System bankowy-uwarunkowania instytucjonalne
System bankowy-obejmuje całokształt instytucji bankowych a także normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem (centralny, operacyjny)
Poziom 1 Instytucje bankowe(centralne)
-bank centralny, -nadzór nad rynkiem bankowym, -system gwarantowania depozytów
Instytucje wspierające rozwój rynku bankowego.
-Krajowa Izba Rozliczeniowa (KIR)
-Związek Banków Polskich (ZBP)
-Biuro Informacji Kredytowych (BIK)
Poziom 2 Banki
Całokształt instytucji bankowych
1.Instytucje para bankowe.
-Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-kredytowe (SKOK)
-Kasy oszczędnościowo-budowlane
-Kasy mieszkaniowe
2. Instytucje poza bankowe.
-firmy pośrednictwa kredytowego (AIG Credit)
-systemy obsługi sprzedaży ratalnej (Żagiel SA, LUCAS SA)
-towarzystwa pożyczkowe (Provident Polska)
-kantory wymiany walut
Instytucjonalizm w działalności bankowej
Bankowość instytucjonalną-określić można, jako związek między prawnymi uwarunkowaniami działalności bankowej a ich wpływem na warunki funkcjonowania banków.
Bank, jako element systemu finansowego
Czy celowe jest istnienie banków?
-koszty transakcyjne, -asymetria informacji
-preferencja płynności deponentów i kredytobiorców, -teoria sygnałów”(buduje wiarygodność podmiotu w gospodarce)
Główną rolą banków będących podstawowym elementem systemu finansowego jest alokacja zasobów.
W jaki sposób banki wypełniają swoją funkcję.
Funkcja systemu finansowego.(wg. R.C.Mortona)
1.Rozliczenie i dokonywanie płatności dla ułatwienia wymiany dóbr i usług. 2.Agregacja funduszy w celu finansowania dużych projektów. 3.Transfer zasobów ekonomicznych w czasie przestrzeni i między branżami. 4.Dostarczanie sposobów zarządzania niepewnością i sposobów kontroli ryzyka. 5.Rozpowszechnianie informacji o cenach w celu podejmowania decyzji w różnych sektorach gospodarki.
6.Dostarczanie sposobów rozwiązywania problemów asymetrii informacji oraz motywacji przy tworzeniu kontraktów
finansowych.
Sposób wypełniania funkcji przez banki.
1.Dostarczają podstawowych form płatności (przelewy, z rachunku rozliczeniowego, czeki, karty płatnicze, wypłata gotówki z bankomatu itp.) 2.Pozyskują depozyty i inne źródła funduszy, sprzedają fundusze powiernicze i inwestycyjne. 3.Udzielają kredytów osobą prywatnym, przedsiębiorstwom i Instytucją rządowym w różnych miejscach i na różne terminy. 4.Oraniczają niepewność związaną z ryzykiem kredytowym płynnością i ryzykiem stopy procentowej, oferują usługi zarządzania ryzykiem. 5.Wykonują usługi polegające pozyskiwaniu i przetwarzaniu przechowywaniu i rozpowszechnianiu informacji. 6.Monitorują zdolność kredytową, sygnalizują zmiany w jakości kredytu, udzielają gwarancji (akceptów).
System bankowy uwarunkowania formalno- prawne.
Przesłanki wprowadzenia regulacji
Teoria ekonomii -teorie altruistyczne (korzyści publiczne), -koszty społeczne
Zapewnienie bezpieczeństwa i solidności systemu finansowego.
Konieczność ochrony deponentów
Filary bezpieczeństwa rynku usług finansowych Rozwiązania instytucjonalno-prawne Samoregulacja → Bezpieczeństwo rynku usług finansowych ← Dyscyplina rynkowa (nadzór prywatny przez uczestników rynku) Świadomość finansowa
Cele regulacji w systemie bankowym
-ograniczenie możliwości powstania sytuacji w których spadek zaufania do banków wywołał by masowe wycofywanie wkładów i ryzyko załamania systemu bankowego a w konsekwencji całego systemu finansowego.
-ograniczenie rozprzestrzeniania się problemów banków z powodu np. upadku banku realizującego dużą liczbę transakcji międzynarodowych lub kryzysu finansowego kraju zadłużonego w bankach zagranicznych.
-uniknięcie sytuacji związanych z opodatkowaniem dużych kwot z budżetu państwa na podejmowanie próby ratowania upadających banków lub całego sektora.
-ograniczenie szeroko rozumianego ryzyka systemowego na który wpływ ma silna konkurencja między bankami na rynkach międzynarodowych prowadząca do sytuacji w których ryzyko nie jest właściwie oceniane.
-ograniczenie zagrożenia wynikającego z rozliczeń międzybankowych oraz płatniczych systemów rozliczeniowych.
-ochrona klienta poprzez dopuszczenie do działania na rynku finansowym tylko podmiotów wiarygodnych dających rękojmię bezpiecznego i rozsądnego zarządzania środkami klientów.
Regulacje strukturalne-których celem jest ochrona struktury rynku bankowego m.in. poprzez: -politykę licencyjną, -kontrolę koncentracji, -gwarantowanie depozytów
Regulacje ostrożnościowe - których celem jest regulowanie działalności banków i zapobieganie indywidualnym upadłościom m.in. przez: -ograniczanie ryzyka, -wymogi kapitałowe, -wymogi informacyjne
Bazylejski komitet Nadzoru Bankowego
-Bank Rozrachunków Międzynarodowych (BIS) - 1974r. Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego
- Przedstawiciele banków centralnych i nadzoru bankowego z państw Grupy 10
- Belgia, Francja, Holandia
, Japonia, Kanada, Niemcy, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania, Włochy, Luksemburg, Hiszpania.
- Cel- wymiana doświadczeń krajowych, zwiększanie efektywności nadzoru międzynarodowego oraz ustalanie jednolitych minimalnych wymogów nadzorczych.
- Forum koordynacji kwestii nadzoru bankowego, - Odpowiedzi za kształtowanie międzynarodowych standardów w zakresie bankowości, - Działanie komitetu ma prowadzić do większej zbieżności i spójności rozwiązań i standardów stosowanych przez nadzory w poszczególnych krajach, - Komitet nie dysponuje żadnymi ponadnarodowymi uprawnieniami w zakresie nadzoru bankowego, - Propozycje i dokumenty opracowane przez komitet mają duży wpływ na prawodawstwo w UE.
Regulacje bankowe UE
Przesłanki regulacji w sektorze bankowym UE
-różne modele istniejących systemów bankowych, -zmiany w systemach bankowych w trakcie integracji europejskiej, -tradycje i struktury krajowych systemów bankowych
-ochrona specyficznie pojętych interesów narodowych
Regulacje bankowe UE- dyrektywy
- D. 2006/48/WE parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe, - D. w sprawie adekwatności kapitałowej firm inwestycyjnych i instytucji kredytowyc, - D. w sprawie reorganizacji i likwidacji instytucji kredytowych, - D. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego oraz nadzoru ostrożnościowego nad ich działalnością
- D. w sprawie systemów gwarantowania depozytów, - D. w sprawie dodatkowego nadzoru instytucji kredytowych zakładu ubezpieczeń oraz przedsiębiorstw inwestycyjnych konglomeratu finansowego
Sektor bankowy w Polsce od 1989roku.
Zagadnienia
-przesłanki i cel reformy systemu bankowego
-rodzaje banków
Przesłanki
Przystosowanie systemu bankowego do gospodarki rynkowej
Główne aspekty przemian:
-dwustopniowy system bankowy
-instrumenty ekonomiczne i prawne
-uniwersalizm w działaniu banków
-konkurencja, -komercjalizacja
-standardy, -instytucje
-struktura ilościowa i własnościowa
Cel reformy -stworzenie sprzyjających warunków do przeprowadzenia przez NBP aktywnej polityki emisyjnej odpowiednio realizowanej przez cały system bankowy
-kształtowanie autentycznego partnerstwa w stosunkach między bankowych i ich klientami dzięki stworzeniu możliwości swobodnego nawiązywania stosunków kredytowych między bankami i podmiotami gospodarczymi
-wprowadzenie zasady konkurencyjności między bankami oraz odejście od ścisłego podziału terytorialnego i branżowego i stworzenie warunków do powoływania nowych banków przez osoby prawne i fizyczne
-oparcie działalności banków komercyjnych na zasadach rachunku ekonomicznego
Obszary przekształceń
1.Regulacje prawne- tworzące instytucjonalne warunki funkcjonowania sektora bankowego w Polsce
2.Zmiany własnościowe:
- Powstawanie nowych banków z udziałem kapitału prywatnego
- Dopuszczenie działalności prywatnej banków zagranicznych
- Sprzedaż inwestorom prywatnym w tym zagranicznym akcji prywatyzowanych banków
3.Zmiany ilościowe
4.Zmiany jakościowe w obszarze:
- Kapitałowym, - Infrastruktury, - Innowacyjności usług
Kierunki zmian w polskim sektorze bankowym po 1989roku.
-rozwój sieci banków komercyjnych z udziałem kapitału mieszanego zainicjowany nowymi regulacjami w tym zakresie
-prywatyzacja banków
-wzrost udziału zagranicznego inwestorów w rozwoju i transformacji własnościowej sektora
-likwidacje i upadłości banków oraz procesy konsolidacyjne w sektorze bankowym.
Bank-jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Forma prawna banków: - Państwowe, - Spółki akcyjne, - Spółdzielcze
Oddziały banków zagranicznych w Polsce
( w UE podlegają pod prawodawstwo kraju macierzystego, w którym działa ich centrala)
Zróżnicowana geneza kształtowania systemów finansowych:
-inwestycyjne, -uniwersalne
Model rynkowo- zorientowany (anglo -amerykański)
- Opiera się na rynkach finansowych
- Dopływ kapitału do instytucji niefinansowych odbywa się poprzez emisję zbywalnych instrumentów finansowych i poprzez instytucje związane z giełdą i rynkiem kapitałowym
- Istotną rolę odgrywają różne fundusze i banki specjalne (inwestycyjne)
- Nadanie kluczowej roli rynkom akcji i obligacji
- Sprzyjanie działaniu inwestorów instytucjonalnych
- Pobudzenie innowacji finansowych
- Oparcie finansowania podmiotów gospodarczych na anonimowym rynku papierów wartościowych
- Bank stabilnych reguł długoterminowego finansowania rozwoju sektora niefinansowego
Model bankowo- zorientowany (niemiecko- japoński)
- Główną rolę w sektorze finansowym pełni system bankowy
- Banki zaspokajają zarówno krótko jak i długo terminowe potrzeby finansowe podmiotów na podstawie indywidualnych umów kredytowych
- Specyficzna instytucja banku uniwersalnego
- Finansowanie podmiotów na podstawie indywidualnych umów kredytowych
- Występujące wzajemne powiązanie kapitału bankowego z kapitałem przemysłowym
- Stymuluje powstanie dużych silnych kapitałowo banków o charakterze uniwersalnym które mają szerokie możliwości transformacji kapitału
- Niedostateczne rozszerzenie wachlarza instrumentów finansowych
- Mniejsza odporność na konkurencję ze strony instytucji para bankowych
Banki inwestycyjne (dyrektywa UE)- firmy inwestycyjne. Przedmiotem działalności tych instytucji są operacje na rynku finansowym mające na celu finansowanie lub doradztwo przy finansowaniu różnorodnych przedsięwzięć inwestycyjnych
Bak uniwersalny- wykonuje czynności zarówno banków depozytowo – kredytowych jak i banków inwestycyjnych
Bank depozytowo – kredytowy- to instytucja której działalność polega na przyjmowaniu wkładów i innych zwrotnych walorów klientów oraz udzieleniu kredytów na własny rachunek.
Zakres usług banku inwestycyjnego
1. Operacje na rynku papierów wartościowych
-działalność brokerska
-działalność dealerska
-sprzedaż pośrednia wąskiej grupie inwestorów
-projektowanie i handel instrumentami pochodnymi rynku kapitałowego
-organizacja własnych i obcych emisji
-gwarantowanie emisji
2. Operacje na rynku pieniężnym
-handel certyfikatami depozytowymi
-transakcje instrumentów pochodnych rynku pieniężnego
-transakcja terminowa
3. Zarządzanie funduszami
-zarządzanie płynnymi aktywami i udziałami klientów
-tworzenie i zarządzanie funduszami podwójnego ryzyka
-tworzenie i zarządzanie funduszami wspólnego inwestowania
4. doradztwo finansowe
-opracowywanie strategii i prowadzenie restrukturyzacji przedsiębiorstw
-optymalizacja procesów prywatyzacyjnych – pośrednictwo kapitałowe
-pozyskiwanie kapitałów na przedsięwzięcia inwestycyjne
-organizowanie kredytów syndykalnych
-sporządzanie analiz wykonalności projektów inwestycyjnych
Rodzaje banków
1. Rodzaje działalności
-uniwersalne
-specjalistyczne np. depozytowo – kredytowe, inwestycyjne, hipoteczne, akceptacyjno- gwarancyjne
2. Przedmiot działalności
-banki ogólnogospodarcze
-banki branżowe np. rolne, budowlane, eksportowo- importowe
3. Charakter rynku
-banki detaliczne, -banki hurtowe
-banki hurtowo- detaliczne
4. Forma własności
-prywatne, -komunalne, -państwowe
-spółdzielcze, -z kapitałem zagranicznym
5. Forma organizacyjna
-jedno oddziałowe, -wielo oddziałowe, -grupy bankowe, -holdingi, -konglomeraty
6. Obszar działania
-lokalne, -regionalne, -krajowe, -międzynarodowe, -globalne
7. Spółki akcyjne
-banki giełdowe, -banki poza giełdowe
8. Klasyfikacja nadzoru
-komercyjne, -spółdzielcze
-oddziały instytucji kredytowych
Instytucja kredytowa- podmiot mający swoją siedzibę za granicą polski na terytorium jednego z państw członkowskich UE, prowadzący we własnym imieniu rachunek na podstawie zezwolenia właściwych władz nadzorczych prowadzący działalność polegającą na przyjmowaniu depozytów lub innych środków powierzonych pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym i udzielaniu kredytów lub wydawaniu pieniądza elektronicznego
NBP w dwuszczeblowym systemie bankowym
1. Ramy prawne funkcjonowania NBP
- 1989r. ustawa o NBP, określająca strukturę organizacyjną i zadania NBP ,,umacnianie polskiego pieniądza”
- 1998r. wymogi rynków finansowych, wyzwania związane z dostosowaniem systemu bankowego do wymogów UE
Art. 3. Ust. 1. Ustawa NBP
,,utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP”
- 2003r. harmonizacja z regulacjami prawa UE
Zadania Banku Centralnego RP
-konstytucja RP, -Ustawa o NBP, -Ustawa Prawo Bankowe
2. Funkcje Banku Centralnego
-Funkcja banku emisyjna, -Bank Banków,
-Bank Państwa
Bank emisyjny- NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. NBP określa wielkość ich emisji oraz moment wprowadzania do obiegu za którego płynność odpowiada. Organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.
Bank banków- NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne które mają stabilność sektora bankowego. Organizuje system rozliczeń pieniężnych prowadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym. NBP jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego. Pełniąc funkcję Banku Banków sprawuje kontrolę nad działalnością banków a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego. NBP nadzoruje systemy płatności w Polsce.
Centralny Bank państwa- NBP prowadzi obsługę bankową państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, funduszy celowych i państwowych, państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.
Działalność NBP
1. Polityka pieniężna- NBP odpowiada za stabilność narodowego pieniądza wypełniając ten konstytucyjny obowiązek NBP opracowywuje i realizuje strategię polityki pieniężnej i uchwala corocznie założenia polityki pieniężnej.
2. Działalność emisyjna- dzięki emisji znaków pieniężnych zabezpiecza płynność obrotu gotówką.
3. działalność na rzecz systemu płatniczego- celem NBP jest dbałość o stabilność systemu finansowego. W ramach pełnionych funkcji nadzorczych i regulacyjnych NBP dba o płynność, sprawność i bezpieczeństwo systemu płatniczego. Przyczynia się do rozwoju bezpieczeństwa infrastruktury rynku finansowego.
4. zarządzanie rezerwami dewizowymi- przez zarządzanie rezerwami dewizowymi zapewnia odpowiedni poziom bezpieczeństwa państwa.
5. Działalność edukacyjna i informacyjna- NBP podejmuje działanie służące upowszechnianiu wiedzy ekonomicznej m.in. dzięki udostępnianiu informacji na stronie internetowej i działaniu Portalu Edukacja Ekonomiczna.
W celu właściwego przygotowania się do euro NBP będzie dążył do spełnienia wymagań nałożonych na banki centralne państw, które już wprowadziły wspólną walutę. NBP będzie starał się uzyskać pozycję znaczącego ośrodka naukowego w zakresie badań ekonomicznych w kraju oraz w ramach Europejskiego systemu Banku Centralnego.
Organizacja NBP Organami NBP są:
-Prezes NBP (powoływany przez sejm na wniosek prezydenta może być 2 kadencje 2*3lata)
-Rada Polityki Pieniężnej(RPP)(9 członków, powołuje trzech sejm, trzech senat, trzech prezydent. 6 lat kadencja)
-Zarząd NBP (prezes, 6-8 członków zarządu a spośród nich 2 wiceprezesów. Członków powołuje prezydent na wniosek NBP, kadencja 6 lat)
Niezależność Banku Centralnego
-n. instytucjonalna, -n. funkcjonalna, -n. personalna, -n. finansowa
Instrumenty polityki pieniężnej banku centralnego w kształtowaniu działalności banków komercyjnych.
1. Cele polityki pieniężnej.
- Cel strategiczny (stabilizacja cen, niska inflacja, wzrost gospodarczy i walutowy)
- Cel pośredni, - Cel operacyjny (krótkoterminowe stopy procentowe rynku pieniężnego, podaż pieniądza)
- 2004r. ciągły cel inflacyjny (strategiczny)2,5 punkta +- 1 punkt.
2. instrumenty polityki pieniężnej
- Stopy procentowe Banku Centralnego:
- stopa lombardowa – jest używana przy udzielaniu kredytu lombardowego bankowi komercyjnemu na uzupełnienie niedoboru środków pieniężnych na rachunku bankowym.
- stopa redyskontowa – to stopa według której Bank Centralny skupuje weksle handlowe od banków komercyjnych
- stopa referencyjna – to relacja która określa stopę dochodowości bonów pieniężnych sprzedawanych przez BC bankom komercyjnym.
- stopa depozytowa – jest wyznacznikiem oprocentowania jednodniowych lokat banków komercyjnych w BC.
Wskaźnik rezerw obowiązkowych
- jest to wyrażona w złotych część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym i uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych i innych środków przyjętych przez bank, podlegających zwrotowi.
-wyłączone są środki przyjęte od innych banków i pozyskane z zagranicy na co najmniej 2 lata
- od 2003r. stopa rezerw obowiązkowych wynosi 3,5 % (0% dla środków uzyskanych z tytułu sprzedanych papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu)
-naliczona rezerwa pomniejszona o 500 tyś. Euro
-od 1 maja 2004r. środki są oprocentowane
Cel: -łagodzenie wpływu bieżących zmian płynności sektora bankowego na stopy % na rynku międzybankowym
-ograniczanie nadpłynności banków
Operacje otwartego rynku
-obejmują warunkową i bezwarunkową sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz a także emisję własnych papierów dłużnych Banku Centralnego
-są to transakcje dokonywane z inicjatywy BC
-minimalna rentowność papierów dłużnych (7 dniowych bonów pieniężnych) jest równa stopie referencyjnej
Cel: -równoważą popyt i podaż środków utrzymywanych przez banki komercyjne w BC
-BC wpływa na poziom krótkoterminowych stóp % na rynku międzybankowym.
Operacje depozytowo – kredytowe
-prowadzone z bankami komercyjnymi z ich inicjatywy
-kredyt lombardowy, lokaty terminowe banków w NBP (depozyt na koniec dnia)
-operacje depozytowo – kredytowe NBP wpływają na wysokość stóp % na rynku pieniężnym których górną granicę stanowi oprocentowanie kredytu lombardowego a dolną oprocentowanie depozytów w NBP
Cel: -łagodzenie wahań (jednodniowych) stóp procentowych na rynku międzybankowym.
Nadzór banku i regulacje
Organizacja nadzoru bankowego w Polsce
- 1989 r. NBP, Departament Nadzoru Bankowego, GINB.
- 1997 r. Komisja Nadzoru bankowego.
- 2008 r. KNF – nadzór zintegrowany
Nadzór sektorowy (wielo instytucjonalny)– w modelu sektorowym funkcjonuje wiele instytucji nadzorczych z których każda sprawuje funkcję nadzoru.
Nadzór zintegrowany (jedno instytucjonalny) – funkcję nadzorczą sprawuje jedna instytucja.
Nadzór częściowo zintegrowany – funkcję nadzoru sprawują 2 instytucje nadzorcze: 1 sprawuje funkcję ostrożnościowe a 2 funkcję ochrony konsumentów.
Czynniki decydujące o wyborze modelu nadzorowania rynku finansowego.
-poziom rozwoju gospodarczego kraju
-stopień rozwoju poszczególnych segmentów rynku finansowego
-udział konglomeratów finansowych e rynku finansowym
-koszty integracji korzyści z niej wynikające
Nadzór zintegrowany
Za: - nadzór zintegrowany jest odpowiedzią na powstawanie coraz bardziej złożonych produktów i usług finansowych, konglomeratów finansowych, zacieranie się granic pomiędzy poszczególnymi segmentami rynku finansowego.
- zintegrowany nadzór nad rynkiem finansowym posiada większy status w strukturze instytucjonalnej kraju niż pojedyncze nadzory nad poszczególnymi segmentami rynku
- integracja nadzorów pozwala uniknąć powtarzania i pokrywania się kompetencji poszczególnych instytucji nadzoru oraz zwiększa przejrzystość odpowiedzialnych celów działań i obowiązującego prawa.
- wprowadzenie nadzoru zintegrowanego pozwala osiągnąć korzyści skali i efektywne wykorzystanie dostępnych środków.
Przeciw: - poszczególne segmenty rynku finansowego charakteryzują się swoją specyfiką , różnymi profilami ryzyka i układem sprawozdawczym co utrudnia nadzorowanie na jednolitych zasadach
- korzyści skali mogą okazać się znikome i nadzorca zintegrowany może nie być bardziej efektywny od kilku wyspecjalizowanych i samodzielnych instytucji
- integracja nadzoru wiąże się z problemami natury legislacyjnej i trudnościami wprowadzania nowych zintegrowanych systemów informatycznych
- zmiany w zakresie organizacji nadzoru nie wspomagają procesu implementacji nowych rozwiązań np. Nowej Umowy Kapitałowej (NUK) czy adekwatności kapitałowej firm inwestycyjnych i instytucji kredytowych (dyrektywa CRD)
Skład KN - w skład Komisji wchodzą: przewodniczący, dwóch zastępców przewodniczącego i czterech członków. Przewodniczącego Komisji powołuje prezes Rady Ministrów na pięcioletnią kadencję. Zastępców przewodniczącego powołuje i odwołuje prezes Rady Ministrów na wniosek przewodniczącego
Cele i metody sprawowania nadzoru
Zgodnie z ustawą Prawa Bankowego celem nadzoru jest zapewnienie:
- bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunku bankowym
-zgodność działalności banków z przepisami prawa oraz z decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku
Nadzór bankowy polega na:
-dokonywaniu oceny sytuacji finansowej banku, wypłacalności, jakości aktywów, płynności płatniczej, wyniku finansowym banków.
-badaniu jakości systemu zarządzania bankiem w szczególności systemem zarządzania ryzykiem i systemem kontroli wewnętrznej.
-badaniu zgodności wewnętrznej kredytów, pożyczek pieniężnych, akredytyw, gwarancji bankowych, poręczeń i emitowanych bankowych papierów wartościowych z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.
-badanie zabezpieczeń i terminowości spłaty kredytów i pożyczek pieniężnych.
-badanie przestrzegania limitów koncentracji i ocenie procesu identyfikacji, monitorowania kontroli koncentracji zaangażowań w tym dużych zaangażowań.
Badaniu przestrzegania przez bank określonych przez KNF norm dopuszczalnego ryzyka w działalności banku, zarządzaniu ryzykiem prowadzonej działalności w tym dostosowania do rodzaju i skali działalności banku procesu identyfikacji i monitorowania ryzyka i sprawozdania o ryzyku.
Funkcje nadzoru bankowego
1. Funkcja licencyjna – polega na udzielaniu zezwoleń
2. Funkcja kontrolna – nakierowana na przeprowadzanie stałych i możliwie szybkich analiz sytuacji finansowych banku i całego sektora bankowego.
3. Funkcja dyscyplinująca – na celu bezpośrednie oddziaływanie na banki w sytuacjach określonych w ustawie władczej co oznacza możliwość zastosowania przymusu i określonych w prawie sankcji zarówno w odniesieniu do banków jak i konkretnych osób.
4. Funkcja regulacyjna – wyznacza minimalne standardy bezpieczeństwa w działalności banków. Regulacje te określone są jako normy ostrożnościowe.
Licencjonowanie działalności banku
W ramach przepisów nadzorczych wyodrębnia się proces licencjonowania:
-przed rozpoczęciem działalności banku-określenie warunków uzyskania licencji bankowej.
- po rozpoczęciu działalności banku-kontrola przepływów kapitałowych. Naczelną ideą przepływów kapitałowych jest niedopuszczenie do przejęcia banku lub uzyskania znaczących wpływów na jego zarządzanie przez właścicieli niezapewniających stabilności finansowej banku. W praktyce polega to na konieczności uzyskania zgody nadzoru na nabycie kapitału.
Banki spółdzielcze (zakładają osoby fizyczne i musi ich być co najmniej 10)
Bank państwowy (inicjatywa-przedstawiciel państwa) -banki komercyjne
Kapitał założycielski (udokumentowane źródła) -jeden założyciel nie więcej niż 50% kapitału założycielskiego. - nie pieniężny 20%
Osoby zarządzające
-co najmniej 2 osoby które mają wykształcenie z dziedziny bankowości i doświadczenie
-muszą przejść akceptację nadzoru
-prezes banku musi być za zgodą KNF
-siedziby- odpowiednie pomieszczenia (sejfy, łatwy dojazd z konwojem gotówki itp.)
-plan działalności (niezbędny) na najbliższe 3 lata.
Zasada jednego paszportu- Banki mogą podejmować i prowadzić działalność na terenie innych państw członkowskich na podstawie licencji bez konieczności zezwalania od władz nadzorczych państwa goszczącego
Regulacje ostrożnościowe- określić można jako normy prawne adresowane do instytucji finansowych mające na celu określenie minimalnych standardów sprzyjających ograniczaniu nadmiernie ryzykownej działalności instytucji finansowych w tym banków. Za pomocą tych instrumentów próbuje się określić granice bezpieczeństwa w działaniu instytucji finansowych, ale jednocześnie rzeczą wiadomą, że nie można zmierzyć ryzyka dokładnie i ograniczyć go w całości.
Z punktu widzenia kryterium podmiotowego dzieli się je na:
-regulacje ostrożnościowe zewnętrzne-uregulowane przez organy nadzorujące będące niezbędnym narzędziem do sprawowania nadzoru bankowego
-regulacje ostrożnościowe wewnętrzne- uregulowane przez organy poszczególnych banków (przy czym nie mogą one naruszać norm zewnętrznych)
Najważniejszymi ośrodkami normotwórczymi w tym zakresie są:
-Bazylejski KNB, -organy UE, -inne organizacje międzynarodowe np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW), Organizacja Handlu, Międzynarodowy Komitet Standardów Rachunkowości
-Europejski Komitet Normalizacji Bankowej
-krajowe organy prawotwórcze
Regulacje zewnętrzne można sklasyfikować w dwóch grupach według kryterium funkcji jakie pełnią:
- normy ograniczające ryzyko np. limity koncentracji
-normy oceniające standing (sygnalizacyjne) np. współczynnik wypłacalności
Regulacje ostrożnościowe. Normy adekwatności kapitałowej.
- minimalizacja wysokości funduszy własnych
-współczynnik wypłacalności
- właściwa norma adekwatności kapitałowej
Współczynnik wypłacalności { 8%=fundusze własne/aktywa ważone ryzykiem
Normy ostrożnościowe nadzoru bankowego
Normy koncentracji wierzytelności
1. ograniczają możliwość udzielania przez bank bardzo dużych kredytów:
-suma udzielonych kredytów, pożyczek pieniężnych, nabytych obligacji i innych niż akcje papierów wartościowych, wierzytelności z tytułu gwarancji bankowych, poręczeń i akredytyw w stosunku do jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo i organizacyjnie ponoszących wspólne ryzyko nie może przekroczyć 25% funduszy własnych banku.
-zarząd banku jest zobowiązany każdorazowo zgłaszać KNB fakt udzielania kredytów w wysokości przekraczającej 10% funduszy własnych
Norma zaangażowania kapitałowego
1. Akcje i udział zaangażowania w stosunku do jednego podmiotu nie mogą przekroczyć 15% funduszy własnych banku
2. Środki wydatkowane na nabycie nieruchomości i wierzytelności zabezpieczonych hipoteką nie mogą być wyższe niż 60% funduszy własnych
Limity kredytów wewnętrznych- suma kredytów, pożyczek, gwarancji bankowych i poręczeń udzielanych członkom zarządu i osobą zajmującym kierownicze stanowiska w banku nie może przekroczyć 10% funduszy podstawowych a w banku spółdzielczym 25% . jeśli wartość ta przekracza 30 tyś. EURO to podlega to zgłoszeniu KNB.
Instytucje nadzoru bankowego Cele:
- Ocena stopnia bezpieczeństwa prowadzonej przez bank działalności (określania kondycji banku i identyfikacja czynników zagrażających jego bezpieczeństwu) a w tym przede wszystkim identyfikacja skali ryzyka podejmowanego przez bank i umiejętności kierownictwa do zarządzania tym ryzykiem
- Ocenę stopnia zgodności prowadzonej działalności z obowiązującymi przepisami zewnętrznymi( m.in. ustawami, uchwałami) oraz wewnętrznymi (np. statutem)
Działania restrykcyjne nadzoru bankowego wobec banków Nadzór bankowy podejmuje działania restrykcyjne w stosunku do banków przede wszystkim w sytuacji gdy ich bezpieczeństwo jest zagrożone lub nie są przestrzegane przepisy prawa. Interwencja służy wyeliminowaniu źródeł zagrożeń w działalności banków
Działania restrykcyjne w stosunku nadzoru bankowego mogą mieć charakter
- Personalny – dotykać bezpośrednio członków kierownictwa, a tym samym pośrednio banku jako całej organizacji
- Strukturalny – dotyczyć zasad funkcjonowania całego banku
System gwarantowania depozytów
Od 2000r. żaden bank nie ma gwarancji skarbu państwa
- organizacja systemu gwarantowania depozytów
Przyczyny powołania systemu gwarantowania depozytów(ograniczenie ryzyka systemowego)
- bezpośrednia, - pośrednia
Charakter administracji systemu gwarantowania depozytów
- publiczny – gdy we władzach funduszu zasiadają przedstawiciele władz publicznych( Banku Centralnego, Ministerstwa Finansów, Finansowy Nadzór Bankowy)
- prywatny – gdy systemem kierują wyłącznie reprezentanci banków
- mieszany – gdy we władzach zasiadają przedstawiciele banków publicznych i prywatnych
Zakres posiadanych uprawnień
- model wąski (paybax) – działania ograniczają się do wypłaty gwarantowanych depozytów
- model szeroki (risk minimizer) – instytucja posiada szerokie uprawnienia ma możliwość udzielania pomocy finansowej zapobiegającej upadłości firmy (BC, KNF, BFG)
Tryb finansowania
- ex ante – środki gromadzone z wyprzedzeniem
- ex post – jak coś się stanie to dopiero środki się gromadzi
Konstrukcja wnoszonych opłat przez banki
- składka uwzględnia poziom ryzyka i sytuację ekonomiczno – finansową banku
- jednakowa składka dla wszystkich podmiotów wyrażana procentowo
Bankowy Fundusz Gwarancyjny
Ustawa z dnia 14.12.94r. o BFG
Zadania BFG
- ochrona wkładów pieniężnych na rachunku bankowym osób fizycznych i prawnych, które powierzają bankom swoje środki nie mają możliwości samodzielnej oceny stanu ryzyka finansowego i traktują banki jako instytucje zaufania publicznego
- stworzenie systemowych możliwości udzielania pomocy finansowej bankom które utraciły bądź znalazły się w obliczu utraty wypłacalności
- zapewnienie instytucjonalnych warunków monitorowania rozwoju sytuacji finansowej banków i podejmowania możliwie jak najwcześniej odpowiednich inicjatyw i działań zapobiegawczych
Władza nadzorcza BFG. Rada Funduszu
- przewodniczący (p/o Prezes RM na wniosek Ministra Finansów i Prezesa NBP)
- 7 członków (p/o): 2 – MF, 2 – Prezes NBP, 1 – KNF, 2 – ZBP
Źródła finansowania BFG
- kwoty z funduszu środków gwarantowanych pochodzące z wpłat podmiotów objętych systemem gwarantowanym liczone jako procent sumy środków pieniężnych stanowiącej podstawę do obliczania rezerwy obowiązkowej
-obowiązkowe opłaty roczne liczone jako procent sumy aktywów bilansowych i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem pomniejszone o 50%
- dochody z oprocentowania pożyczki udzielonych przez Fundusz bankom
- dochody z oprocentowania papierów wartościowych (emitowanych z poręczeń lub gwarantowanych w pełni przez Skarb państwa lub NBP) w które Fundusz może angażować swoje wolne środki finansowe
- środki uzyskane w ramach bezzwrotnej pomocy zagranicznej
- dotacje z budżetu państwa na wniosek Funduszu na zasadach określonych w prawie budżetowym
- kredyty z NBP na uzgodnionych z Funduszem warunkach
Zasady gwarantowania depozytów
Ochronie podlegają inne depozyty
- osób fizycznych
-osób prawnych w tym jednostek samorządu terytorialnego
-jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej o ile posiadają zdolność prawną
-szkolnych kas oszczędnościowych i pracowniczych kas zapomogowo- pożyczkowych
Nie podlegają ochronie depozyty
-Skarbu Państwa
-instytucji finansowych takich jak: banki, domy maklerskie, fundusz emerytalny, fundusz inwestycyjny, podmioty świadczące usługi ubezpieczeniowe
-kadry zarządzającej bankiem i jego głównych akcjonariuszy (co najmniej 5% akcji banku)
Działalność pomocowa systemu gwarantowania depozytów
Założenia:
- przestrzeganie zasady równości banków w dostępie do środków pomocowych
- jawność kryteriów i procedur przyznawanej pomocy
- możliwie szybkie rozpatrywanie wniosków o przyznanie pomocy a w przypadku pozytywnej decyzji szybkie udostępnienie środków pomocowych
- wspomaganie procesów restrukturyzacyjnych i łączeniowych w drodze udzielenia pomocy na przejęcie banków zagranicznych przez silne banki
- mobilizowanie wnioskodawców do szukania dodatkowych źródeł wsparcia finansowego (poza BFG)
1. Zwrotna pomoc finansowa dla banków będących w stanie niebezpieczeństwa niewypłacalności:
- pomoc z funduszu pomocowego na korzystniejszych zasadach od rynkowych
- posiadają stratę i współczynnik wypłacalności na poziomie niższym niż wymagany ustawowo
- ocena sytuacji ekonomiczno – finansowej banku (wskaźnik np. zwrot na aktywach brutto)
- spełniają formalne warunki uzyskania pomocy
2. Zwrotna pomoc finansowa dla banków wypłacalnych
- pomoc z funduszu restrukturyzacji banków spółdzielczych
- na korzystniejszych zasadach od rynkowych
- banki które podlegały wcześniej jej procesom konsolidacyjnym – pomoc na pokrycie kosztów łączenia (np. ujednolicenie technologii bankowej, unifikację oferty produktów i usług bankowych, nabycie akcji banku zrzeszającego)
Instytucje wspierające sektor bankowy
- Związek Banku Polskiego
- Krajowa Izba rozliczeniowa (KIR)
Związek Banku Polskiego powstał 24.01.1991r jako dowolna i samorządowa organizacja banków działająca na podstawie ustawy o izbach gospodarczych
Podstawowym zadaniem Związku jest reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów członków związku.
1. Tworzenie sprzyjających warunków organizacyjnych i prawnych rozwoju sektora bankowego przez współdziałanie z organami państwa
2. Organizowanie współdziałania banków na rzecz rozwoju sektora bankowego i infrastruktury międzybankowej w zakresie:
- rozliczeń pieniężnych, obrotu czekowego i kartowego
- standaryzacji infrastruktury rynku finansowego
- zbierania, przetwarzania i wymiany informacji bankowych i gospodarczych
- kształcenia kadr banku i upowszechnienia wiedzy bankowej
- bezpieczeństwa banku i przeciwdziałania wykorzystania banków w działalności przestępczej
- prowadzenia działalności informacyjnej i promocyjnej, tworzenia forum dyskusji i spotkań środowiska bankowego
- kształtowania zasad dobrej praktyki bankowej
3. Podejmowanie działań na rzecz tworzenia i rozwoju instytucji obsługujących sektor bankowy w zakresie:
- rozliczeń pieniężnych
- organizacji izb rozliczeniowych
-wymiany informacji bankowych i gospodarczych
- podpisu elektronicznego i certyfikacji
- szkolnictwa bankowego i badań nad bankowością
- postępowania pojednawczego, sądownictwa polubownego
- arbitrażu bankowego na rzecz klientów banków (konsumentów)
Działalność banku
Czynności bankowe
1. przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem określonego terminu i prowadzenia rachunku tych wkładów
2. prowadzenie innych rachunków bankowych
3. udzielenie kredytów
4. udzielenie i potwierdzenie gwarancji bankowych i otwieranie akredytyw
5. emitowanie bankowych papierów wartościowych
6. przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych
6a. wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego
7. wykonywanie innych rozliczeń przewidzianych wyłącznie dla banków w odrębnych ustawach
Czynności bankowe o ile są wykonywane przez banki
1. udzielanie pożyczek pieniężnych i pożyczek i kredytów konsumenckich w rozumieniu przepisów odrębnej ustawy
2. operacje czekowe i wekslowe i operacje których przedmiotem są warranty
3. wydawanie kart płatniczych i wykonywanie operacji przy ich użyciu
4. terminowe operacje finansowe
5. nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych
6. przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych i udostępnianie skrytek sejfowych
7. prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych
8. udzielanie i potwierdzanie poręczeń
9. wykonywanie czynności zleconych związanych z emisją papierów wartościowych
10. pośrednictwo w dokonywaniu przez rezydentów przekazów pieniężnych za granicę i rozliczeń w kraju z nie rezydentami
Czynności nie bankowe
1. obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym
2. zaciągać zobowiązania związane z emisją papierów wartościowych
3. dokonywać obrotu papierami wartościowymi
4. dokonywać na warunkach uwzględnionych z dłużnikiem zamiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika z tym że bank jest obowiązany do ich sprzedaży w okresie nie dłuższym niż 3 lata od daty nabycia
5. nabywać i zbywać nieruchomości
6. świadczyć usługi certyfikacyjne w rozumieniu przepisów o podpisie elektronicznym z wyłączeniem wydawania certyfikatów kwalifikowanych wykorzystywanych przez banki w czynnościach których są stronami
7. świadczyć inne usługi finansowe
8. wykonywać inne czynności jeżeli przepisy odrębnych ustaw uprawniają je do tego
Op bank – to sposoby i techniki wykonywania czynności bankowych
Podmiot: -własne, -obce (klientów)
Terytorium: -krajowe i zagraniczne, -międzybankowe i międzyoddziałowe
Księgowe: -bilansowe, -pozabilansowe
Formy rozliczeń: -gotówkowe, -bezgotówkowe
Rodzaj waluty: -PLN, -w walutach obcych
Operacje bankowe – kryterium przedmiot działania
1. Bierne – pozyskiwanie źródeł finansowych działalności banków:
-gromadzenie środków na rachunkach bankowych w formie wkładów oszczędnościowych i lokat terminowych
-emisja własnych papierów wartościowych
-lokaty międzybankowe pozyskane
PASTWNE ZOBOWIĄZANIA
2. Czynne – alokacja środków pieniężnych w aktywa obrotowe
-udzielanie kredytów
-inwestowanie własnych funduszów w formie udziałów w kapitale podmiotów gospodarczych lub skup papierów wartościowych
-lokaty międzybankowe i udziałowe
AKTYWNE NALEŻNOŚCI
3. Pośredniczące – usługi bankowe
-obsługa rachunku bankowego
-przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych
-pośrednictwo w operacjach papierów wartościowych
-doradztwo finansowe
POZABILANSOWE
Produkt bankowy – jest to każda usługa oferowana klientowi przez bank odpłatnie lub nie odpłatnie
Funkcje:
-podstawowe – odzwierciedlają relacje między produktem a celem któremu służy i który uzasadnia jego istnienie
-dodatkowe – odzwierciedlają relację między produktem a jego użytkownikiem
Grupy produktów bankowych:
-kredytowe, -depozytowe, -rozliczeniowe, -parabankowe, - inne
Cele działalności banku
W ujęciu tradycyjnym
- rentowność ( na 1- miejscu przy agresywnej działalności), - bezpieczeństwo
- dążenie do utrzymania płynności ( przy spokojnej działalności)
Wg. H.E.Bushgena
- wiązków celów, - dążenie do optymalizacji osiaganych wyników
Zasady ładu korporacyjnego
- wyznaczanie celów działania banku
- precyzyjne środki do ich osiagania
- precyzyjne zasady i planowania
Perspektywa planowania
- charakter strategiczny, - charakter operacyjny
Strategia działania
- strategiczny biznesplan
- zasady zarzadzania ryzykiem
- strategia kontroli kapitałowej
Plany operacyjne
- w zakresie wyników finansowych
- udział w rynku
Strategiczne czynniki sukcesu banku
- ogólne zarządzanie (jakość kadry, wartość dodana w zarządzaniu bankiem)
- Marketing (przejrzyste str.www., jak dotrzec z usługą do klienta)
- technologia (elektroniczne kanały dostępu)
- operacje (dążenie banku za nowymi produktami dla klientów)
- finanse (dostęp do kapitału oraz wycena produktów)
Podstawy ryzyka bankowego
Pojecie ryzyka w aspekcie…
- decyzyjnym – niebezpieczeństwo podjęcia błędnych decyzji , - działania – nieb. Niepowodzenia podjętego działania, - planistyczny – niezrealizowanie założonych wielkości celów,
- straty – nieb.utraty majątku , - celowy – nieb.negatywnego odchylenia od zamierzonego celu (w odniesieniu do banku jest ono zagrożeniem nieosiagniecia zamierzonych celów i efektów finansowych)
Klasyfikacja ryzyka bankowego wg Zawadzkiej:
Horyzont czasowy: ryzyko strategiczne( związane z długookresową zdolnością konkurencyjną banku -> skład zarządu oraz struktura akcjonariatu banku. Zarząd podejmuje decyzje, akcjonariusze będą będą decydować o wyposażeniu banku w kapitał.
Ryzyko bieżące – wynika z działania, podejmowane na bieżąco w banku.
Ryzyko techniczno – organizacyjne – związane z pracownikami i wyposażeniem.
r. obszaru finansowego – dotyczy płynności i wynikiem finansowym, obejmuje wszystkie aspekty dotyczące ryzyka.
Ryzyko bankowe wg Komitetu Bazylejskiego:
- r. kredytowe - r. rynkowe - r. operacyjne
Czynniki wpływające na ryzyko bankowe:
o charakterze egzogenicznym (zewnętrzne)
- makroekonomiczne ( na nie bank nie ma wpływu): zmiana siły nabywczej pieniadza krajowego, zmiana wartości parametrów rynkowych, rosnące deficyty budżetowe i zadłużenie krajów rozwijających się.
- regulacyjne – rozluźnienie lub zaostrzenie przepisów regulujących funkcjonowanie banków, zmiany w obszarze prawa finansowego, dewizowego.
- globalizacja- 1.wzrost konkurencyjności, banki chcą dogonić inne banki i nie wypracowują dokładnie swoich instrumentów; 2. uzależnienie poszczególnych rynków finansowych od siebie – efekt domina
- popytowe – duza zmienność osób które oszczędzają, wzrastają wymagania klientów względem banku, duże uzależnienie od innych przedsiębiorstw, implikują zagrożenie związane z popytem na produkty bankowe.
- produktowe – są to bardzo zaawansowane instrumenty finansowe
- zmniejszajaca się rola banku jako jedynego pośrednika finansowego
- inne czynniki zewnętrzne (katastrofy, demografia)
Czynniki wewnętrzne (endogeniczne)
- czynnik ludzki (kompetencje, lojalność)
- czynnik techniczny (np.pada system bankowy)
Zarządzanie ryzykiem bankowym – przedsięwzięcia mające na celu planową i celową analizę, sterowanie ryzykiem w działalności bankowej i kontrole podejmowania działań.
Etapy zarządzania ryzykiem –
- analiza ryzyka – określić rodzaj ryzyko i jego oceny
- sterowanie ryzykiem – chodzi o takie podejmowanie działań aby ograniczyc ryzyko czyli wskazanie jakie można podjąć działania, aby móc zmniejszyć lub zniwelować ryzyko.
- kontrolowanie przebiegu transakcji – proces ciagły
Strategia zarzadzania ryzykiem
aktywna strategia przeciwdziałaniu ryzyka polega na podejmowaniu przedsięwzięć oddziałujących na przyczyny ryzyka.
Pasywna strategia polega na podejmowaniu przedsięwzięć oddziałujących na skutki ryzyka (mających na celu zmniejszenie wpływu niespodziewanych strat na pozycję banku).
Ryzyko kredytowe – jest związane z niebezpieczeństwem niewypłacalności kredytobiorcy wynikających z niepowodzenia kredytowanego przedsięwzięcia z winy kredytobiorcy lub otoczenia.
R. indywidualne – umowa kredytowa
r. łaczne (portfelowe) – jest określane przez wielkość róznych rodzajów ryzyka indywidualnego i prawdopodobieństwo ich wystapienia.
r. aktywne – polega na zagrozeniu spłat terminowych przez kredytobiorców
r.pasywne – odmiennie niż przewidywanie kształtowania się zasobów finansowych bedących źródłem udzielanych przez bank kredytów.