Szklenie na ołów
ołów – kształt dwuteownika, ciągniony/odlewany
Szklenie bezkitowe
Błona wsuwana w ramę
Usztywniona żelaznymi wiatrownicami
Duże błony stosowano rzadko, bo były wiotkie
Szklenie w drewno
Dwuteowniki drewniane
Tańszy, lecz mniej doskonały sposób szklenia
Stosowany szczególnie w Polsce południowej
Szklenie w kit (okna angielskie)
Szczebliny krzyżowe – 2 ćw. XVIII w.
duże szyby
pierwsze szklenie w kit - 1725
Pocz. XIX w. modne okna ze szczeblinami krzyżowymi, obok dużych tafli szyb
1770 r. – w szczeblinach poziomych
1870 r. – wielkie szyby
Francja 2 poł. XVII w.
Niemcy, XVIII w.
Równolegle występuje szklenie bezkitowe i na ołów ( do 2 ćw. XIX w., a nawet dłużej)
Szczeblina w przekroju od wnętrza zbliżona jest do półwałka o jednym profilu – stosowane najczęściej
XIX w. – bez profilowań
Szczeblina pozioma – pełni funkcje konstrukcyjną, jak wiatrownica
Szklenie w ołów – przez wpasowanie w dwuteowe listewki wiatrownic
XVIII w., bardzo rzadkie
MATERIAŁY SZYBOPODOBNE
III-II w. p.n.e. – rzymskie odlewy ze szkła, np. profil Scypiona
Pompeje – okna kamienne, przesuwane, zamykane kamienną okiennicą
Pozłacane odlewy szklane (IV/V w.), Bizancjum – naczynia
Alabaster – rysy można wypolerować; mogły być duże, nawet do 30 cm
Różne odmiany: żółtawy, jak linie papilarne
Miękki materiał, dość odporny na wodę
Rawenna – XII- XIII w.
Skóra – lelum
Pergamin – stosowany jako tapety-, kurtybany – toczone, malowane; nieprzezroczysty – smarowany olejem
Miki/Łuszczyki
Małe szybki – Ameryka Południowa
Muskovit – stosowana w Rosji
Odporny na zmiany temperatury
Luksfer – cegiełki szklane; najwcześniejsze , koniec XVIII w.
Plecionka – XVIII w.
przepuszcza światło
przejęte od arabów – coś jak żaluzje
W średniowieczu szkło było bardzo drogie
Stosowano materiały zastępcze
rybie pęcherze błony nie wytrzymałe na zmiany temperatury
błony żołądków krów i cieląt – nawet do pocz. XVII w.
cienko zastrugane płytki rogów
skóry cielęce, owcze, kozie (natłuszczane)
płótno lniane i papier
Szkła witrażowe – mogły być już w VI w., ale bez przedstawień
1230 – Lotaryngia –szkło o dużych wymiarach
wylewanie stopionej masy – szyba
wykręcanie i dmuchanie – gomółka
wydmuchiwanie butelki – gomółka + szyba
XIV w. – tzw. crown Glass – uzyskiwanie okrągłego szkła o średnicy 1,5-2 m;
bardzo kruche
początek szklenia geometrycznego
XV-XVI w. – szkoły malowania na szkle (Niemcy, Niderlandy)
XV-XVI w. – małe szybki rombowe i gomółki
romby popularne w Polsce północnej
gomółki modne w 2 poł. XV i 1 poł. XVI w.; popularne w Polsce południowej
ok. 1500 – szklenie w prostokąty
Kon XVI/XVII w. – sześcioboki i ośmioboki
Małopolska, XVII w. – duże krążki
Północ, XVII w. – szybki prostokątne, aż do XVIII w.; w kościołach do XIX w.
Metody powstawania gomółek
odcięcie denka od butelek – ostre krawędzie od odcięcia
produkcja jako takich z formy
Gomółki używano również jako soczewki – okulary powstały już w XIII-XIV w.
SZKŁO OKIENNE
znano i używano w Polsce od kon. XIV i w pocz. XV w.; powszechnie stosowane od XVI w.
XVI w. – pojawiają się błony szklane
XVI-XVII w. – również stosowano płótno, papier i błony zwierzęce
XVIII w. – szybki wydmuchiwane, niewielkich rozmiarów (zestawiane w tzw. błonę/membranę) łączone na ołów spajany cyną.
Malarstwo/szkło gabinetowe
małe witrażyki malowane szkła umieszczane po środku kwater bezbarwnych
herby i sceny religijne, alegoryczne
w Polsce popularne w XVI i XVII w. – do 2 ćw. XVIII w.
XVIII w. – 2 ćw. Kit
70’ duże tafle
Do 4 ćw. Małe szyby w ołowiu
60’XVIII w. – projektowano duże tafle tylko z poziomymi szczeblinami
Gabinet Marmurowy Zamku Królewskiego – prawdopodobnie po raz pierwszy w Polsce zastosowano okna o dużych szybach; mazerowanie stolarki
Klasycyzm – duża tafla szkła pomiędzy pozornymi szczeblinami, popularne w 80’ XVIII w.
w budownictwie pałacowym
w budownictwie mieszczańskim – kon. XVIII w. i 1 poł. XIX
od XVIII w. – szkło szlifowane polerowane – nie jest produkowane metodą wylewania (float); dobra przejrzystość, można też się przeglądać
Produkcja szkła niezmienna do końca XIX w.
Metoda ręczna przez wydmuchiwanie cylindrów, tzw. cholew
Odlewanie i walcowanie - Francja 1688
Produkcja zwierciadeł – w Polsce dopiero 1756 r. – nie stosowana do produkcji szkła okiennego
XVII i XVIII w. – szyby wielkie, proste, ok. 55-50 cm; Naliboki- produkcja największych tafli w Polsce
2 poł. XVIII w. – lustra z Urzecza – ok. 1m dł.
XVII, XVIII w. – popularne szkła czeskie; produkowane największe tafle – 80x70 cm
bardziej opłacało się kupić kila małych szyb, niż jedną dużą, dlatego długo utrzymywał się szklenie w ołowiu w szczeblinach krzyżowych, poziomych
XIX w. – szyby wypukłe na zewnątrz
utrudnia podglądanie wnętrza (Toruń, Różana 5)
od XVIII w.
popularne w 2 i 3 ćw. XIX w., znane od XVIII w. (a może nawet od XVII)
2 poł. XIX w. moda na bezszczeblinowe szyby wypełniają okna w całości
Szyby wystawowe - XV-XVI w. – szkoły malowania na szkle (Niemcy, Niderlandy)
XV-XVI w. – szkoły malowania na szkle (Niemcy, Niderlandy)
Szyby wystawowe – już popularne od poł. XIX w.
Przełom XIX/XX w.
na dole-wielka szyba, na górze-małe szybki w szczeblinach krzyżowych/pionowych
popularny witraż w budynkach mieszkalnych
XX w. – szkło prasowane/mrożone, może być barwne
Szkło matowione – piaskowanie pod ciśnieniem; kwas fluorowodorowy wytrawia szkło
Szyby odlewane z gotowym wzorem, ornamentowana – wytrawiane wielokrotnie (Piastowska 5)
Szyby zbrojone – ok. 1900
Szkło szlifowane – od poł. XIX w.; bardzo drogie
Szyba ciągniona – szkło wyciąga się do góry, potem rozcina na płasko; wyraźne odbicia
Metoda wylewania (Fload) – rozmazane odbicia;
obecny sposób wyrobu szyb wylewanie szkła na rozgrzaną płytę metalową
Okna z lustrami – powiększenie pomieszczenia poprzez odbicia, doświetlenie (montowane na ścianach północnych – odbijały światło); w kościołach, galeriach, salach balowych (głównie w rokoko)
Okna żeliwne – konstrukcyjnie się nie różnią – zwykle krosnowe, gł. 2 poł. XIX w. – pocz. XX w. okna przemysłowe