Wykład: Proces karny 26.03.2009

Przyczyny odwoławcze:

Zarzut odwoławczy – twierdzenie, że miało miejsce uchybienie. To pojęcie dotyczy autora odwołania.

Przyczyny odwoławcze są instytucją skierowaną do sądu.

Podział przyczyn odwoławczych:
1. art. 438 – względne

2. art. 439 – bezwzględne

Bezwzględne przyczyny odwoławcze:

Uchylenie następuje bez względu na:
1. granice odwołania – sąd wykracza poza wolę odwołującego się, nie jest związany granicą odwołania, tj. może uchylić wyrok w całości, nawet jeśli zaskarżono orzeczenie tylko w części, a przyczyna odwoławcza znajduje się w części niezaskarżonej.
2. na granice podniesionych zarzutów – dotyczy to tylko sytuacji, gdy środek odwoławczy jest wniesiony tylko na niekorzyść oskarżonego przez podmiot fachowy.

Wyliczenie tych przyczyn jest taksatywne i wyczerpujące. Są to przede wszystkim naruszenia prawa formalnego (uchybienia procesowe), poza pkt. 5 → wymierzenie kary nieznanej ustawie. Przesłanki procesowe powinny być interpretowane w związku z przepisami regulującymi daną instytucję.

Po stwierdzeniu przyczyn bezwzględnych następuje zawsze orzeczenie kasacyjne.

Przyczyny względne:

Ich stwierdzenie nie musi prowadzić do kasacji orzeczenia. Są inne możliwości.

Są wymienione w sposób bardzo ogólny, co daje luz sądowi.

Grupy przyczyn względnych:
1. obraza przepisów materialnych – nie tylko KK, ale też ustawy szczególne, czy sam KPK, w zakresie jego materialnych regulacji. Naruszenie prawa materialnego stanowi podstawę do uchylenia orzeczenia, nawet jeśli nie miało wpływu na orzeczenie.

2. obraza przepisów postępowania, jeśli mogła mieć wpływ na treść orzeczenia → hipotetyczny związek z treścią orzeczenia – nie musiała mieć rzeczywistego wpływu, ale wystarczy, że potencjalnie mogła.

3. błąd w ustaleniach faktycznych, jeśli mógł mieć wpływ na treść orzeczenia → również musi wystąpić hipotetyczny związek.

Bardzo często błąd w ustaleniach faktycznych jest skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Dlatego trudno ustalić, którą przyczynę należy powołać, tj. czy naruszenie przepisów procesowych czy błąd w ustaleniach faktycznych → w powyższej sytuacji przyjmuje się, że należy powołać naruszenie przepisów procesowych. Błąd ustaleń faktycznych jest zarezerwowany tylko dla sytuacji, gdy nie naruszono przepisów proceduralnych. W praktyce można jednak obie przyczyny powiązać ze sobą.

W praktyce w odwołaniach podważając ustalenia faktyczne często błędnie powołuje się na naruszenie prawa materialnego. Nie można łączyć ze sobą tych dwóch przyczyn.

Zarzut naruszenia ustaleń faktycznych lub naruszenie prawa procesowego wyprzedza naruszenie prawa materialnego.

4. rażąca niewspółmierność kary – problem związku z prawem materialnym, ponieważ często niewspółmierność kary może wynikać z naruszenia prawa materialnego. Sytuacja jest podobna jak w przypadku błędu w ustaleniach faktycznych, tj. pkt. 1 może pozostawać w zw. z pkt. 4, ale sama przyczyna z pkt. 4 jest przyczyną odwoławcza, nawet jeśli z prawem materialnym jest wszystko w porządku.

Między karą orzeczoną, a tą która powinna być wymierzona wg dyrektyw wymiaru kary musi zachodzić rażący dysonans.

Art. 440 – dodatkowa bezwzględna przyczyna odwoławcza, ponieważ pozwala wyjść poza granice zaskarżenia i podniesionych zarzutów → oczywista niesprawiedliwość orzeczenia.

Art. 435 – pozwala wyjść poza granice podmiotowe zaskarżenia, tj. można orzekać w odniesieniu do osoby, która nie wniosła odwołania.

Granice orzekania przez sąd odwoławczy – muszą między innymi uwzględniać wszystkie granice zaskarżenia (relacja między tymi granicami może być przedmiotem pytania opisowego na egzaminie).

Instytucja pytań prawnych:

Pytania do SN – przysługują tylko sądom odwoławczym. Mają na celu wyeliminowanie stanu niepewności, w którym znajduje się sąd odwoławczy. Uchwała SN wiąże sąd w danej sprawie. W następnych sprawach sądu nie są już nimi związane, ale z reguły przestrzegają uchwał.

Pytania do TK – przysługuje sądom odwoławczym i sądom pierwszej instancji, w przypadku, gdy ma wątpliwości, co do zgodności przepisu z Konstytucją. SN uważa, że sąd może roztrząsnąć taka kwestię we własnym zakresie, ale TK się temu sprzeciwia.

Istnieją też pytania do ETS.