Metodologia i metodologia nauk geograficznych.

Metodologia? Czym jest ta metodologia i jak jest rozumiana? Według słownika metodologia jest to nauka o metodach badań naukowych, ich skuteczności i wartości poznawczej. Czyli przekładając na prostszy język(choć ten i tak jest już prosty) metodologia to nauka o badaniach naukowych, o tym co niesie za sobą, jakie są jej skutki i co możemy z niej zaczerpnąć.

Nasz temat brzmi metodologia i metodologia nauk geograficznych, a po wytłumaczeniu czym jest metodologia nastał czas abyśmy wgłębili się w tajniki metodologii nauk geograficznych. Znakomitym kompendium wiedzy z zakrestu metodologii geografii jest książka Zbyszko Chojnickiego pt. ‘’Koncepcje i studia metodologiczne i teoretyczne w geografii’’ i to właśnie na podstawie artykułów w niej zawartych przedstawie wyżej wymieniony temat.

W procesie rozwoju geografii i w wyniku specjalizacji badawczej, dydaktycznej i organizacyjnej, wyodrębniło się w jej ramach wiele dyscyplin, które razem tworzą zespół nauk geograficznych. Geografia nie jest nauką jednorodną, a nazwę geografia trzeba traktować jako skróconą wersję nazwy „zespół nauk geograficznych”. W skład tego zespołu wchodzi:

- metodologia geografii

- geografia fizyczna

- geografia ekonomiczna

- geografia regionalna

- geografia historyczna

W niektórych klasyfikacjach do nauk geograficznych zalicza się:

- kartografię

- geografię astronomiczną

- geografię stosowaną

Jeśli chodzi o podział nauk geograficznych które prezentuje powyżej:

Geografia fizyczna bada środowisko przyrodnicze jako całość (geografia fizyczna ogólna) oraz jego poszczególne komponenty np. hydrologia, geomorfologia, oceanologia czy podologia.

Geografia ekonomiczna bada zjawiska i procesy społeczno-ekonomiczne występujące w przestrzeni geograficznej. Jest nauką na pograniczu i geografii. W skład geograficznej wchodzą takie pojęcia jak geografia komunikacji, przemysłu, rolnictwa, zaludnienia czy osadnictwa.

Geografia regionalna zajmuje się opisem cech środowiska geograficznego poszczególnych obszarów Ziemi. Jej podstawowym zadaniem jest synteza treści geograficznej, najczęściej posługuje się ona wiadomościami zdobytymi na gruncie innych nauk geograficznych.

Geografia historyczna to jedna z nauk pomocniczych historii. Zajmuje się badaniem zróżnicowania przestrzeni w przeszłości, względnie wymiarem historycznym świata współczesnego. Celem geografii historycznej jest zrozumienie dawnej organizacji przestrzennej danego obszaru, jego ewolucję oraz wpływ na stan aktualny.

Czym tak naprawde zajmuje się geografia i jaka jest to wiedza? nauka o powłoce ziemskiej i jej przestrzennym zróżnicowaniu pod względem przyrodniczym i społeczno-gospodarczym oraz o związkach jakie zachodzą między jej elementami i zjawiskami występującymi w niej. Trudno jest ustalić jednolitą koncepcję przedmiotową dla geografii gdyż występuje podział dwuczłonowy pojmowania geografii (podział na geo. fizyczną i geo. społ.-ekonom.).Dlatego geografia może być pojmowana jako dyscyplina pogranicza nauk przyrodniczych i społecznych.

Dwa główne stanowiska dotyczące charakteru naukowego wiedzy geograficznej: scjentystyczne i antyscjentystyczne.

Stanowisko scjentystyczne pojmuje wiedzę geograficzną jako empiryczną. Scjentystyczne pojmowanie geografii może przyjmować różny charakter od wąsko empirycznego, przez ujęcie instrumentalistyczne do ujęcia realistycznego zaś stanowisko antyscjentystyczne ujmuje wiedzę geograficzną głównie w zakresie geografii człowieka i geografii społ-ekonom. Nie jako wiedzę czysto empiryczną.

Zastanówmy się do czego służy geografia? Na gruncie wiedzy empirycznej (modelu scjentystycznego) pełni 2 podstawowe funkcje:

-poznawczą (wykrywanie faktów, poznawanie świata, wiedza stanowi podstawę rozważanych problemów praktycznych)

-utylitarną ( geografia jako nauka poznawcza i praktyczna, zajmuje się problemem dotyczącym przekształcania rzeczywistości poprzez konstruowanie projektów lub planów)

Poprzez lata debat na temat geografii wyrózniły się trzy podejścia czy jak kto woli orientacje filozoficzne: neopozytywizm, funkcjonalizm oraz postmodernizm.

Założeniami neopozytywizmu są:

-empiryzm -poznanie przez doświadczenie,

-nominalizm -pojęcia ogólne służą tylko komunikacji,

-pozytywizm -jedynie prawdziwą wiedzą jest wiedza naukowa,

-fizykalizm -sprowadzenia pojęć i terminów wszystkich nauk empirycznych do języka fizyki,

-obowiązuje w nim jednolity wzór metodologiczny poznania badawczego (unizm metodologiczny)

-kwestionowanie innych rodzajów poznania np. intuicyjnego,

-obiektywna interpretacja poznania pojęciowego,

Funkcjonalizm zapoczątkowany został przez Poppera, cechuje go

-rozczarowanie rozważaniami teoretycznymi

-ważna jest skuteczność teorii w praktyce

-współtworzy go racjonalizm krytyczny (hipotetyzm) - uznanie racjonalności za główne kryterium poznania, które musi być krytyczne,

W geografii to podejście powoduje próbę stworzenia geografii teoretycznej, w której prawa i teoria mają duża moc wyjaśniającą,

akcent przedmiotu badań przesunięto na proces poznawczy, reakcje i związki zachodzące pomiędzy przedmiotem a podmiotem go poznającym, zadanie lepszego zrozumienia człowieka i warunków otaczającego go środowiska.

POSTMODERNIZM - krytyka poglądu utożsamiającego naukę z racjonalnym myśleniem. Nauka uprawiana na wzór nauk humanistycznych, rodzaj sztuki.

W geografii fizycznej spowodowało:

-zainteresowanie się własnym warsztatem badawczym

-zwrócenie uwagi na sam proces poznania

-przeniesienie metod badawczych z nauk humanistycznych i społecznych

Z tym podejściem jest związana orientacja humanistyczna, w której akcent przedmiotu badań przesunięto na proces poznawczy, reakcje i związki zachodzące pomiędzy przedmiotem a podmiotem go poznającym, zadanie lepszego zrozumienia człowieka i warunków otaczającego go środowiska.