WAŻNE

1. 3 wyznaczniki literackości wg Markiewicza:

1. obrazowość

2. uporządkowanie naddane

3. fikcja

1. Rozróżnienie intensja – ekstensja:

1. intensja – treść nazwy (cechy, które musi spełnić rzecz, żeby należeć do danej kategorii)

2. ekstensja – zakres nazwy (wszystkie możliwe koty)

1. Modele fikcji wg Kmity:

1. model werystyczny – każdemu zdaniu odpowiada jakiś stan rzeczy w rzeczywistości

2. model realistyczny – nie poszczególne zdania, a ich uogólnienia odnosimy do rzeczywistości (to zdanie jest prawdopodobne)

3. model fantastyczny – ani zdania, ani ich uogólnienia nie odnoszą się do rzeczywistości, możliwy jest jedynie wyższy poziom uogólnienia (Goplana jako kobieta zazdrosna)

WSPÓŁCZYNNIK KONGRUENCJI – spójności wewnętrznej

1. Pozytywizm jako sposób myślenia:

1. optymizm wobec natury ludzkiej

2. człowiek jako istota racjonalna

3. odłączenie obszaru, który nie podlega dyskusji naukowej (określają to mianem metafizyki)

4. scjentyzm – stanowisko pokazujące drogę i sposób dochodzenia do prawdy, w którym dominuje empiryzm jako sposób uzyskiwania twierdzeń prawdziwych, fakt realny jako przedmiot skonstruowany, fakt typowy oraz przyczyna sprawcza

5. determinizm – światem zjawisk rządzi zasada przyczynowości

6. działanie analogii pozwalającej na przenoszenie praw z nauk szczególnych jednej dziedziny do innych dziedzin

1. Wewnętrzna rewolucja w obrębie samej nauki, która jest związana z przełomem antypozytywistycznym:

1. detronizacja modelu przyrodoznawczego – nauki przyrodnicze nie dysponują już odpowiednią miarą ścisłości, model nauki deterministyczny zostaje zlikwidowany gł. przez fizykę nowoczesną

2. wyłonienie się w obrębie filozofii KONWENCJONALIZMU (Poincare) – uznaje, że nie ma czystego doświadczenia (podmywa filar empiryzmu), a wiedza jest rezultatem zastosowania siatki pojęć

3. uderzenie w monometodologię dokonane przez neoidealizm niemiecki – wprowadzają pojęcie świata humanistycznego i pokazują odmienność poznania, rzeczywistość ludzka podlega normom i jest regulowana przez idee wartości; humanistyka ma status nauki, ale ma inną naturę

1. Podział nauk:

1. nomotetyczne – dążą do ustalenia prawd ogólnych

2. ideograficzne/idiograficzne – nauki opisowe, których przedmiotem są konkretne, jednostkowe, niepowtarzalne wydarzenia i fakty

1. 2 szkoły neoidealizmu niemieckiego:

1. BERLIŃSKA: Wilhelm Dilthey

2. BADEŃSKA: Wildenband, Richert

1. Nurty przełomu antypozytywistycznego:

1. Filozofia życia:

1. neoidealizm niemiecki

2. intuicjonizm/witalizm

3. ekspresjonizm

1. Estetyzmy:

1. formalizm rosyjski

2. New Criticism

1. Fenomenologia

2. Orientacja marksistowska

1. Filozofia Diltheya:

1. w centrum nauk humanistycznych stoi człowiek i jego wytwory oraz stosunki między tymi elementami

2. nauki humanistyczne = nauki o duchu

3. podkreślenie efektywności badań humanistycznych – przedmiot badany i podmiot badający mają tę samą naturę – stąd możliwe jest spojrzenie od wewnątrz, przeniknięcie przedmiotu

4. rozumienie – akt współodczuwającego przeniknięcia w każdą formę życia, który jest możliwy dzięki przeżyciu – odwołanie się do własnego doświadczenia

5. przeżycie nie ma charakteru czysto subiektywnego, choć dokonuje się podmiotowo – dokonuje się we wspólnej przestrzeni, którą stanowi kultura (Dilthey nazywa się OBIEKTYWNYM ŚWIATEM DUCHA)

6. człowiek jest niepowtarzalną istotą psychofizyczną i jest poznawany dzięki psychologii – rozumiejącej, opisowej, traktującej go całościowo

7. o tym jakie jest życie decyduje historia w jej płynności i zmienności – „człowiek jest istotą historyczną” – jego świadomość ma charakter historyczny, taki sam charakter mają jego wytwory ducha

1. Cechy fenomenologii wg Husserla:

1. aprioryczna i czysta – nieempiryczna, nieuwzględniająca tego, co jednostkowe

2. opisowa – opisuje to, co naocznie dane świadomości i sposób w jaki to jest dane

3. ejdetyczna – chwyta istotę tego, co jest dane w postrzeganiu bezpośrednio

4. naocznościowa

1. Czym różni się przedmiot estetyczny od artystycznego:

przedmiot artystyczny – to, co jest dostępne intersubiektywnie

przedmiot estetyczny – ukonstytuowany na bazie przedmiotu artystycznego, efekt doświadczenia czytelniczego

1. Dzieło odsłania się fazowo i kształtuje warstwowo – co znaczy fazowość:

1. percepcja dzieła jest rozciągnięta w czasie

2. w literaturze możemy wskazać jej własną czasowość (np. dzieje rodziny)

1. 4 warstwy:

1. warstwa językowo-brzmieniowa

2. warstwa znaczeniowa

3. warstwa przedmiotów przedstawionych (wszystko o czym mowa w dziele, może być zaprojektowane nazwowo albo za pomocą wyglądów)

4. warstwa wyglądów uschematyzowanych

1. 2 ośrodki formalizmu rosyjskiego:

1. Moskiewskie Koło Lingwistyczne – 1915 – Moskwa – Szkłowski, Tomaszewski

2. Towarzystwo dla Badań Języka Poetyckiego OPOJAZ – 1916 – Petersburg – Szkłowski, Tymianow, Brik

1. Przedstawiciele nowej krytyki:

1. Obszar angielski:

• Ibor Armstrong Richards

• Tomas Stearns Eliot

1. Obszar amerykański:

• John Crowe Ransom

• Allen Tale

• Cleant Brooks

• Ezra Pound

1. Cechy struktury (Piaget):

1. części składowe podlegają wewnętrznym prawom, które określają naturę całości i elementów składowych; elementy uzyskują cechy, których nie posiadają poza strukturą

2. posiada zdolność do przekształceń, jest dynamiczna, jest nie tylko ustrukturyzowana ale także strukturyzująca – granica transformacji jest granicą struktury

3. struktura jest samosterowana – w procesie transformacji odwołuje się tylko do siebie, procesy są sterowane i zabezpieczane przez prawa wewnętrzne struktury

4. struktura jest funkcjonalna – każdy element posiada funkcję i ze względu na nią może być badany i opisywany

5. cechują ją prawidłowości homologiczne – na podstawie struktury niższego rzędu można określić strukturę wyższego rzędu

1. Najważniejsze zjawiska objęte terminem strukturalizm:

1. Językoznawstwo:

1. Szkoła Genewska (de Saussure)

2. Szkoła Praska (Jakobson, Trubiecki)

3. Szkoła Kopenhaska (Hjemslev)

4. Szkoła Amerykańska (Boas, Sapir, Whorf, Bloomfield)

1. Antropologia strukturalna Claude`a Levi-Straussa

2. Literaturoznawstwo:

1. Praska Szkoła Strukturalna (Jakobson, Mukażowsky, Vodicka)

2. poetyka lingwistyczna (teoria późnego Jakobsona)

3. narratologia francuska (poetyka generatywna)

4. poetyka odbioru (polska szkoła komunikacji literackiej)

5. poetyki intertekstualne lat osiemdziesiątych (Genette)

1. Cztery podstawowe poziomy wypowiedzi:

1. poziom manifestacji – tworzywo językowe, zdania następujące po sobie

2. poziom powierzchniowy – fabuły, tematy, postaci na tym poziomie = AKTORZY (poziom aktorialny)

3. poziom struktur głębokich – abstrakcyjny szkielet narracji – na tym poziomie można obejrzeć funkcjonalne zakorzenienie bohaterów zwanych AKTANTAMI (f. laktacyjne)

4. poziom bardzo głęboki – abstrakcyjny wzorzec fabularny, najlepiej, żeby to była opozycja

1. Najważniejsi przedstawiciele narratologii francuskiej:

• Gremais

• Todorov

• Bremont

• Barthes

1. Peirce:

1. interpretant – znaczenie znaku, które także jest ciągiem znaków (łańcuch semiozy)

2. środek przekazu/ reprezentant – zjawisko o charakterze empiryczno-zmysłowym (dźwięk albo znaki na kartce)

3. referent – przedmiot do którego odnosi się znak

1. Morris:

1. środek przekazu (głoski, litery)

2. interpretant – pole skojarzeniowe

3. znaczenie

4. denotat – fragment rzeczywistości do której odnosi się znak

5. odbiorca

1. Podział semiotyki wg Morrisa:

1. semantyka – znak : znaczenie

2. syntaktyka – znak : znak

3. pragmatyka – znak : użycie

1. Podział znaków:

1. symbole – znaki o charakterze arbitralnym

2. znaki ikoniczne – istnieje związek między aspektem materialnym a treścią znaczeniową

3. oznaki/symptomy – istnieje wyraźny związek przyczynowy między zmysłowo uchwytnym elem. a treścią

1. Kierunki badań literackich związane z freudyzmem:

1. mimesis psychoanalityczna – postać traktujemy jak pacjenta

2. interpretacja treści jako mieszczących się w podświadomości bohatera

3. traktowanie utworu paralelnie do snu, uznajemy utwór za symboliczną projekcję psychiki autora

4. odejście od jednostkowej psychiki i skupienie się na nieświadomości gatunkowej

1. Rodzaje i ewolucja hermeneutyki:

1. hermeneutyka techniczna, egzegetyczna – zbiór procedur, zasad praktycznych, które mają służyć właściwemu rozumieniu tekstu

2. hermeneutyka filozoficzna, epistemologiczna – pytanie teoriopoznawcze o warunki rozumienia

3. filozofia hermeneutyczna, egzystencjalna – zakłada, że dostęp do świata i sam świat ma charakter językowy

Heidegger: człowiek jest byciem, które nieustannie interpretuje świat, a interpretacja jest sposobem bycia człowieka w świecie, do rzeczywistości jako takiej nie możemy dotrzeć inaczej niż za pomocą języka

1. Reguły hermeneutyki technicznej:

1. znaczenie potrafimy uchwycić przez kontekst

2. zwracamy uwagę na to, co jest ważne dla autora

3. nie przypisujemy autorowi myśli, których nie mógł mieć z racji swojej biografii lub epoki historycznej

4. respektujemy sposoby czytania projektowane przez formę gatunkową (inaczej czytamy powieść, inaczej list)

1. 2 sposoby interpretacji Pisma:

1. szkoła antiocheńska – Jan Chryzostom – czytanie literalne

2. szkoła aleksandryjska – Orygenes – czytanie figuratywne

1. Wyznaczniki literackości:

1. obrazowość

2. uporządkowanie naddane

3. fikcja

1. Rozumienia terminu obrazowość:

1. obrazowanie bezpośrednie – zdatność tworów językowych do wywoływania w odbiorcy częstych i wyrazistych obrazów

2. konkretne uogólnienie – składniki rzeczywistości przedstawionej są reprezentatywne w stosunku do składników rzeczywistości pozaliterackiej

3. obrazowanie pośrednie/figuratywność – przenośne użycie wyrazów

1. Przykłady chwytów udziwnienia:

• opisanie rzeczy jakby była widziana po raz pierwszy

• zmiana perspektywy narracji

• przedstawienie rzeczy w przenośni

• użycie języka potocznego tam, gdzie zwykło się używać stylu wysokiego

1. Podział gatunków mowy:

1. prymarne/ proste – zostały wykształcone w bezpośrednim językowym porozumiewaniu się

2. wtórne/złożone/ideologiczne – rodzą się w wyniku przekształcania gatunków prostych w warunkach wysokorozwiniętego porozumiewania się w obrębie kultury

1. Podstawowe formy wprowadzania różnojęzyczności:

1. humorystyczna wielojęzyczna gra

2. opowiadanie odautorskie

3. mowa postaci

4. gatunki włączone

1. WYGLĄD = konkretna, naocznościowa treść spostrzeżenia, nie obiekt

2. 4 najważniejsze przesunięcia spowodowane przez uwzględnienie teorii odbioru w procesie historyczno litrackim:

1. zmiana sposobu widzenia procesu historycznoliterackiego – przesunięcie akcentu z zainteresowania przełomami i rewolucją na ciągłość i trwanie

2. skomplikowanie idei historyczności utworu – dzieło odrywa się od biografii pisarza i zaczyna żyć w biografiach czytelników, utwór oceniamy teraz nie ze względu na oryginalność a ze względu na produktywność (zdolność do odżywania w zmiennych warunkach historyczno-litrackich)

3. skomplikowanie morfologii dzieła – odejście od koncepcji fenomenologicznej i koncepcji wczesnego strukturalizmu: elementy odsyłają nie tylko do siebie i do całości, ale też do tego, co poza utworem (do elementów z tradycji literackiej), historyczność i podmiotowość wynikają z samej struktury dzieła, a nie są wyłącznie elementami kontekstu, który je objaśnia + próby określenia wewnątrztekstowej sytuacji komunikacyjnej (szczególnie funkcjonowania w nim odbiorcy) doprowadziły do wyłonienia kategorii odbiorcy wirtualnego i uniemożliwiły traktowanie działa jako czegoś zamkniętego

4. zmiana podejścia badacza do tekstu – badacz uświadamia sobie, że jego narzędzia są czymś relatywnym, że nie może zawiesić presji standardów kulturowo społecznych którym podlega

1. Propp:

1. 2 rodzaje bohaterów:

1. poszukiwacz – próbuje naprawić szkodę

2. pokrzywdzony – ten, który doznał szkody

1. 7 kręgów akcji zw. z 7 postaciami:

1. przeciwnik

2. donator

3. bohater właściwy

4. bohater fałszywy

5. magiczny pomocnik

6. poszkodowany

7. osoba wyprawiająca bohatera w drogę

1. Cechy fantazji:

1. wynika z niezaspokojenia

2. 2 rodzaje: ambicjonalna i erotyczna

3. uzależniona od wielu czynników (wiek, płeć)

1. 3 poziomy opisu wg Barthesa:

1. poziom funkcji

2. poziom działań

3. poziom narracji

1. Podział funkcji wg Barthesa:

1. funkcje dystrybutywne = funkcje:

1) funkcje kardynalne – prawdziwe pkt zwrotne opowiadania

2) katalizy – wypełniają przestrzeń opowiadania

1. funkcje integracyjne = oznaki (odsyłają nie do aktu uzupełniającego, a do innego składnika ważnego dla historii)

1. 2 starożytne wyznaczniki literackości:

1. kryterium Arystotelesa – ważne jest mimesis

2. kryterium Gorgiasza – ważne jest metrum