Jednym z elementów świadczących o wartości hodowlanej konia jest jego wartość użytkowa. Do jej oceny wykorzystuje się tzw. próby dzielności. Ogiery są obowiązkowo poddawane takim próbom, natomiast w przypadku klaczy nie jest to obligatoryjne. Istnieje kilka wariantów prób dzielności.

PRÓBY DZIELNOŚCI Ocena użytkowości własnej

Doskonaleni koni poprzez progresywne ulepszanie metod żywienia i jakości dostarczanych pasz, zabiegi zootechniczne pielęgnacyjne profilaktyka weterynaryjna polepszanie warunków zoohigienicznych unowocześnianie i intensyfikacja metod treningu, zaprawy i udrożnienia do użytkowania

ETAPY PRACY HODOWLANEJ:

1. Kontrola i ocena wartości użytkowej koni mająca na celu bardziej wszechstronną ocenę jego predyspozycji do użytkowania w różnych jego wariantach i możliwościach

2. Ocena hodowlanej wartości konia

3. Selekcja –wybór najlepszych pod kątem przydatnych cech i właściwości osobników do rozpłodu

4. Kojarzenie

Czynniki wpływające na wartość użytkową.

Cechy wpływające na predyspozycje koni można ocenić metodami bezpośrednimi lub pośrednimi.

Bezpośrednio oceniamy:

- szybkość w różnych rodzajach chodów

- skłonność

- siłę uciągu

- zdolność noszenia juków na grzbiecie

- chęć do wykonywania pracy

- pojętność

- podatność na wpływ człowieka

Metody pośrednie:

-wewnętrzna budowa ciała (powiązana z nią konstytucja, typ metabolizmu, siła pociągowa, funkcjonowanie systemu nerwowego, charakter i temperament, właściwości systemu wydzielania wewnętrznego, właściwości hematologiczne krwi)

Dostarczają one przybliżonych informacji o potencjalnych właściwościach praco twórczych koni.

PRÓBA SZYBKOŚCI W KŁUSIE -1 KM W WOZIE BEZ OBCIĄŻENIA -3-6 MIN

Mierniki cech użytkowych

Cechy weryfikujące użytkową przydatność koni powinny być kontrolowane w sposób możliwie najbardziej obiektywny a ich wartości muszą być na tyle wymierne aby możliwe było ich opracowanie metodami statystycznymi tylko po spełnieniu tych warunków możliwe jest wykorzystanie wykazów kontroli i oceny wskaźników kontroli i oceny cech użytkowych koni do dalszych etapów pracy hodowlanej

Mierniki cech użytkowych:

1 ocena pokroju

1. Pomiary zoometryczne

2. Ocena bonitacyjna

2 Ocena predyspozycji psychicznych charakteru temperamentu, pojętności

3 Ocena interjeru- zespół wewnętrznych właściwości związanych z funkcjonowaniem organizmu konia O interjerze konia mogą bowiem świadczyć wskaźniki fizjologiczne (temp ciała 37,5-38,5^oC oddech 8-12, tętno: 6 mies 60-70, 1 rok 50 -68, 4lata 36-59/ min, skład krwi: czerwone krwinki krwi 7,5 mln/ 1ml, białe krwinki 10 tyś/ 1 ml)

4 Kontrola ocena użytkowych predyspozycji koni.

Bardzo ważnym elementem przy doskonaleniu zdolności praco twórczym są metody oceny wartości użytkowej i odpowiednie testy wydolnościowe, które umożliwiają oszacowanie wartości hodowlanej wykorzystywanych reproduktorów na podstawie wyników prób dzielności własnych i ich potomka. Ze względu na ekonomiczne użytkowanie koni, kryteria oceny powinny opierać się głównie na użytkowych wynikach prób dzielności będących najbardziej wiarygodną oceną predyspozycji koni do poszczególnych kierunków użytkowania.

1. Próby wyścigowe:

Próby wyścigowe są odrębną formą prób dzielności. Dzielność wyścigowa koni wszystkich ras i typów uczestniczących w różnego typu wyścigach wynika z całego szeregu predyspozycji które w sumie składają się na tzw dzielność wyścigową (szybkość, wytrzymałość, wola walki)

1. Kontrola i ocena użytkowości w sporcie konnym

2. Kontrola i ocena koni półkrwi w zakładach treningowych Ocena prób wierzchowych ( 2 biegi terenowe, gonitwa i przegląd ogierów) i zaprzęgowych (szybkość w kłusie i stępie próba przewozowa i ciągliwości). Od 73 w obrębie prób zaprzęgowych w kłusie i stępie oraz próbę przewozową

ZAKRES I SPOSÓB PROWADZENIA OCENY WARTOŚCI UŻYTKOWEJ:

-ogiery (obligatoryjnie)

- klacze (fakultatywnie)

Wstępne kwalifikacje do hodowli obejmują ocenę :

1 rodowodu pod kątem wartości użytkowych i hodowlanych przodków

2 wzrost rozwój i zdrowotność

3 typu i prawidłowości budowy i ruchu

4 charakteru i temperamentu u poszczególnych klaczy dodatkowo urodzenie 1 źrebięcia lub stwierdzenie pokrycia

WARIANTY PRÓB DZIELNOŚCI

• Ogiery (wlkp, m, sp, trk)
  - próba dzielności po stacjonarnym 100-dniowym treningu wierzchowym;

- próba dzielności po stacjonarnym 100-dniowym treningu zaprzęgowo- wierzchowym;
- wyniki uzyskane w Mistrzostwach Polski Młodych Koni (MPMK);

- wyniki uzyskane sporcie jeździeckim;
- wyniki w wyścigach konnych;

• Klacze (wlkp, m, sp, trk)
  - stacjonarna próba wierzchowa poprzedzona 60-dniowym treningiem;
  - polowa próba wierzchowa;
  - polowa próba zaprzęgowa;

- wyniki uzyskane w Mistrzostwach Polski Młodych Koni (MPMK) ;

- wyniki uzyskane w sporcie jeździeckim;
- wyniki w wyścigach konnych;

WARUNKI KWLIFIKACJI:

1. Ogiery w wieku 3 -3,5 roku

2. 78 ptk ocena bonitacyjna ogierów

3. Posiadanie paszportu

4. Świadectwo zdrowia, świadectwo szczepienia przeciwko grypie

5. Najpóźniej do dnia próby ogiery muszą mieć ?

OGÓLNE ZASADY PRZEPROWADZANIA PRÓB DZIELNOŚCI

OGIERY (wlkp, m, sp, trk)
Próby dzielności dla ogierów półkrwi poprzedza 100-dniowy trening w Zakładzie Treningowym. Kwalifikowane są do niego konie, które otrzymały co najmniej 20 pkt., czyli 50% oceny maksymalnej za skoki i ruch luzem oraz stęp w ręku. Obecnie w Polsce funkcjonują dwa Zakłady Treningowe dla ogierów powyższych ras: w Białym Borze i Bogusławicach. Ponadto w 2007 roku pierwszy raz zorganizowano Zakład Treningowy w Galinach wyłącznie dla koni trakeńskich.

PROBA DZIELNOŚCI OGIERÓW PO TRENINGU WIERZCHOWYM

Po zakończeniu treningu wierzchowego przeprowadzana jest próba dzielności, która składa się z następujących elementów: - ocena w ręku - ocenia się pokrój konia oraz jego ruch w stępie i w kłusie - skoki luzem - ocena pod jeźdźcem w trzech chodach - skoki pod jeźdźcem - próba wytrzymałości - galop pod jeźdźcem przez 5 minut - jezdność i przydatność do skoków - ocenia „obcy” jeździec testowy - jezdność i przydatność do ujeżdżenia - ocenia „obcy” jeździec testowy. W sumie komisja oraz kierownik Zakładu Treningowego oceniają 14 cech użytkowych w skali od 1 do 5.

Dla ogierów rasy małopolskiej próba dzielności została rozszerzona o próbę wytrzymałości na dystansie 3 km oraz badanie tętna i oddechów. Uzyskane oceny wykorzystuje się do obliczenia ogólnego indeksu wartości użytkowej ogiera oraz dwóch indeksów pomocniczych - ujeżdżeniowego i skokowego. W zależności od wartości indeksu ogiery otrzymują następujące oceny: - 140 pkt. i więcej - wybitna - 120-139 pkt. - bardzo dobra - 100-119 pkt. - dobra - 80-99 pkt. - dostateczna - poniżej 80 pkt. - niedostateczna Aby ogier mógł być wpisany do księgi stadnej, musi ukończyć próbę dzielności z wynikiem co najmniej 90 pkt., natomiast dla ogierów hodowli zagranicznej próg ten został podniesiony do 120 pkt.

INDEKSY HODOWLANE

Do ich skonstruowania potrzebne są uwagi ekonomiczne i hodowlane poszczególnych cech

Indeksy wartości użytkowej – po treningu 100 dniowym Ostateczny wynik w formie indeksu ogólnego dodatkowo ujeżdżeniowy i skokowy

Wartość indeksu >100 oznacza że koń był lepszy , < 100 koń gorszy niż przeciętne zwierze w jego grupie.

IWU= 100 +b₁ (c₁-x₁)+ b₂( c₂-x₂)+ …+b₁₄ (c₁₄-x₁₄)

B- waga indeksowa cechy

c- wartość w ptk cechy

x- średnia arytmetyczna

Championaty- mistrzostwa polski młodych koni

- ujeżdżanie

- skoki przez przeszkody

-WKKW

-rajdy dystansowe

PROBA DZIELNOŚCI OGIERÓW PO TRENINGU ZAPRZEGOWO- WIERZCHOWYM

Ogiery w typie zaprzęgowym mogą być poddane próbie zaprzęgowo-wierzchowej. Próba wierzchowa odbywa się po 35 dniach treningu. Koń jest oceniany pod jeźdźcem w trzech chodach. Próba zaprzęgowa jest przeprowadzana po kolejnych 65 dniach treningu i składa się z następujących elementów: - ocena w ręku - ocena na czworoboku - przejazd zaprzęgiem wg ustalonego programu - próba wytrzymałości - kłus na dystansie 5 km (20 min) i stęp na dystansie 0,5 km (5 min) - próba uciągu - przeciągnięcie przez głęboki piasek wozu o ciężarze większym o 25% od masy ciała konia - badanie tętna i oddechu - 30 minut po zakończeniu próby uciągu - porównanie ze średnimi wartościami spoczynkowymi. Indeks wartości użytkowej ogiera jest obliczany na podstawie 20 cech ocenianych podczas próby.

Ogiery, które nie zdały próby 100-dniowej, nie mogą jej powtórzyć, ale mogą potwierdzić swoją wartość użytkową, zdając jedną z alternatywnych prób dzielności, czyli wykazać się odpowiednimi wynikami w Mistrzostwach Polski Młodych Koni, w sporcie czy też w wyścigach. Przed wpisaniem do księgi ogiery te są bonitowane przez Komisję Kwalifikacyjną lub Oceniającą ogiery w ZT.

Na podstawie etapu oceny wartości użytkowej ogiery są kwalifikowane do odpowiednich kategorii:

- Kategoria C - ogiery, które ukończyły jedną z prób dzielności;

- Kategoria B - ogiery, które potwierdziły swoją wartość użytkową w MPMK lub w sporcie;

- Kategoria A - ogiery, które uzyskały 200 pkt. hodowlanych za potomstwo wpisane do ksiąg lub 100 pkt. oraz wysokie osiągnięcia w sporcie;

- Kategoria E - ogiery, których potomstwo osiągnęło wysokie wyniki w sporcie;

Punkty hodowlane to punkty przyznawane ogierowi za opisane źrebię lub za wpisanie potomstwa do księgi stadnej.

KLACZE (wlkp, m, sp, trk)

Próby dzielności klaczy odbywają się w Zakładach Treningowych, a także w wybranych ośrodkach hodowlanych. Klacze mogą być poddane próbom stacjonarnym, i wówczas trenowane są w ośrodku, w którym przeprowadzana jest próba, lub próbom polowym, gdy trenowane są poza tymi obiektami.

STACJONARNA PROBA WIERZCHOWA KLACZY

Podczas próby oceniane są następujące elementy:

Przydatność do treningu, charakter i temperament - oceniane przez kierownika zakładu treningowego - skoki luzem w korytarzu i praca w trzech chodach pod jeźdźcem - oceniane przez komisję - jezdność - oceniana przez jeźdźca testowego. Klacz może uzyskać maksymalnie 80 pkt.

WIERZCHOWA I ZAPRZEGOWA POLOWA PRÓBA KLACZY

Polowa próba wierzchowa klaczy
obejmuje takie same elementy jak próba stacjonarna, z wyjątkiem ocen, które wystawia kierownik zakładu. Z tego względu klacz oceniana jest w skali 50-punktowej.

Polowa próba zaprzęgowa klaczy
Podczas tej próby klacz zaprzęgnięta do wozu jest oceniana na odcinku 200 m w stępie, a następnie po nawróceniu w kłusie. Oceniane jest także zatrzymanie i ruszenie w odpowiednim miejscu. Maksymalnie klacz uzyskuje 90 pkt. Podobnie jak ogiery, klacze również mogą brać udział w alternatywnych próbach dzielności.

KONIE ŚLĄSKIE

Próbę dzielności ogierów śląskich poprzedza 60-dniowy trening w Zakładzie Treningowym w Książu. Próba składa się z następujących elementów: - próba na czworoboku - przejazd zaprzęgiem według ustalonego programu - próba szybkości w kłusie na dystansie 1 km - próba wytrzymałości na dystansie 3 km w stępie i kłusie przy obciążeniu równym 100% masy ciała ogiera - próba szybkości w stępie na dystansie 500 m - norma czasu 5 minut. Ocenianych jest 11 cech. Warunkiem zdania próby jest uzyskanie co najmniej 60 pkt. na 100. Ogiery śląskie mogą również brać udział w alternatywnych próbach dzielności. Dla klaczy śląskich przewidziane są polowe oraz stacjonarne próby zaprzęgowe, przeprowadzane na takich samych zasadach jak dla innych klaczy półkrwi, omówionych powyżej. Klacz musi uzyskać co najmniej 60 pkt. na 90.

KONIE ZIMNOKRWISTE

Konie zimnokrwiste są poddawane wyłącznie polowym próbom zaprzęgowym. W wieku 2,5-3 lat ogiery przechodzą próbę wstępną, która polega na ocenie chęci konia do uciągu i jego zachowania się podczas trzykrotnego ruszania (z jedną podkładką oporową, dwiema podkładkami i bez podkładek) na piaszczystym podłożu. Konie oceniane są w skali 5-punktowej. Zdyskwalifikowany (0 pkt.) zostaje ogier, który zachowuje się nerwowo, szarpie, skręca na boki, skacze i nie chce ciągnąć wozu.

W wieku 4-6 lat ogiery poddawane są próbie właściwej. Składa się ona z trzech elementów: - próba szybkości w kłusie na dystansie 1 km - próba szybkości w stępie na dystansie 1 km z obciążeniem równym 200% masy ciała konia - próba siły i chęci ciągnięcia na piaszczystym podłożu - oceniany jest sposób ciągnięcia przy zwiększanym stopniowo oporze wozu. Ogier oceniany jest w skali 21-punktowej. Warunkiem zaliczenia próby jest otrzymanie co najmniej 3 pkt. Próba dzielności klaczy odbywa się na takich samych zasadach jak w przypadku klaczy półkrwi, z tym że oceniane są w skali 100-punktowej. Klacz musi uzyskać minimum 50 pkt.

KONIKI POLSKIE I HUCUŁY

W hodowli koników polskich i hucułów również prowadzone są wyłącznie próby polowe, podzielone na wstępne i właściwe. Warunkiem wpisu ogierów do księgi stadnej jest zaliczenie wstępnej próby dzielności, a następnie zdanie próby właściwej (wierzchowej lub zaprzęgowej) w ciągu 3-4 lat w przypadku koników polskich lub do 5 roku życia w przypadku hucułów. Klacze otrzymują wpis po zaliczeniu tylko próby wstępnej.

ZASADY WPISU KONI RAS CZYSTYCH:

Próby dzielności dla koni czystej krwi arabskiej i pełnej krwi angielskiej odbywają się na torach wyścigowych. Wyścigi konne są to gonitwy będące publicznymi próbami dzielności, organizowane w celu wyselekcjonowania odpowiedniego materiału zarodowego dla ulepszenia ras koni w nomenklaturze zootechnicznej określany postępem hodowlanym Gonitwy przeprowadzane są według przepisów ustawy i regulaminu, zgodnie z planem gończym uchwalonym przez Prezesa Polskiego Klubu Wyścigów Konnych w hodowli koni czystej krwi arabskiej dzielność wyścigowa jest tylko jedynym z parametrów które bierze się pod uwagę przy kwalifikacji osobników do danego

Celem wyścigów jest sprawdzenie u konia siły i odporności

Dawniej przydatność konia oceniał lekarz weterynarii wraz z przedstawicielem działu sekcji państwowego przedsiębiorstwa jakim był tor służewiecki. Sprawdzano przed wszystkim prawidłowość postawy i zakładane pewne minimum wzrostu ok. 145 cm (konie arabskie

System grupowy w gonitwach ale występuje także system poza grupowy w gonitwach

RODZAJE GONITW:

1. Ze względu na tor:

1. Płaskie- oceniamy szybkość koni, dotyczą głównie koni pełnej krwi arabskiej i czystej krwi angielskiej na dystansie od 1000 do 2800 m

2. Płotowe (Speed chare) w zakładach treningowych co 300-400 m przeszkody (żywopłot) od 2400 – 400 m dotyczą koni również pół krwi arabskie nie startują

3. Przeszkodowe- urozmaicony teren pod względem podłoża przeszkody o trwałym charakterze, dystans 6 km

1. Ze względu na płeć:

1. Jedna płeć

2. Różna płeć dla klaczy i ogierów, gonitwa dla kni- Wałachów Klacze 2 kg ulgi w przypadku startu z ogierami

1. Ze względu na ich wiek:

1. Wyłącznie jeden wiek- 2 letnie, 3 letnie,4,5 letnie

2. Różny wiek- 2 letnie i starsze, 3 letnie i starsze i itd.;

1. Warunki wagi niesionej przez konia

1. Z wagą normalną- wiek konia, płeć, kategorie, dystans

2. Z ulgą lub nadwagą niesionymi przez konia wynikających z innych przyczyn niż ujęte w ogólnych

3. handicap

1. Na nagrody

1. Nagrody otwarte- dotyczące wszystkich koni odpowiadającym warunkom ogólnym, ograniczenie ze względu na płeć, pochodzenie konia

2. Gonitwy o nagrody z ograniczeniami –

1. Pochodzenie

1. Wyłącznie krajowe- polska hodowla koni

2. Wszystkie kraje- konie z różnych krajów na treningach w Polsce

3. Międzynarodowe- bez żadnych ograniczeń ze względu na pochodzenie

Waga niesiona przez konie:

-min 50 kg

Ulgi:

- wiek

-płeć

- kategorie jeźdźca

#ucznia do 10 wygranych

# starszy uczeń >10 wygranych do 25

# praktykant >25- 50

# kandydat na dżokeja > 50-100 wygranych

# dżokej> 100 gonitw