Podstawy prawne samorządu powiatowego

Ustawa o samorządzie powiatowym

Rozdział 1 – Przepisy ogólne (art. 1-3d)

Rozdział 2 – Zakres działania i zadaiapowiatu (art. 4-7a)

Rozdział 3 – Władze powiatu (8-39)

Rozdział 4 – Akty prawa miejscowego stanowione przez powiat (40-45)

Rozdział 5 – mienie powiatu (46-50)

Rozdział 6 - Finanse powiatu (51-64)

Rozdział 7 – związki, stowarzyszenia i porozumienia powiatów (65-75a)

Rozdział 8- nadzór nad działalnością powiatu (76-90

Rozdział 9 – miasta na prawach powiatu (91-92

Rozdział 10 - Przepis końcowy (93)

Powiat to lokalna wspólnota samorządowa oraz odpowiednie terytorium.

Powiat to jednostka samorządu terytorialnego drugiego stopnia obejmująca gminy. Na szczeblu samorządu powiatowego rozróżniamy powiaty (pot. Powiaty ziemskie) oraz miasta na prawach powiatu (pot. Powiaty grodzkie).

Ustawa o samorządzie powiatowym art.1

Mieszkańcy powiatu tworzą z mocy prawa lokalną wspólnotę samorządową.

Ustawa o samorządzie powiatowym art. 3, 3a, 3b

Powiaty tworzone, łączone, dzielone oraz znoszone są przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia. Rada Ministrów ustala także granice powiatów, oraz ustala i zmienia nazwy powiatów oraz siedziby ich władz.

Wydanie rozporządzenia wymaga zasięgnięcie przez ministra administracji publicznej opinii zainteresowanych rad powiatów, rad miast na prawach powiatu poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmian granic powiatów naruszających granice województw dodatkowo opinii odpowiednich sejmików województw.

Miasta na prawach powiatu

Prawa powiatu przysługują miasto, które w dniu 31 grudnia 1998 roku liczyły więcej niż 100 tysięcy mieszkańców, a także miasto, które z tym dniem przestały być siedzibami województw. Wyjątek stanowią przypadku odstąpienia na wniosek właściwej rady miejskiej od nadania miastu praw powiatu oraz tym, którym nadano status miasta na prawach powiatu przy dokonywaniu pierwszego podziału administracyjnego kraju na powiaty.
Miasto na prawach powiatu to miasta, w których organy samorządu gminnego posiadają również zadania i kompetencje przewidziane w ustawodawstwie dla samorządu powiatowego.

Powiat jest w strukturze państwa wyodrębnionym podmiotem prawa i bierze udział w sprawowaniu władzy publicznej (administracji publicznej). Jednostki samorządu powiatowego posiadają osobowość prawną oraz w kwestiach spornych podlegają ochronie sądowej.
Ustawa o samorządzie powiatowym, art.2.
2. Powiat ma osobowość prawną.
3. Samodzielność powiatu podlegaj ochronie sądowej.

Zadania powiatu:
a) powiaty wykonuje określone ustawami zadania publicznie w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność,
b) powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym,
c) Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działa gmin.



Kategorie zadań samorządu powiatowego:
a) infrastruktura techniczna:
- transport zbiorowy i drogi publiczne,
- geodezji, kartografii i katastru,
- gospodarki nieruchomościami,
- działalności w zakresie komunikacji.
b) infrastruktura społeczna:
- edukacji publicznej - szkolnictwo ponadgimnazjalne,
- promocji i ochrony zdrowia,
- pomocy społecznej,
- wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej,
- polityki prorodzinnej,
- wspierania osób niepełnosprawnych,
- kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
- kultury fizycznej i turystyki,
- przeciwdziałają bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,
- ochrony praw konsumenta.
c) bezpieczeństwo publiczne:
- porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,
- ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego,
- ochrony przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,
- obronności.
d) ład przestrzenny i ekologiczny:
- gospodarki wodnej,
- ochrony środowiska i przyrody,
- rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego.
e) administracji i inne:
- utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
- administracji architektoniczno-budowlanej,
- promocji powiatu,
- współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych.

W celu wykonywania zadań publicznych z zakresu administracji rządowej powiat może zawierać porozumienia z organami administracji rządowej. Ponadto powiat może zawierać porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego, a także z województwem na którego obszarze znajduje się terytorium powiatu.
W celu realizacji zadań powiat może tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać umowy z innymi podmiotami.

Podstawy prawne samorządu wojewódzkiego.
Ustawa o samorządzie województwa:
Rozdział 1 - Przepisy ogólne
Rozdział 2 - Zakres działania.
Rozdział 3 - Władze samorządu województwa.
Rozdział 4 - Mienie samorządu województwa.
Rozdział 5- Finanse samorządu województwa.
Rozdział 6 - Współpraca zagraniczna.

Ustawa o samorządzie województwa, art.1.
1. Mieszkańcy województwa tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotą samorządową.
2. Ilekroć w ustawie jest mowa o województwie lub samorządzie województwa, należy przez to rozumieć regionalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.
Ustawa o samorządzie województwa, art.6.
Samorząd województwa posiada osobowość prawną.
Samodzielność województwa podlega ochronie sądowej.
Ustawa o samorządzie województwa, art.3.
Administracja samorządowa w województwie jest zespolona w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnikiem.
Ustawa o samorządzie województwa, art.2.
Do zakresu działa samorządu województwa należy wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim niezastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej.
Ustawa o samorządzie województwa, art.8.
W celu wykonywania zadań województwo tworzy wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne oraz może zawierać umowy z innymi podmiotami. Województwo może zawierać z innymi województwami oraz jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru województwa porozumienia w sprawie powierzenia prowadzeni zadań publicznych.
Ustawa o samorządzie województwa, art.6.
Samorząd województwa wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Kategoria zadań samorządu wojewódzkiego:
a) infrastruktura techniczna
- transportu zbiorowego i dróg publicznych,
- działalności w zakresie telekomunikacji,
b) infrastruktura społeczna:
- edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego,
- promocji i ochrony zdrowia,
- kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
- pomocy społecznej,
- wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej.
- kultury fizycznej i turystyki,
- ochrony prawa konsumentów
- przeciwdziała bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy,
- ochrona roszczeń pracowników w razie niewypłacalności pracodawcy,
c) bezpieczeństwo publiczne:
- ochrony przeciwpowodziowej a w szczególności wyposażenia i utrzymanie wojewódzkich magazynków przeciwpowodziowych,
- obronności,
- bezpieczeństwa publicznego,
d) ład przestrzenny i ekologiczny:
- zagospodarowania przestrzennego,
- ochrony środowiska,
- gospodarki wodnej,
e) administracji i inne:
- modernizacji terenów wiejskich.

Ustawa o samorządzie województwa, art. 14.
Do zakresu działa województwa mogę być wprowadzone zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez zarząd województwa. Ponadto na województwo może być nałożony obowiązek wykonywania zadań z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.

Ustawa o ustroju miasta stołecznego Warszawy.

Ustawa o ustroju miasta stołecznego Warszawy, art1.
1 . Stolica RP miasto stołeczne Warszawa jest gmina mającą status miasta na prawach powiatu.
2. Nazwa miasto stołeczne Warszaw może być określana skrótem „m.st. Warszawa”.
3. Herbem m.st Warszawy jest wizerunek Syreny o wzorze określonym w statucie m.st. Warszawy.
Ustawa o ustroju miasta stołecznego Warszawa, art. 3.
M.st. Warszawa oprócz zadań przewidzianych przepisami dotyczącymi samorządu gminnego i samorządu powiatowego wykonuje zadania wynikające ze stołecznego charakteru miasta, w szczególności zapewnia warunki niezbędne do:
- funkcjonowania w mieście naczelnych i centralnych organów państwa obcych przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz organizacji międzynarodowych,
- przyjmowania delegacji zagranicznych,
- funkcjonowania urządzeń publicznych o charakterze infrastrukturalnym, mających znaczenie dla stołecznych funkcji miasta.

Prawne uwarunkowania ustroju terytorialnego Polski.
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, art.2.
Obszar metropolitarny - należy przez to rozumieć obszar wielkiego miasta oraz powiązanego z nim funkcjonalnie bezpośredniego otoczenia, ustalony w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju.
W skład podstawowych obszarów metropolitarnych KZPK wchodzą:
- Warszawa, Aglomeracja Górnośląska, Łódź, Kraków, Trójmiasto, Wrocław, Poznań, Szczecin, duopol Bydgoszcz - Toruń oraz Lublin,
- miasta wojewódzkie o znaczeniu krajowym w, których następuje systematyczna koncentracja funkcji metropolitach o znaczeniu międzynarodowym i krajowym : Białystok, Rzeszów, Opole, Olsztyn, Kielce, GorzówWielkopolski i Zielona Góra.

Kontrola i nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego.
Nadzór i kontrola oparte jest na upoważnieniu ustawowym o polega na uprawnieniu do władczego wkraczania przez organ nadzorczy w samodzielną działalność organu nadzorowanego.



Tradycyjne środki nadzoru dotyczą:
a) aktów - zatwierdzanie, uchylanie, zawieszenie wykonania,
b) osób - zatwierdzenie, powołanie, odwołanie, zawieszenie,
c) organów - rozwiązanie organu, odwołanie organu, ustanowienie organu komisarycznego.

Podstawowym kryterium nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego jest kryterium zgodności z prawem (kryterium legalności).Ponadto istotnym kryterium jest celowość rozumiana jako zgodność ze standardem należytego działania w danej dziedzinie.

Ustawa o samorządzie gminnym.
Ustawa o samorządzie gminnym, art. 86.
Organami nadzoru gminy są Prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba rachunkowa.
Ustawa o samorządzie gminnym, art. 99.
Przepisy o nadzorze nad gminami stosuje się odpowiednio do związków i porozumień międzygminnych. W sprawach związków i porozumień międzygminnych, wykraczających poza granice województwa, organy nadzorcze działają w zakresie swojej właściwości miejscowej i za pośrednictwem organów nadzorczych właściwych ze względu na siedzibę władz związku lub porozumienia, chyba że statut związku lub porozumienie przekazuje uprawnienia nadzorcze Prezesowi Rady Ministrów.
Ustawa o samorządzie gminnym, art. 96.
W razie powtarzającego się naruszenia przez radę gminy Konstytucji lub ustaw, Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może w drodze uchwały rozwiązać radę gminy.
Jeżeli powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw dopuszcza się wójt, wojewoda wzywa wójta do zaprzestania naruszeń, a jeżeli wezwanie to nie odnosi skutku występuje z wnioskiem do Prezesa Rady Ministrów o odwołanie wójta. W przypadku odwołania wójta Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wyznacza osobę, która do czasu wyboru wójta pełni jego funkcję.
Ustawa o samorządzie gminnym, art. 97.
W razie nierokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy gminy, Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, może zawiesić organy gminy i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do dwóch lat, nie dłużej jednak niż do wyboru rady oraz wójta na kolejną kadencję.
Komisarza rządowego powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody, zgłoszony za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej.

Ustawa o samorządzie powiatowym.
Ustawa o samorządzie powiatowym, art. 64, 76.
Nadzór nad działalnością powiatu sprawuje Prezes Rady.
Ustawa o samorządzie powiatowym, art. 83.
W razie powtarzającego się naruszenia przez rade powiatu konstytucji lub ustaw. Sejm na wniosek Prezesa Rady Ministrów może w drodze uchwały rozwiązać rade powiatu.
Jeżeli powtarzającego się naruszenia konstytucji lubustaw dopuszcza się zarząd powiatu wojewoda za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej występuje z wnioskiem do Prezesa Rady Ministrów o rozwiązanie zarządu powiatu.
Ustawa o samorządzie powiatowym, art. 84.
W razie nierokującego nadziei na szybka poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy powiatu, Prezes Rady ministrów ma wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej może zawiesić organy powiatu i ustanowi zarząd komisaryczny na okres do 2 lat nie dłużej jednak niż do wyboru zarządu przez rade kolejnej kadencji.
Komisarza rządowego porównuje prezes rady ministrów na wniosek wojewody zgłoszony za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej.

Ustawa o samorządzie województwa.
Ustawa o samorządzie województwa, art. 4.
Organy samorządu województwa nie stanowią wobec powiatu i gminy organów nadzoru lub kontroli oraz nie są organami wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym.
Ustawa o samorządzie województwa, art. 78, 79.
Nadzór nad działalnością samorządu województwa sprawuje Prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa.
Ustawa o samorządzie województwa, art. 84.
W razie powtarzającego się naruszenia przez sejmik województwa Konstytucji lub ustaw, Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może w drodze uchwały rozwiązać sejmik województwa. Rozwiązanie sejmiku województwa równoznaczne jest z rozwiązaniem wszystkich organów samorządu województwa.
Jeżeli powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw dopuszcza się zarząd województwa, wojewoda wzywa sejmik województwa do zastosowania niezbędnych środków, a jeżeli wezwanie to nie odnosi skutku - za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej - występuje z wnioskiem do Prezesa Rady Ministrów o rozwiązanie zarządu województwa.
Ustawa o samorządzie województwa, art. 85.
W razie nie rokującego szybkiej poprawy i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy samorządu województwa Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, może zawiesić organy samorządu województwa i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do 2 lat, nie dłużej jednak niż do wyboru zarządu województwa przez sejmik województwa nowej kadencji.
Komisarza rządowego powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody, zgłoszony za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej.