(Nie)ograniczone możliwości mózgu

Wiele osób żywi przekonanie, że człowiek jedynie w niewielkim stopniu korzysta ze swoich możliwości umysłowych. To powszechna opinia wzięła się z prac dziewiętnastowiecznego psychologa Williama Jamesa, który był również ojcem obalonych już teorii mówiących, że emocje rodzą się w ciele (biegnę, więc jestem zdenerwowany). Niestety mit o niewykorzystanym potencjale drzemiącym w każdej głowie pokutuje do dziś.

Sam pomysł wydaje się bardzo kuszący. Wyobraźmy sobie, że nagle w cudowny sposób włączamy wolne 90% sił umysłowych. Telekineza! Czytanie w myślach! Podróże w czasie! Wszystko na wyciągnięcie ręki – któż nie oddałby wszystkiego za możliwość osiągnięcia intelektualnych wyżyn. Jeśli przeciętna inteligencja mieści się w zakresie 95-115 punktów, to uruchomienie niedziałającej części sprawiłoby, że nagle nasze myśli wystrzeliłyby z nieprawdopodobną siłą i klarownością.

	Czytaj dalej

Bardzo często zwolennicy hipotezy 10%, na jej poparcie przytaczają argument analogii działania mózgu i mięśni. Przecież na co dzień czekając na przystanku, czy przełączając pilotem kanały w telewizorze nie korzystamy z pełni swoich sił, a gdy zajdzie taka potrzeba potrafimy sprintem podbiec do odjeżdżającego autobusu czy odkręcić zakręcony przez babcię z nadludzką siłą słoik.

Analogia ta wynika jednak ze złych założeń. Fajnie jest bowiem sądzić, że gdybyśmy tylko chcieli moglibyśmy nagle pojąć ogólną teorię względności oraz wszystkie procesy jakie zachodzą z Wielkim Zderzaczu Hadronów tak, jak możemy przesiąść się z kanapy na rower i w porywie zapału przejechać dwieście kilometrów. Niestety w historii nauki nie opisano jeszcze przypadków osób, które nagle z poziomu dodawania na patyczkach w ciągu tygodnia przeskakują do analizy matematycznej, a przecież dziesięciokrotne zwiększenie zdolności umysłowych powinno zadziałać wykładniczo.

W rzeczywistości analizy aktywności umysłowej z wykorzystaniem najnowocześniejszych metod obrazowania wykazują, że faktycznie w danym momencie nie cały nasz mózg działa na pełnych obrotach, ale w zależności od wykonywanego zadania włączają się odpowiednie jego obszary. Myślenie abstrakcyjne, korzystanie z pamięci, analiza obrazów i dźwięków oraz mowy – każda z tych czynności angażuje nieco inną część naszego mózgu. Często bardziej złożone procesy myślowe jednocześnie angażują kilka ośrodków na raz, ale musimy zdawać sobie sprawę, że wszystkie są one dość wąsko wyspecjalizowane i nie zdarza się, żeby jedna część mózgu pomagała drugiej w wykonywanej czynności.

Oczywiście nauka i trening mózgu, poznawanie nowych języków, sytuacji i idei sprawiają, że nasze zdolności intelektualne zwiększają się. Ludzki umysł działa bowiem jak wielka sieć i każde nowe połączenie owocuje sprawniejszą oceną napotykanych problemów. Jednak nieużywane połączenia zanikają, trudno sobie więc wyobrazić, że gdzieś tam głęboko w korze mózgowej czai się armia tajnych neuronów.

Autor hipotezy dziesięciu procent oparł ją na doświadczeniu wysiłku fizycznego, kiedy po pewnym czasie intensywnej aktywności łapiemy „drugi oddech” pozwalający nam na dalszą pracę. Założył więc, że w ludzkim ciele kryją się nieprzebrane pokłady energii, które tylko czekają na odpowiednią chwilę, aby się uaktywnić.

Każdy jednak zdaje sobie sprawę ze swoich ograniczeń fizycznych i wie, że choćby nie wiadomo jak się starał to nie przebiegnie 100 metrów w siedem sekund. Podobnie jest z ludzkim mózgiem – możemy dzięki nauce opanować trzeci, czwarty, a nawet ósmy i dziewiąty język obcy, ale chyba nikt nie słyszał o osobie, która biegle posługuje się wszystkimi narzeczami świata, jednocześnie będąc posiadaczem słuchu absolutnego, niebywałych zdolności matematycznych i bardzo dużej inteligencji emocjonalnej.

Zazwyczaj wyjątkowa biegłość w jednej dziedzinie idzie w parze z niedostatkami w innych. Często na potwierdzenie ukrytych możliwości ludzkiego umysłu przytacza się przykład ludzi cierpiących na autyzm. Niektóre osoby dotknięte tym schorzeniem przejawiają wybitne zdolności matematyczne i analityczne, chociaż nieprawdą jest jakoby każda autystyczna osoba posiadała takie umiejętności. Choć w powszechnej opinii na skutek choroby ujawniają się normalnie nieaktywne moce mózgowe, to w świetle dostępnych faktów naukowych sytuacja wygląda całkiem odwrotnie.

Okazuje się bowiem, że u osób autystycznych w pewnych regionach mózgu występuje nadmiar neuronów, który z jednej strony może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania w społeczeństwie, a z drugiej owocować niecodziennymi możliwościami intelektualnymi. Skoro więc ich mózgi są już na poziomie budowy lepiej przystosowane do przeprowadzania takich procesów myślowych to trudno mówić, że lepiej wykorzystują dostępne wszystkim możliwości.

Najlepszą radą na poprawienie zdolności umysłowych jest więc ciągłe korzystanie z mózgu i nabywanie nowych umiejętności. Nie spodziewajmy się jednak cudów.