonanych z profili stalowych jak i łat drewnianych.
Ścianki działowe z płyt gipsowo-kartonowych pełnią funkcję bariery akustycznej i ogniowej. Zastosowanie płyt g-k pozwala na swobodną aranżację wnętrz, kształtowanie przestrzeni użytkowej mieszkań i pomieszczeń użyteczności publicznej. Elementami konstrukcyjnymi ściany są profile U i C wykonane z blachy stalowej ocynkowanej, do której przykręcane są płyty gipsowo-kartonowe.
Obecnie jedynym sposobem na adaptację poddasza do celów użytkowych jest zastosowanie jednego z systemów suchej zabudowy. Wymagania izolacyjne stawiane pomieszczeniom wygospodarowanym pod więźbą dachową mogą być osiągnięte jedynie poprzez zastosowanie właściwej izolacji termicznej i akustycznej wykonanej w oparciu o wełnę mineralną, systemowe profile stalowe i płytę gipsowo-kartonową.
Suche podłoża zwane także suchym jastrychem przeznaczone są do wykonywania posadzek o obciążeniach nie przekraczających 200 kg/m2. Zaletą ich jest niewielka masa, łatwość i szybkość wykonywania (wyeliminowanie procesu mokrego), poprawa izolacyjności cieplnej i akustycznej oraz zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpożarowego. W zależności od przeznaczenia płyty mogą być zespolone np. z warstwą styropianu, wełny mineralnej lub innym materiałem izolacyjnym, jak również występować bez izolacji.
(podsumowanie)Zaletą materiałów budowlanych produkowanych z gipsu są:
– dobra izolacyjność cieplna,
– dobra izolacyjność dźwiękowa,
– akumulacja ciepła,
– mała higroskopijność
– ognioodporność,
– biała barwa,
– gładka powierzchnia.