wykład
15 listopada 2010
15:10
Akademia Florencka
Lorenzo Valli - odrzucał tradycję scholastyczną, postulował powrót do Ojców Kościoła i neoplatoników
Często - odejście od chrześcijaństwa na rzecz hermetyzmu - jednak oni nie czują tego jako odejście, ale jako uzupełnienie
Zwrot do badań nad Kabałą - powstanie "Kabały chrześcijańskiej"
Giordano Bruno - zwrot do Egiptu
Apologetyka magii
Zainteresowanie magią - zarówno u katolików i protestantów, próba pogodzenia stanowisk
"hebraizujący chrześcijanie" - Pico della Mirandola, Gillaume Postel, Johannes Reuchlin - szukali żydowskich (kabalistycznych) podstaw dogmatów chrześcijańskich (np. dogmatu o Trójcy)
Kabałę łączono często z hermetyzmem, przez to w języku potocznym zaczęła oznaczać wróżenie, okultyzm, spirytyzm
Tematyka - magia, wróżbiarstwo, astrologia, architektura ezoteryczna (powrót do okrągłych świątyń), zainteresowanie Witruwiuszem
Bulla Innocentego VIII - zakazująca magii
Heinrich Kornelius Agrippa von Nettesheim
Zebrał w jeden system magię średniowieczną, Picatrix, astronomię Ptolemeusza i Kabałę
Teorię "spiritus mundi" - duszy ożywiającej świat
Duży wpływ na Paracelusa
Wyróżniono 3 formy magii:
Naturalna - bazująca na 4 żywiołach, wróżbiarstwo, astrologia
Niebiańska - święta geometria, mistyka liczb, Kabała, wyższa astrologia, talizmany, kwadraty magiczne, pieczęcie planetarne
Ceremonialna - neoplatonizm+kabała, angelologia, istoty niebiańskie miały przekazywać objawienie (ta forma była zatem najbardziej szkodliwa z punktu widzenia Kościoła, podważając jego monopol na objawienie)
Sztuka
Benvenuto Cellini- autobiografia
Odżycie idei Witruwiusza ("De Architectura Libri Decem") - pitagoreizmu, złotych proporcji, kanonu
L.B. Alberti -
połączenie architektury z muzyką,
propozycja wprowadzenia kościoła na planie koła (taki plan to naturalna ochrona przed demonami)
Kompozycja ogrodów jako talizmanów magicznych (u Medyceuszów)
Wielu uczonych i neoplatoników było zainteresowanych architekturą - Leonardo da Vinci
Paracelsus
Spekulacja nad 4 elementami i 3 pierwiastkami
Sztuka spagiryczna = alchemia (sztuka rozkładania, oczyszczania i składania z powrotem)
Przeciw niemu występowali atomiści - aż do zwycięstwa
Przeciw jego okultyzmowi występują bardziej "chemicznie" nastawieni alchemicy, np. Andreas Libavius
Magia wg niego jest mocą daną ludziom od Boga
Alchemia nie jest przeciw naturze, to naprawianie i udoskonalanie
Medycyna to dziedzina boska, boskie dzieło, dar (choroba to kara boża)
Przyroda jest wielkim magiem
Siarka, merkuriusz, sól - trzy właściwości substancji
Spiritus mundi - przyjęty przez Paracelsusa jako Archeusz
Człowiek może ingerować w Stworzenie
Teoria palingenezy, próby stworzenia homunkulusa
Zainteresowanie genezą życia i możliwością jego tworzenia
Palingeneza to dosłownie przywracanie roślin z popiołów (w trakcie procesu miały pojawiać się dymne kształty przypominające rośliny)
Wynika to z teorii samorództwa życia z materii nieożywionej, miałoby to być ponownym przywróceniem struktury.
Dopiero Francesco Redi stwiedził niemożliwość powstania życia z materii nieożywionej
Homunkulus - początki związane z palingenezą, ale wspomina o tym też Zosimos, jest też związek z mitem Golema
Symboliczne ujęcie procesów fizykochemicznych
Brzuch kobyły - temperatura trzydziestu paru stopni
Odchody konia - palono nimi w piecu dla utrzymania stałej temperatury
Sylf, troll, nimfa, feniks - opiekunowie żywiołów
Yates -
Giordano Bruno and the Hermetic Tradition (1964)
Wklejono z <http://en.wikipedia.org/wiki/Frances_Yates>
Georg Bauer - Agricola - przede wszystkim zainteresowanie metalurgią
Bernard Palissy - eksperymenty nad ceramiką i chemią rolną
Inni - szkło, barwienie szkła, emalia, lustra, imitacje kamieni szlachetnych, odkrycie światłoczułego azotanu srebra, lekarstwa chemiczne, koloidalne złoto
Powstają liczne ilustrowane traktaty (1598 - Splendor Solis, same obrazki), pewne symbole często się powtarzają:
Orzeł, lew, wilk, kruk, łabędź, pelikan, feniks, smok/wąż
Grupa dzieci, król i królowa, para kochanków, kąpiel, hermafrodyta, bracia syjamscy, rozrzucone kości
Drzewo, źródło/fontanna, góra/zamek/piramida/drabina/schody, brama, kolumny, drągi
Kule, trójkąty, kwadraty
Słońce i Księżyc
Dwory zainteresowanych hermetyzmem władców
Fryderyk II Hohenstauf - Uniwersytet w Neapolu
Alfons X Mądry z Kastylii XIII w. - toledańska szkoła tłumaczeń
Medyceusze - już od Kosmy
XVI/XVIII w. - palatyn Nadrenii, ezoteryczne ogrody zamku w Heidelbergu
Rudolf II Habsburg (XVI-XVII w.) - cały dwór magów i alchemików, Praga
ćwiczenia
15 listopada 2010
14:25
Paracelsus - "równy (lub lepszy) od Celsusa"
Początki farmacji i leczenia chemicznego
"medyczny Luter"
W młodości - liczne podróże po Europie, może również (legenda) po Bliskim Wschodzie. Studiował na uniwersytetach, nie ma jednak dowodów by któryś skończył
Bazylea - tam leczył i wykładał, ale skonfliktował się z lokalnym środowiskiem lekarzy (m.in. publicznym spaleniem dzieł Awicenny)
Leczenie - rtęć na syfilis, laudanum, jatrochemia
Każde lekarstwo w zbyt dużej dawce staje się trucizną - przypisywane mu powiedzenie
Klasyfikował choroby wg sposobów leczenia
Wyróżnił cynk jako pierwiastek (maść cynkowa - używana przy dermatozach)
Medycynę rozumiał w kategoriach alchemicznych - jako transformację ciała
Siarka - ogień
Ziemia - sól
Merkuriusz - powietrze, woda
Oleje metali - koloidalne roztwory metali
Rozróżnienie na materię organiczną i nieorganiczną
Celsus - autor "De Medicina"
W tekście bazyliszek - być może to rtęć? - "zabija" się ją i "ożywia"
Maria Żydówka (III w.)
Nie pozostawiła pism, fragmenty u Zosimosa
Wiedza od żydowskich ezoteryków
Nazywano ją prorokinią, nawet siostrą Mojżesza
Przypisywano jej znajomość Kamienia Filozoficznego
Pilnie strzegła swoich sekretów
Dokumenty arabskie z X w. mówią na jej temat
Innowacje - "piec Marii", aparaty destylacyjne, "łaźnie Marii" (łaźnia wodna)
Tetrasomia - cztery elementy
jajo filozoficzne z czterech pierwiastków - miedź, żelazo, ołów, cyna
Aparat destylacyjny - bikos, tribikos - szklane naczynie z rurką glinianą lub szklaną
Ficino
Wykształcenie klasyczne - arystotelejsko-scholastyczne
W młodości - epikureizm, potem rezygnacja z niego
Dzięki wpływowi Kosmy Medyceusza i innych - zainteresowanie Platonem
Etap pogański - 44 lata, potem (po chorobie) etap chrześcijański
Prisca theologia - pradawna teologia od Hermesa Trismegistosa, który w Egipcie czczony był jako bóg, potem mieli ją rozwijać Orfeusz, Pitagoras, Filolaos, Platon
Platonizm rozumiał przez pryzmat Plotyna - bóg jako prajednia z której wszystko emanuje i wszystko powinno do niej powrócić
Uważał, że da się to wszystko pogodzić z chrześcijaństwem
Teoria hierarchii boskiej, hierarchii dusz
Twierdził, że zajmuje się tylko magią naturalną, ale wiele wskazuje na to, że w kręgu jego zainteresowań była nawet magia ceremonialna (patrz wykład)
Tłumaczył Corpus Hermeticum
Napisał traktat o melancholii, całe życie cierpiał na depresję
Mikołaj z Kuzy
Coincidentia oppositorum = Bóg
Dialektyczne ujęcie Boga, możliwości jego poznania przez ograniczony umysł ludzki
Umiejscawia się w linii pitagorejskiej, sokratejskiej
"uczona niewiedza" - ideał ludzkiego poznania, wieczysta niewiadoma
Matematyka jest najbliższa poznaniu
Życie Chrystusa odpowiada historii życia Kościoła - więc i Kościół umrze i dostąpi zmartwychwstania