MINERAŁY

Co to są minerały?! Dlaczego mi są potrzebne?!

Wiele minerałów to zasadnicze składniki enzymów. Uczestniczą one w regulowaniu fizjologicznych funkcji organizmu. Między innymi mają wpływ na przekazywanie tlenu do poszczególnych komórek organizmu i mają znaczenie dla normalnego działania centralnego układu nerwowego. Minerały są niezbędne dla zapewnienia wzrostu, zachowania w dobrym stanie, odnowy i zdrowia tkanek i kości. Większość minerałów (cynk jest wyjątkiem) otrzymujemy w pożywieniu. Niektóre z nich współpracują ze sobą, czyli wzajemnie ułatwiają przyswajanie i potęgują swoje działanie. Inne zachowują się konkurencyjnie - są wobec siebie antagonistami, czyli nawzajem osłabiają lub likwidują swoje działanie. Poważny niedobór minerałów obecnie zdarza się rzadko, ale niedobór nawet jednego z pierwiastków może spowodować ogromne zachwianie równowagi całego metabolizmu. Typowa dieta zapewnia dostateczny podaż większości minerałów, ale tutaj zauważamy wyjątki. Niedobór żelaza występuje często u niemowląt, dzieci, kobiet ciężarnych. Stosunkowo często też spotyka się niedobór cynku i miedzi.

Minerały dzielimy na trzy grupy ze względu na funkcjonalność w ustroju człowieka:

• Najliczniejszą grupę stanowią pierwiastki śladowe. Jest to żelazo, miedź, jod, cynk, mangan, kobalt, molibden, nikiel, chrom, cyna, fluor, wanad, selen, krzem i bor. W organizmie człowieka występuje nawet glinka i kadm. Niezbędnych pierwiastków należących do tej grupy z czasem przybywa gdyż nieustannie przeprowadza się szereg badań na całym świecie
• Grupa druga to związki mineralne, które tworzą elementy strukturalne kości i innych tkanek, należą do nich związki wapnia, fosforu, siarki
• Grupa trzecia to pierwiastki, biorące udział w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej, krwi i tkanek oraz utrzymania potencjału spoczynkowego błon komórkowych. Należą do nich sód, potas, magnez, wapń, chlor, fosfor, siarka

Najogólniej minerały dzielimy na:

Makroelementy (niezbędne):
• Wapń
• Magnez
• Fosfor
• Potas
• Sód
• Żelazo

Mikroelementy (pierwiastki śladowe):
• Cynk
• Miedź
• Mangan
• Molibden
• Jod
• Fluor
• Chrom
• Selen

Jaka jest różnica między mikro a makroelementami…?!

Mikroelementy- witaminy i sole mineralne – nie dostarczają energii.

Makroelementy – węglowodany, tłuszcze, białka – są jej źródłem, ale tylko wtedy, gdy towarzyszy im odpowiednia ilość niezbędnych do jej uwolnienia mikroelementów

Organizmowi powinniśmy dostarczać wszystkich niezbędnych do zdrowego funkcjonowania mikro- i makroelementów, jednych potrzeba dużo, innych mniej, ale wszystkie są jednakowo ważne

Nazwy składników mineralnych i pierwiastków śladowych.

„…siedem najważniejszych składników mineralnych to wapń, magnez, fosfor, żelazo, jod, selen i cynk”

Mimo że osiemnaście znanych minerałów jest potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania ustroju to jedynie dla siedmiu ustalono zalecane dawki dziennego spożycia. W całej grupie znajdują się: wapń, chlor, chrom, kobalt, miedź, fluor, jod, żelazo, magnez, mangan, molibden, fosfor, potas, selen, sód, siarka, wanad, cynk. Minerały o śladowej zawartości w ustroju takie jak: bor, krzem, nikiel, arsen są również potrzebne do prawidłowego funkcjonowania błon komórkowych i wzrostu.

Twoje ciało potrzebuje nie tylko witamin, ale też składników mineralnych.

Same witaminy to nie wszystko. Choć witaminy są bardzo ważne a niestety większość ludzi myśli, że to wystarczy to muszą wiedzieć, że do ich prawidłowego funkcjonowania potrzebne są składniki mineralne, bez których nie mogą działać. Chociaż organizm syntetyzuje niektóre z nich, nie może magazynować pojedynczych substancji w czystej postaci.

Szczegółowy opis minerałów:

CHLOR (Chlorum)

Funkcje, zalety:
• Wpływa na równowagę kwasowo-zasadową ustroju
• Tworzy związki z sodem i potasem
• Dzięki korzystnemu wpływowi na wątrobę wspomaga usuwanie zbędnych produktów przemiany materii
• Wspomaga procesy trawienne
• Pomaga zachować „gibkość”
• Reguluje równowagę elektrolitów w organizmie

Objawy niedoboru:
• Uporczywe wymioty
• Wypadanie włosów i zębów
• Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej
• Nudności
• Wymioty
• Dezorientacja
• Osłabienie
• Śpiączka
• U dzieci karmionych mieszankami nie zawierających chloru występuje alkaloza (zasado wica) metaboliczna, hipowolemia i utrata z moczem, obserwuje się też opóźnienia rozwoju

Objawy przedawkowania:
• Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej
• Osłabienie
• Dezorientacja
• Śpiączka

Najlepsze źródła naturalne:
• Sól kuchenna
• Sól morska
• Wodorosty
• Oliwki

Dla kogo dodatkowa suplementacja…?!
• Osoby powyżej 55 lat
• Kobiety w ciąży i karmiące piersią
• Osoby nadużywające alkoholu lub narkotyków
• Osoby często narażone na stres
• Osoby przewlekle leczące się przeciwko wyniszczaniu wątroby
• Sportowcy oraz osoby wykonujące regularnie intensywne ćwiczenia
• Osoby, które uległy poważnemu zranieniu lub poparzeniu

Nie stosuj, jeśli…
• Nie ma przeciwwskazań

Poradź się lekarza, jeśli…
• Nie ma przeciwwskazań

Wiek powyżej 55 lat:
• Należy prowadzić suplementację

Chlor a ciąża:
• Nie ma przeciwwskazań
• Nie stosuj dużych dawek

Chlor a karmienie piersią:
• Nie ma przeciwwskazań
• Nie stosuj dużych dawek

Co jeszcze…?!
• Chlor jest jednym ze składników kwasu solnego w żołądku
• Współuczestniczy z sodem i potasem
• Współuczestniczy z dwutlenkiem węgla w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej
• Osoby zdrowe nie muszą się martwić o dostarczanie chloru
• Zrównoważona dieta powinna wystarczyć, ale jak wiemy trudno o nią w dzisiejszych czasach gdzie wszyscy Gonia za karierą i rozwojem
• Osoby ciężko chore na zaburzenia równowagi kwasow-zasadowej wymagają hospitalizacji

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:
• Chlor, potas, sód -> utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej

Chrom (chromium)

Funkcje, zalety:
• Razem z insuliną odgrywa podstawową rolę w metabolizmie glukozy
• Pomaga w ogólnoustrojowym transporcie białek
• Odgrywa ważną rolę w procesie wzrastania
• Obniża i chroni przed wysokim ciśnieniem tętniczym krwi
• Zapobiega cukrzycy
• Zmniejsza apetyt na cukier i zapobiega gwałtownemu spadkowi formy
• Łagodzi objawy miażdżycy
• Ułatwia łączenie się insuliny z błoną komórkową

Objawy niedoboru:
• Zmniejszona zdolność przyswajania glukozy przez tkanki, podobnie jak w cukrzycy
• Zaburzenia metabolizmu glukozy, tłuszczów i białek
• Nadwaga
• Zmęczenie
• Nadmierne pragnienie, wzmożony apetyt
• Częste oddawanie moczu
• Zmniejszona odporność na infekcje
• Zakażenie układu moczowego
• Zakażenie grzybicze skóry, jamy ustnej, pochwy

Objawy przedawkowania:
• Długotrwałe podawanie zawyżonej dawki chromu może doprowadzić do chorób skóry, raka płuc, uszkodzenia wątroby i nerek

Najlepsze źródła naturalne:
• Wątroba cielęca, kurczęta, wołowina
• Drożdże piwowarskie
• Produkty mleczne, jaja
• Ziemniaki ze skórką
• Świeże owoce
• Ryby morskie, ostrygi, mięczaki
• Produkty pełnoziarniste

Dla kogo dodatkowa suplementacja…?!
• Osoby nadużywające alkoholu lub narkotyków
• Osoby chorujące przewlekle na wyniszczające choroby
• Osoby po zabiegu częściowego usunięcia jelit
• Osoby, które uległy poważnemu poparzeniu lub poranieniu

Znaczenie dla organizmu:
• Ułatwia transport aminokwasów do komórek wątroby i serca
• Wzmaga działanie insuliny w spalaniu glukozy

Nie stosuj, jeśli…
• Pracujesz w środowisku, w którym jest duża ekspozycja na chrom

Poradź się lekarza, jeśli…
• Chorujesz na cukrzycę
• Masz chorobę płuc
• Masz chorobę wątroby
• Masz chorobę nerek

Wiek powyżej 55 lat:
• Nie ma przeciwwskazań

Chrom a ciążą:
• Nie stosuj

Chrom a karmienie piersią:
• Nie stosuj

Co jeszcze…?!
• Zatrucie chromem może wystąpić, j osób zatrudnionych w niektórych gałęziach przemysłu jak: grabarstwo, metalurgia, cementownia, szklarstwo, przy remontach silników diesla, przy polerowaniu mebli, przy produkcji biżuterii, galwanizerka, farbowanie tkanin
• W przypadku niedoboru chromu można stosować suplementację cynku

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:
• Insulina -> zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę

Cynk (zincum)

Jeden z najważaniejszych mikroelementów w organizmie człowieka. Wchodzi w skład licznej grupy metaloenzymów, wpływając na wszytkie podstawowe funkcje życiowe. (16) Jest niezbędny do prawidłowego przebiegu podziału komórek, ich rozwoju i regeneracji. A zatem, jest czynnikiem, który w dużej mierze determinuje szybkość i prawidłowy przebieg odnowy komórek. Jedną z ważnych funkcji cynku jest ochrona przed promieniowaniem UV i wolnymi rodnikami. Powszechnie wiadomo, że aktywność tych reaktywnych cząsteczek może powodować poważne zmiany w komórkach, w tym również w strukturze DNA. Cynk może też regulować skład błon komórkowych i w ten sposób decydować o ich płynności, przepuszczalności czy aktywności związanych z nimi enzymów. Przyspiesza gojenie się ran, utrzymuje w stanie gotowośći system immunologiczny oraz uczestniczy w wytwarzaniu eikozanoidów – hormonów tkankowych, które regulują m.in. funkcje wydzielnicze skóry. Hamuje również aktywność 5-(alfa)-reduktazy – enzymu, biorącego udział w przekształcaniu testosteronu do dihydrotestosteronu (DHT), który najsilniej spośród androgenów stymuluje pracę gruczołów łojowych. Duża aktywność 5-(alfa)-reduktazy jest też przyczyną łysienia androgenowego, ponieważ prowadzi do skrócenia cyklu włosowego i łysienia. Cynk hamuje również lipazy bakteryjne, rozkładające trójglicerydy sebum do wolnych kwasów tłuszczowych. Ma to szczególne znaczenie w przypadku cer łojotokowych i trądzikowych.

Cynk odgrywa ważną rolę w przyswajaniu substancji rozpuszczalnych w tłuszczach, takich jak np. witaminy A i E, ponieważ uczestniczy w wytwarzaniu chylomikronów (lipoprotein odpowiedzialnych za transport substancji tłuszczowych) w młodych, aktywnych komórkach jelitowych.

Funkcje, zalety:
• Kontroluje przebieg procesów życiowych
• Sprawuje nadzór nad systemami enzymatycznymi oraz funkcjonowaniem niektórych komórek
• Jest niezbędny do syntezy białek i wytwarzania kolagenu
• Bierze udział w procesie kurczenia się mięśni
• Pomaga przy syntezie insuliny
• Jest składnikiem wielu enzymów np. przeciwutleniacza dysmutazy ponadtlenkowej
• Bierze udział w utrzymywaniu równowagi kwasowo-zasadowej ustroju oraz utrzymuje
• Niektórzy twierdzą, że ma korzystny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie mózgu i pomaga w leczeniu schizofrenii
• Jest niezbędny do syntezy DNA
• Przyśpiesza procesy gojenia
• Likwiduje białe plamki na paznokciach tzw. „kwitnienie paznokci”
• Pomaga przywrócić zmysł smaku
• Pomocny w leczeniu bezpłodności
• Zapobiega powstawaniu prostaty
• Poprawia sprawność umysłu
• Zapobiega powstawaniu złogów cholesterolu
• Skraca czas trwania przeziębienia
• Ma działania antyoksydacyjne
• Pobudza wzrastanie i rozwój
• Pobudza gojenie ran
• Umożliwia prawidłowy rozwój płodu
• Bierze udział w metabolizmie witaminy A

Objawy niedoboru:
• Zaburzenia smaku i powonienia
• Opóźniony rozwój u dzieci
• Łysienie
• Wysypki, uszkodzenia skóry
• Zapalenie jamy ustnej, powie
• Zanokcica, bezpłodność
• Gorsze gojenie ran
• Przy dużym niedoborze: zaburzenie rozwoju kości, powiększona śledziona i wątroba, karłowatość, upośledzona czynność jąder

Objawy przedawkowania:
• Senność
• Apatię
• Majaczenie
• Nudności, wymioty prowadzące do odwodnienia
• Niedobór miedzy

Najlepsze źródła naturalne:
• Chuda wołowina, serca kurze, baranina, wieprzowina, indyk
• Ryby, śledzie, ostrygi, owoce morza
• Żółtko jaja, mleko
• Kiełki pszenicy, nasiona dyni, otręby pszenne, produkty mączne pełnoziarniste, drożdże, nasiona słonecznika
• Melasa
• Syrop klonowy

Dla kogo dodatkowa suplementacja…?!
• Wegetarianie
• Dzieci w wieku przedszkolnym
• Osoby powyżej 55 lat
• Kobiety w ciąży i karmiące piersią
• Osoby nadużywające alkoholu lub narkotyków
• Osoby chorujące na choroby przewlekle wyniszczające organizm
• Osoby po zabiegu częściowego usunięcia jelita
• Osoby, które uległy poważnemu poparzeniu lub uszkodzeniu
• Osoby narażone na nadmierny stres
• Osoby leczone lekami diuretycznymi
• Kobiety stosujące doustne środki antykoncepcyjne
• Osoby mieszkające na terenach gdzie gleba jest uboga w cynk

Znaczenie dla organizmu:
• Cynk jest składnikiem 80 enzymów. Jeden z nich bierze udział w reakcji uwalniania płucach dwutlenku węgla z krwinek czerwonych

Nie stosuj, jeśli…
• Masz chorobę wrzodową dwunastnicy lub żołądka

Poradź się lekarza, jeśli…
• Masz przyjmować preparaty wapnia lub tetracykliny (cynk pogarsza ich wchłanianie)
• Planujesz zażywanie większych dawek cynku niż jest zalecane

Wiek powyżej 55 lat:
• Często występuje niedobór
• Zaleca się suplementację

Cynk a ciąża:
• Poradź się lekarza czy powinnaś zacząć suplementację gdyż często występuje niedobór
• Nadmierne dawki mogą wywołać przedwczesny poród lub porodu martwego płodu

Cynk a karmienie piersią:
• W twojej diecie może być niewystarczająca ilość cynku, poradź się lekarza
• Nie stosuj dużych dawek

Co jeszcze…?!
• Zatrucie cynkiem przed wdychane powietrze występuje rzadko, ale jest to możliwe środowisku niektórych gałęzi przemysłowych takich jak: wytwarzanie mosiądzu, brązu, spawanie elektryczne, gazowe, elektrogalwanizacja, wyrób farb, produkcja gumy i inne
• Zażywaj preparaty cynku podczas posiłku, aby nie drażnić błony śluzowej żołądka
• Osoby przyjmujące duże ilości witaminy B6, spożywające dużo alkoholu oraz chore na cukrzyce mają duże zapotrzebowanie na cynk
• Mężczyźni cierpiący na schorzenia gruczołu krokowego powinni stosować suplementację
• W niektórych przypadkach cynk może zaburzać potencję
• Suplementacja cynku i manganu może łagodzić objawy starzenia się
• Nieregularnie miesiączkujące kobiety powinny przed kuracją hormonalną zastosować suplementację cynku
• Zwiększając dawki cynku należy pamiętać, że zwiększa się zapotrzebowanie w witaminę A
• W trakcie jednoczesnego przyjmowania cynku i żelaza należy stosować je osobno

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:
• Wapń, miedź, tetracykliny -> zmniejsza się ich wchłanianie
• Witamina A -> współuczestniczy we wchłanianiu witaminy A
• Doustne środki antykoncepcyjne ->obniżają poziom cynku we krwi
• Diuretyki -> nasilają wydalanie cynku

FLUOR (fluorum)

Funkcje, zalety:
• Zmniejszone ryzyko powstawania próchnicy
• Wzmacnia kości
• Wspomaga leczenie osteoporozy razem z wapniem i witaminą D
• Zapobiega głuchocie u osób starszych poprzez uwapnienie kosteczek słuchowych
• Zapobiega chorobom serca

Objawy niedoboru:
• Próchnica
• Mineralizacja kości

Objawy przedawkowania:
• Ból żołądka
• Omdlenia
• Wymioty
• Biegunka
• Czarne stolce
• Płytki oddech
• Drżenie mięśni
• Ślinotok
• Podniecenie

Najlepsze źródła naturalne:
• Fluorowana woda pitna
• Owoce morza
• Herbata
• Jabłka
• Wątroba cielęca, nerki
• Jaja
• Dorsz, łosoś, sardynki

Dla kogo suplementacja…?!
• Osoby mieszkające na terenach gdzie woda jest niefluoryzowana
• Osoby, u których stwierdza się niedostateczne pokrycie zapotrzebowania

Wrogowie…
• Gotowanie w garnkach aluminiowych

Znaczenie dla organizmu:
• Współuczestniczy w uwapnianiu kości i zębów wpływając na zatrzymanie wapnia w ustroju
• Zabrza rozwój bakterii powodujących rozwój próchnicy

Nie stosuj, jeśli…
• Masz zalecone ograniczenie sodu w diecie lub spożywasz fluorowaną wodę. Zbyt dużo fluoru powoduje trwałe przebarwienia zębów
• Masz nadczynność tarczycy

Poradź się lekarza, jeśli…
• Masz osteoporozę

Wiek powyżej 55 lat:
• Nie ma przeciwwskazań

Fluor a ciąża:
• Badania przeprowadzone do tej pory są niejednoznaczne. Poradź się lekarza
• Nie stosuj dużych dawek

Fluor a karmienie piersią:
• Nie ma przeciwwskazań do stosowania
• Nie stosuj dużych dawek

Co jeszcze…?!
• Duże dawki stosowane w leczeniu osteoporozy zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia objawów zatrucia, w tym częsta łamliwość kości
• Suplementacja fluoru może się odbywać jedynie po zaleceniu lekarza i pod jego kontrola
• Stężenie fluoru w żywności wzrasta przy gotowaniu w wodzie fluorowanej lub w naczyniach z teflonu
• Fluor jest składnikiem syntetycznie otrzymywanego fluorku sodowego (dodawany do wody pitnej) i fluorku wapniowego (substancji naturalnej)

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:
• Aluminium hydroxide -> zmniejszone wchłanianie fluoru
• Wapń -> zmniejszone wchłanianie fluoru
• Mleko -> obniża wchłanianie fluoru
• Zażywaj preparat na 2 h przed spożyciem mleka

Fosfor (phosphorus, Kalium phosphate)

Funkcje, zalety:
• Obecny w każdej komórce organizmu
• Witamina D i wapń są niezbędne do prawidłowego działania fosforu
• Bierze udział w fizjologicznych reakcjach chemicznych ustroju
• Konieczny do powstania prawidłowej struktury kości i zębów
• Istoty czynnik wpływający na regularną pracę serca
• Odgrywa ważną rolę w funkcji nerek
• Potrzebny do przenoszenia impulsów nerwowych
• Wspomaga proces wzrastania i naprawy uszkodzonych tkanek
• Dostarcza energii ustrojowi poprzez udział w metabolizmie tłuszczów i białek
• Łagodzi dolegliwości bólowe przy zapaleniu stawów
• Korzystnie wpływa na stan dziąseł i zębów
• Bierze udział w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej
• Zakwasza mocz zmniejszając prawdopodobieństwo wystąpienia kamieni nerkowych

Objawy niedoboru:
• Ataksja
• Zaburzenia koordynacji ruchowej
• Bóle kości
• Utrata łaknienia
• Osłabienie kruchość kości

Objawy przedawkowania:
• Drgawki
• Zaburzenia rytmu serca
• Szybki oddech

Najlepsze źródła naturalne:
• Migdały, orzeszki ziemne, nasiona słonecznika
• Fasola, groch, nasiona dyni, soja
• Wątroba cielęca, drób, czerwone mięso
• Ser cheddar, sery pasteryzowane
• Jaja
• Sardynki, małże, tuńczyk
• Produkty mączne pełnoziarnisteDla kogo suplementaca…?!
• Osoby przewlekle wymiotujące
• osoby zażywające leki alkalizujące
• osoby powyżej 55 lat
• kobiety w ciąży i karmiące piersią
• osoby nadużywające alkoholu lub narkotyków
• osoby chorujące na przewlekłe wyniszczanie wątroby
• osoby silnie narażone na stres
• osoby po zabiegach chirurgicznych
• osoby z chorobami wątroby
• osoby z nadczynnością tarczycy

Wrogowie:
• nadmierna ilość żelaza, aluminium i magnezu

Znaczenie dla organizmu:
• niezbędny w procesach przemiany wielu witamin z grupy B
• jest niezbędnym składnikiem wielu tłuszczów, białek czy węglowodanów i enzymów

Nie stosuj, jeśli…
• chorujesz na nerki
• masz kamienie nerkowe a analiza moczu ujawniła, że są zbudowane z fosforanu magnezowo amonowego

Poradź się lekarza, jeśli…
• masz nadczynność przytarczyc
• masz osteomalację
• chorujesz na ostre zapalenie trzustki
• chorujesz a przewlekłą chorobe Nerem
• masz krzywicę
• Masz chorobę Addisona
• Twój organizm jest odwodniony
• Po poważnym poparzeniu
• Chorujesz na serce

Wiek powyżej 55 lat:
• Należy prowadzić suplementację

Fosfor a ciąża:
• Nie stosuj dużych dawek

Fosfor a karmienie piersią:
• Stosuj tylko na zlecenie lekarza
• Unikaj dużych dawek

Co jeszcze…?!
• Zbyt duży podaż fosforu może zaburzyć równowagę mineralną ustroju i obniżyć poziom wapnia
• Ryzyko niedoboru fosforu jest małe gdyż znajduje się on w prawie wszystkich potrawach
• Osoby po czterdziestym roku życia powinny zmniejszyć spożywanie mięs, wzbogacić dietę o warzywa i pić więcej mleka

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:
• Wapń -> odkłada się wapń w tkankach miękkich, obniżone wchłanianie
• Kaptopril, diuretyki, enalapryl, glikozydy naparstnicy -> wzrost stężenia potasu
• Kortyzon -> wzrost stężenia sodu
• Steroidy, testosteron -> niebezpieczeństwo wystąpienia obrzęków
• Witamina D -> nasilanie wchłaniania fosforanów, ryzyko nadmiernego wzrostu fosforu

JOD (jodum)

Niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, które zapewniają prawidłowy rozwój organizmu oraz odgrywają kluczową rolę w regulacji podstawowej przemiany materii i termogenezy. Tarczyca wpływa na tak wiele procesów w ustroju, że zaburzenia jej funkcji odbijają się na aktywności wszystkich układów. Niedobór hormonów tarczycy powoduje spowolnienie procesów metabolicznych w organizmie i niedożywienie tkanek. Charakterystyczny jest wygląd skóry, która staje się niezwykle sucha, zimna, nieco blada. Czasem w bardziej zaawansowanych stadiach można zauważyć wzmożone rogowacenie naskórka, zwłaszcza w okolicy kolan oraz łokci. Włosy również są bardzo suche, łamliwe, w dotyku nieprzyjemnie szorstkie. Często dochodzi do ich wypadania, przy czym zjawisko to narasta powoli, tak więc w początkowej może być prawie niezauważalne. Przy niedoczynności tarczycy może wystąpić również obrzęk limfatyczny, czyli obrzęk tkanek wywołany zastojem chłonki, prowadzący do przewlekłego stanu zapalnego. Nagromadzenie w przestworach międzykomórkowych śluzowatej substancji powoduje zgrubienie tkanki podskórnej i skóry. Nadczynność tarczycy również może przysporzyć problemów z cerą. Uwagę zwraca wygładona, cienka i stale wilgotna skóra. Paznokcie staja się łamliwe, mają nierówną powierzchnięi czasem zmieniony kolor. W związku z dużą potliwością mogą pojawić się zaczerwienienie i wypryski.

Funkcje, zalety:
• Odgrywa istotną rolę w procesach spalania nadmiaru tłuszczu
• Reguluje proces wzrastania
• Poprawia wydolność fizyczną
• Zwiększa sprawność umysłu
• Korzystnie wpływa na włosy, skórę, paznokcie i zęby
• Współuczestniczy w utrzymaniu czynności komórek
• Stosowany przed zabiegami chirurgicznymi
• Jod radioaktywny stosowany jest w badaniach scyntygraficznych tarczycy
• Zapobiega tworzeniu się wola
• Chroni tarczycę w przypadku narażenia na promieniowanie

Objawy niedoboru:
• Wole
• Niedoczynność tarczycy
• U dzieci: opóźnione wzrastanie, opóźniony rozwój płciowy i umysłowy, głuchota
• U dzieci i dorosłych: apatia, obniżona aktywność życiowa

Objawy przedawkowania:
• Nie stwierdzono zatruć jodem pochodzącym z pożywienia
• Nieregularna czynność serca
• Dezorientacja
• Obrzęk szyi
• Czarne, smoliste stolce lub z domieszką krwi

Najlepsze źródła naturalne:
• Wodorosty
• Krewetki, homar, ostrygi
• Dorsz, łupacz, śledź, łosoś
• Nasiona słonecznika
• Cebula
• Sól kuchenna jodowana

Dla kogo dodatkowa suplementacja…?!
• Osoby, u których stwierdza się niedostateczne pokrycie dziennego zapotrzebowania
• Osoby mieszkające w rejonach gdzie zanotowano niedobór jodu w glebie
• Osoby spożywające duże ilości potraw, które mogą powodować powstawanie wola: szpinak, sałata, rzepa, buraki, karpiel, kapusta włoska

Znaczenie dla organizmu:
• Jod jest podstawowym składnikiem hormonów tarczycy : tyroksyny, trójjodotyroniny

Wrogowie:
• Gleby ubogie w sole mineralne
• Przetwarzanie pożywienia

Nie stosuj, jeśli…
• Masz podwyższone stężenie potasu
• Chorujesz na wrodzoną miotonię

Poradź się lekarza, jeśli…
• Masz nadczynność tarczycy
• Chorujesz na nerki
• Zażywasz amiloryd, leki przeciwtarczycowe, lit, spironolakton, triamteren

Wiek powyżej 55 lat:
• Nie ma specjalnych zaleceń

Jod a ciąża:
• Jeśli spożywasz za dużo jodu dziecko może mieć wrodzone wole, niedoczynność tarczycy lub kretynizm
• Nie stosuj dużych dawek

Jod a karmienie piersią:
• Unikaj stosowania gdyż jod w mleku matki może wywołać wysypkę skórną, zaburzyć prawidłową czynność tarczycy
• Nie stosuj dużych dawek

Co jeszcze…?!
• Oprócz wodorostów i jodu zawartego w pożywieniu dodatkowa suplemenetacja powinna być na zlecenie lekarza
• Mieszkańcy spożywający produkty z terenów gdzie gleby są ubogie w jod powinny dodatkowo dosalać potrawy solą
jodowaną
• Surowa kapusta zawiera związki upośledzające wchłanianie jodu
• Dwie trzecie ogólnoustrojowych zasobów jodu gromadzone są w tarczycy

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:
• Lit -> ludzie leczeni litem powinni unikać jodu, który również zmniejsza aktywność tarczycy

Kobalt (cobaltum)

Funkcje, zalety:
• Pierwiastek ten wchodzi w skład witaminy B12
• Pozyskuje się go jedynie z pokarmem
• Zapobiega anemii
• Niezbędny do wytwarzania krwinek czerwonych
• Razem z manganem uaktywnia niektóre enzymy
• Zastępuje cynku w niektórych metyloenzymach

Objawy niedoboru:
• Anemia
• Osłabienie mięśniowe
• Nudności
• Utrata apetytu
• Utrata masy ciała
• Krwawienie z dziąseł
• Drętwienie i drżenie dłoni i stóp
• Trudność w utrzymywaniu równowagi
• Zażółcenie białkówek oczu
• Depresja
• Dezorientacja

Objawy przedawkowania:
• Przy bardzo dużych dawkach może dojść do powiększenia tarczycy, serca

Najlepsze źródła naturalne:
• Zielone buraki, gryka, kapusta, sałata, szpinak
• Małże, ostrygi
• Figi, arbuz
• Mleko
• Wątroba

Dla kogo dodatkowa suplementacja…?!
• Osoby, które uległy poważnemu poparzeniu lub poranieniu
• Chorzy z jadłowstrętem psychicznym lub bulimią
• Wegetarianie

Znaczenie dla organizmu:
• Jest aktywatorem wielu enzymów, bierze udział w reakcjach powiązanych z przemianami witaminy B12

Wrogowie:
• Antagoniści witaminy B12

Nie stosuj, jeśli…
• Jesteś zdrowy zachowujesz zrównoważoną dietę

Poradź się lekarza, jeśli…
• Nie ma powodów

Wiek powyżej 55 lat:
• Zachowaj zróżnicowaną dietę, aby zapobiec niedoborowi

Kobalt a ciąża:
• Nie ma ubocznych działań
• Nie stosuj dużych dawek

Kobalt a karmienie piersią:
• Nie ma ubocznych działań
• Nie stosuj dużych dawek

Co jeszcze…?!
• Gromadzi się głównie w wątrobie
• Niedobór występuje niezwykle rzadko
• Na niedobór narażeni są zwykle tylko wegetarianie

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:
• Niektóre piwa zawierają kobalt jako stabilizator, dlatego osoby często je spożywające mogą doprowadzić do
kardiomiopatii i niewydolności krążenia

KRZEM

Obok tlenu, najbardziej rozpowszechniony pierwiastek w naturze. W organizmie ludzkim w wysokim stężeniu znajduje się w skórze i ścianach naczyń krwionośnych. Jest też niezbędny do mineralizacji kości. Łączy fragmenty mukopolisacharydów z cząsteczkami białka. Poza rolą strukturalną, może też pełnić funkcję matryco-twórczą oraz katalityczną w stosunku do enzymów odpowiedzialnych za uwapnienie kości. (19) Poprawia wygląd i kondycję skóry, ogranicza wypadanie włosów oraz zwiększa wytrzymałość i przyspiesza wzrost paznokci. Jest wybiórczym ligandem jonów glinowych, w efekcie pełni funkcję ochronną wobec tkanki mózgowej. (10,16) Zapobiega też odkładaniu się złogów lipidowych w tętnicach i przedwczesnemu starzeniu się całego organizmu. Korzystnie wpływa na odporność. (10) Niedobór tego składnika może wywoływać wiele zaburzeń w organizmie człowieka, m.in. może być przyczyną upośledzonej syntezy kolagenu, co objawia się deformacjami i niedorozwojem kości, chrząstek i stawów. Sprzyja także różnym schorzeniom dermatologicznym i starzeniu się skóry. Zwiększa podatność na infekcje wirusowe.

MAGNEZ (magnesium)

Funkcje, zalety:
• Niezbędny do prawidłowego metabolizmu wapnia, witaminy C a także fosforu, sodu potasu
• Niezbędny do prawidłowego funkcjonowania mięśni i tkanki nerwowej
• Odgrywa ważną rolę w metabolizmie węglowodanów
• Znany jest jako pierwiastek antystresowy
• Bierze udział w spalaniu tłuszczów i wytwarzania energii niezbędnej do funkcjonowania ustroju
• Pomocny w stanach depresji
• Korzystnie wpływa na układ krążenia
• Odgrywa pewną rolę w prewencji zawałów serca
• Pomocny w zapobieganiu przedwczesnych porodów
• Przyczynia się do zapobiegania próchnicy
• Przeciwdziała tworzeniu się złogów wapnia, kamicy nerkowej i dróg żółciowych
• Przynosi ulgę niestrawności
• W połączeniu z wapniem działa jak naturalny lek uspokajający
• Łagodzi objawy zespołu napięcia miesiączkowego
• Wspomaga rozwój kości
• Niezbędny w wielu procesach metabolicznych
• W dużych dawkach działa przeczyszczająco
• W małych ilościach działa, jako środek alkalizujący
• Wzmacnia szkliwo

Objawy niedoboru:
• Skurcze mięśni
• Drgawki
• Dezorientację
• Majaczenie
• Rozdrażnienie
• Nerwowość
• Choroby skóry
• Twardnienie tkanek miękkich

Objawy przedawkowania:
• Nudności, wymioty
• Bardzo niskie ciśnienie krwi
• Wiotczenie mięśni i zła ich kondycja
• Trudność w oddychaniu
• Nieregularna czynność serca

Najlepsze źródła naturalne:
• Migdały, orzechy, nasiona słonecznika, kiełki pszenicy
• Karp, dorsz, flądra, halibut, śledź, makrela, okoń morski
• Ślimaki, krewetki
• Melasa
• Zielonoliściaste warzywa
• Pełnoziarniste produkty zbożowe
• Banany

Wrogowie: środki moczopędne, alkohol

Dla kogo dodatkowa suplementacja…?!
• Osoby, u których stwierdza się niedostateczne pokrycie dziennego zapotrzebowania
• Osoby nadużywające alkoholu i narkotyków
• Osoby cierpiące na przewlekłe wyniszczające choroby
• Osoby po przejściu operacji chirurgicznych
• Osoby, które uległy poważnemu poparzeniu lub zranieniu

Znaczenie dla organizmu:
• Aktywizuje enzymy
• Pobudza metabolizm białek i aminokwasów
• Wspomaga transport błonowy sodu i potasu
• Wpływa na zawartość wapnia wewnątrzkomórkowego

Nie stosuj, jeśli…
• Masz niewydolność nerek
• Masz blok przewodzenia w mięśniu sercowym
• Masz ileostomię

Poradź się lekarza, jeśli…
• Masz zaparcia
• Masz zapalenie jelit
• Masz biegunkę
• Masz objawy zapalenia wyrostka robaczkowego
• Krwawisz z przewodu pokarmowego

Wiek powyżej 55 lat:
• Reakcje uboczne występują częściej

Magnez a Ciąża:
• Ryzyko dla płodu jest większe niż korzyści ze stosowania
• Nie stosuj

Magnez a karmienie piersią:
• Unikaj dużych ilości magnezu
• Jeśli musisz okresowa stosować, nie karm w tym czasie piersią
• Poradź się lekarza, jak w tym czasie karmić dziecko
• Nie stosuj dużych dawek

Co jeszcze…?!
• Przewlekłe choroby nerek mogą zatrzymywać magnez w organizmie
• Osoby często pijące alkohol z reguły mają niedobór magnezu
• Objawy wyczerpania mogą być dowodem na niedobór magnezu
• Kobiety przyjmujące tabletki antykoncepcyjne lub estrogeny powinny zażywać więcej bogatych w magnez produktów
• Osoby spożywające duże ilości orzechów, nasion oraz zielonych warzyw zwykle mają prawidłowy poziom magnezu
• Bogata w magnez dieta może zmniejszyć ciśnienie tętnicze krwi u diabetyków z opornością na insulinę
• Obecność witaminy A, wapnia i fosforu zwiększa skuteczność magnezu
• Pamiętaj, że niedobór magnezu może wywołać objawy związane z niedoborem witaminy B z drgawkami włączenie

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:
• Mekamylamina -> zwolnione z wydalaniem mekamylaminy, unikaj jednoczesnego stosowania
• Witaminy A, E, K ->zmniejsza wchłanianie soli mineralnych
• Witamina D -> podwyższa poziom magnezu w surowicy krwi
• Tetracykliny -> zmniejszone wchłanianie tetracyklin
• Ketokonazol -> zmniejszone wchłanianie ketokonazolu, zażywaj w odstępie 2h

MANGAN (manganum)

Funkcje, zalety:
• Bierze udział w aktywacji niektórych enzymów potrzebnych do właściwego wykorzystania przez organizm biotyny, witaminy B1 i witaminy C
• Potrzebny do prawidłowej budowy kości
• Odgrywa ważną rolę w powstawaniu tyroksyny, hormonu tarczycy
• Potrzebny do prawidłowego procesu trawienia i utylizacji produktów pokarmowych
• Zapewnia prawidłowe funkcjonowanie centralnego układu nerwowego
• odgrywa pewną rolę w procesach reprodukcji
• pomaga usunąć zmęczenie
• zapewnia prawidłowe odruchy mięśniowe
• wspomaga zapobieganie osteoporozie
• poprawia pamięć
• łagodzi objawy rozdrażnienia
• wspomaga prawidłowe wzrastanie i rozwój
• łagodzi objawy astmy
• łagodzi objawy cukrzycy
• opóźnia starzenie

Objawy niedoboru:
• u dzieci nieprawidłowy wzrost i rozwój
• sporadyczne nudności i wymioty
• utrata masy ciała
• ataksja

Objawy przedawkowania:
• omamy, halucynacje
• bezsenność
• depresja
• impotencja

Najlepsze źródła naturalne:
• wyroby ze zbóż z pełnego przemiału
• orzechy laskowe, ziemne
• groch, fasola, gryka, kasztany
• wodorosty
• kawa
• Imbir
• Jeżyna
• Awokado

Dla kogo dodatkowa suplementacja…?!
• Osoby, u których stwierdza się niedostateczne pokrycie dziennego zapotrzebowania
• Osoby ciężko chore, odżywiane dożylnie lub poprzez sondę dojelitową

Znaczenie dla organizmu:
• Mangan w największych ilościach występuje w przysadce, wątrobie, trzustce, nerkach i kościach
• Wpływa na syntezę mukopolisacharydów
• Pobudza syntezę cho0lesterolu
• Jest aktywatorem wielu enzymów

Nie stosuj, jeśli…
• Nie chorujesz, jesz regularnie, twoja dieta jest urozmaicona

Poradź się lekarza, jeśli…
• Masz chorobę wątroby

Wiek powyżej 55 lat:
• Nie ma specjalnych zaleceń

Mangan a Ciąża:
• Nie zażywaj manganu, jeśli nie jest zalecany
• Nie stosuj dużych dawek

Mangan a Karmienie piersią:
• Nie zażywaj manganu, jeśli nie jest zalecany
• Nie stosuj dużych dawek

Co jeszcze…?!
• Górnicy i pracownicy niektórych gałęzi przemysłowych są narażeni na zatrucie drogą wziewną
• Osoby cierpiące na nawracające zawroty głowy mogą spróbować zwiększyć dawkę manganu w diecie
• Roztargnieni i skarżący się na kłopoty z pamięcią powinni upewnić się czy spożywają odpowiednie dawki manganu
• Osoby pijące dużo mleka lub spożywające dużo mięsa powinny rozpocząć suplementację

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:
• Wapń -> w dużych dawkach ogranicza wchłanianie manganu
• Doustne środki antykoncepcyjne -> obniżają poziom manganu we krwi
• Fosforany, magnez-> w dużych dawkach obniżają wchłanianie manganu
• Żelazo -> nadmiar manganu obniża wchłanianie żelaza

MIEDŹ (cuprum)

Niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, które zapewniają prawidłowy rozwój organizmu oraz odgrywają kluczową rolę w regulacji podstawowej przemiany materii i termogenezy. Tarczyca wpływa na tak wiele procesów w ustroju, że zaburzenia jej funkcji odbijają się na aktywności wszystkich układów. Niedobór hormonów tarczycy powoduje spowolnienie procesów metabolicznych w organizmie i niedożywienie tkanek. Charakterystyczny jest wygląd skóry, która staje się niezwykle sucha, zimna, nieco blada. Czasem w bardziej zaawansowanych stadiach można zauważyć wzmożone rogowacenie naskórka, zwłaszcza w okolicy kolan oraz łokci. Włosy również są bardzo suche, łamliwe, w dotyku nieprzyjemnie szorstkie. Często dochodzi do ich wypadania, przy czym zjawisko to narasta powoli, tak więc w początkowej może być prawie niezauważalne. Przy niedoczynności tarczycy może wystąpić również obrzęk limfatyczny, czyli obrzęk tkanek wywołany zastojem chłonki, prowadzący do przewlekłego stanu zapalnego. Nagromadzenie w przestworach międzykomórkowych śluzowatej substancji powoduje zgrubienie tkanki podskórnej i skóry. Nadczynność tarczycy również może przysporzyć problemów z cerą. Uwagę zwraca wygładona, cienka i stale wilgotna skóra. Paznokcie staja się łamliwe, mają nierówną powierzchnięi czasem zmieniony kolor. W związku z dużą potliwością mogą pojawić się zaczerwienienie i wypryski.

Funkcje, zalety:
• Potrzebna do wbudowywania żelaza w hemoglobinę
• Umożliwia wykorzystanie aminokwasu tyrozyny, jako czynnika niezbędnego w procesie pigmentacji skóry i włosów
• Niezbędna do wykorzystania przez organizm witaminy C
• Zwiększa wydolność organizmu
• Współuczestniczy w procesach oddychania wewnątrzkomórkowego
• Pobudza wzrost włosów
• Zapobiega powstawaniu nowotworów oraz chorób układu naczyniowo-sercowego
• Zmniejsza odczyny zapalne
• Łagodzi obawy zapalenia stawów

Objawy niedoboru:
• Anemia
• Obrzęki, zmiany kostne
• Reumatoidalne zapalenie stawów
• Zmniejszona odporność na infekcje
• Nieprawidłowe tworzenie się kolagenu
• Demineralizacja kości

Objawy przedawkowania:
• Nudności
• Wymioty
• Bóle mięśniowe i brzucha
• Anemia

Najlepsze źródła naturalne:
• Jęczmień, soczewica, owies, kiełki pszenicy
• Orzechy nerkowca, laskowe, włoskie, ziemne
• Miód
• Melasa
• Grzyby
• Małże, ostrygi, łosoś, krewetki

Dla kogo dodatkowa suplementacja…?!
• Osoby, u których stwierdza się niedostateczne pokrycie zapotrzebowania
• Osoby powyżej 55 lat
• Kobiety w ciąży i karmiące piersią
• Osoby nadużywające alkoholu i narkotyków
• Osoby przewlekle chorujące o efekcie wyniszczenia wątroby, nerek

Znaczenie dla organizmu:
• Miedź jest składnikiem wielu białek i enzymów, między innymi niektórych hydrolaz

Nie stosuj, jeśli…
• Chorujesz na chorobę Wilsona

Poradź się lekarza, jeśli…
• Zamierzasz dodatkowo zażywać miedź

Wiek powyżej 55 lat:
• Nie ma specjalnych zaleceń

Miedź a Ciąża:
• Stężenie miedzi w surowicy wzrasta, nie stwierdzono, jakie to ma znaczenie dla płodu

Miedź a Karmienie piersią:
• Nie stosuj dużych dawek

Co jeszcze…?!
• Nadmiar miedzi może obniżać poziom cynku, co powoduje bezsenność, wypadanie włosów, zaburzenia menstruacji i depresję
• Gotowanie lub przechowywanie kwaśnych produktów żywnościowych w miedzianych garnkach zwiększa stężenie
pierwiastka
• Stężenie miedzi w surowicy krwi zwiększa się u chorych z reumatologicznym zapaleniem stawów
• Stężenie miedzi we włosach służy do stwierdzenia poziomu w organizmie

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:
• Cynk, kadm, fityniany, włóknik ->Zaburzają wchłanianie miedzi
• Doustne środki antykoncepcyjne -> wzrasta stężenie miedzi
• Witamina C -> duże dawki zaburzają wchłanianie miedzi

MOLIBDEN (molybdenum)

Funkcje, zalety:
• Bierze udział w metabolizmie tłuszczy i węglowodanów
• Jest głównym składnikiem enzymu odpowiadającego za utylizację żelaza
• Pomocny w zapobieganiu anemii
• Prawidłowe stężenie w ustroju sprzyja dobremu samopoczuciu
• Niezbędny dla prawidłowego wzrastania i rozwoju
• Niezbędny dla prawidłowej czynności komórek
• Jest składnikiem oksydazy ksantynowej enzymu biorącego udział w przemianach kwasu nukleinowego do kwasu
moczowego
• jest potrzebny do syntezy tauryny
• pomaga zapobiegać impotencji
• pomaga chronić przed próchnica zębów

Objawy niedoboru:
• szybka czynność serca
• rozdrażnienie
• szybki oddech
• upośledzenie wytwarzania kwasu moczowego

Objawy przedawkowania:
• przy dawkach rzędu 10-15 mg/dobę może wywołać dnę
• przy mniejszych ilościach powoduje nadmierne usuwnie żelaza z ustroju z moczem

Najlepsze źródła naturalne:
• fasola, groch i inne rośliny strączkowe
• podroby
• ziarno zbóż
• ciemnozielone liściaste warzywa

Dla kogo dodatkowa suplementacja…?!
• Osoby, u których stwierdza się niedostateczne pokrycie dziennego zapotrzebowania
• Osoby, które uległy poważnemu poparzeniu czy zranieniu
• Osoby ciężko chore odżywiające się poprzez sondę lub dożylnie

Znaczenie dla organizmu:
• Występuje w kościach, wątrobie i nerkach
• Jest składnikiem oksydazy ksantynowej

Nie stosuj, jeśli…
• Nie ma przeciwwskazań przy stosowaniu odpowiednich dawek
• Nie stosuj dużych dawek bez zaleceń lekarza

Poradź się lekarza, jeśli…
• Masz podwyższone stężenie kwasu moczowego
• Chorujesz na dnę

Wiek powyżej 55 lat:
• Nie ma specjalnych zaleceń

Molibden a Ciąża:
• Nie stosuj

Molibden a karmienie piersią:
• Nie stosuj

Co jeszcze…?!
• Zrównoważona dieta pokrywa dzienne zapotrzebowania

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:
• Miedź ->nadmiar molibdenu obniża stężenie miedzi i na odwrót. Pilnuj by były w jednakowych ilościach
• Siaraka -> zwiększone spożycie siarki powoduje obniżenie stężenie molibdenu

POTAS (kalium)

Funkcje, zalety:
• Wraz z sodem bierze udział w regulacji gospodarki wodnej w ustroju oraz rytmu serca
• Usprawnia procesy myślowe
• Wpływa na dostarczanie tlenu do mózgu
• Pomaga w usuwaniu zbędnych produktów przemiany materii
• Odgrywa rolę w redukowaniu ciśnienia tętniczego
• Pomocny przy alergiach
• Wpływa na czynność serca
• Wpływa na prawidłowe kurczenie się mięśni
• Bierze udział w regulacji transportu błonowego
• Wykorzystywany przy leczeniu alkoholizmu, trądzika, alergii, chorób serca
• Ułatwia gojenie ran
• Zapobiega nadciśnieniu tętniczemu

Objawy niedoboru:
• Obrzęki
• Hipoglikemia
• Osłabienie, rozdrażnienie
• Niskie ciśnienie krwi
• Porażenie
• Alergie
• Trądzik

Objawy przedawkowania:
• Nieregularna szybka praca serca
• Paraliż kończyn górnych i dolnych
• Spadek ciśnienia krwi
• Drgawki
• Śpiączka
• Zatrzymanie akcji sercaNajlepsze źródła naturalne:
• Awokado, banany, owoce cytrusowe
• Buraki, melasa, pasterniak, pomidory, szpinak
• Wyroby mączne pełnoziarniste
• Suszona soczewica, suszone brzoskwinie, rodzynki
• Sardynki
• Mleko
• Orzechy nerkowca, ziemne, włoskie, laskowe

Dla kogo dodatkowa suplementacja…?!
• Osoby zażywające diuretyki, steroidy, preparaty glikozydów naparstnicy
• Osoby, u których stwierdza się niedostateczne pokrycie zapotrzebowania
• Osoby powyżej 55 roku życia
• Kobiety karmiące i w ciąży
• Osoby nadużywające alkoholu i narkotyków
• Osoby często narażone na stres
• Sportowcy oraz osoby wykonujące ciężkie prace fizyczne
• Osoby po zabiegach częściowego usunięcia jelit
• Osoby z zaburzonym wchłanianiem jelitowym
• Osoby, które uległy poważnemu poparzeniu lub zranieniu
• Wegetarianie

Znaczenie dla organizmu:
• Potas jest dominującym jonem o dodatnim ładunku występującym we wnętrzu komórek.
• Enzym adenozynotrójfosfataza kontroluje przepływ sodu i potasu z i do wnętrza komórki – jest to zasadniczy mechanizm prawidłowego funkcjonowania serca, mózgu, mięśni szkieletowych, nerek, utrzymania równowagi kwasowo-zasadowej

Nie stosuj, jeśli…
• Zażywasz diuretyki zmniejszające wydalanie potasu
• Masz alergię na jakikolwiek preparat zawierający potas
• Chorujesz na nerki

Poradź się lekarza, jeśli…
• Masz chorobę Addisona
• Chorujesz na serce
• Masz niedrożność jelit
• Masz wrzód żołądka
• Stosujesz diuretyki
• Stosujesz leki nasercowe
• chcesz stosować środki przeczyszczające lub masz biegunkę

Wiek powyżej 55 lat:
• stosuj zalecane dawki bardzo dokładnie

Potas a Ciąża:
• nie stosuj dużych dawek

Potas a Karmienie piersią:
• nie stosuj dużych dawek

Co jeszcze…?!
• Potas jest głównie zgromadzony wewnątrz komórek
• Hipoglikemia powoduje znaczne zmniejszenie stężenia potasu podobnie jak biegunki
• Stres i przeciążenie fizyczne może prowadzić do niedoboru potasu
• Picie dużych ilości kawy może prowadzić do spadku poziomu potasu
• Osoby często spożywające alkohol i duże ilości słodyczy prawdopodobnie mają niedobór tego pierwiastka
• Niski poziom cukru we krwi powoduje spadek stężenia potasu i zatrzymywanie wody w ustroju
• Przyjmując leki moczopędne należy zadbać o odpowiedni poziom potasu i magnezu w celu przywrócenia równowagi mineralnej ustroju
• Osoby z upośledzoną pracą nerek powinny uważać na produkty zawierające potas

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:
• Alkohol -> nasila objawy uboczne ze strony przewodu pokarmowego
• Kokaina -> może spowodować zaburzenia czynności serca
• Marihuana -> może spowodować zaburzenia czynności serca
• Słone napoje -> zatrzymywanie płynów w organizmie
• Kawa – > ogranicza wchłanianie potasu
• Mleko -> o niskiej zawartości soli nasila zatrzymywanie płynów w ustroju
• Słone potrawy -> wzmagają zatrzymywanie płynów
• Cukier ->zmniejsza wchłanianie potasu
• Tytoń – >obniża wchłanianie

SELEN (selenium)

Funkcje, zalety:
• Selen jest antyoksydantem
• Chroni/spowalnia procesy starzenia komórek pod wpływem utleniania
• Niezbędny do syntezy peroksydazy glutationu, głównego przeciwutleniacza ustroju
• Odgrywa role w ochronie przed różnymi typami nowotworów
• Zmniejsza ryzyko zawału serca i udaru mózgu
• Pomaga zachować elastyczność tkanek
• Łagodzi uderzenia gorąca i objawy emocjonalne w okresie przekwitania
• Pomocny w leczeniu i zapobieganiu łupieżowi
• Zwiększa ilość plemników w nasieniu
• Korzystnie wpływa na płodność u mężczyzn
• Razem z witaminą E jest czynnikiem przeciwutleniającym
• Jest niezbędny do prawidłowego wzrastana i rozwoju
• Pobudza układ immunologiczny
• Zmniejsza zdolność płytek krwi do tworzenia skrzepów, co zapobiega zatorom
• Stosowany, jako afrodyzjak
• Łagodzi skutki palenia tytoniu
• Stosowany zewnętrznie usuwa przebarwienia skóry w późniejszym wieku

Objawy niedoboru:

• Kardiomiopatia

• Śmierć

• Choroba Keshana – choroba serca kończąca się śmiercią

• Katarakta

• Dystrofia mięśni

• Opóźnienie wzrastania

• Choroby wątroby

• Bezpłodność

Objawy przedawkowania:

• Próchnica

• Kardiomiopatia

• Choroby wątroby

• Łysienie

• Odpadanie lub sczernienie paznokci

• Zmęczenie, nudności, wymioty

• Oddech o zapachu kwaśnego mleka, czosnku

• Metaliczny smak w ustach

• Zażółcenie skóry

Najlepsze źródła naturalne:

• Otręby, produkty mączne pełnoziarniste, brązowy ryż

• Brokuły, kapusta, seler, ogórek, czosnek, grzyby, cebula, pomidor

• Kurczaki, nerki, wątroba

• Owoce morza, tuńczyk

• Mleko, żółtka jaj

Dla kogo dodatkowa suplementacja…?!

• Osoby, u których stwierdza się niedostateczne pokrycie zapotrzebowania

• Osoby mieszkające na obszarach ubogich w selen

Znaczenie dla organizmu:

• Selen zabezpiecza przed szkodliwym oddziaływaniem substancji powstających w procesie utleniania

Wrogowie:

• Procesy przetwarzania żywności

Nie stosuj, jeśli…

• Planujesz używanie selenu zewnętrznie z powodu łupieżu lub łojotokowego zapalenia skóry

Poradź się lekarza, jeśli…

• Chcesz stosować dawki większe niż zaleca producent

Wiek powyżej 55 lat:

• Nie ma specjalnych zaleceń

Selen a ciąża:

• Nie ma przeciwwskazań

• Nie stosuj dużych dawek

Selen a karmienie piersią:

• Nie ma przeciwwskazań

• Nie stosuj dużych dawek

Co jeszcze…?!

• Rośliny uważane za bogate źródło selenu a rosnące na glebach ubogich w ten pierwiastek mogą nie posiadać wystarczającej dawki selenu

• Oprócz produktów zawierających selen propaguje się dodatkową suplementację

• Witamina E i selen działają synergicznie

• Mężczyźni mają większe zapotrzebowanie na selen

• W postaci organicznej jest mniej toksyczny

• Jeśli stosujesz selen na włosy pamiętaj o dokładnym spłukaniu, aby zapobiec przebarwieniom

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:

• Witamina C -> obniża wchłanianie selenu

• Witamina E -> zapobiega utlenianiu, co prowadzi do rozpadu wielu związków chemicznych w organizmie

SIARKA (sulphur)

Funkcje, zalety:

• Niezbędna dla włosów, skóry i paznokci

• Pomaga utrzymać prawidłowe utlenowanie komórek mózgu

• Razem z witaminami z grupy B bierze udział w utrzymaniu podstawowego metabolizmu komórek

• Jest składników pewnych aminokwasów, z których zbudowane są wszystkie białka ustroju

• Bierze udział w wydzielaniu żółci przez wątrobę

• Poprawia stan skóry, dzięki niej włosy są błyszczące

• Pomaga zwalczać zakażenia bakteryjne

Objawy niedoboru:

• Nie stwierdzono

Objawy przedawkowania:

• Zatrucia w czystej postaci nie stwierdzono

• Związki organiczne siarki mogą wywołać objawy toksyczne natomiast musiałyby to być ogromne dawki

Najlepsze źródła naturalne:

• Kapusta, czosnek, brukselka, suszona fasola

• Chuda wołowina

• Mięczaki jadalne

• Ryby

• Mleko

• Jaja

• Kiełki pszenicy

Zapotrzebowanie:

• Na rynku jest organiczny związek siarki w 1000mg tabletkach zawierających tkż. Witaminę C

Nie stosuj, jeśli…

• Nie ma przeciwwskazań

Poradź się lekarza, jeśli…

• Nie ma przeciwwskazań

Wiek powyżej 55 lat:

• Nie ma przeciwwskazań

Siarka a Ciąża:

• Nie ma przeciwwskazań

• Nie stosuj dużych dawek

Siarka a karmienie piersią:

• Nie ma przeciwwskazań

• Nie stosuj dużych dawek

Co jeszcze…?!

• Organiczny związek siarki MSM nie jest uczulający, nie należy go mylić z syntetycznymi produktami gdzie syntetyczna siarka może powodować uczulenia

• Przyjmowanie MSM i glukozaminy znacząco zmniejsza dolegliwości zapalenia stawów

• MSM wraz z kompleksem bioflawonoidów witaminy C przynosi korzystne efekty w leczeniu alergii i w walce z pasożytami

• Przyśpiesza powrót sił witalnych

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:

• Tytoń -> obniża wchłanianie

SÓD (natrium)

Funkcja, zalety:

• Pomocny w zapobieganiu udarom słonecznym

• Pomocny w niewydolności serca

• Odgrywa istotną rolę w utrzymaniu wysokiej sprawności mięśni i stawów

• Bierze udział w regulacji gospodarki wodnej w ustroju

• Ma podstawowe znaczenie w regulacji ciśnienia krwi

• Bierze udział w procesie przewodzenia impulsów nerwowych i kurczenia mięśni

• Współuczestniczy w regulacji gospodarki kwasowo-zasadowej

• zapobiega powstawaniu kamieni nerkowych

• zwiększa wydzielanie soków trawiennych

• poprawia nastrój szczególnie u ludzi z niskim ciśnieniem

Objawy niedoboru:

• kurcze mięśni

• nudności

• osłabienie

• apatia

• drżenie i kurcze

• utrata łaknienia

• kłopoty z pamięcią

• upośledzanie trawienne węglowodanów

Objawy przedawkowania:

• obrzęki

• apatia

• śpiączka

Najlepsze źródła naturalne:

• bekon, wołowina

• chleb

• mleko, masło, margaryna

• mięczaki jadalne

• sardynki

• sól kuchenna

• pomidory, zielona fasola, kapusta, brukselka

• ryby

Dla kogo dodatkowa suplementacja…?!

• Osoby chorujące na przewlekłe wyniszczające choroby

• Osoby narażone na silny stres

• Osoby po przebytych zabiegach chirurgicznych

• Osoby, które mają przewlekłą biegunkę lub długo wymiotują

• Osoby chore na chorobę Addisona

• Osoby chore na serce leczone diuretynami

• Osoby pijące ogromne ilości płynów

• Osoby chore na niektóre nowotwory nadnerczy

• Osoby wysoko gorączkujące w przebiegu infekcji

• Osoby nadmiernie pocące się

• Osoby z przewlekłą chorobą nerek

Znaczenie dla organizmu:

• Jako jeden z elektrolitów sód obecny jest we wszystkich komórkach organizmu

• Jest podstawowym jonem biorącym udział w regulacji zawartości wody wewnątrz i zewnątrz komórki

Nie stosuj, jeśli…

• Chorujesz na niewydolność krążenia

• Marskość wątroby

• Nadciśnienie

• Masz obrzęki

Poradź się lekarza, jeśli…

• Chorujesz na choroby układu krążenia

• Masz zaburzenia krzepnięcia krwi

• Masz padaczkę

• Chorujesz na nerki

Wiek powyżej 55 lat:

• Nie ma zaleceń, co do stosowania

Sód a ciąża:

• Ograniczenia dietetyczne nie są wskazane

• Nie stosuj dużych dawek

Sód a karmienie piersią:

• Ograniczenia dietetyczne nie są wskazane

• Nie stosuj dużych dawek

Co jeszcze…?!

• Osoby z podwyższonym ciśnieniem krwi powinny ograniczyć spożywanie soli

• Warto unikać parówek, kiełbasek, konserwowanych solą wędlin, szynek, bekonu, konserw z wołowiną a także ketchupu, sosu chili, sosu sojowego i musztardy

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:

• Nie stwierdzono

WANAD (vanadium)

Funkcje, zalety:

• Hamuje odkładanie się cholesterolu w naczyniach

• Potrzebny do prawidłowego rozwoju kości i zębów

• Naśladuje działanie insuliny

• Odgrywa pomocną rolę w profilaktyce choroby wieńcowej

• Pomaga w kontrolowaniu cukrzycy u chorych na cukrzyce insulinooporną II

• Poprawia transport substancji odżywczych do wnętrza komórki i zwiększa energię

Objawy niedoboru:

• Ograniczenie wzrastania

• Upośledzenie przemiany lipidów

• Zmniejszenie liczby czerwonych krwinek

• W testach na zwierzętach wykazano, że niedobór wanadu powoduje niepłodność i częstsze zgony płodów

Objawy przedawkowania:

• nadmiar wanadu może objawiać się uszkodzeniem systemu nerwowego, może wywołać zaburzenia układu oddechowego i pokarmowego.

Najlepsze źródła naturalne:

• ryby

• oliwki

• zboża z pełnego przemiału

• grzyby

Nie stosuj, jeśli…

• nie ma przeciwwskazań

• nie stosuj dużych dawek

Poradź się lekarza, jeśli…

• nie ma przeciwwskazań

• nie stosuj dużych dawek

Wiek powyżej 55 lat:

• nie ma przeciwwskazań

• nie stosuj dużych dawek

Wanad a ciąża:

• nie ma przeciwwskazań

• nie stosuj dużych dawek

Wanad a karmienie piersią:

• nie ma przeciwwskazań

• nie stosuj dużych dawek

Interakcje z innymi składnikami czy lekami:

• tytoń -> obniża wchłanianie

WAPŃ (calcium)

Funkcje, zalety:

• wapń jest głównym minerałem ustroju

• razem z fosforem odgrywa kluczową rolę w prawidłowym rozwoju i wzrastaniu kości oraz zębów

• wapń i magnez zapewniają sprawne funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego

• utrzymuje twardość kości i odpowiada za stan zębów

• zmniejsza ryzyko rozrzedzenia kości i złamań

• zmniejsza ryzyko raka jelita grubego

• wpływa na zachowanie miarowego rytmu serca

• łagodzi bezsenność

• bierze udział w metabolizmie żelaza

• wspomaga prace układu nerwowego , szczególnie w przewodzeniu bodźców

• zapobiega osteoporozie u starczych osób

• stosowany w celu złagodzenia objawów po ukąszeniach oraz zwolnienie procesów zapalnych

• stosowany jako antidotum w zatruciu magnezem

• zapobiega kurczom mięśni

• niezbędny do prawidłowego wzrastania i rozwoju

• jest środkiem alkalizującym żołądkowy kwas solny

• bierze udział w procesie wchłaniania i uwalniania niektórych hormonów

• współuczestniczy w procesach metabolizmu niektórych aminokwasów

• zmniejsza stężenie fosforanów u osób z przewlekłą chorobą nerek

• stosowany w leczeniu alergii

• zapobiega wystąpieniu nadciśnienia

• zapobiega bezsenności i niepokoju

Objawy niedoboru:

• krzywica

• osteomalacja

• osteoporoza

• częste złamania

• kurcze mięśniowe

• drgawki

• bóle w okolicy krzyżowo-lędźwiowe

Objawy przedawkowania:

• Dezorientacja

• Wysokie ciśnienie krwi

• Nadwrażliwość skóry i oczu na światło

• Wzmożone pragnienie

• Wolna, nieregularna czynność serca

• Depresja

• Świąd skóry

• Bóle kości i mięśni

• Wzmożone oddawanie moczu

Najlepsze źródła naturalne:

• Mleko i produkty mleczne

• Sery, tofu

• Sardynki, łosoś, kawior, krewetki

• Wodorosty, melasa

• Soja, migdały, nasiona słonecznika

• Kapusta włoska, brokuły, warzywa kapustne

• Orzeszki ziemne, włoskie

Co wpływa na lepsze wchłanianie: wchłanianie wapnia w przewodzie pokarmowym wspomaga witamina D, mleczany i cytryniany.

Co wpływa na pogarszanie wchłaniania: duże ilości tłuszczów, kwas szczawiowy, kwas fitynowy

Dla kogo dodatkowa suplementacja:

• Osoby, u których stwierdza się niewystarczające pokrycie zapotrzebowania dziennego

• Osoby mające alergię na białko, nietolerujące mleka lub jego przetworów

• Osoby powyżej 55 roku życia

• Kobiety w ciąży lub karmiące

• Osoby nadużywające alkoholu lub narkotyków

• Osoby chorujące na choroby przewlekle wyniszczające wątrobę lub często narażane na stres

• Osoby po przejściu zabiegów chirurgicznych

• Osoby po zabiegach częściowego usunięcia jelita

• Osoby, które uległy poważnemu poparzeniu lub zranieniu

Znaczenie dla organizmu:

• Bierze udział w wielu procesach metabolicznych niezbędnych dla prawidłowej czynności nerwów, mięśni, kości

• Odgrywa ważną rolę w regulacji czynności serca, nerek, w procesie krzepnięcia krwi, w utrzymaniu integralności naczyń krwionośnych

• Współuczestniczy w utylizacji witaminy B12

Nie stosuj, jeśli…

• Masz alergię na wapń lub leki alkalizujące

• Masz kamienie nerkowe

• Masz duże stężenie wapnia we krwi

• Chorujesz na sarkoidozę

Poradź się lekarza, jeśli…

• Chorujesz na nerki

• Masz zaparcia, zapalenie jelit, biegunkę

• Masz krwawienie z przewodu pokarmowego

• Masz zaburzenia czynności serca

Wiek powyżej 55 lat:

• Występowanie objawów ubocznych jest częstsze

• Szczególnie należy spodziewać się biegunki lub zaparć

Wapń a ciąża:

• Można spodziewać się większego zapotrzebowania. Poradź się lekarza

• Nie stosuj dużych dawek

Wapń a karmienie piersią:

• Wapń przechodzi do mleka, poradź się lekarza odnośnie stosowania

• Nie stosuj dużych dawek

Co jeszcze…?!

• Kości są magazynem wapnia, dlatego zachodzi ciągła wymiana wapnia między kośćcem a krwią

• Nie usuwaj zewnętrznych części warzyw przygotowanych do gotowania

• Suplementacja wapnia podczas antybiotykoterapi może zmniejszyć skuteczność leków

• Dodatkowa suplementacja może zmniejszyć bóle menstruacyjne

• W przypadku osób, które często chorują na zakażenie dróg moczowych zaleca się przyjmowanie wapnia wraz z sokiem z żurawiny

• Dodatkowa suplementacja łagodzi objawy szybkiego wzrostu i młodzieży

• Leki obniżające poziom glukozy we krwi zwiększają zapotrzebowanie na wapń

• Pijąc dużo napojów gazowanych zubożamy zasoby wapnia w organizmie

• Aktywność wapnia jest największa w obecności witaminy A, C i D oraz żelaza, magnezu i fosforu

• Preparaty wapnia najlepiej wchłaniają się podczas posiłków

• Osoby leżące w łóżku tydzień i dłużej powinny zaopatrzyć się w dodatkową suplementację wapnia gdyż pozycja leżąca powoduje zmniejszenie masy kośćca

• Przyjmowanie wapnia i magnezu w godzinach wieczornych ułatwia zasypianie i sprawia, że rano czujemy się wypoczęci

• wapń znajdujący się w warzywach jest słabo przyswajany, ponieważ zawierają one błonnik i kwas szczawiowy

• siedzący tryb życia powoduje odwapnienie kości

• prawidłowe gromadzenie się wapnia w dużym stopniu zależy od ćwiczeń fizycznych

• określenie optymalnych norm podaży wapnia w diecie jest trudne z powodu braku praktycznych możliwości ustalenia stopnia jego przyswajania w indywidualnym przypadku

• w okresie wzrostu następuje stopniowe wapnienie kości i w dwudziestym roku życia około 90% masy kostnej zastaje uformowanej. W trzydziestym piątym roku życia kościec osiąga maksymalną masę i wysycenie wapniem. Później zaczyna ubywać około 1% masy kostnej rocznie a 10 do 15 lat po menopauzie roczny ubytek masy może osiągnąć wartość 10%. Powoduje to powstawanie osteoporozy, choroby, na którą szczególnie często zapadają kobiety. Ponieważ wapń, jest niezbędnie potrzebny dla utrzymania prawidłowego ciśnienia krwi, przewodnictwa nerwowego i innych procesów fizjologicznych, w wypadku jego braku w krwi, organizm pobiera go z kości.Interakcje z innymi składnikami czy lekami:

• tytoń, alkohol, herbata, kawa,szpinak, rabarbar, otrąb, produkty z pełnego przemiału, świeże owoce i warzywa -> zmniejszone wchłanianie wapnia

• mleko -> przy dużych ilościach nasila się wchłanianie wapnia z produktów co może doprowadzić do zatrucia

ŻELAZO (Ferrum)

Funkcje, zalety:

• Bierze udział w syntezie hemoglobiny

• Bierze udział w syntezie mioglobiny

• Żelazo jest niezbędne do prawidłowego przyswajania witamin z grupy B

• Wspomaga proces wzrastania

• Zwiększa odporność organizmu na choroby

• Zapobiega zmęczeniu

• Leczy i chroni przed anemią

• Przywraca cielisty kolor skórze

• Wchodzi w skład wielu enzymów i białek

• potrzebne do zachowania zdrowej wątroby

• chroni przed niektórymi wolnymi rodnikami

Objawy niedoboru:

• anemia

• apatia

• nadmiernie przyśpieszona czynność serca po wysiłku

• Zmęczenie

• Nerwowość

• Bladość skóry

• Pęknięcia warg i języka

• Trudność w połykaniu

• Ogólnie złe samopoczucie

Objawy przedawkowania:

• Biegunka

• Stolce z domieszką krwi

• Nasilone nudności

• Bóle brzucha

• Wymioty z domieszką krwi

Najlepsze źródła naturalne:

• Nerko drzew

• Kawior, małże

• Melasa, soczewica, wodorosty, pistacja, kiełki pszenicy, produkty zbożowe pełnoziarniste

• Orzechy włoskie

• Żółtka jaj

• Suszone brzoskwinie

• Czerwone mięso, wątroba

Co wpływa na polepszenie wchłaniania: miedź, kobalt, mangan, witamina C,

Dla kogo dodatkowa suplementacja…?!

• Pomimo prawidłowej diety wiele kobiet w okresie rozrodczym ma niewielki niedobór żelaza

• Osoby, u których stwierdza się niedostateczne pokrycie dziennego zapotrzebowania

• Osoby powyżej 55 roku życia

• Kobiety w ciąży i karmiące piersią

• Kobiety z długotrwałymi miesiączkami

• Osoby nadużywające alkoholu lub narkotyków

• Osoby narażone na częsty stres

• Osoby chorujące na przewlekłe choroby wyniszczające

• Osoby po zabiegach chirurgicznych

• Sportowcy oraz osoby stosujące wyczerpujące ćwiczenia

• Osoby po zabiegach częściowego usunięcia jelita

• Osoby, które uległy poważnemu poparzeniu lub zranieniu

• Wegetarianie

• Niemowlęta pomiędzy 2 a 24 miesiącem życia

Znaczenie dla organizmu:

• Żelazo jest niezbędnym składnikiem hemoglobiny, mioglobiny i ko faktorem wielu enzymów

• Hemoglobina jest składnikiem mioglobiny, która jest kompleksem białka znajdującego się w mięśniach i przy pomocy, którego mięśnie mają ciągle dostarczaną energię

Nie stosuj, jeśli…

• Masz alergię na preparaty zawierające żelazo

• Masz ostre zapalenie wątroby

• Chorujesz na Hemosyderozę lub hemochromatozę (zbyt duża zawartość żelaza w organizmie)

• Masz anemię hemolityczną

• Po transfuzjach krwi

Poradź się lekarza, jeśli…

• Planujesz ciążę a zażywasz żelazo

• Jesteś po zabiegu operacyjnym żołądka

• Chorujesz na chorobę wrzodową żołądka lub na zapalenie jelita

• Chorujesz na zapalenie trzustki lub zapalenie wątroby

• Spożywasz dużo alkoholu

• Masz chorobę nerek

• Chorujesz na reumatoidalne zapalenie stawów

• Masz chorobę jelit

Wiek powyżej 55 lat:

• Niedobór występuje częściej, przebadaj się czy nie masz anemii lub czy nie masz krwawienia z przewodu pokarmowego

Żelazo a ciąża:

• Zwiększone zapotrzebowanie. Poradź się lekarza. W pierwszych trzech miesiącach ciąży zażywaj tylko po uzgodnieniu lekarza

• Nie stosuj dużych dawek

Żelazo a karmienie piersią:

• Dodatkowe podawanie nie jest konieczne, jeśli dobrze się odżywiasz

• U dziecka może być konieczność podawania, poradź się lekarza

• Nie stosuj dużych dawek

Co jeszcze…?!

• Zawartość żelaza w pokarmach szczególnie kwaśnych znacznie wzrasta po gotowaniu w żelazianach naczyniach

• Leczenie niedoboru żelaza trwa, co najmniej trzy tygodnie

• Witamina C wzmaga efekt działania żelaza

• U chorych na przewlekłą chorobą niewydolności nerek, z chorobą Hodgkina, z reumatologicznym zapaleniem stawów, żelazo może gromadzić się w nadmiarze powodując uszkodzenia

• Długotrwałe stosowania dużych dawek powoduje brązowe przebarwienia skórne, cukrzycę, uszkodzenia wątroby, impotencję, choroby serca

• Jedynie 8% przyjętego z pokarmem żelaza zostaje wchłonięte do krwi

• W organizmie dorosłego człowieka znajduje się przeciętnie 4 gramy żelaza, większość zgromadzona jest w postaci hemoglobiny, która co 120 dni podlega cyklicznej reutylizacji i ponownej syntezie

• Żelazo magazynowane jest w organizmie w postaci kompleksu białkowego – ferrytyna

• Absorpcję żelaza zakłócają nadmierne ilości cynku i witaminy E.

• Zbyt duże ilości żelaza w surowicy krwi mogą sprzyjać tworzeniu się wolnych rodników i zwiększyć szczególnie u mężczyzn ryzyko chorób krążeniaInterakcje z innymi składnikami czy lekami:

• Alkohol -> nasila zużywanie żelaza, może prowadzić do uszkodzenia narządów, stosuj razem bardzo ostrożnie

• Mleko -> Zmniejsza wchłanianie żelaza

• Herbata -> zmniejsza wchłanianie żelaza

• Kawa -> zmniejsza wchłanianie żelaza