Integracyjny model kształcenia jako alternatywna forma edukacji

Kształcenie uczniów niepełnosprawnych stanowi nierozłączną część szkolnictwa

ogólnego i zawodowego, dlatego też powinno być objęte reformą polskiego systemu

edukacyjnego.

Przepisy Ustawy oświatowej zapewniają wszystkim dzieciom prawo do nauki zgodnie

z ich potrzebami i możliwościami [33].

Wspólna edukacja dzieci pełnosprawnych i dzieci specjalnej troski jest zawsze

możliwa i zawsze przynosi obustronne korzyści – zarówno w sferze wychowawczej, jak i

dydaktycznej. Dzięki niej dzieci niepełnosprawne zostaną przygotowane do samodzielności,

samostanowienia

o

sobie

i

zniesienia

ograniczeń

spowodowanych

swoją

niepełnosprawnością.

Interpretacyjny model kształcenia – ogólne założenia, cele,

organizacja

Integracja jest fundamentem uczenia się takiego świata, jakim on rzeczywiście jest. U

podstaw kształcenia leżą więzi pomiędzy wszystkimi osobami, które biorą udział w tym

procesie. Więzi i relacje w codziennych sprawach szkoły ujawniają niezliczone uzdolnienia i

twórcze możliwości każdej osoby. Szkoły i przedszkola integracyjne nastawione są na

budowanie i kształtowanie właśnie takich relacji [3].

Według K. Barłóg integracja „w szerokim znaczeniu wyraża się w takim wzajemnym

stosunku pełnosprawnych i niepełnosprawnych, w którym są respektowane takie same prawa,

liczą się takie same wartości, w których stwarza się obu grupom identyczne warunki do

maksymalnego wszechstronnego rozwoju” [1].

Idea integracji nie jest nowa w systemie szkolnictwa masowego. Już Jan Amos

Kamieński głosił: „…szkoła powinna objąć wszystkie dzieci, skoro bowiem do tej samej

szkoły uczęszczają dzieci rodziców bogatych i biednych, dziewczęta i chłopcy, starsze i

młodsze, to mogą także uczęszczać słabsze i bardziej i mniej zdolne. Dzieciom słabszym i

ograniczonym szkoła powinna poświęcić więcej czasu, wysiłku i troski…” [15].

Przez interpretację w szerokim pojęciu rozumiemy zespolenie, scalenie, tworzenie

całości z części. Idąc dalej za tą definicją możemy stwierdzić, że integracyjny model

kształcenia i wychowania polega na maksymalnym włączeniu dzieci i młodzieży z

odchyleniami od normy do szkół masowych i innych placówek, umożliwiając im – w miarę

możliwości – wzrastanie i naukę w gronie zdrowych rówieśników. „Integracja społeczna

(osób niepełnosprawnych) – idea, kierunek przemian oraz sposób organizowania zajęć i

rehabilitacji osób niepełnosprawnych, wyrażające się w dążeniu do stworzenia tym osobom

możliwości uczestniczenia w normalnym życiu, dostępu do tych wszystkich instytucji i

sytuacji społecznych, w których uczestniczą pełnosprawni oraz do kształcenia pozytywnych

ustosunkowań i więzi psychospołecznych między pełnosprawnymi i niepełnosprawnymi.

Integrując społecznie dzieci niepełnosprawne, stwarzamy im warunki, aby mogły one

wychowywać się w swojej rodzinie, uczyć się w szkole powszechnej, wzrastać w naturalnym

ś

rodowisku wśród pełnosprawnych rówieśników. Ideę integracji społecznej osób

niepełnosprawnych upowszechnił w Polsce profesor Aleksander Hulek

(1916 – 1993)” [20].

Aby reformować metody kształcenia i wychowania dzieci o specjalnych potrzebach

edukacyjnych, należy zaszczepić w umysłach ludzi przekonanie, że wszelkie działania w tym

kierunku winny mieć na celu zaspokojenie potrzeb dzieci. Zgodnie z takim humanistycznym

przesłaniem należy tworzyć warunki rozwoju osobom niepełnosprawnym, by przełamać

istniejące w wielu sferach życia społecznego bariery. Wyeliminowanie uprzedzeń i postaw

odrzucających nastąpi szybciej, jeżeli dzieci będą wspólnie przebywać na co dzień.

Koniecznie jest stworzenie naturalnych możliwości spotykania się, zabawy i nauki, dzięki

którym dzieci poznają się, nauczą tolerancji i akceptowania innych. Obcowanie uczniów

zdrowych i niepełnosprawnych stanowi szansę dla obu grup, albowiem żaden nauczyciel, bez

względu na swoje kompetencje i talent pedagogiczny, nie zastąpi dziecku społecznego

otoczenia innych dzieci. Taką szansę stwarza uczniom integracja [25].

Cele i zadania klas integracyjnych

Doświadczenia i obserwacje wielu nauczycieli potwierdzają korzyści płynące z

integracji dla wszystkich dzieci w niej uczestniczących oraz dla ich rodziców.

Mała liczebność grupy, jednoczesna praca dwóch pedagogów, pozwala na dokładne

zdiagnozowanie przyczyn trudności w nauce szkolnej dziecka zdrowego, jak również daje

możliwości „odkrycia dziecka wybitnie zdolnego”. Wiąże się z tym możliwość wzbogacania

obowiązującymi, o dodatkowe formy stymulujące rozwój.

Dziecko zdrowe mające w początkowej fazie trudności z opanowaniem techniki

czytania lub pisania może być prowadzone dzięki indywidualizacji zgodnie zasadami

reedukacji (np. dodatkowa praca przy zastosowaniu odpowiednich pomocy, jak rozsypanki

literowe, loteryjki wyrazopodobne itp.)

Dziecko wybitnie zdolne, traktowane indywidualnie, może rozwinąć swoje

uzdolnienia dzięki dodatkowym ćwiczeniom na urozmaiconym materiale. Ma również szansę

harmonijnego rozwoju dzięki zachętom do podejmowania zadań, które wykonuje słabiej.

Indywidualizowanie wymagań w odniesieniu do dziecka niepełnosprawnego

wzmacnia podstawowe funkcje poznawcze przez zwielokrotnioną ilość urozmaiconych

ć

wiczeń oraz pozwala nabywać nowe umiejętności.

Aktywność dzieci zdrowych, ich spontaniczność mobilizuje dzieci niepełnosprawne

do pracy na lekcji i po zajęciach. Jest to najlepszy czynnik stymulujący rozwój każdego

dziecka niepełnosprawnego.

Nauczyciele razem z dziećmi tworzą naturalną, miłą atmosferę w klasie, która

zapewnia każdemu poczucie bezpieczeństwa. Tutaj żadne dziecko nie musi się obawiać,

martwić, że z powodu określonych niesprawności czy braków zostanie wyłączone z grupy lub

będzie mniej akceptowane jako człowiek [3] [25].

Cele ogólne programu klas integracyjnych są następujące:

a) tworzenie warunków do rozwoju dzieci niepełnosprawnych w naturalnym środowisku

rówieśniczym,

b) kształtowanie właściwych postaw środowiska szkolnego (uczniów, rodziców,

nauczycieli) wobec społecznych pomiędzy uczniami,

c) zintegrowanie zespołu klasowego, międzyklasowego – tworzenie prawidłowych relacji

społecznych pomiędzy uczniami,

d) uczenie się we współdziałaniu , wzajemna inspiracja i wspieranie ucznia przez ucznia,

e) doprowadzenie każdego ucznia w jego rozwoju i poznaniu, tak daleko jak to możliwe,

uwzględniając jego indywidualne możliwości i predyspozycje [30] [3].

Tworzenie w szkole powszechnej odpowiednich warunków integracji społecznej dla

dzieci niepełnosprawnych wymaga wielu zabiegów natury organizacyjnej, technicznej,

dydaktycznej, opiekuńczo – wychowawczej i socjalnej. Zabiegi te powinny cechować się

indywidualnym podejściem do każdego dziecka [19].

Uznanie indywidualności za rzecz godną poszanowania prowadzi wprost do

konieczności dostosowania nauczania do potrzeb poszczególnych uczniów. Sprzyja temu

zintegrowany model edukacyjny.

Koncepcja pracy w klasie integracyjnej bardzo różni się od tradycyjnej. Program

nauczania jest dostosowany do możliwości intelektualnych każdego dziecka. Dzieci zdrowe

realizują obowiązujący program nauczania, a niepełnosprawne umysłowo pracują w

zależności od orzeczenia w poradni psychologiczno – pedagogicznej. Dzieci z upośledzeniem

w stopniu lekkim realizują program szkoły specjalnej. Liczebność klasy nie przekracza 20

osób. W każdej klasie wśród dzieci zdrowych przebywa od 2 do 5 dzieci, jak się mówi,

sprawnych inaczej. Inaczej każdej klasie integracyjnej pracuje dwóch nauczycieli.

Podstawową strukturą organizacyjną w nauczaniu zintegrowanym jest blok

tematyczny. Blok może trwać kilka lub kilkanaście dni, w zależności od stopnia

zainteresowania uczniów i ich indywidualnych możliwości. Praca wg „bloków tematycznych”

zapewnia każdemu dziecku indywidualne tempo wykonania poleceń, orz możliwości wyboru

zadań w danej chwili, tzn. uczeń ustala sobie kolejność i dobór ćwiczeń spośród zestawu

przygotowanego przez nauczyciela [4].

Klasy integracyjne są cząstką nowoczesnej szkoły, twórczej i przyjaznej jako miejsca

naturalnej nauki tolerancji, wrażliwości, otwartości i akceptacji. Kształtują wiarę we własne

siły, odwagę twórczego działania, umiejętności poszanowania własnej i cudzej godności.

Rozbudzają świadomość, że wszyscy ludzie mają równe prawa, choć różnią się ich

możliwości. Stwarzają optymalne warunki do wspólnego rozwoju osobowości dzieci

zdolnych, przeciętnych, zaniedbanych wychowawczo czy opóźnionych w rozwoju. Dobrze

się dzieje, że powstają klasy integracyjne w normalnych szkołach.

Zadania pedagogów w klasie integracyjnej

Właściwe reagowanie na potrzeby uczniów uczęszczających do klasy integracyjnej

wymaga wsparcia specjalistycznego dla każdego dziecka niepełnosprawnego. W każdej klasie

integracyjnej pracuje pedagog specjalny i nauczyciel prowadzący. Konieczne są również

zajęcia z logopedą, rehabilitantem i psychologiem.

Zadania nauczycieli klas integracyjnych:

- Dostosowanie treści programowych do potrzeb i możliwości edukacyjnych uczniów,

- Zapewnienie uczniom niepełnosprawnym odpowiednich pomocy dydaktycznych do pra-

cy indywidualnej; opracowanie indywidualnych zadań dla dzieci uzdolnionych,

- Stosowanie aktywnych metod pracy z uczniem,

- Diagnozowanie osiągnięć rozwojowych dzieci przy wykorzystaniu metod obserwacyj-

nych,

- Tworzenie atmosfery akceptacji wokół dzieci niepełnosprawnych w klasie i w szkole,

- Motywowanie dziecka niepełnosprawnego do kontaktów i współdziałania z dziećmi

zdrowymi poprzez wzmacnianie jego poczucia wartości,

- wł.ączanie uczniów niepełnosprawnych we wszystkie zajęcia w klasie i szkole,

- przydzielenie dzieciom niepełnosprawnym w zabawach i zajęciach odpowiednich do ich

możliwości rozwojowych zadań i ról,

- wspieranie uczniów w trudnych sytuacjach zadaniowych poprzez zachętę i wiarę w ich

możliwości,

- współpraca z rodzicami (wymiana doświadczeń, wskazówki do pracy w domu),

- wymiana spostrzeżeń, doświadczeń, informacji w zespole nauczycieli pracujących w kla-

sach integracyjnych [3] [25] [4].

Z pedagogami współpracują specjaliści: psycholog i logopeda. Do ich zadań należą:

a) psycholog:

- pomoc psychologiczna merytoryczna w pracy integracyjnej z dziećmi,

- praca indywidualna z dziećmi w zakresie wyrównywania deficytów,

- ścisła współpraca z pedagogami w zakresie innowacyjnych form pracy z dziećmi,

- współpraca z rodzicami,

- współpraca z innymi instytucjami na rzecz integracji,

- wdrażanie technik terapeutycznych,

- stała troska o humanizację procesu dydaktycznego celem przeciwdziałania zaburzeniom

emocjonalnym typu: nerwice, fobie,

- programy informacyjne o dzieciach niepełnosprawnych,

b) logopeda:

- pomoc merytoryczna w pracy z dziećmi,

- praca indywidualna z dziećmi skierowana na zapobieganie powstaniu zaburzeń mowy

oraz likwidowaniu już powstałych deficytów mowy,

- współpraca z pedagogami, wymiana doświadczeń,

- ścisła współpraca z rodzicami, włączenie ich w pracę z dzieckiem w domu,

- wykonywanie systematycznych badań logopedycznych, stała obserwacja wszystkich

dzieci i prowadzenie dokumentacji,

- praca z całym zespołem klasowym, wykorzystanie technik zbiorowych [4] [25] [2].

Tylko ścisła współpraca między specjalistami i nauczycielami klas integracyjnych,

wymiana spostrzeżeń, wspólne ustalenia mogą przyczynić się do pozytywnych efektów

podjętych innowacji.

Osoba nauczyciela wspierającego w klasie integracyjnej.

Każdy zawód, aby mógł być dobrze wykonywany, wymaga odpowiedzialności,

rzetelności, umiejętności wykorzystywania wiedzy i sprawności potrzebnych do wypełniania

określonych w nim zadań. Pedagog specjalny, mający sprostać tak odpowiedzialnym i

ważnym zadaniom, musi być nie tylko dobrze przygotowany, ale także posiadać odpowiednio

ukształtowaną osobowość, która sprzyja i pomaga w pełnieniu jego trudnej roli [6].

Twórczyni pedagogiki specjalnej w Polsce – M. Grzegorzewska – przywiązywała

ogromną wagę do osoby nauczyciela. Uważała, że nauczycielem – pedagogiem specjalnym

może być jedynie człowiek głęboko miłujący swój zawód, człowiek z osobowością silną,

rozumiejący całą doniosłość zadań leżących przed nim, dla którego rozwiązanie tych zadań

staje się w pracy istotną i konieczną potrzebą życia [6].

A więc osobowość i przygotowanie zawodowe to dwa ważne elementy sylwetki

nauczyciela kształcenia specjalnego. Wymaga się od niego szerokiej wiedzy, szerzej niż w

innych grupach zawodowych. Nauczyciel ten winien dokładnie znać:

- jednostkę z zaburzeniami w rozwoju, w relacji z jednostką w normie rozwojowej,

- zadania, jakie ma do spełnienia w swojej placówce, tzn. w szkole specjalnej, w szkole

powszechnej,

w

której

realizuje

się

kształcenie

specjalne,

w

poradniach

specjalistycznych, w domu rodzinnym dziecka,

- technikę pracy rewalidacyjnej i resocjalizacyjnej we wszystkich okresach rozwoju

jednostki [16].

W rozważaniach na temat roli i zadań pedagoga specjalnego w procesie rewalidacji

dzieci upośledzonych, na podkreślenie zasługują trzy grupy czynników, które determinują

efektywność jego pracy, są to:

a) głęboka wiedza teoretyczna i doświadczenie pedagogiczne,

b) odpowiednie właściwości osobowościowe,

c) umiejętność nawiązywania bezpośredniego kontaktu, współdziałania i współpracy z

ludźmi [10].

Pedagog specjalny powinien wspierać nauczyciela prowadzącego w przygotowaniu

zajęć i ich przeprowadzeniu, a przede wszystkim wspierać uczniów niepełnosprawnych w

czasie zajęć i po lekcjach prowadząc z nimi zajęcia wyrównawcze, rewalidację indywidualną

lub terapię pedagogiczną [6].

Każdy z nauczycieli w klasie integracyjnej planuje swoją pracę. Jest to szczególnie

ważne ze względu na różnorodność niepełnosprawności uczniów. Aby nauczanie zaspokoiło

potrzeby wszystkich uczniów, działania pedagogów muszą być zaplanowane wspólnie. Role

obu nauczycieli mogą być wymienne, ale ich działania powinny się uzupełniać. Nauczyciel

wspierający nie może ograniczać się tylko do pracy nad powierzonymi mu uczniami o

specjalnych potrzebach edukacyjnych [25].

Comiesięczne spotkania nauczyciela wspierającego i wychowawcy klasy integracyjnej

służą opracowaniu planów miesięcznych, miesięcznych w konsekwencji planów

tygodniowych. Ich współpraca ma miejsce:

- w przygotowaniu planu pracy (w tym planów terapeutycznych),

- terapeutycznych przygotowaniu zajęć,

- zbieraniu pomocy dydaktycznych,

- podczas zajęć lekcyjnych i pozalekcyjnych,

- pozalekcyjnych prowadzeniu dokumentacji,

- w urządzeniu i odpowiedzialności za salę klasową,

- w ocenie postępów uczniów [25].

Nauczyciel wspierający (specjalny) w ciągu czterech pierwszych tygodni, w drodze

obserwacji własnych i pozostałych specjalistów, wywiadu z rodzicami, dokumentacji oraz po

przeprowadzeniu odpowiedniego bilansu wiadomości i umiejętności ucznia, określa jego

specjalne potrzeby edukacyjne. Do tego celu można wykorzystać inne, podane niżej metody:

- arkusz badania poziomu rozwoju społecznego upośledzonych umysłowo,

- badanie stosunków rodzinnych,

- sprawdziany percepcji słuchowej,

- sprawdziany sprawności graficznej i poziomu percepcji wzrokowej,

- diagnoza dotycząca integracji percepcyjno – motorycznej itd…

Po odpowiedniej diagnozie zespół specjalistów w postaci powołanego szkolnego

zespołu ds. integracji wspólnie omawia system oddziaływań, którymi będą objęci

poszczególni uczniowie. Spotkania zespołu ds. integracji powinny odbywać się pod

kierunkiem pedagoga specjalnego. Od współpracy powyższych specjalistów zależy w dużej

mierze powodzenie istnienia i funkcjonowania klas integracyjnych [32].

Jako generalną zasadę można polecić każdemu pedagogowi dążenie do

bezwarunkowej akceptacji osoby wychowanka. Istnieje tu zależność wprost proporcjonalna –

im więcej empatii, bezwarunkowej akceptacji i autentyczności nauczyciela wspierającego,

tym lepsze wyniki jego pracy [30].

Dekalog nauczyciela i wychowawcy

Na podstawie Małego Księcia

Antoine´a de Saint Exupéry´ego

1. Oswoić znaczy stworzyć więzy. Jeśli mnie oswoisz, będziemy się nawzajem potrzebo-

wać.

2. Należy wymagać tego, co można otrzymać.

3. Mam prawo żądać posłuszeństwa, jeśli moje polecenia są rozsądne.

4. Oczy są często ślepe, należy szukać sercem.

5. Śmiech jest dla życia, jak studnia na pustyni.

6. Zamiast tępić zło, lepiej szerzyć dobro.

7. Bądź silniejszy, a będziesz miał rację.

8. Kto poniża sam jest niski.

9. Powinieneś sądzić według czynów, czynów nie słów.

10. Znacznie trudniej jest sądzić siebie, niż bliźniego. Jeśli potrafisz siebie dobrze osądzić,

będziesz naprawdę mądry [30].

Określanie potrzeb specjalnych uczniów

•

Aby jak najpełniej odpowiedzieć na potrzeby ucznia z niepełnosprawnością

intelektualną, należy:

- okazywać dziecku swoje zainteresowanie,

- bazować na czynnościach prostych, znanych i lubianych przez dziecko,

- prowadząc zajęcia pracować na konkretach, uczyć teorii w powiązaniu z

praktyką,

- szukać z dzieckiem porozumienia wszystkimi kanałami komunikacji

(oddech, sygnały płynące z ciała, wyraz oczu, postawa – układ ciała,

gestykulacja, odgłosy nieartykułowane, mowa),

- stosować pozytywne wzmocnienia,

- stopniować swoje wymagania w stosunku do ucznia,

- systematycznie kontrolować wykonywane przez dziecko czynności,

- nie eliminować dziecka z zajęć, nie stawiać żadnego kryterium

uczestnictwa,

- dostosować swoje działania do możliwości i zainteresowania dziecka,

- przekazywać krótkie i precyzyjne komunikaty słowne,

- pozwalać na wielozmysłowe poznanie przedmiotów,

- zapewnić bezpieczeństwo w klasie (przedmioty, ustawienie ławek itp.),

- pamiętać, że agresja nie jest chorobą wynikającą z upośledzenia

umysłowego,

- każdy przejaw agresji traktować jako sygnał, wołanie o pomoc,

- pamiętać, że im bardziej nauczyciel wyciszy dziecko, tym trudniej mu

będzie znaleźć źródło problemu,

- dać dziecku nadpobudliwemu jakieś zadanie do wykonania, funkcję do

pełnienia,

- starać się nie wprowadzać rywalizacji w grupie, dziecko powinno czuć

się w niej bezpiecznie,

- nie blokować i nie ograniczać dziecka, korzystając z potencjału danej

cechy osobowości,

- u dziecka z cechami autyzmu wzmacniać pozytywne zachowania

pozbawione stereotypii,

- dać dziecku prawo do wyrażania swoich uczuć [25].

•

Aby jak najpełniej odpowiedzieć na potrzeby ucznia z porażeniem

mózgowym, należy:

- zapewnić sobie kontakt ze specjalistami prowadzącymi dziecko,

- zapewnić uczniowi rehabilitację ruchową na terenie placówki,

- pamiętać, że jakość życia dziecka z porażeniem mózgowym zależy

od jakości sprzętu rehabilitacyjnego,

- stwarzać uczniom doświadczenie ruchowe,

- nigdy nie stwarzać sytuacji, aby o dziecku decydowano poza nim,

bowiem wywołuje jego bierność i brak inicjatywy,

- przystosować salę do potrzeb ucznia (zabezpieczony blat,

odpowiednie krzesło, obniżona tablica do samodzielnego pisania,

poręczne, podjazdy),

- dobrze podeprzeć stopy ucznia oraz tułów i przedramiona,

- zapewnić uczniowi miejsce bliżej tablicy z powodu zaburzeń wzoku

i rozpraszalnośc uwagi,

- zapewnić uczniowi zeszyty z szeroką liniaturą, nasadki na długopis,

maszynę do pisania, komputer,

- zapewnić uczniowi poczucie akceptacji,

- zapewnić uczniowi kontakty z otoczeniem,

- mieć czas dla dziecka,

- pracę domową proponować nie tylko w formie pisemnej, lecz ustnej,

- zapewnić bezpieczeństwo przy czynnościach ruchowych,

- unikać zbyt silnych bodźców słuchowych lub czuciowych [25].

•

Aby jak najpełniej odpowiedzieć na potrzeby ucznia z uszkodzonym słuchem, należy:

- zapewnić uczniowi poczucie akceptacji,

- nie przekraczać intymnej sfery ucznia (nie popychać, nie szturchać

itp.),

- zapewnić uczniowi odpowiednie oprzyrządowanie (aparat słuchowy,

mikroport),

- ograniczyć tło dźwiękowe,

- mieć kontrole nad aparatem słuchowym ucznia,

- podchodzić do ucznia o przodu, tak aby nas widział,

- nie dotykać ucznia gwałtownie, nagle,

- pamiętać, że uczeń musi wiedzieć, że zwracamy się do niego bezpo-

średnio, tak aby skupił na nas wzrok,

- pamiętać, że twarz osoby mówiącej do ucznia powinna być dobrze

naświetlona,

- mówić do ucznia dopiero wtedy, gdy znajdujemy się dokładnie przed

nim,

- pamiętać o konieczności kontaktu wzrokowego w momencie

rozmowy,

- stosować prawidłowe słownictwo (nie upraszczać),

- stosować normalne tempo mówienia (nie zwalniać),

- nie dopytywać się ucznia, czy rozumie (nawykowo kiwnie głową),

- gdy uczeń nie rozumie wypowiedzi, powtórzyć informację nieco

innymi słowami,

- nie zwracać się do ucznia pojedynczymi słowami, lecz całymi

zdaniami (uczeń często rozumie wypowiedzi opierając się na

domyśle),

- dać uczniowi możliwość wyboru miejsca w klasie (najkorzystniejsze

dla niego miejsce to pierwsza ławka przy oknie),

- w czasie prowadzenia lekcji robić notatki na tablicy,

- starać się nie gestykulować bez słów, nie chodzić po klasie, nie

odwracać głowy w trakcje mówienia),

- stosować fonogesty,

- zapewnić uczniowi dostęp do notatek z lekcji,

- pamiętać, że dziecko, gdy używa wzroku, nie jest w stanie odbierać

informacji drogą słuchową,

- dawać uczniowi wykazy materiału do prac klasowych,

- dawać uczniowi polecenia na kartce,

•

Aby jak najpełniej odpowiedzieć na potrzeby ucznia niewidomego i słabo widzącego,

należy:

- nie wykonywać gwałtownie żadnych ruchów w stosunku do ucznia,

- umożliwić samodzielne działanie ( nie przesadzać z opieką),

- dobrać odpowiednie oświetlenie i oprzyrządowanie,

- zastosować kontrast między tłem a obiektem,

- na wstępie ustalić, jaką metodą dziecko będzie nauczane pisania i

czytania,

- nie wymagać nadmiernie od ucznia prawidłowej postawy przy

siedzeniu, trzymaniu prawidłowej odległości oczu od tekstu przy

czytaniu,

- stosować podpórki do książek,

- stosować zeszyty z dużą liniaturą, książki z dużym drukiem,

- uczniowi ze światłowstrętem zapewnić miejsce daleko od okna,

unikać błyszczących powierzchni, osłaniać oczy przed światłem

podczas spacerów,

- przetestować, z jakiej odległości uczeń widzi najlepiej przedmioty,

- ustalić wielkość widzianych przez ucznia liter,

- zapewnić kontakt z okulistą, aby określić możliwości wzrokowe

ucznia,

- zastosować matową tablicę z dodatkowym oświetleniem,

- odczytywać to, co jest napisane na tablicy,

- pozwalać uczniom podchodzić do tablicy,

- wyjaśnić uczniom w klasie ograniczenia ucznia z zaburzonym

zmysłem wzroku,

- starać się unikać gestykulowania bez słów, używania nieprecyzyjnych

określeń, stosowania taryfy ulgowej, dotykania ucznia bez

uprzedzenia słownego,

•

Uczniowi z zaburzeniami emocjonalnymi wymagają wzmożonej uwagi nauczyciela.

Usuwanie przyczyn zachowań trudnych możliwe jest poprzez niwelowanie okazji

powodujących wzrost napięcia. Aby to osiągnąć, należy:

a) wprowadzić odpowiednie zasady życia szkoły jako całości:

- zapewnić poczucie ładu i porządku,

- jasno określić prawa i obowiązki uczniów i nauczycieli,

- czuwać nad tym, by uczeń wiedział, co może się wydarzyć, czego się

od niego oczekuje, na co może liczyć,

- dotrzymywać umów zawartych z uczniami,

- zapewnić atmosferę życzliwości;

b) wprowadzić odpowiednie działania każdego nauczyciela w stosunku do

uczniów:

- interpretować zachowanie dziecka jako problem do rozwiązania, a nie

jako akt złej woli,

- zapewnić dyskrecję,

- nie wygłaszać potępiających uwag,

- wyjść z inicjatywą kontaktu z uczniem,

- bazować na mocnych stronach ucznia,

- pracować z klasą wyjaśniając inne postępowanie wobec ucznia,

- współpracować z rodzicami – nie krytykować, nie obciążać rodziny

problemem ucznia,

- dać uczniowi możliwość znalezienia bezpiecznego azylu.

BIBLIOGRAFIA

1. Barłóg K. „Zintegrowana edukacja w szkole”, Edukacja i Dialog 1996, nr 6

2. Bogucka J., Brzozowska A. „ Integracja jako innowacyjna forma wychowania

i nauczania w szkole. Projekt autorski”., Warszawa, 1991

3. Bogucka J., Kościelska M. „Wychowanie i nauczanie integracyjne – nowe

doświadczenia”, Centrum Medyczne Pomocy

Psychologiczno – Pedagogicznej MEN, Warszawa 1996

4. Borawska I. „Praca z dziećmi w klasach integracyjnych”, Edukacja i Dialog 1999, nr 3

5. Dąbrowski M., Stachowski A. H. „Popularna Encyklopedia Powszechna”, Oficyna

Wydawnicza, Kraków

6. Eckert U. „Zadania nauczyciela kształcenia specjalnego”, Szkoła Specjalna 1986, nr 2

7. Giryński A. „Zachowania prospołeczne młodzieży lekko upośledzonej umysłowo”,

WSPS, Warszawa 1989

8. Jastrząb J. „Zaspokajanie specjalnych potrzeb edukacyjnych”, w: „Wychowanie na co

dzień” 1995 nr 12, Toruń

9. Kielni J. (red.) „Rozwój daje radość”, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk

1999

10. Kirejczyk K. (red.) „Upośledzenie umysłowe – pedagogika”, PWN, Warszawa 1981

11. Kostrzewski J. „Podstawowe wiadomości o upośledzeniu umysłowym”, w:

„Upośledzenie umysłowe – pedagogika”, PWN, Warszawa 1981

12. Kostrzewski J. „Charakterystyka osób upośledzonych umysłowo”, w: „Upośledzenie

umysłowe – pedagogika” , red. K. Kirejczyk, PWN, Warszawa 1981

13. Kościelska M. „Upośledzenie umysłowe i rozwój społeczny:, WSPS, Warszawa 1984

14. Kościelska M. „Oblicza upośledzenia”, PWN, Warszawa 1995

15. Lipkowski O. „Pedagogika specjalna”, wyd. 5, PWN, Warszawa 1984

16. Lipkowski O. „Zadania nauczyciela kształcenia specjalnego:, Szkoła Specjalna 1986,

nr 2

17. Łobocki M. „Metody badań pedagogicznych”, PWN, Warszawa 1986

18. Maciarz A. „Psychoemocjonalne i wychowawcze problemy dzieci przewlekle

chorych”, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2001

19. Maciarz A. „Uczniowie niepełnosprawni w szkole powszechnej”, WSiP, Warszawa

1992

20. Maciarz A. „Dziecko niepełnosprawne. Podręczny słownik terminów”. Wydawnictwo

„Verbum”, Zielona Góra 1996

21. Maciarz A. „Z teorii i badań społecznej integracji dzieci niepełnosprawnych”,

Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 1999

22. Okoń J. „Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej”, Warszawa 1987

23. Olszak A. „Cechy osobowości pedagoga specjalnego w opinii nauczycieli szkół

specjalnych”, Szkoła Specjalna 1998, nr 1

24. Pilch T. „Zasady badań pedagogicznych”, Wydawnictwo Akademickie „śak”,

Warszawa 1998

25. Popławska J., Sierpińska B. „Zacznijmy razem – dzieci specjalnej troski w szkole

podstawowej”, WSIP, Warszawa 2001

26. Sękowska „Pedagogika specjalna”, PWN, Warszawa 1982

27. Święcicka M. „Dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi”, CMPP – PMEN, Warszawa

1996

28. Wiórka J. „Podstawowe założenia i rozwiązania we współczesnych klasyfikacjach

zaburzeń psychicznych”, „Postępy Psychiatrii i Neurologii” – nr 2

29.Wilk I. „Znaczenie i rola nauczania integracyjnego” w materiałach zwartych

z I seminarium „Równe szanse dla sprawnych inaczej”, które odbyło się

11.IV.2003 r. w PWSZ w Koninie

30. Wyczesany J. „Pedagogika upośledzonych umysłowo – wybrane zagadnienia”,

Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 1999

31.Wyczesany J. „Pedagogika z lekkim upośledzeniem umysłowym”, w: „Pedagogika

specjalna” red. W. Dykcie, Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2001

32. Wyczesany J., Mikruta M. „Kształcenie zintegrowane dzieci o specjalnych

potrzebach edukacyjnych”, Wydawnictwo Naukowe Akademii

Pedagogicznej, Kraków 2002

33. Rozporządzenie MENiS z dnia 18 stycznia 2005 roku w sprawie warunków

organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych

oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych

i integracyjnych (Dz. U. Nr 19, poz. 167)

Temat opracowała Jolanta śabierek –

nauczyciel Szkoły Podstawowej

z Oddziałami Integracyjnymi nr 9 w Koninie.