Kronika Galla Anonima - streszczenie

Księga I

Na dworze Popiela w Gnieźnie urządzane są postrzyżyny książęcych synów. Dwaj nie zaproszeni goście zostają wygnani z pałacu. Przybywają wtedy do chaty ubogiego kmiotka Piasta i jego żony Rzepki. Wieśniacy są gościnni, oddają wędrowcom wszystko, co mają najlepszego. Dzieją się podczas tej wizyty cuda: pomnożenie jedzenia i piwa do picia. Jednocześnie na uczcie Popiela dziwnie ubywa wszystkich potraw i napojów. Synowi Piasta, na wróżbę przyszłych losów, nadają rodzice imię Siemowit (Samowitaj).
Wkrótce Siemowit zostaje księciem Polski, a uciekającego Popiela prześladują myszy, które w końcu zjadają go zamkniętego na wieży. Po walecznym i pracowitym Siemowicie rządził równie mężny i dzielny syn Lestek, a następnie syn Lestka – Siemomysł. Potomek Siemomysła, Mieszko, urodził się ślepy. Przez siedem lat książę znosił gorycz hańby, aż do momentu cudownego odzyskania wzroku przez syna na jednej z uczt. (...) ślepota oznaczała, iż Polska przedtem była tak jakby ślepa, lecz odtąd (...) ma być przez Mieszka oświeconą i wywyższoną ponad sąsiednie narody. (...) W stosownym bowiem porządku Bóg wszechmocny najpierw przywrócił Mieszkowi wzrok cielesny, a następnie udzielił mu [wzroku] duchowego (...)
Mieszko wstępuje w związek małżeński z dobrą chrześcijanką Dąbrówką z Czech. W 966 r. (nie ma daty u Galla) następuje chrzest Mieszka i przyjęcie tradycji chrześciajńskiej w całym rozrastającym się powoli państwie.
Synem Mieszka i Dąbrówki jest Bolesław Chrobry, którego sława i wielkość stanowią o mocy i zacności Polski aż do czasów Krzywoustego i później. Do zasług mężnego Bolesława należą: podbicie Czech i Moraw, zdobycie stolca (tronu) w Pradze, zwycięstwo nad Węgrami i roztoczenie granic państwa polskiego aż za Dunaj, wygrane bitwy z Sasami (na zachodzie). Bolesław ujarzmia ludy niewierne lub umacnia w wierze ludy nawrócone w Selencji (najprawdopodobniej ziemiach zachodniopomorskich), Prusach i na Pomorzu. Ustanawia on wiele biskupstw i wznosi kościoły.
Bolesław przyjmuje misję św. Wojciecha, szanuje przybysza i wiernie wypełnia jego pouczenia. Gdy święty umiera męczeńską śmiercią na ziemiach pruskich, Bolesław wykupuje jego ciało, płacąc tyle złota, ile ważą szczątki Wojciecha. Następnie umieszcza relikwie św. Wojciecha w siedzibie metropolitalnej w Gnieźnie.

Tu też przybywa na grób świetego cesarz Otto Rudy (król niemiecki i cesarz rzymski). Władca Polski przyjmuje go z wielką gościnnością i szacunkiem, prawdziwie po królewsku. Ottona zachwycają zwłaszcza szaty Bolesława i jego dworu. Wtedy to Niemiec ofiarowuje Bolesławowi swój diadem cesarski oraz gwóźdź z krzyża Pańskiego wraz z włócznią św. Maurycego na znak przymierza i przyjaźni. Polski książę odwdzięcza się relikwiami ramienia św. Wojciecha. Przywileje, które na zjeździe gnieźnieńskim otrzymuje Bolesław (m.in. współpraca Polski z cesarstwem rzymskim, mianowanie dostojników kościelnych przez następców Bolesława) potwierdza dalej papież Sylwester. Po kilku dniach uczt Bolesław oddaje Ottonowi również wszystkie drogocenne naczynia oraz dekoracje stołu i komnat podczas pobytu cesarza na dworze polskim.
Bolesław starał się uzyskać rękę siostry króla Rusinów, lecz mu odmówiono, postanowił więc pomścić swą krzywdę. Najechał zbrojnie Ruś. Nie grabił jednak kolejnych zdobywanych miast, ale udał się do Kijowa, do samego króla. Tu uderza mieczem w Złotą Bramę na znak zdobycia miasta ręki dzieczyny z Rusi, król bowiem uciekł przerażony siłą Bolesława. Kobieta, która stała się przyczyną całego zdarzenia nie uniknęła hańby, jak jej brat. Bolesław nie pojął jej za żonę, ale zbliżył się do niej raz i odesłał, jak nałożnicę. Po wielomiesięcznym władaniu ziemiami Rusi, Bolesław ustanawia tam swego następcę i wraca z armią do Polski. Zostaje zaskoczony najazdem shańbionego króla Rusinów i jego towarzyszy. Król Bolesław, który został z garstką rycerzy – gdyż blisko granicy wielu rozjechało się do domów – daje tu przykład niesamowitej siły charakteru i męstwa. W walce Bolesław zagrzewa do walki rycerzy, wzywając ich po imieniu; mobilizuje do boju wszystkich; wspiera ich ambicje i modli się do Boga o miłosierdzie i zwycięstwo. W decydującym momencie sam wdziera się między tłum rycerzy, bije się jak lew do krwi i masakruje wrogów. Opis pola bitwy jest zatrważający. Rusini zostają pokonani.
Bolesław jest twórcą prawdziwej, zdyscyplinowanej, bardzo dobrze uzbrojonej armii. Ale nie mniejsza od cnoty rycerskiej króla jest jego cnota duchowa. Nie pozwala sobie usiąść, gdy biskupi przy nim stoją. Król wyróżnia się także sprawiedliwością i pokorą. Kiedy prosty wieśniak lub kobieta skarżą się na któregoś z książąt, król wysłuchuje narzekań. Ma czas dla każdego człowieka, mimo swych licznych obowiązków. Wysyła potem do niegodziwego pana komorników, zaś skarżącemu pomaga w odzyskaniu równowagi. Nie sądzi nigdy jednego dnia. Sprawy prowadzi dłużej, aby dobrze się namyślić i rozsądzić sprawiedliwie. Jak pisze Gall, Bolesław Chwałę Kościoła i dobro kraju miał zawsze za najwyższe przykazanie.

Bolesław słynie przede wszystkim z bogactwa. Żaden król ani żaden z sąsiednich dworów nie jest tak bogato przybrany, nie chlubi się taką wspaniałością klejnotów, złota, skarbów.
Za jego bowiem czasów nie tylko komesowie, lecz nawet ogół rycerstwa nosił łańcuchy złote niezmiernej wagi; tak opływali [wszyscy] w nadmiar pieniędzy. Niewiasty zaś dworskie tak chodziły obciążone złotymi koronami, koliami, łańcuchami na szyję, naramiennikami, złotymi frędzlami i klejnotami, że gdyby ich drudzy nie podtrzymywali, nie mogłyby udźwigać tego ciężaru kruszców.
W księdze I nie brak również opisów cnoty i dobroci żony Bolesława Chrobrego. Najprawdopodobniej chodzi Gallowi o trzecią żonę – z czterech. Emnilda była przy boku Bolesława w latach 987–1017. Na jednej z uczt królowa pyta męża, czy chciałby wskrzesić skazanych wcześniej na śmierć z racji ich rodu. Bolesław przyznaje, że dałby wszystkie bogactwa, by móc przywołać do życia tamtych ludzi i uratować od plamy bezecności. W tym momencie pojawiają się nowi skazani, których miłosierdzie królowej i jej wpływ na króla wybawia od kary śmierci. W ten sposób żona Bolesława pomnaża królewskie przymioty cnoty, dobroci i chwały. Bolesław zaś wysłuchuje jej próśb zawsze z uwagą i zaufaniem dla mądrości żony.
Kiedy Bolesław wraz z wojskiem strzeże granic państwa, dworzanie nalegają, aby powrócił ucztować na zamku. Ale mądry król nigdy nie ulega namowom do rezygnacji z czujności o bezpieczeństwo swego ludu. Posyła swych namiestników, aby urządzili uczty, nie marnowali żywności, dawali poddanym radość i pokój – podczas gdy sam król zostaje z wojskiem jako dzielny obrońca narodu.
Zanim kronikarz opisze śmierć wielkiego władcy, następuje przytoczenie sądów samego króla na temat śmierci. Bolesław zawsze mawiał, że dałby śmierci wszystkie swoje bogactwa, gdyby tylko nie odbierała ziemi wspaniałych rycerzy i cnotliwych ludzi; gdyby tylko on sam mógł kontynuować dzieło umacniania Polski. Ale i król musi się poddać prawom rządzącym każdym żywym stworzeniem. Na łożu śmierci Bolesław zwołuje radę najbliższych mu osób – doradców, książąt, przyjaciół. Wypowiada prorocze słowa o nieuniknionych problemach, które nawiedzą państwo polskie po śmierci króla. Bolesław ma wizję, w której jego potomkowie przebywają na wygnaniu, ale rodzi się jakaś światłość, sygnał poprawy. Jest to aluzja do przyszłego Bolesława Krzywoustego. Wierni słudzy i przyjaciele pytają Bolesława, jak długo ma trwać żałoba. Pokorny król zostawia to sprawie sumienia każdego z osobna. Nie pyszni się swoimi dokonaniami.

Skoro tedy król Bolesław odszedł z tego świata [17 VI 1025 r.], złoty wiek zmienił się w ołowiany, Polska, przedtem królowa, strojna w koronę błyszczącą złotem i drogimi kamieniami, siedzi w popiele odziana we wdowie szaty; dźwięk cytry – w płacz, radość – w smutek, a głos instrumentów zmienił się w westchnienia
Nastepuje teraz pieśń żałobna ku czci Bolesława. Dziesięć trzywersowych zwrotek wypowiada podmiot liryczny, którym jest uosobiona Polska-rodzicielka, wdowa po zmarłym królu.
Losy państwa po śmierci Chrobrego to okres panowania: Mieszka II (syn Chrobrego; ożenił się z siostrzenicą cesarza Ottona III), Kazimierza Odnowiciela (syn Mieszka II; wygnany wpierw z matką na Węgry, przebywał w Niemczech, a po spustoszeniu rodzimego kraju przez Czechów, powrócił odzyskać tron; bił się z Pomorzanami), Bolesława II Szczodrego (syn Kazimierza; miał zatarg z biskupem Krakowa Stanisławem, którego skazał na męczeńską śmierć, za co wygnano króla na Węgry), Mieszka III (syn Bolesława; najprawdopodobniej otruty w młodym wieku), Władysława Hermana (brat Bolesława II, ojciec Krzywoustego; ożenił się z Judytą ok.1800 r.; aby przebłagać Boga o syna, posłał list do mnichów benedyktyńskich, modlił się do św. Idziego, wypełniał posty i pielgrzymował). Wreszcie rodzi się Bolesław II Krzywousty.

Księga II

Władysław Herman szczyci się wieloma osiągnięciami jako władca, ale nie udaje mu się pobić Pomorzan. Dokona tego później jego syn, Bolesław Krzywousty. Pomoże w tym cud - kiedy Pomorzanie wkradają się do świątyni, aby zabić arcybiskupa i zbezcześcić święte przedmioty, przez pomyłkę biorą w niewolę diakona, nie zauważają wysokich duchownych w świątyni i zaczynają chorować przez skradzione relikwie.
Bolesław ma brata o imieniu Zbigniew. Jest to syn Władysława Hermana z nieprawego łoża, starszy od Bolesława. Zbigniewa, tak jak wielu jemu podobnych wygnanych lub mniej poważanych w rodach, przyjmuje gościnnie Śląsk i po przyjacielsku Czesi. Odtąd losy braci będą się splatać o rozdzielać.
Ojciec próbuje nauczyć Zbigniewa posłuszeństwa i pogodzić Wrocław z Mazowszem, ale nadaremnie. W Gnieźnie panoszą się Pomorzanie, ale zdarza się cud ukazania się św. Wojciecha i mieszkańcy miasta budzą się zawczasu. Władysław dzieli państwo miedzy dwóch braci. Kronikarz przemilcza jednak ten podział.

Krzywousty jest opisywany jako Marsowe dziecię. Gall chwali zwłaszcza jego przymioty wojenne – zmysł strategiczny, męstwo, pracowitość, odwagę i siłę fizyczną. Wiekiem chłopię, lecz zacnością starzec – pisze Anonim. Bolesław przejmuje księstwo po ojcu i walczy z Pomorzanami, Czechami, pustoszy Morawy. Bolesław jest: wojowniczy, ponad ucztowanie i pijatykę przedkłada rycerskie rzemiosło i łowy. W walce, kiedy jego rycerze tracą na sile, sam brnie w tłum uzbrojonych wrogów i daje dowody niesamowitego męstwa, zaciekłości dla chwały ojczyzny, odwagi i wytrwałości. Jest także człowiekiem wiary, który nawet niegodziwości Zbigniewa znosi z pokorą i poleca niewiernego brata Bogu.

Księga III

Kontynuacja batalistycznych opisów historii. Czasy Bolesława są niespokojne. Państwu polskiemu zagrażają zwłaszcza Niemcy. Bolesław jednak nie rezygnuje. Wytrwale walczy, powierza ojczyznę Bogu, daje przykład i podnosi na duchu całe rycerstwo. Książę jest twórcą świetnie wyszkolonej armii. Jest sprawiedliwym i surowym dowódcą. Kronikarz nazywa Bolesława księciem północy, a także wspomina, jak bardzo boją się Krzywoustego Niemcy, którzy mówią o Polaku: Bolesław, który nie śpi. Książę bowiem cały czas jest czujny, przewiduje każde posunięcie wroga – w dzień i w nocy. Kilkakrotnie dochodzi do pogodzenia się Zbigniewa i Bolesława, ale starszy brat zawsze łamie obietnice. Księgę kończy opis zdobycia Nakła przez Bolesława.

Bolesław Chrobry jako ideał władcy na podstawie Kroniki Galla Anonima

Kronika polska Galla Anonima – pierwsze źródło literackie, opisujące dawne dzieje Polski – stanowiła podstawę innych podobnych dzieł. Ukształtowała myślenie o czasach bolesławowskich aż do współczesności. Dzieło odpowiada w pełni założeniom epoki Średniowiecza, w której panowały uniwersalne wzorce osobowe, jak idealny asceta czy władca. Gall przedstawia króla Bolesława jako króla sprawiedliwego, miłosiernego, pokornego, troszczącego się o poddanych, sławnego i będącego wzorem dla wszystkich pozostałych władców. Źródła historyczne również dowodzą, że Bolesław Chrobry był wielką osobowością. Faktem jest, że Chrobry był pierwszym i ostatnim królem Polski, który zostawił pełny skarbiec państwowy; że nikt po nim nie potrafił tak rządzić państwem polskim, aby było szanowane przez wszystkie sąsiednie narody oraz aby sami Polacy zjednoczeni byli w pokoju i dostatku. A przecież czasy panowania tego króla nie były łatwe.

Kronika bardzo szczegółowo przedstawia przykłady cnót królewskich. Gall pisze, że Bolesław po męsku rządził królestwem i za łaską Bożą w taką wzrósł cnotę i potęgę, iż ozłocił (...) całą Polskę swą zacnością. Kronikarz chwali przede wszystkim zasługi Bolesława dla zjednoczenia mieszkańców państwa i powiększania jego granic. Król ujarzmił Czechy, Morawy, podbił Węgrów, bił Sasów, nawrócił lub starł, gdy się przy pogaństwie upierały Selencję (najprawdopodobniej ziemie zachodniosłowiańskie), Pomorze, Prusy. Obszerny fragment opisuje najazd Bolesława na Ruś i poskromienie króla Rusinów. Bolesław dążył w tym do sprawiedliwości i zachowania honoru królewskiego i rycerskiego. Samą sprawiedliwość król stawiał zawsze na pierwszym miejscu w swoich zasadach życia i rządzenia. Bolesław umocnił w liczbie i sprzęcie armię polską nie po to, by napadać na inne ludy dla łupów, lecz po to, aby żaden naród nie ośmielił się lekceważyć Polaków. Chwałę Kościoła i dobro kraju miał za najwyższe przykazanie. Chrobry założył w Polsce wiele kościołów. Trwał w wierności Kościołowi rzymskiemu, czcił zwłaszcza święta, podczas których potrafił odwołać bitwę dla obchodzenia uroczystości. Za każde zwycięstwo król pokornie dziękował Bogu.
Kiedy coś zagrażało granicom królestwa, nie opuszczał stanowiska dla uczt i zabaw z dworem, ale wolał osobiście dawać przykład męstwa, odwagi i wytrwałości, a do zamku wysyłał swoich reprezentantów. Bolesław był sędzią bezstronnym i miłosiernym. Znajdował czas, aby wysłuchać najmniejszych rangą i urodzeniem. Potrafił przyznać się do błędu, jak w scenie rozmowy z żoną, w której kobieta uświadamia dworowi, że serce Bolesława jest szlachetne i nawet król uczy się na błędach. Chrobry był człowiekiem silnego charakteru, nie bał się wrogów i znał swoją wartość. Królewski honor nie pozwalał mu odbierać bydła i plonów ubogim wieśniakom. Ten sam honor kazał królowi wystawnie przyjmować innych władców i godnie reprezentować własne królestwo.

POPIEL (CHOŚCISKO)
Ojciec dwóch synów, jeden z nich to Piast. Wygoniony z królestwa przeniósł się na wyspę i tam został zjedzony przez myszy.
PIAST
Miał żonę Rzepichę. Gdy przyjęli do siebie wędrowców poczęstowali ich piwem, którego zamiast ubywać to przybywało. U niegościnnego Popiela naczynie były puste. Piast zaprosił Popiela do siebie na ucztę. Syna piasta nazwali Siemowitem.
SIEMOWIT (ZIEMOWIT)
zmarł ok. 900 r.
Poczynając od Siemowita utrwala się dziedziczność władzy w rodzie Piastów. Zatem Siemowit (syn Piasta i Rzepichy) był pradziadem Mieszka I. Siemowit tedy, osiągnąwszy godność książęcą, młodość swą spędzał nie na rozkoszach i płochych rozrywkach, lecz oddając się wytrwałej pracy i służbie rycerskiej zdobył sobie rozgłos zacności i zaszczytną sławę, a granice swego księstwa rozszerzył dalej niż ktokolwiek przed nim.
LESTEK (LESZEK)
zmarł ok. 930 r.
Według Galla Anonima Leszek jest dziadem księcia Mieszka I. Leszek, nazywany jest Lestkiem (Lestek znaczy "chytry"). Po zgonie Sienowita na jego miejsce wstąpił syn jego Lestek, który czynami rycerskimi dorównał ojcu w zacności i odwadze. Bowiem za czasów Leszka państwo Piastów było już tak potężne, że wiedziano o nim poza granicami kraju.
SIEMOMYSŁ ( ZIEMOMYSŁ)
zmarł ok. 960 r.
Siemomysł był ojcem Mieszka I. Imię Siemomysła nawiązuje do prasłowiańskiego słowa "siema = rodzina", a więc Siemomysł to człowiek myślący o rodzinie. Po śmierci Lestka nastąpił Siemomysł, jego syn, który pamięć przodków potroił zarówno urodzeniem, jak godnością.
MIESZKO I
Życie:Ur.ok.930-992 Panowanie: 960 – 992
Przez 7 lat od urodzenia był ślepy. Od początku panowania celem księcia było utrzymanie niezależności państwowej, zagrożonej przez napierające z zachodu Cesarstwo Niemieckie. W roku 964 doszło między Polską a Niemcami do walk, w wyniku których wojska Mieszka poniosły klęskę. Zawarł on układ z cesarzem Ottonem I i zobowiązał się płacić trybut z ziem "aż po Wartę". Celem tego było zlikwidowanie roszczeń misyjnych cesarza i Kościoła niemieckiego. Mieszko I postanowił przyjąć CHRZEŚCIJAŃSTWO (966 rok) z rąk Czechów. Pojął w tym celu za żonę księżniczkę czeską, DOBRAWĘ, córkę znakomitego księcia Bolesława Srogiego. Przed nią miał 7 żon.
BOLESŁAW CHROBRY
Życie: 966 lub 967 – 1025 Panowanie: 992 – 1025
Jako siedmiolatek został oddany przez ojca na dwór cesarski w roli zakładnika - gwaranta wierności Mieszka wobec cesarza niemieckiego. Tam uczył się. Po powrocie do domu Bolesław panowanie swoje rozpoczął od wypędzenia z kraju braci: Mieszka, Świętopełka i Lamberta oraz ich matki Ody. Tym samym nie dopuścił do podziału Polski. Przywódców opozycji możnowładczej - Przybywoja i Odolana - kazał oślepić. Ujarzmił Morawy i Czechy, pokonał Węgrów, poskromił Sasów, nawrócił Pomorze, Selencję i Prusy
W 997 roku Chrobry zorganizował misję chrystianizacyjną biskupa praskiego Wojciecha, do kraju pogańskich Prusów. Wyprawa zakończyła się męczeńską śmiercią Wojciecha. Wykupił on ciało za tyle złota ile ono ważyło. Doprowadził Bolesław podczas pielgrzymki cesarza Ottona III Rudego do grobu świętego Wojciecha w 1000 roku, do utworzenia arcybiskupstwa w GNIEŹNIE oraz trzech podległych mu biskupstw: w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. Innym osiągnięciem Bolesława było też przekazanie mu przez cesarza prawa mianowania biskupów we własnym kraju. Został też władca zwolniony z obowiązku płacenia trybutu.
Zjazd gnieźnieński stał się też okazją do prezentacji polskiego księcia - silnego władcy bogatego kraju. W uznaniu dla Bolesława Otton III dokonał wtedy jego symbolicznej koronacji, nakładając na skronie swego gospodarza diadem i ofiarowując mu WŁÓCZNIĘ ŚW. MAURYCEGO jako insygnia suwerennej władzy, oraz gwóźdź z krzyża. W zamian Bolesław obdarował cesarza ramieniem św. Wojciecha i oddał do jego dyspozycji trzystu rycerzy na wyprawę włoską. Bolesław oddał wszystkie naczynia złote i srebrne, zasłony i obrusy Ottonowi.
14 sierpnia 1018 wkroczył ma Ruś bo ich król nie chciał dać mu siostry za żonę.
Złupił całe miasto i zhańbił siostrę króla. Po 11 mies. wrócił do Polski syna Mieszka II ustanowił panem Rusi. Gdy wracali, król ruski z Płowcami i Pieczyngami zaatakował go ale poniósł klęskę.
Żona Bolesława Emilda Urodziła mu syna Mieszka II.
KORONACJA KRÓLEWSKA w 1025 roku w Gnieźnie, dokonana na Wielkanoc przez biskupa Hipolita. Prawowitym dziedzicem całego obszaru oraz zwierzchnikiem innych książąt tej samej krwi stawał się ten z synów, któremu ojciec - król przekazał berło.
Bolesław Chrobry umarł 17 czerwca 1025 roku. Został pochowany w Poznaniu.
MIESZKO II LAMBERT
Życie: 990 – 1034 Panowanie: 1025 - 1034
Mieszko II był synem Bolesława Chrobrego i Emnildy.
17 czerwca 1025 roku zmarł Bolesław Chrobry. Mieszko II zasiadł wnet na tronie i wraz z żoną Rychezą, siostrzenicą Ottona III, został koronowany na króla Polski. Schwytany przez Czechów został wykastrowany.
Przedwczesna śmierć Mieszka II, która nastąpiła 10 maja 1034 roku, przerwała dalszy rozwój państwa polskiego. Po jego śmierci władzę usiłowała objąć Rycheza, jako opiekunka młodego księcia Kazimierza, zwanego później Odnowicielem. Nie udało się to jej, musiała ponownie opuścić kraj, wraz z synem Kazimierzem.
KAZIMIERZ ODNOWICIEL
Życie: 1016 – 1058 Panowanie: 1034 i ok. 1040 - 1058
Był synem Mieszka II i Rychezy, wnuczki cesarza Ottona II.
Po śmierci Mieszka II tron objął osiemnastoletni Kazimierz pod opieką matki Rychezy. Został zmuszony do ucieczki na Węgry, gdzie był przetrzymywany pod strażą przez króla Stefana, chcącego czeskiemu księciowi umożliwić grabieżczy najazd na Polskę. W czasie najazdu na Polskę przez Brzetysława, w roku 1038, zniszczono katedrę w Gnieźnie, a złożone w niej relikwie św. Wojciecha zostały skradzione i wywiezione do Czech. Brzetysław oderwał od państwa polskiego Małopolskę i Śląsk. Zniszczono też Poznań.
Książę Kazimierz uwolniony przez nowego króla Węgier Piotra, udaje się do Niemiec, gdzie uzyskuje pomoc ze strony Henryka III. Wsparcia udzielił mu również książę ruski Jarosław. Tak wzmocniony przybywa Kazimierz do Polski, gdzie szybko pokonuje Miecława (były cześnik Mieszka II) na Mazowszu i Pomorzan spieszących Miecławowi na pomoc. Opanowuje Wielkopolskę i Małopolskę.
Wszystkie działania Kazimierza służyły odbudowie struktury wewnętrznej państwa i pozycji Kościoła, który w wyniku reakcji pogańskiej bardzo stracił na znaczeniu. Całość tych zabiegów przyniosła królowi zaszczytne miano "Odnowiciela
Kazimierz 28 listopada 1058 roku, mając 42 lata. W jedynym związku małżeńskim z Dobroniegą miał 4 synów: Bolesława, Władysława, Mieszka i Ottona.
BOLESŁAW ŚMIAŁY (SZCZODRY, WOJOWNICZY)
Życie: 1042 - ok. 1082 Panowanie: 1058 - 1079
Bolesław był najstarszym synem Kazimierza Odnowiciela i Dobroniegi. Utracił Pomorze, bo
w wyniku błędnego rozkazu część wojska utonęła w rzece.
Książę Izasław odzyskał tron dzięki polskiej pomocy. Bolesław nie zsiadł z konia przy powitaniu i publicznie wytargał Izasława za brodę. Czesi wywiedli Bolesława w pole używając podstępu i uciekając w nocy.
Gdy Pomorzanie napadli na Polskę, żołnierze wyprzedzając resztę zrzucili kolczugi i bezpiecznie przepłynęli rzekę i pokonali Pomorzan. Od tej chwili w Polsce nikt nit nosił kolczug.
Gdy oglądali łupy Rusinów jakiś biedny kleryk jęknął. Gdy król usłyszał to jęknięcie postanowił że jeśli jest taki biedny to niech weźmie tyle bogactw ile zdoła unieść, aż mu się płaszcz porwał, więc król dał mu swój płaszcz.
Wydał biskupa Stanisława za zdradę na obcięcie członków, za co został wygnany z Polski. Wcześniej wygnał z Węgier króla Salomona i osadził na tronie brata Władysława. Gdy ów Władysław się dowiedział, że Bolesław przybywa wyszedł mu na spotkanie i zsiadł z konia. Jednak Bolesław nie zsiadł z konia i Władysław widząc to zawrócił z drogi.
Bolesław Śmiały zmarł nagle, miał jedynego syna z małżeństwa z Niemką lub Rusinką, o której nic pewnego nie wiadomo. Na imię miał Mieszko.
MIESZKO
Ur. 1069
Syn Bolesława Śmiałego z Ruską albo Niemką (tego nie wiadomo) wychowywał go Władysław Węgierski, jego stryj.
Wrócił do Polski w roku 1086, zaś wziął ślub w dwa lata później z Ruską dziewczyną. W 1089 roku Mieszko został podstępnie otruty. Dokonali tego "pewni rywale, obawiając się, by krzywdy ojca nie pomścił".
Tak zeszła z tronu i ze świata pierworodna, królewska linia Piastów.
WŁADYSŁAW I HERMAN
Życie: ok. 1042 – 1102 Panowanie: 1079 - 1102
Władysław Herman był młodszym synem Kazimierza Odnowiciela i Dobroniegi. Pierwszą jego żoną była Polka z rodu Prawdziwców, zaślubiona według tradycji słowiańskiej, którą Kościół wówczas tolerował. Z małżeństwa tego urodził się syn Zbigniew, traktowany jako prawowity członek dynastii, lecz w wyniku manipulacji Sieciecha na jakiś czas zamknięty w jednym z saksońskich klasztorów. Objęcie władzy i sojusz z Czechami doprowadziły do zawarcia kolejnego małżeństwa Władysława Hermana - z Judytą czeską, córką Wratysława z jego wcześniejszego związku, nie mieli dzieci, więc się o nie modlili, wysłali list i dary do św. Idziego więc Judyta poczęła i urodziła Bolesława. Wkrótce potem zachorowała i zmarła na Boże Narodzenie 1085 roku. Na przełomie lat 1088 - 1089 doszło do trzeciego małżeństwa, z wdową po królu Węgier Salomonie, Judytą Marią. Relacje ówczesnych duchownych wspominają o jej rozwiązłości i przyjaźni z Sieciechem, mającej za cel przejęcie przez niego rządów. Planom tym przeszkodzili synowie Władysława: Zbigniew i Bolesław, doprowadzając do wygnania obojga (Sieciecha i Judyty) z kraju.
Wojewoda Sieciech doszedł do wielkiej władzy za panowania Władysława Hermana, wykorzystując nieudolność księcia w samodzielnym sprawowaniu rządów. Rządy Sieciecha wywoływały niezadowolenie pozostałych możnych, którym nie podobały się decyzje personalne wojewody ani też jego twarde rządy. W końcu lat osiemdziesiątych sytuacja w kraju stawała się coraz bardziej napięta. Od 1091 roku rozpoczęły się walki na Pomorzu. Władysław odnosił tam przejściowe sukcesy, nie zdołał jednak podporządkować Pomorza Polsce.
Najazd i spustoszenie ziemi śląskiej przez nowego władcę Czech, Brzetysława II. Książę czeski odnalazł też syna Władysława Hermana, Zbigniewa, oddanego do saskiego klasztoru, i ułatwił mu przyjazd na Śląsk. Nie trudno było doprowadzić tę dzielnicę, a potem i inne części kraju, do buntu. Miał to być, zdaniem jego uczestników, bunt nie przeciw księciu, lecz przeciw budzącemu powszechną niechęć wojewodzie Sieciechowi, który cieszył się bezgranicznym zaufaniem Władysława Hermana.
Wybuchła wówczas w Polsce wojna domowa. Do wystąpienia przeciw wojewodzie, ale i przeciw księciu, wciągnięci zostali też obaj synowie Władysława, dorosły juz Zbigniew i młodszy Bolesław. Pierwszy etap walk zakończył się klęską i uwięzieniem Zbigniewa. W końcu jednak uwolnił Władysław syna i uznał go za swego pełnoprawnego potomka.
Władysław Herman umarł 4 czerwca 1102 roku w Płocku, gdzie został pochowany.
BOLESŁAW KRZYWOUSTY
Życie: 1086 – 1138 Panowanie: 1102 - 1138
Nie uwieńczył swej skroni koroną królewską. Był młodszym synem Władysława Hermana i jego drugiej żony, księżniczki czeskiej - Judyty. Starszy brat Bolesława - Zbigniew, pochodził z pierwszego małżeństwa ojca, a jego matka nie miała nic wspólnego z książęcym rodem.
Swój przydomek - Krzywoustego - prawdopodobnie zawdzięczał Bolesław pewnej deformacji czaszki, która powodowała niesymetryczny układ mięśni twarzy.
Zgodnie z tym, co przekazują źródła, Bolesław od dzieciństwa opanowywał sprawności fizyczne. Mając siedem lat Bolesław wziął udział w kierowanej przez wojewodę Sieciecha, łupieskiej wyprawie na Morawy. Jako piętnastolatek stanął na czele drużyny ojca i ruszył z odsieczą oblężonemu przez Pomorzan Santokowi. Pokonał wówczas napastników i po powrocie do Płocka otrzymał pas rycerski.
W 1102 roku zmarł Władysław Herman, który przed śmiercią podzielił kraj między synów. Bolesław otrzymał Śląsk, Małopolskę, Sandomierszczyznę i podlegał zwierzchniej władzy starszemu, Zbigniewowi, który wziął w posiadanie Wielkopolskę, Kujawy, ziemię sieradzko - łęczycką i Mazowsze. Zbigniewa popierało możnowładztwo, młodszego zaś Bolesława, rycerstwo, spragnione czynnej polityki dającej możność łupów i wybicia się ponad przeciętność. Ta niekorzystna dla ambitnego i pragnącego zjednoczenia ziem polskich Bolesława okoliczność doprowadziła do konfliktu z bratem.
Zbigniew utrzymywał dobre stosunki z Czechami i Pomorzem, natomiast Bolesław z sąsiadami tymi popadł w konflikt. Szczególnie ważna okazała się jego polityka pomorska. Choć z Pomorzem nie graniczył, urządzał częste najazdy łupieskie na te tereny. Odwetowe działania pomorskie spadały na dzielnice Zbigniewa. Rycerskie usposobienie oraz polityka Bolesława jednały mu zwolenników w całej Polsce. Po stronie zaś wychowywanego w klasztorze i prowadzącego pokojową politykę Zbigniewa, opowiedziała się tylko część duchowieństwa, na czele z arcybiskupem Marcinem.
Potrafił też Bolesław nawiązać zagraniczne sojusze, żeniąc się ze Zbysławą, córką księcia kijowskiego i utrzymując dobre stosunki z Węgrami. Dzięki takim atutom bez trudu pokonał Zbigniewa i zmusił go w 1107 roku do opuszczenia Polski.
Po pozbyciu się brata, Krzywousty rozwinął działalność na Pomorzu. Dawniejsze wyprawy łupieskie zastąpił program podboju ziem zamieszkałych przez Pomorzan. Sukcesom tym poważnie zagroziła wojna z Niemcami w 1109 roku. Bolesław pozostając w sojuszu z Węgrami, poparł ten kraj w konflikcie z cesarzem. W odpowiedzi Henryk V wraz z wojskami czeskimi uderzył na Polskę. Pretekstem było poparcie sprawy Zbigniewa. Cesarz zażądał od Bolesława uznania swego zwierzchnictwa, płacenia trybutu i udzielania mu pomocy zbrojnej. Książę polski żądania te odrzucił. Po wkroczeniu do Polski Niemcy oblegali kolejno Bytom nad Odrą, Głogów i Wrocław. Nigdzie nie odnieśli sukcesu, mimo, że pod Głogowem nie zawahali się posłużyć jako żywą tarczą zakładnikami, którzy zostali im przekazani przez stronę polską na czas rokowań. W końcu bitwa na PSIM POLU zadecydowała o wynikach wojny. Pokonany cesarz musiał wycofać się do Niemiec, a Zbigniew niczego nie uzyskał.
Pragnąc doprowadzić do unormowania stosunków z południowym sąsiadem, Bolesław zgodził się, pod naciskiem czeskim na powrót brata Zbigniewa do kraju. Wprawdzie Bolesław przydzielił mu wtedy kilka grodów, zobowiązując się jednocześnie do posłuszeństwa, to wkrótce jednak uwięził brata i rozkazał go oślepić (1112 rok). Niedługo potem Zbigniew zmarł w lochach. Przysporzyło to Bolesławowi wielu upokorzeń, a zła sława dotarła nawet poza granice kraju. Po zwycięstwie nad Niemcami w 1109 roku stosunki polsko - niemieckie unormowały się. Doszło też do zawarcia pokoju polsko - czeskiego w 1114 roku. Dzięki temu wzmożono ofensywę na Pomorzu, w wyniku której najpierw jego część wschodnia została włączona do Polski, a około 1121 roku książę Pomorza Zachodniego uznał polskie zwierzchnictwo i zobowiązał się do płacenia trybutu oraz udzielania pomocy zbrojnej.
Aby silniej związać Pomorze z Polską, Bolesław zorganizował misję chrześcijańską. Przeprowadzenie jej powierzył biskupowi bamberskiemu Ottonowi, który w latach 1124 - 1128 udzielił chrztu Pomorzanom. Misja ta wzbudziła zaniepokojenie Niemców, którzy zachodnią jego część uważali za swoją strefę wpływów. Chwilowo pretensje niemieckie zneutralizował sojusz Bolesława z Danią, jednak sytuacja międzynarodowa Polski zaczęła się komplikować. Trudności pogłębiły się jeszcze w wyniku nietrafnych decyzji Bolesława. W latach 1131 - 1132 interweniował on kilkakrotnie na Węgrzech, chcąc osadzić na tamtejszym tronie antyniemiecko nastawionego Borysa. Interwencje się nie powiodły, w czasie jednej w wypraw Polacy ponieśli klęskę.
Bolesław zdecydował się na zmianę polityki. Uznał wybór Innocentego II na papieża, porozumiał się z cesarzem. W 1135 roku musiał przybyć na sejm Rzeszy do Merseburga, gdzie uregulowane zostały sprawy pomorskie. Pomorze pozostało pod władzą Bolesława, złożył on jednak cesarzowi hołd z ziem leżących na zachód od Odry. W następnym roku doszło do ułożenia stosunków z Czechami i Węgrami. W rezultacie tych zmian Innocenty II uznał w 1136 roku arcybiskupstwo gnieźnieńskie.
Krzywousty podobnie jak ojciec, dwukrotnie się żenił. Jego pierwszą żoną była księżniczka Zbysława, córka wielkiego księcia kijowskiego. Uroczystość zaślubin odbyła się w 1102 roku, i jak podaje ruski kronikarz, zaskoczyła wszystkich wspaniałością.
Ustawą, zapewne ogłoszoną na wiecu kilka lat przed śmiercią, przydzielił Bolesław czterem starszym synom dzielnice. Najstarszy, Władysław, otrzymał Śląsk, młodszy, Bolesław - Mazowsze, następny Mieszko - Wielkopolskę i Henryk - ziemię sandomierską. Tylko dla najmłodszego, Kazimierza, ojciec niczego nie przewidział (prawdopodobnie urodził się po śmierci ojca - był tzw. pogrobowcem lub przeznaczony został do stanu duchowieństwa). Dodatkowo wprowadził zasadę senioratu - zwierzchnictwa najstarszego brata (seniora) nad młodszymi (juniorami) przydzielając mu ziemię krakowską, sieradzką, wschodnią Wielkopolskę i część Kujaw. Było to pierwsze znane nam rozporządzenie regulujące generalnie system dziedziczenia polskiego tronu.
Testament Bolesława nie dzielił Polski. O przyszłym rozpadzie zadecydowały nie tyle postanowienia władcy, co późniejsze decyzje elit politycznych Polski. To, co stało się w Polsce w następnych latach, było zgodne z tendencjami ogólnoeuropejskimi. Decentralizacja wynikała z rozwoju gospodarczego i społecznego, a także, ze sposobu sprawowania władzy.
Bolesław Krzywousty zmarł 28 października 1138 roku w Sochaczewie. Został pochowany w katedrze płockiej, obok ojca, Władysława Hermana. Kraj popadł wówczas w długi okres rozbicia dzielnicowego.