Pojęcie kredytu, klasyfikacja kredytów

Kredyt bankowy polega na postawieniu przez bank do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, który zobowiązuje się zwrócić je wraz z odsetkami w umownym terminie.

Podstawowe cechy kredytu to:

• Celowość, oznacza finansowanie przy użyciu kredytu bankowego konkretnego przedsięwzięcia,

• Zwrotność, oznacza zobowiązanie do spłaty kwoty kredytu wraz z odsetkami w ustalonym terminie,

• Oprocentowanie, oznacza wynagrodzenie za użyczenie kapitału.

Kredyt spełnia funkcję:

1. Emisyjną,

2. stymulacyjną,

3. dochodową,

4. restrukturyzacyjną.

Funkcja emisyjna, czyli kreacja pieniądza realizowana jest przez NBP w ramach polityki pieniężnej państwa a także poprzez kredyty udzielane przez banki komercyjne.

Funkcja stymulacyjna polega na wykorzystaniu instrumentów polityki kredytowej na kierunki rozwoju gospodarczego oraz wykorzystaniu czynników produkcji (ziemi, pracy i kapitału).

Funkcja dochodowa realizowana jest bezpośrednio - jeśli stopa procentowa kredytu jest niższa od stopy inflacji oraz pośrednio - gdy kredyt zastosowany w produkcji uruchamia mechanizm przyrostu dochodów dzięki rozwinięciu działalności wytwórczej.

Funkcja restrukturyzacyjna polega głównie na oddziaływaniu na przemiany strukturalne i własnościowe w gospodarce.

Kredytobiorcami mogą być:

• osoby prawne,

• osoby fizyczne,

• podmioty gospodarcze nie mające osobowości prawnej.

Banki komercyjne przeprowadzają różnorodne operacje kredytowe przystosowane do potrzeb klientów. Przebieg tych operacji, czyli tryb udzielania, wykorzystania i spłaty kredytów związany jest z rodzajem kredytu. Szczegółowe rozwiązania mogą się nieco różnić w poszczególnych bankach, co znajduje odbicie w ich regulaminach kredytowania, co znajduje odbicie w ich regulaminach kredytowania. Dla niektórych form kredytowania mogą być wydawane odrębne regulaminy lub tzw. ogólne warunki kredytowania, dotyczące specjalnych operacji, np. dla kredytów dewizowych.

Podziału kredytów można dokonać przy zastosowaniu różnych kryteriów, wśród których najważniejsze są:

1. okres kredytowania,

2. formy kredytu (metody udzielania),

3. przedmiot kredytu (cel),

4. sposoby zabezpieczenia spłaty kredytu,

5. waluta kredytu.

Ad. 1

Charakterystyczną cechą kredytu jest jego zwrotność w określonym terminie, a terminy udzielania i spłaty kredytu stanowią przedmiot negocjacji i są określone umową kredytową. Polskie banki przyjmując to kryterium, rozróżniają w swych regulaminach:

• kredyty krótkoterminowe, udzielane na okres do 1 roku,

• kredyty średnioterminowe, z terminem spłaty od 1 roku do 3 lat,

• kredyty długoterminowe, z terminem spłaty powyżej 3 lat.

Element czasu, obok wysokości kredytu i oprocentowania, decyduje o ekonomicznej treści operacji kredytowania.

Ad.2

Z punktu widzenia techniki operacyjnej ważna jest forma kredytowania.

Kredyty mogą być udzielane:

• w rachunku bieżącym, zadłużenie występuje w postaci salda debetowego na rachunku bieżącym kredytobiorcy. Powstaje ono w wyniku jego dyspozycji płatniczych, realizowanych w ciężar tego rachunku. Natomiast wpływy na rachunek bieżący zmniejszają zadłużenie. W tej grupie kredytów może wystąpić kredyt otwarty (in blanco) lub kredyt kasowy (udzielony w związku z czasowym brakiem gotówki w kasie).

• Na rachunku kredytowym otwartym specjalnie w celu ewidencjonowania wykorzystania i spłaty kredytu. Może to być kredyt docelowy, na wymagalne zobowiązania, kasowy, sezonowy lub linia kredytowa. Linia kredytowa umożliwia finansowanie wielu transakcji w ramach określonego w umowie limitu kredytowego.

• Kredyt dyskontowy, polegający na potrąceniu odsetek dyskontowych w związku z regulowaniem należności przed terminem spłaty.

• Akceptacyjny, oddawany jest do dyspozycji kredytobiorcy w postaci zaakceptowanych weksli.

• Związany ze skupem faktur (skup wierzytelności, factoring).

Ad. 3

W zależności od przedmiotu (celu) kredytu można wyróżnić:

• Obrotowe, najczęściej krótkoterminowe, przeznaczone na bieżące potrzeby związane z działalności gospodarczą kredytobiorcy. Mogą być udzielane zarówno w rachunku bieżącym jak i kredytowym. Kredyty obrotowe w rachunku bieżącym są udzielane na różne cele i w związku z przeznaczeniem mogą być tradycyjnie nazywane np. kredytami sezonowymi (np. na zapasy cukru w cukrowniach), kredytami na skup (produktów rolnych), kredytami na należności odbiorców itp.

• Inwestycyjne, udzielane na dłuższy okres w związku z finansowaniem nakładów gospodarczych, których celem jest stworzenie lub powiększenie zasobów środków trwałych. Kredyty inwestycyjne z reguły są udzielane w rachunku kredytowym.

Ad. 4

Z punktu widzenia form zabezpieczenia kredytu wyróżnia się:

• Lombardowe, zabezpieczone zastawem przedmiotów i papierów wartościowych, towarów itp.,

• Hipoteczne, zabezpieczone hipoteką ustanowioną na nieruchomości stanowiącej własność kredytobiorcy lub innej osoby np. poręczyciela.

Ad. 5

Ze względu na rodzaj waluty mogą występować kredyty:

• Złotówkowe, udzielane w złotych polskich,

• Dewizowe, udzielane w walucie obcej.

Różnice między kredytem a pożyczką:

• Odrębne źródło regulacji - umowa pożyczki uregulowana jest w Kodeksie cywilnym, natomiast umowa kredytu realizowana jest w oparciu o przepisy prawa bankowego,

• Istotą umowy pożyczki jest zobowiązanie pożyczkodawcy do przeniesienia na pożyczkobiorcę określonej kwoty pieniędzy, pożyczki może udzielić tylko właściciel środków pieniężnych, z chwilą przeniesienia własności pożyczkodawca traci prawo ingerowania w sposób wykorzystania pożyczonych środków, a w przypadku kredytu bankowego bank zobowiązuje się tylko do oddania kredytobiorcy na czas oznaczony określoną kwotę pieniędzy,

• Przedmiotem pożyczki mogą być pieniądze i inne rzeczy oznaczone co do gatunku jako przedmioty materialne, natomiast przedmiotem kredytu są tylko środki pieniężne - bezgotówkowy pieniądz bankowy,

• Umowa pożyczki może zostać zawarta ustnie, konieczne jest jej pisemne potwierdzenie, gdy opiewa na sumę powyżej 2000 zł, zaś umowa kredytu bankowego pod rygorem nieważności musi być zawarta na piśmie,

• Pożyczka może być wykorzystana przez pożyczkobiorcę na dowolny cel, natomiast kredytu bank udziela na ściśle określony cel opisany we wniosku kredytowym - zasada celowości kredytu,

• Pożyczkodawca nie ma prawa kontroli sposobu wykorzystania pożyczki, a kredytodawcy przysługuje prawo kontroli, czy kredyt wykorzystywany jest zgodnie z warunkami określonymi w umowie kredytowej i kredytodawcy przysługuje prawo wypowiedzenia umowy w przypadku stwierdzenia, że jest on wykorzystywany niezgodnie z przeznaczeniem,

• Umowa pożyczki może być umową nieodpłatną, jednak bank zawsze pobiera prowizję od udzielonego kredytu.

1

1

---