System oceny wizualnej stanu technicznego dróg w Polsce (WOD)
Standardy dróg
System oceny dróg w Polsce opiera się na ustalonym w drogownictwie podziale dróg na cztery standardy. Każdej drodze krajowej przypisany jest jeden z czterech standardów: S1, S2, S3, lub S4.
Drogi ocenianie są w każdym standardzie z osobna. Nie ma jakichkolwiek porównań czy zestawień ocen odnoszących się do różnych standardów.
Stosownie do tej zasady powoduje, że wszystkie odcinki ocenianych dróg traktuje się jak rozłączne między sobą zbiory. W związku z tym wszelkie pojęcia dotyczące pojedynczej drogi czy zestawu dróg odnoszą się do jednego wybranego standardu. Przykładowo jeśli mówimy o zbiorczej ocenie wszystkich dróg w jednym Zarządzie Dróg, mamy na myśli wszystkie drogi przebiegające przez dany Zarząd Dróg i mające wspólny standard.
Odcinek drogi
Podstawową ocenianą jednostką jest odcinek drogi przebiegający przez pojedynczy Zarząd Dróg ( odnoszący się do jednego standardu). Każdy taki odcinek będzie identyfikowany przez podanie:
standardu,
numeru drogi,
kilometraża początkowego i końcowego,
identyfikatora (kodu) Zarządu Dróg.
Odcinek drogi podlega przeglądowi i ocenie pod kątem kilku kryteriów (elementów).
Za każdy oceniany element może być przyznana ustalona maksymalna liczba punktów dodatnich.
Ocena odcinka drogi
Pojedyncze elementy odcinka podlegające ocenie są zebrane w 4 większe grupy. Suma punktów za wszystkie elementy stanowi tzw. Ocenę ogólną odcinka i może wynosić maksymalnie 100.
W zależności od liczby przyznanych punktów określa się ogólny stan drogi wg tabeli.
Maksymalne oceny poszczególnych elementów
| Liczba przyznanych punktów od - do | Określenie stanu ogólnego |
|---|---|
| 81 – 100 | bardzo dobry |
| 66 – 80 | dobry |
| 51 – 65 | zadowalający |
| 0 – 50 | nieodpowiedni |
Ocena dróg jest w głównej mierze oceną wizualną. Oznacza to, że osoba dokonująca przeglądu: inżynier, lub technik drogowy, na podstawie własnego doświadczenia i znajomości obowiązujących przepisów, określa, w jakim stopniu każdy z elementów drogi spełnia stawiane mu przez standaryzację wymagania. Poniżej przedstawione są ogólne zasady, jakimi należy się kierować przy przyznawaniu punktów za poszczególne parametry. W skład oceny dróg wchodzą następujące elementy:
oznakowanie i urządzenia zabezpieczające ruch (35 pkt)
droga nocą ( 25 pkt)
pas drogowy ( 15 pkt)
nawierzchnia ( 25 pkt)
Ocena pojedynczego odcinka jest podstawą do obliczeń ocen zbiorczych: drogi, wybranego Zarządu Dróg, wybranej Dyrekcji Okręgowej Dróg Publicznych.
Ocena drogi
Ocena pojedynczego odcinka drogi Oodc jest to liczba punktów przyznanych temu odcinkowi:
O odc = p odc (2.1)
Ocenę całej drogi Odro otrzymuje się jako średnią ważoną ocen odcinków
(2.2)
gdzie:
n – liczba ocenionych odcinków leżących na drodze,
pk – ocena k-tego odcinka,
l k – długość k – tego ocenianego odcinka.
Przez obszar rozumie się Zarząd Dróg, DODP lub cały kraj.
Ocenę obszaru Oobsz otrzymuje się wg wzoru
(2.3)
gdzie:
m – liczba pojedynczych ocenionych odcinków wszystkich dróg w obszarze,
pk – ocena k-tego odcinka,
l k – długość k – tego ocenianego odcinka.
Dwa ostatnie wzory nie różnią się kształtem, natomiast różnią się charakterem występujących w nich wielkości. W przypadku wzoru wyrażającego ocenę drogi odcinki wchodzące do oceny pochodzą z pojedynczej drogi, w drugim przypadku odcinki pochodzą z różnych dróg.
Kompletność danych
Kompletności danych jest to wielkość wyrażona w %, która informuje o kompletności zarejestrowanych kart przeglądu dla danego standardu i okresu kontrolnego.
W przypadku oceny drogi w obszarze ( Zarząd Dróg, DODP, GDDP) liczba ta jest wyrażona wzorem
. * 100 (2.4)
gdzie:
m – liczba ocenionych odcinków leżących na drodze w obszarze (m<n)
n – liczba wszystkich odcinków leżących na drodze w obszarze,
fk – długośc k-tego ocenianego odcinka drogi w obszarze
lk – długośc k –tego odcinka drogi w obszarze.
Oznakowanie i urządzenia zabezpieczające ruch (35 pkt)
Stan oznakowania pionowego (10 pkt)
Podczas oceny należy brać pod uwagę:
prawidłowość oznakowania ( zgodność z Instrukcją o znakach i sygnałach na drogach i zatwierdzonym planem liniowym) zarówno drogi głównej, jak i dróg bocznych w obrębie skrzyżowań,
rodzaj materiałów użytych do wykonania znaków, w zależności od założonego standardu utrzymania drogi,
wygląd i estetykę znaków (czystość i czytelność, wysokość i pionowość ustawienia).
Stan tablic prowadzących i pachołków (8 pkt)
Tablice prowadzące – oceniać należy następujące elementy:
prawidłowość ustawienia tablic,
czytelność i estetykę wykonania tablic,
wyposażenie w elementy odblaskowe.
Pachołki
kompletność i prawidłowość ustawienia pachołków, szczególnie zagęszczenia na łukach,
kompletność wyposażenia pachołków ( tabliczki km, nr hm, elementy odblaskowe),
rodzaj i czystość pachołków.
Stan poręczy i barier (7 pkt)
Podczas oceny należy brać pod uwagę:
prawidłowość i kompletność ustawienia barier i poręczy w stosynku do założonego standardu drogi,
rodzaj ustawionych barier, wyposażenie w elementy odblaskowe,
wygląd poręczy i barier ( uszkodzenia, nierówności, malowanie).
Stan oznakowania poziomego (10 pkt)
Podczas oceny należy uwzględniać:
czy wykonane są wszystkie elementy oznakowania określone dla standardu drogi,
czy oznakowanie jest zgodne z Instrukcją o znakach drogowych poziomych,
rodzaj materiału użytego do oznakowania.
Odblaskowość nocą (25 pkt)
Odblaskowość oznakowania pionowego (10 pkt)
Liczbę punktów oceniających obniża się za wykonanie znaków z materiałów nieodblaskowych, nieprawidłowe ustawienie znaków uniemożliwiające wydobycie pełnej odblaskowości, zabrudzenie lub uszkodzenie znaków mające wpływ na ich odblaskowość.
Odblaski na barierach, tablicach prowadzących i pachołkach (8 pkt)
Liczbę punktów obniża się za brak odblasków, kolory odblasków niezgodnie z instrukcją, zabrudzone – słabo widoczne odblaski.
Odblaskowość oznakowania poziomego (7 pkt)
Liczbę punktów obniża się za brak odblaskowości lub nierównomierną powierzchnię odblasku na malowanych elementach, jeśli nie dopuszcza tego założony standard drogi.
Pas drogowy (15 pkt)
Stan poboczy, chodników i elementów odwodnienia (5 pkt)
Podczas przeglądu ocenie podlega:
prawidłowość profilu pobocza (zawyżenia, zaniżenia, spadek poprzeczny) w zależności od założonego standardu,
geometria rowów – w zależności od założonego standardu,
drożność wszystkich elementów odwodnienia ( rowy, przepusty, kanalizacja deszczowa),
stan chodników ( profil uszkodzenia nawierzchni).
Stan zieleni na drodze (5 pkt)
Ocenie podlega:
kompletność zadrzewienia ( ogólny wygląd alei przydrożnych, nasadzenia w miejscach ubytków),
wycinka suchych drzew i samosiejek,
pielęgnacja drzew (prześwietlanie, usuwanie odrostów),
zachowanie skrajni drogowej,
stan utrzymania żywopłotów przydrożnych,
utrzymanie innych elementów zieleni przydrożnej: na trawnikach, wyspach rozdzielających, pasach rozdziału,
wykoszenie poboczy i rowów w zakresie odpowiadającym założonemu standardowi.
Stan wyposazenia i wygląd parkingów (2 pkt)
Podczas przeglądu oceniana jest kompletność wyposażenia parkingów, a w tym:
toalety,
bieżąca woda do mycia,
ławki, stoły, kosze na śmieci,
tablice informacji turystycznej
czystość i ogólny wygląd parkingu oraz elementów jego wyposażenia.
Czystość drogi(3 pkt)
Podczas oceny bierze się pod uwagę ogólny wygląd estetyczny drogi oraz jej czystość.
Liczbę punktów obniża się za:
błoto i ziemię na jezdni naniesioną z pól,
dzikie wysypiska śmieci w obrębie pasa drogowego lub przy jego granicy,
śmieci na poboczu drogi, w rowach lub na chodnikach,
zanieczyszczone ścieki przydrożne,
malunki na obiektach inżynierskich itp.
Nawierzchnia (25 pkt)
Każdy z 5 podstawowych parametrów nawierzchni tj. nośność, stan powierzchni, koleiny, równość i szorstkość, może otrzymać max. po 5 pkt. Dla ich oceny zostały opracowane wzory przeliczające oceny z SOSN na punktację WOD. Ze względu na to, że założenia standaryzacji dróg zakładają różne wymagania stawiane stanowi nawierzchni dla każdego z czterech standardów, wzory przeliczające są różne dla każdego standardu.
Ocena stanu nawierzchni wg SOSN wykonywana jest co najwyżej raz w roku. Z tego też powodu zachodzi konieczność częściowej weryfikacji wyników otrzymanych w wyniku przeliczenia ocen poszczególnych parametrów nawierzchni w zależności od terminu wykonywanego przeglądu wg systemu WOD.
Podczas przeglądu wiosennego należy zwrócić uwagę na zniszczenia pozimowe nawierzchni ( wyboje, przełomy, wysadziny itp.) i odpowiednio podwyższać oceny w poszczególnych parametrach.
Poza tymi dwoma stałymi, powtarzającymi się corocznie czynnikami, należy również brać pod uwagę zjawiska sporadyczne, mające jednak duży wpływ na zmianę stanu nawierzchni, jak np. sytuacja z roku 1994, kiedy to wysokie temperatury panujące w lipcu i sierpniu spowodowały gwałtowny wzrost liczby kolein na drogach.
System oceny stanu technicznego nawierzchni (SOSN)
W Polsce w 1990 r. wprowadzono do stosowania zasady systematycznej oceny stanu technicznego nawierzchni na podstawie inwentaryzacji uszkodzeń i pomiarów cech eksploatacyjnych nawierzchni bitumicznych.
Do podstawowych celów systemu należą:
ujednolicenie oceny stanu technicznego nawierzchni,
uzyskanie danych do kształtowania polityki utrzymania dróg,
uzyskanie kryteriów technicznych do podziału środków finansowych na remonty dróg,
uzyskanie danych do planowania remontów,
stworzenie podstawy do kompleksowego systemu utrzymania nawierzchni, w którym system oceny stanu nawierzchni (SOSN) będzie zasadniczym elementem.
System oceny stanu nawierzchni jest przystosowany do sieci dróg krajowych. Podstawą systemu jest ocena wizualna uszkodzeń nawierzchni oraz pomiary głębokości kolein, stanu równości i szorstkości wykonywane urządzeniami mechanicznymi. W wyniku oceny wizualnej i pomiarów uzyskuje się wskaźniki oceny poszczególnych parametrów stanu nawierzchni. Wskaźniki te są porównywane z kryteriami i w rezultacie poszczególnym odcinkom dróg przypisuje się określone klasy stanu nawierzchni. Powiązanie systemu z planowaniem pozwala na efektywny wybór zabiegów na odcinkach o niezadowalającym stanie nawierzchni.
Podstawowe elementy systemu to stan nawierzchni określają następujące parametry:
- nośność - potencjalną utratę nośności określa w systemie wskaźnik spękań nawierzchni n na podstawie wizualnej oceny uszkodzeń nawierzchni.
stan powierzchni - określa wskaźnik stanu powierzchni p na podstawie wizualnej oceny uszkodzeń nawierzchni.
skoleinowanie - określa się głębokością k mierzoną automatycznie urządzeniem do pomiaru kolein – koleinomierzem.
równość - komfort jazdy określa się wskaźnikiem komfortu jazdy r przeliczonym ze współczynnika IRI mierzonego urządzeniem do pomiaru równości nawierzchni
szorstkość - określa się współczynnikiem tarcia s mierzonym przyczepką pomiarową.
Kryteria oceny uwzględniają trzy poziomy stanu nawierzchni:
Poziom wymagany – powyżej którego stan nawierzchni jest dobry i nie zachodzi potrzeba wykonywania zabiegów utrzymaniowych przez kilka następnych lat. Poziom ten wyznacza również dolną granicę stanu nawierzchni nowych lub odnowionych. Poniżej poziomu wymaganego należy prowadzić systematyczną obserwację stanu nawierzchni.
Poziom ostrzegawczy – jest to poziom określający stan nawierzchni, poniżej którego wymagane jest przystąpienie do natychmiastowego wykonania zabiegu poprawiającego stan nawierzchni.
Poziom krytyczny – jest to poziom określający stan nawierzchni, poniżej którego wymagane jest przystąpienie do natychmiastowego wykonania zabiegu. Poziom krytyczny ze względu na postępującą degradację nawierzchni nie powinien być przekroczony.
(tabelka kolorowa)
Przyjęcie poziomów ostrzegawczego i krytycznego pozwoli, po opracowaniu modeli zachowania się nawierzchni, na takie zaplanowanie okresów realizacji na poszczególnych odcinkach dróg, aby w ramach określonej polityki nie rozpoczynać zabiegów zbyt wcześnie lub zbyt późno, a jednocześnie umożliwia planowanie w miarę równych rocznych zakresów rzeczowych i finansowych robót, co jest ważne ze względu na określone możliwości przerobowe jednostek wykonujących zabiegi.
Rys. 2.5. Schemat blokowy systemu oceny stanu nawierzchni