FOLKLOR JAKO SWOISTA FORMA TWÓRCZOŚCI
Wytworem naiwnego realizmu było teza młodogramtyków głosząca, że jedynym rzeczywistym językiem jest JĘZYK INDYWIDUALNY – rzeczywisty jest tylko język określonej osoby w określonym czasie, reszta jest tylko teoretyczo-naukową abstrakcją
Według językoznawstwa, ta teza jest BŁEDNA!
F. de Saussure :
Poszczególny akt mowy – parole
Zespół konwencji, przyjętych przez określoną wspólnotę dla zrozumienia „parole” – Langue
Jeśli ktoś wprowadza do tego systemu zmiany, to są to jednostkowe odchylenia od langue i to zawsze w stosunku do langue. Jeśli wspólnota zaakceptuje te zmiany, usankcjonuje i uzna za obowiązujące to mówi się że zaszły ZMIANY JĘZYKOWE.
LAMPUSY – indywidualne błędy językowe. – to wytwory indywidualnego kaprysu, silnego afektu, popędów estetycznych jednostki mówiącej
Akceptacja określonej innowacji językowej zachodzi na skutek upowszechnienia jakiegoś indywidualnego błędu językowego, deformacji mowy. Ale o Narodzinach innowacji można mówić dopiero wtedy kiedy staje się ona FAKTEM SPOŁECZNYM, czyli gdy przyswoi ja sobie wspólnota językowa
Przejście od językoznawstwa do folkloru -> napotykamy tu podobne zjawiska.
Utwór ludowy- zaczyna istnieć dopiero kiedy zostanie przyjęty przez określoną wspólnotę, a co więcej istnieją tylko te jego elementy, które wspólnota sobie przyswaja.
-gdyby jakiś jegomość ułożył wiersz i wiersz ten z różnych przyczyn nie byłby do zaakceptowania dla społeczności i pozostali jej członkowie nie przyswajają go sobie, jest on skazany na zagładę. ( jeśli jakiś przypadkowy zbieracz go zapisze, wtedy wiersz ma szanse zaistnieć w literaturze pisanej, tak to przepada.)
Hrabia de Lautreamont – to poeta odrzucony ( poete maudit). Wydał książeczkę, która w ogole nie cieszyła się powodzeniem . I dopiero w surrealizmie został wygrzebany i przypomniano sobie o nim. Gdyby był jednak jedynie poeta ustnym, to utwory jego znikłyby bez śladu z chwilą jego śmierci.
-można odrzucić cała twórczość, albo zignorować poszczególny rysy, osobliwości formalne. Środowisko kształtuje utwór według swoich potrzeb. I to co zostało przez nie odrzucone przestaje istnieć, jako fakt folklorystyczny wychodzi z użycia i obumiera.
-Tak samo jak czytając książkę czytelnik pomija opisy przyrody, ponieważ są nudne i stanowią balast, tak samo jest w tym przypadku. Jeśli społeczność nie lubi opisów przyrody wykreśla je z repertuaru folklorystycznego
- W folklorze utrzymują się tylko te formy, które są aprobowane przez dana społeczność. Czasem zmieniają się funkcje danej formy, a czasem forma traci swoją funkcjonalność i obumiera w folklorze…a w literaturze pisanej zachowuje potencjalne istnienie.
„stali przewodnicy” – pisarze których z każdym nowym nurtem, kierunkiem interpretuje się od nowa. Pewne cechy tych pisarzy, które były obce, niezrozumiałe, niepotrzebne dla współczesnych uzyskują w późniejszych czasach dużą wartość. Nagle się aktualizują tzn. stają się produktywnymi czynnikami literatury. Ale jest to możliwe tylko w literaturze Pisanej.
W folklorze ustnym reaktualizacja pewnych faktów poetyckich jest mniejsza, jeśli nosiciele tradycji poetyckiej wymrą to nie można jej już ożywić.
Utwór ludowy może więc istnieć jeśli istnieje też grupa przyswajająca go i sankcjonująca
PREWENCYJNA CENZURA SPOŁECZNOŚCI
Za narodziny utworu ustnego uznaje się moment w którym zostaje on po raz pierwszy zobiektywizowany, czyli wygłoszony przez autora. W rzeczywistości utwór staje się FAKTEM FOLKLORY, dopiero z chwila przyswojenia go przez społeczność.
Wyznawcy tezy o indywidualnym charakterze twórczości folklorystycznej starają się zastąpić pojęcie zbiorowości – anonimowością. (z rosyjskiego podręcznika poezji ustnej. W przypadku pieśni obrzędowej. Nie wiemy kto wymyślił obrzęd i kto ułożył pieśń, nie świadczy to że pieśń ta nie jest indywidualna a jedynie tak stara że nie da się ustalić autora i okoliczności powstania. Nie ma tu więc według nich koncepcja twórczości ludowej nie jest tutaj przydatna.))
Podręcznik jednak nie zauważa, że obrzęd nie może istnieć bez sankcji społecznej. Że nawet jeśli jakieś indywiduum doprowadziło do zrodzenia się tego obrzędu to droga do niego prowadzi przez akceptacji ze strony społeczeństwa.
Utwór jest zobiektywizowany, istnieje konkretnie, niezależnie od czytelnika.
Droga utworu ludowego prowadzi od wykonawcy do wykonawcy, droga utworu pisanego od dzieła do wykonawcy.
Dla recytatora utwór ludowy jest faktem langue, a więc faktem pozaosobowym, danym niezależnie od recytatora.
Dla recytatora literackiego utwór jest faktem parole: nie jest dany a priori, lecz podlega indywidualnej realizacji.
Różnica między folklorem a literaturą pisaną polega na tym, że folklor nastawiony jest na langue, a literatura pisanina parole.
W folklorze poeta nie ma prawa uznawać dany utwór za własny, a inne utwory za cudze.
Utwór literacki nie jest z góry wyznaczony przez cenzurę, nie wynika z niej w całości.
Literatura – „ produkcja na zbyt”, folklor – „produkcja na obstalunek (zlecenie wykonania czegoś, złożone u rzemieślnika)”
W przeciwieństwie do „poety-literata” „poeta folkloru” „nie tworzy nowego środowiska:; wszelka intencja zmiany otoczenia jest mu zupełnie obca absolutne panowanie cenzury prewencyjnej, udaremniające wszelki konflikt między nią a utworem wytwarza szczególny typ uczestników twórczości poetyckiej i zmusza jednostkę do rezygnacji z jakiegokolwiek zamachu na tę cenzurę.
Zbiorowy charakter twórczości ustnej – koncepcja romantyczna.
Romantycy przeceniali samodzielność genetyczną i pierwotność folkloru.
Dla folklorystyki istotne jest nie powstawanie i istnienie źródeł pozafolklorystycznych, ale funkcja zapożyczenia, wybór i przetworzenie zapożyczonego materiału.
Przekształcenie działa tzw. Sztuki monumentalnej w tzw. Prymityw jest również aktem twórczym. Twórczość przejawia się w wyborze przejmowanych dzieł jak i w sposobie ich adaptacji do innych zwyczajów i wymagań. Dzieło zostaje zinterpretowane na nowy sposób – przestawienie funkcji.
Ze stanowiska funkcjonalnego, bez którego niemożliwe jest zrozumienie faktów artystycznych, dzieło sztuki spoza folkloru i to samo dzieło zaadaptowane przez folklor są dwoma faktami w istocie swej zupełnie różnymi. – Nie wiem kurwa o co chodzi…. :S
Historia wiersza Puszkina Huzar stanowi przykład przenikania literatury do folkloru i odwrotnie zmieniają swą funkcję. Ludowe opowiadanie o spotkaniu człowieka z światem nadprzyrodzony. Bajka, którą posłużył się Puszkin jest ludowa, natomiast w trawestacji poety ludowość stała się artystycznym chwytem.
Trawestacja (wł. travestire – przebierać się, maskować się) – parafraza utworu literackiego, polegająca na zmianie stylu (z poważnego na komiczny lub odwrotnie), zachowująca jego podstawowe elementy kompozycyjne oraz podejmowany temat. Stanowi odmianę parodii i jest często wykorzystywana w satyrze. Efekt komiczny uzyskuje się poprzez konfrontację poważnego tematu dzieła z jego językiem i formą (niską, potoczną, a nawet wulgarną).
Samorodność – błąd romantycznej charakterystyki folkloru
Drugi błąd: teza, że autorem folkloru, podmiotem twórczości zbiorowej może być tylko lud nie podzielony na klasy, rodzaj zbiorowej osobowości o jednej duszy i jednym światopoglądzie, społeczność nie znająca indywidualnych przejawów ludzkiej działalności.
Naumann (jełop jakiś) pisze o nosicielach kultury wspólnoty, że wszyscy są ożywieni tymi samymi zamiarami i myślami. Wszechwładza zbiorowej mentalności nie jest konieczna, lecz tylko sprzyja twórczości zbiorowej.
Pojęcie np.: wiersza w literaturze i w folklorze różni się w obu dziedzinach głęboko pod względem funkcjonalnym.
Marcel Jousse (kolejny frajer) unika nazywania folklorze „wiersz i poezja”, natomiast mówiąc o twórczości ustnej posługuje się pojęciami: „schematu rytmicznego” i „stylu ustnego”
Ograniczenie różnorodności form twórczości zbiorowej. Parole dopuszcza większą różnorodność modyfikacji niż langue.
Następne zadanie synchronicznej folklorystyki jest scharakteryzowanie systemy form artystycznych stanowiących aktualny repertuar określonej społeczności
Nie tylko grupy etnograficzne i geograficzne różnią się swoim folklorem, ale i grupy charakteryzujące się płcią, wiekiem, zawodem itd.
W danym środowisku wyróżnia się grupa zdolnych ludzi, która w mniejszym lub większym stopniu monopolizuje produkcję określonego gatunku folklorystycznego.
Chwiejna granica między producentami a odbiorcami.
Poezja ustna wykracza poza rany folkloru i przestaje być twórczością zbiorową, gdy dobrze zgrany zespół zawodowców o określonych tradycjach odnosi się do pewnych utworów poetyckich z takim pietyzmem, że stara się za wszelką cenę o ich zachowanie bez żadnych zmian.
1. «wielka dbałość o coś, rzadziej o kogoś, wynikająca z głębokiego szacunku dla tej rzeczy lub osoby»